Últtyq ruhty dәripteu – kez kelgen memleketting mәdeny bolmysyn aiqyndaytyn manyzdy is. Sol mindetti abyroymen atqaryp jýrgen ortalyqtardyng biri – «Alatau» dәstýrli óner teatry.

Teatr 2016 jyly ashylghan kýnnen bastap qazaqtyng dәstýrli muzykasyn, jyraulyq ónerin, últtyq qoyylymdaryn jana dengeyge kóterudi maqsat etti. Býginde teatrdyng aiqyn mәdeny bet-beynesin qalyptastyrghan – elge tanymal dәstýrli әnshiler, jyraular, akterlerden qúralghan shygharmashylyq top. Olardyng әrqaysysy últtyq ónerdi dәripteuge ózindik ýles qosyp, teatrdyng tanymaldyghyn arttyrugha sebepker bolyp otyr.

«Alatau» dәstýrli óner teatry – últtyq sahnalyq mәdeniyetti zamanauy baghytta damytugha baghyttalghan biregey ortalyq. Teatrdyng basty missiyasy – dәstýrli ónerding bay múrasyn býgingi kórermenge jana formatta úsynu. Repertuarynda halyq әnderi men qissa-dastandar, aqyn-jyraular múrasy, etnografiyalyq qoyylymdar, últtyq dramaturgiya tuyndylary keninen oryn alghan.

Teatr shygharmashylyq újymy әr qoyylymda últtyq minez, bolmys, salt-dәstýrdi kórkem tilmen jetkizip, kórermenge ruhany terendik pen shynayylyq syilaydy.

Jyraulyq dәstýr – qazaq ruhaniyatynyng tereng tamyry. «Alatau» teatry jyraulyq ónerdi janghyrtyp, ony stilistikalyq túrghyda saqtay otyryp, zamanauy formatta úsynatyn mәdeny ortagha ainaldy. Teatr jyraulary klassikalyq jyr-dastandardy, epikalyq tolghaulardy, terme-tolghaular men tarihy arnaulardy kórermenge jetkizip keledi.

Olardyng oryndau mәneri, dauys qong tehnikasy, dombyra qaghysynyng ereksheligi – teatrdyng basty erekshelikterining biri. Sonymen qatar jyraular jas buyngha sheberlik sabaqtaryn ótkizip, últtyq ónerding ýzilmeuine yqpal etip jýr.

Suret: «Alatau» dәstýrli óner teatrynan alyndy.

Amanqos Ótegenúly – qazaqtyng jyraulyq dәstýrin býgingi kýnge jetkizip, ony kәsiby sahnalyq dengeyde damytyp jýrgen óner maytalmany. Mәdeniyet salasynyng ýzdigi, Respublikalyq jyrshylar konkursynyng laureaty. Amanqos Ótegenúly 1966 jyldyng 15 mausymynda dýniyege kelgen. Bala kezinen últtyq muzyka men jyr ónerine erekshe qyzyghushylyq tanytqan Amanqos Sadyqov óner jolyn adaldyqpen jalghap kele jatqan jyrshy-termeshilerding biregeyi.

Amanqos Sadyqov alghash muzykalyq bilimin Estrada-sirk uchiliyshesinde alyp, dombyramen әn aitu mamandyghy boyynsha kәsiby dayyndyqtan ótti. Dәstýrli vokal men dombyra ónerin jan-jaqty mengerui onyng bolashaq jyraulyq sheberligining berik negizine ainaldy.

Keyinnen ol Shymkent qalasyndaghy M. Áuezov atyndaghy uniyversiytettin muzyka mamandyghy boyynsha ayaqtap, óner salasynda tereng bilim aldy. Osy kezennen bastap jyrshylyq baghyt onyng negizgi kәsiby jolyna ainaldy.

Amanqos Sadyqov býginde «Alatau» dәstýrli óner teatrynyng beldi artisterining biri. Ol teatrda: әrtis, jyrshy, termeshi retinde qyzmet etip, teatrdyng kórkemdik dengeyin kóteruge zor ýles qosyp keledi.

