Orystyng "Gazeta.ru" saytynda reseylik sayasatker Zbignev Bjezinskiy ekskluzivti súhbat beripti. Zbignev Euraziyalyq ekonomikalyq odaqtyng keleshegi men Reseyding syrtqy sayasaty turaly keninen kósile kelip, EAEO-ti – óli  odaqqa teneydi.

Obamanyng biylik qúrghan túsynda AQSh Preziydenti әkimshiligining Últtyq qauipsizdik jónindegi kenesshisi bolghan Bzejinskiyding boljamyn saraptap kórdik.

EAEO-nyng týkke keregi bolmay qalady

«Men Euraziyalyq ekonomikalyq odaq 10-20 jyl ómir sýredi degenge senbeymin. Qazirding ózinde onyng liyderlerining kózqarastary ózgere bastady. Resey Europanyng batys bóligindegi eldermen qarym-qatynasyn retke keltirgennen keyin jәne Resey ózining Euraziyalyq emes, Europalyq memleket ekenin moyyndaghannan keyin búl odaqtyng týkke de keregi bolmay qalady. Búl óli odaq», - deydi sayasatker.

Bjezinskiy búnday boljamdy birinshi ret aityp otyrghan joq. Búl joly da basshylary birde tatu , birde araz odaqtyng bolashaghynan qayran joq ekenin ashyq aitty.

Qúrylmaghan jana SSR qalay taraydy?

«EAEO-gha kim qosylghysy kep, qúlshynyp otyr? Úzyn sonar tizim bar degen qisynsyz. Mýmkin gýrjiler? Qaydam...» degendi Bjezinskiy sonau 2012 jyly AQSh kongresinde aitqan.

Qazir kórip otyrghanymyzday, Gýrjistan «jana SSR-gha»  qosylmady. Moldova parlamenti Mәskeu men Kishiynev kelisimin ratifikasiyalaghan joq. Ukraina euro tandau jasady.

Bjezinskiydi orys sayasatyndaghy klassikterding biri deydi. Aytqany ainymay keletin sayasatkerding sózderi súiyq emes. «EAEO basshylarynyng baghyty ózgeredi» degen Bjezinskiyding sózin tarqatayyq.

Basqasy basqa, Preziydent Nazarbaev búl odaqtan qalay bas tartady? Bizding biluimizshe, EAEO – Preziydent Nazarbaevtyng iydeyasy. Ol 1994 jyly Mәskeudegi MMU qabyrghasynla leksiya oqyghan.

«Biraq Nazarbaev ýshin EAEO-da Qazaqstannyng suvereniyteti manyzdy. Kedendik odaqqa mýshelikte Astananyng útqanynan útylghany kóp. Qiyndyq kóp. Qazaqstandyq tauarlar, et, et ónimderi, elektrenergiyasy tranziytin Resey naryghyna kirgizude kedergiler kóp. Onyng ýstine Qytay bar. Reseyden góri Qytay Qazaqstangha kóp investisiya saluda», - deydi basylym.

Alghashqy ýshtiktegi Lukashenko da Reseyge arqasyn bere bastady. Resey gazynan 15 milliard útylghan son, Belorussiya basshysy Batyspen birlese júmys jasaugha niyet bildirdi. Sóitti de, Reseymen baylanysty tolyq ýzuge bekidi.

EAEO qyp-qyzyl shyghyngha batyryp otyr

Aytpaqshy, Euraziyalyq ekonomikalyq odaqtaghy Reseyden ózge tórt memleketting de qyp-qyzyl shyghyngha batyp otyrghanyn birneshe mәrte jazdyq.

EAEO naryghyndaghy monopoliya – Resey mýddesine júmys jasap otyrghanyn statistika kórsetip otyr.

Odaqqa kesh qosylghan Qyrghyzstan men Armeniya da búl odaqtan ondyp payda tappay otryghanyn aitqan.

Bjezinskiyding boljamynsha, Resey eng aqyrynda ózining Europalyq memleket ekenin moyyndau tiyis. Rasynda Resey geografiyalyq kartada Europagha tәn aimaqta ornalasqan. Alayda EO-nyng ózge mýshelerimen yrdu-dyrdu bolyp otyrghan Resey bir-aq kýnde EAEO-dan bas tartady degenge senu qiyn. Qazirge Reseyding batystan góri shyghysqa baghyt aluy – Qytaydyng «Jibek joly» jobasyna iyek artuy bolsa kerek. Ony uaqyt kórseter.

Putinning talqarmasynan qayyr bar ma?

Putin odaqty óltirmeuding jolyn izdestiruge kóshken.

Apta basyna Qazaqstan Preziydenti Ázirbayjangha bardy. Preziydent Áliyevpen kezdesti. Búl kezde Vladimir Putin ózining qynyr minez әriptesi Aleksandr Lukashenkomen Peterborda kezdesti. Nege Mәskeude emes? Osyghan deyin talasyp qalghan ekeui jeke qarym-qatynasty tasada rettep aludy jón kórgendey.

Lukashenko men Putin kezdesip jatqanda Peterborda terakt boldy. Kýdiktining әueli Qazaqstan azamaty dedi. Keyin Qyrghyzstanda túratyn ózbek azamaty dep tanydy. Esterinizde bolsa, Reseyde búghan deyin bolghan terroristik aktilerdi kóbine-kóp qapqazdyq nәsilding ókilderi jasaytyn. Búl joly tayaq bizding aulamyzgha tastaldy.

Mәskeu kýtken Mirziyaev Astanagha beker kelmedi

Sebebi, Putin Orta Aziya basshylaryn uysynan shygharyp almaudy kózdeydi. Búghan qam jeytin jóni bar. Ózbekstannyng jap-jana Preziydenti ózining basshylyq qyzmettegi alghashqy resmy is-saparyn Astanagha jasady. Búl kezde Mәskeu Mirziyaev keledi dep alashapqyn bolyp jatqan-tyn.

Al Qazaqstan Preziydenti Ázirbayjangha baryp, eki el arasyndaghy qarym-qatynas mәselesin talqylady. Múndaghy mýdde – «Jibek joly» jobasyndaghy Qazaqstannyng pozisiyasyn nyqtap bekitu bolatyn.

Demek, Bjezinskiy aitqanday, Qazaqstan Qytaymen baylanysyn nyghaytudyng bir qadamyn osylay jasady.

Batys pen AQSh sanksiyalary әm ishki mýdde qayshylyghy – EAEO-ty kópke jibermeytinin Bjezinskiy osylay boljapty. Siz ne deysiz?

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz