Qazaqstanda sayasy reformalar, sifrlandyru men sheteldik investisiyalar turaly kelisimder tóniregindegi pikirtalastar barghan sayyn ýdep barady.

«Aq jol» partiyasynyng jetekshisi, Mәjilis deputaty Azat Peruashev «Endi ne isteymiz?» YouTube arnasyna bergen súhbatynda osy taqyryptargha qatysty óz pikirimen bólisti. Onyng sózinen angharghanymyz: Eldi alandatyp otyrghan basty mәsele – biylikting jauapkershiligi men jýiesizdigi, al eng ótkir túsy – Senattyng sayasy senzura retindegi róli.

Peruashev preziydentting biylghy joldauyna toqtaldy. Joldau el kýtken ýlken ýmitting jýgin arqalaghanymen, onyng oryndaluy basqa әngime ekenin deputat ashyq aitty. Ol әsirese auyl sharuashylyghy ónimderindegi qayshylyqty mysal etti:

«Elimiz sýt óndirisin arttyryp jatqanymen, dýken sórelerinde Resey men Belarusi ónimderi basym. Búl – otandyq óndirushilerdi qoldau ornyna syrtqy naryqqa jaghday jasap otyrghan Ýkimetting selqostyghynyng dәleli. Preziydentimizding ózi ashyq synap otyrsa, búl biylik organdarynyng salaqtyqtan bólek, últtyq mýddege nemqúraydylyghy», – dedi ol.

Osy nemqúraydylyqtyng ekinshi qyry sifrlandyru salasynda da aiqyn kórinedi. Jasandy intellekt ministrligin qúru turaly úsynys qoghamdy ekige jarsa, Peruashev mәselening mәnin basqasha qoyady. Onyng aituynsha:

«Qazaqstan әzirge jasandy intellektti óndirushi emes, tútynushy el. Jastardyng әleueti zor bolghanymen, memleketting qoldauy jetkiliksiz. Al sifrlandyrugha bólinip jatqan milliardtaghan qarjy baqylausyz ketip jatyr. Ár ministrlik pen әkimdik óz betinshe jýiesiz baghdarlama engizip, ysyrapshyldyq órshude. Mәselen, Pavlodar oblysyndaghy bir jobagha 8,6 mlrd tenge júmsalghan. Búl aqylgha qonbaydy, al Qytayda múnday jobalar eki-ýsh ese arzangha týsedi», – dep týidi deputat.

Yaghni, mәsele jana ministrlik qúruda emes, bar baghdarlamalardy ortalyqtandyruda, baqylaudy kýsheytip, ysyrapty toqtatuda.

Biraq biylikting «jasyryn» sayasaty sifrlandyrumen shektelmeydi. Sheteldik investisiyalar kelisimderi halyqtan qúpiya ústalyp keledi. Peruashev Katardan tartylghan qarjydan bastap múnay-gaz sektoryndaghy ýleske deyingi mәlimetterding nege jariyalanbaytynyn súraydy.

«Ádil kelisim jasalsa, investorlardyng ózi ony maqtanyshpen jariyalar edi. Eger jasyrsa – demek, shart әdiletsiz», – deydi ol.

Rasynda da, keybir beyresmy derekter boyynsha, Qashaghanda Qzaqstan múnaydan nebәri 2 payyz ghana tabys alghan. Songhy jyldary búl ýles 10 payyzgha deyin kóterildi degen aqparat bar, biraq naqty derek әli de qúpiya. Búl – memleketting últtyq mýddesin saudalaugha úqsaytyn qauipti tendensiya.

Osynyng bәrin qorytyndylay kele, Peruashev Senattyng qazirgi rólin qatty synady. Onyng pikirinshe, Mәjiliste talqylanyp, qogham mýddesin qorghaytyn zandar Senatqa kelgende tejelip, «sýzgiden» ótpey qalady.

«Negizinen biylik partiyasynyng ókilderi otyrghan birpartiyaly Senat kóppartiyaly Mәjilisting ýnin óshiretin sayasy senzuragha ainalghan. Biz unitarly memleketpiz, әr aimaqqa bólek zang qajet emes. Senat tek biylikting ynghayyna júmys istep otyr. Sondyqtan bir palataly parlamentke kóshu – uaqyt talaby», – dedi ol.

Búl pikirdi ol kezdeysoq aitqan joq. Peruashev 2017 jyly-aq, Senatty taratyp, bir palataly jýiege kóshu jóninde bastama kótergenin eske saldy. Alayda ol kezde Senat tórayymy bolghan Darigha Nazarbaeva búl úsynysqa ýzildi-kesildi qarsy shyqqan.

«Darigha Nazarbaeva bastaghan senatorlar bizdi «Konstitusiyagha qol súghasyndar» dep aiyptap, bastamany ótkizbeuge baryn saldy. Óitkeni Senat – olardyng sayasy yqpalyn saqtap qaludyng tetigi edi», – deydi deputat.

Osy arqyly ol Senattyng shyn mәninde halyq mýddesin emes, biyliktegi toptardyng mýddesin qorghap otyrghanyn ashyq kórsetti.

Peruashevtyng búl syndary – jeke bir partiyanyng ústanymy ghana emes, qoghamda qordalanghan týitkilderding ainasy. Bir jaghynan, Preziydentting joldauyndaghy jana bastamalar halyqqa ýmit syilaydy, ekinshi jaghynan, olardy iske asyratyn biylik organdarynyng nemqúraydylyghy sol ýmitti qayta sóndirip otyr. Milliardtaghan qarjynyng jelge úshuy, últtyq baylyqtyng qúpiya kelisimdermen talan-tarajgha týsui, Senattyng sayasy tejeuishke ainaluy – osynyng bәri shyn mәninde elding bolashaghyna tikeley qauip.

Búl súhbattyng tolyq núsqasyn «Endi ne isteymiz?» YouTube arnasynan kóre alasyzdar...

Abai.kz