Jyrshylyq dәstýrdi saqtap qana qoymay, ony sahnalyq qoyylymdarmen úshtastyryp, jana dengeyde tanytyp jýrgen shygharmashylyq túlgha.

Amanqos Sadyqov jyrshylyq ónerimen ghana shektelmey, kino salasynda da ózin kórsete alghan talantty ónerpaz.

Ol týsken filimder: «Qambar batyr» filimi — Qambar batyrdyng róli. «Shәmshi» derekti filimi — kompozitor Shәmshi Qaldayaqovtyng róli. Búl júmystarynda ol ózine tәn tabighy akterlik qabiletimen, últtyq bolmysymen obrazdardy nanymdy somday bildi.

«Alatau» dәstýrli óner teatrynyng sahnasynda Amanqos Sadyqov birneshe manyzdy beynelerdi somdady: «Án-Múhiyt» spektaklindegi – Soqyr shal beynesi, «Ayman–Sholpan» qoyylymyndaghy – jyrau róli, «Qambar batyr» jyrynyng sahnalyq núsqasynda — Qambar batyr. Ásirese «Qambar batyr» jyryn sahnalyq qoyylym dengeyinde oryndap, akterlik jәne jyrshylyq sheberlikti úshtastyru arqyly kórermenge erekshe әser qaldyrdy. Búl onyng jan-jaqty óner iyesi ekenin dәleldey týsedi.

Amanqos Sadyqovtyng qúndy qazynagha toly repertuary qazaq jyraulyq dәstýrining kendigin aighaqtaydy. Onyng oryndauynda Aqtan Kereyúly, Qashaghan Kýrjimanúly, Bazar jyrau, Kerderi Ábubәkir, Kerderi Qúdaybergen, Maylyqoja Súltanqojaúly, Nauryzbek jyrau syndy iri túlghalardyng jyr-termeleri jana tynys alyp keledi.

Sonymen qatar «Qyz Jibek», «Qambar batyr», «Ánes sahaba» dastany onyng repertuarynda túraqty oryn alghan. Amanqos Sadyqovtyng oryndaushylyq mәnerining ereksheligi — sahnada jyrdyng ruhyn, epikalyq kendigin, obrazdyq terendigin tolyq jetkize biluinde.

Amanqos Sadyqov Ótegenúly – jyr ónerining aldynda ter tógip jýrgen, últtyq dәstýrdi býgingi zaman súranysyna beyimdey otyryp úsynatyn abyroyly óner iyesi. Ol teatr sahnasynda da, kinoda da, jyr әleminde de óz qoltanbasyn qaldyrghan talant. «Alatau» dәstýrli óner teatrynyng abyroyyn arttyryp, jyrshylyq dәstýrdi keyingi úrpaqqa jetkizude Amanqos Sadyqovtyng enbegi zor.

«Alatau» teatry –  sonymen birge últtyq dramaturgiyagha den qoyghan shygharmashylyq újym. Teatr akterleri últtyq minez-qúlyqty tereng sezimmen jetkizemin degen maqsatta júmys isteydi.

Suret: «Alatau» dәstýrli óner teatrynan alyndy.

Ónerding joly – auyr da azapty, biraq shyn jýrekpen sheberlikke úmtylghan jannyng qadamyna jaryq týsiretin qasiyetti soqpaq. Osy soqpaqqa týsip, óz enbegin kórermenning kóniline arnaghandardyng biri – Myrzalinova Kúralay Balapanqyzy. Abay aitqanday, «Óner aqylmen suarylghanda ghana bayandy», al artisting sahnadaghy jýrisinen, sóz saptauynan, beyne somdauynan osy talaptyng oryndalghanyn anyq angharugha bolady.

1982 jyly Almaty oblysy, Kerbúlaq audanynyng Qarashoqy auylynda dýniyege kelgen Kúralaydyng kәsiby qalyptasuy T. Jýrgenov atyndaghy óner akademiyasynda bastaldy. Ol búl shanyraqta muzykalyq drama ónerin mengerip, akterlik bolmysynyng negizin qalady. Óner atty keng alqapqa qadam basqan kýnnen beri artist óz izdenisin toqtatqan emes.

2003 jyldan 2015 jylgha deyin N. Jantórin atyndaghy muzykalyq-drama teatrynda enbek etken kezeni – onyng akterlik mektepting qyr-syryn tereng mengerip, sahnalyq bolmysyn aiqyndaghan dәuiri. Keyingi jyldary ústazdyq qyzmet atqaryp, akterlik sheberlikti jas buyngha ýiretui – ónerding jauapkershiligin sezingen adamnyng isi.

2018 jyldan bastap «Alatau» dәstýrli óner teatrynda qyzmet etip keledi. Búl teatrdyng tynysyn ashyp, akterlik qúramynyng damuyna ózindik ýlesin qosyp kele jatqan artisterding biri. Teatrdyng 2026 jyly 10 jyldyq belesine ayaq basqanda, sol jyldardyng deninde osy újymnyng sahnasynda enbek etip jýrgen artisterding qatarynda Kúralaydyng orny aiqyn kórinedi.

Kúralay somdaghan beyneler kórermenge oy salatyn, keyipkerding ishki dýniyesin zerdeleuge mýmkindik beretin sipatymen erekshelenedi.

«Jyr Jolbarys» qoyylymynda Úldan róli – analyq meyirim men ruhany beriktikti qatar tanytatyn beyne. Ana róli – adam janynyng eng teren, eng nәzik iyirimderin sahnada dәl jetkizudi talap etedi. «Abay–Toghjan» qoyylymyndaghy Zere obrazynda salmaq pen sabyr, aqyl men aibyn qatar jýredi. Búl rólder Kúralaydyng nәziktikti de, danalyqty da tabighy jetkize alatyn artist ekenin kórsetedi.

«Gýlder hikayasyndaghy» Qalampyr – alghyrlyq pen kónil jyluynyng ýlgisi; «Alatau FM radiosy» muzykalyq komediyada Raygýl jalghyz basty anany somdaydy. Ol bala shaghasyn asyrap, el qataryna qosu ýshin ózining nәzik jandy ekenin úmytqan әieldi beyneleydi. Kýldirip otyryp, ómirding ashy shyndyghy aiqyn kórinedi. Keyipkerining jan dýniyesin tolyqtay zerttep, әr is-әreketi, sózi, mәneri, qylyghy arqyly kórermenning kónilinen shyqqan obrazdyng biri. Sahnalyq әr rólinde artist adamnyng ishki kýiin sózben emes, kózqarasymen, dauys yrghaghymen, qimylymen jetkizuge úmtylady. Búl – teatr ónerining basty qúndylyghy.

Kinodaghy júmystary da onyng akterlik diapazonynyng kendigin bayqatady. «Án agha» telehikayasyndaghy Jamal Omarova, «Saghan senem in» jobasyndaghy Mansiya, «Áskerden hat» filimindegi Raushan – harakteri bólek, taghdyry bólek әielder beynesi. Ekrandaghy әr rólinde artist ómirding týrli qyryn kórermenge shynayy jetkizuge tyrysatyny bayqalady.

Qysqa metrli «Dombyra» filimindegi oryndauy da qazaqy bolmystyng boyauyn, ishki jan dýniyenisin dәl sezdire alatyn artist ekenin dәleldeydi. Búl – akterding tabighilyghy men kәsiby dayyndyghynyng yqpaly.

Sahna – sózding kiyesin, sezimning salmaghyn, adamnyng jan dýniyesin ashatyn oryn. Myrzalinova Kuralaydyng óner jolyndaghy әr qadamy osy oigha ýndes. Ol әr rólin óz boyynan ótkizip, kórermenge jetkizuge úmtylady. Búl – akterlik enbekting eng kýrdeli әri eng baghaly túsy.

«Alatau» dәstýrli óner teatry – últtyq mәdeniyetting jana tynysyn ashqan ortalyq. Sol ortada enbek etip kele jatqan artisting әr róli kórermendi oigha jetelep, sahnalyq mәdeniyetting damuyna ýles qosyp otyr.

Suret: «Alatau» dәstýrli óner teatrynan alyndy.

Óner joly – adam janynyng sarayyna aparar eng úzaq ta ystyq sýrleu. Búl jolda talap – túlpar, enbek – eskek, jýrek – jelken. Osy ýsheui toghysqanda ghana ónerding biyigine qol sozyp, óz izin qaldyrghan jannyng enbegi bayandy bolmaq. Sol jolgha jasynan den qoyghan jandardyng biri – Dýisembiyeva Janerke Múratqyzy, 1996 jyldyng mausym aiynyng alghashqy kýni Taraz topyraghynda dýniyege kelgen.

Ónerge alghash qadam basqan shaghy – izdeniske toly studenttik kezen. 2012–2015 jyldary T. Q. Jýrgenov atyndaghy kolledjde muzykalyq teatr artiysi mamandyghyn mengerip, sahna esigin túnghysh ret kәsiby týrde ashty. Osy jyldar – kónilge túnghysh ot tútatqan, jýrekke ónerding dertin salghan, ómirlik baghyt-baghdaryn aiqyndaghan qasterli kezen.

Bilimin terendetip, 2015–2020 jyldary T. Q. Jýrgenov atyndaghy óner akademiyasynda rejisser-produserlik bilimdi iygerdi. Ónerding tek oinaumen emes, oy tudyrumen de qadirli ekenin osy jyldary úghyndy. Sebebi sahna – akterding ghana emes, adamnyng ishki oiy men jan dýniyesining de ainasy.

Alghashqy kәsiby qadamy 2015–2017 jyldary Gh. Mýsirepov atyndaghy balalar men jasóspirimder teatrynda bastaldy. Búl orta aktrisanyng shynayylyqqa, tazalyqqa, balghyn energiyagha toly sahnalyq tynysyn qalyptastyrdy. Sonymen birge, 2015–2020 jyldary «Art Haus» óner mektebinde, 2020–2022 jyldary «Mar Mar» ortalyghynda akterlik sheberlik boyynsha dәris berui – ónerdi ýirenumen qatar, ony ózgege ýiretu de ýlken jauapkershilik ekenin sezindirdi. Abay aitqanday, «Ústazdyq qylghan jalyqpas» – ónerpaz shәkirtinen búryn ózin tәrbiyeleydi.

2018 jyldan beri «Alatau» dәstýrli óner teatry – Janerkening túraqty shygharmashylyq shanyraghy. Últtyq ónerding temirqazyghyn jana dәuirde qayta tigip, dәstýrding tynysyn keneytudi maqsat etken búl teatrda aktrisa on jylgha juyq uaqyt boyy negizgi qoyylymdardyng mazmúndyq ózegin kóterip keledi. Teatrdyng 2026 jylghy on jyldyq belesinde onyng enbegi osy joldyng jartysynan astamyna kuә bolmaq.

Janerkening akterlik tabighaty – nәziktik pen jigerdin, emosiyalyq iykemdilik pen ishki tәrtipting ýilesken kórinisi. Ár rólde minezding ózegin tauyp, keyipkerding ishki logikasyn búzbay, kórermenge týsinikti әri senimdi beyne jasay bilui onyng akterlik mektebining qalyptasqanyn bayqatady.

«Jyr Jolbarys» – Búrym (rej. E. Núrtaziyn)

Búrym – nәziktigimen kóringenmen, ishki qayraty basym, jýregi taza beyne. Aktrisa búl rólde emosiyany ashyq jar salumen emes, ishtey terbelip, kózqaras pen plastikagha sýienip jetkizedi. Búrymnyng úyandyghy men beriktigi Janerkening sahnalyq tynysymen ýilesim tauyp, kórermenge jýrek túnyghynan jetedi.

«Abay–Toghjan» – Toghjan (rej. E. Bilәl)

Toghjan beynesinde aktrisa sypayylyqty, syrly sezimning jenil iyirimderin, әiel janynyng nәzik tolqynysyn tabighy beredi. Onyng dauys yrghaghyndaghy júmsaqtyq, sóz mәnerindegi salmaq – Toghjannyng tereng bolmysyn ashatyn negizgi kilt. Búl ról – jas aktrisanyng klassikalyq obrazdy senimdi alyp shyghugha qabiletti ekenin kórsetedi.

«Ayman–Sholpan» – Ayman (rej. J. Júmanbay)

Ayman – әreketi shapshan, tapqyr, kónilge jenil beyne. Janerke búl rólde sergektik pen sahnalyq iykemdilikti qatar paydalanyp, komediyalyq elementterdi naqty yrghaqpen oryndaydy. Dialogty dәl berui men sahnadaghy erkindigi Aymannyng shynayy minezin asha týsedi. Búl ról aktrisanyng kýldirip otyryp oy salatyn komediya janrdaghy qabiletin kórsetedi.

«Qamauda qalghan arman» – Qatira (rej. N. Tutov)

Qatira – dramalyq salmaghy zor kýrdeli keyipker. Múnda aktrisa ómir synyna týsken әielding ishki arpalysyn, ýnsiz múnyn, kónildegi jarasyn mimika men pauza arqyly tereng jetkizedi. Róldegi ústamdylyq pen emosiyalyq dәldik – Janerkening dramalyq janrdaghy shynayylyqqa beyim ekenin aiqyndaydy.

Kino salasyndaghy izdenisi

Ekran ónerinde de ózindik qoltanbasyn kórsetip keledi.

• «Keyki Mergen» filimindegi Aqjan
•  «Jalghyz jauqazyn» telehikayasyndaghy Janiya

Búl rólderde aktrisa kadr aldyndaghy shynayylyqty saqtap, sezimdi kóz qarashyghynan-aq jetkize biluimen erekshelenedi. Kino – ýnsiz sóileytin óner, al Janerkening ishki tynysy kadrda tabighy kórinis tabady.

«Alatau» dәstýrli óner teatry 2022 jyly Astana qalasynda ótken, Ázirbayjan Mәdiyúly Mәmbetovting 90 jyldyq mereytoyyna arnalghan TEATRALL II halyqaralyq teatr festivaline qatysty. Búl óner dodasynda újymnyng enbegi joghary baghalanyp, qatysushylargha arnayy medalidar tabystaldy.

Sol sәtte júrtshylyq nazaryn ózine erekshe audartqan júldyzdardyng biri – Janerke Dýisembiyeva boldy. Festivali úiymdastyrushylary ony ortagha shygharyp, qúrmetpen atap, marapatty kópshilik aldynda arnayy tabystady. Búl – aktrisanyng kәsiby enbegi ghana emes, sahnadaghy tabighilyghy, jauapkershiligi, jankeshti izdenisining de el aldynda moyyndaluy.

Janerke Múratqyzy – jas buyn ókili bola túra, basty rólderge senimmen úsynylatyn aktrisalardyng biri. Onyng sahnalyq qimyldaghy jinaqylyghy, emosiyalyq dәldigi, keyipker tabighatyn tereng týsine bilui – «Alatau» teatrynyng qalyptasu jyldarynda erekshe ýles qosqanyn dәleldeydi.

Óner jolyn talap pen enbekke, jýrekpen sezinuge negizdegen aktrisa ýshin әr ról – adam janynyng bir qúpiya esigi. Sol esikti asha bilgen óner iyesi – sahnanyng tynysyn, dәstýrding mәnin, kórermenning kónilin qatar ústay alghan jan.

«Alatau» dәstýrli óner teatry – qazaqtyng ruhany múrasyn saqtap, janghyrtyp, bolashaqqa jetkizetin mәdeny orda. Onyng bet-beynesin qalyptastyryp jýrgen dәstýrli әnshiler, jyraular, akterler – býgingi últtyq ónerding shyn janashyrlary.

Olardyng shygharmashylyghy tek teatrdyng ghana emes, jalpy qazaq mәdeniyetining damuyna serpin berip, últtyq bolmysymyzdyng biyik dengeyde saqtaluyna yqpal etude.

«Alatau» dәstýrli óner teatrynyng Ádebiyet bólimi

Abai.kz