ورىستىڭ "گازەتا.ru" سايتىندا رەسەيلىك ساياساتكەر زبيگنەۆ بجەزينسكي ەكسكليۋزيۆتى سۇحبات بەرىپتى. زبيگنەۆ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ كەلەشەگى مەن رەسەيدىڭ سىرتقى ساياساتى تۋرالى كەڭىنەن كوسىلە كەلىپ، ەاەو-ءتى – ءولى  وداققا تەڭەيدى.

وبامانىڭ بيلىك قۇرعان تۇسىندا اقش پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسى بولعان بزەجينسكيدىڭ بولجامىن ساراپتاپ كوردىك.

ەاەو-نىڭ تۇككە كەرەگى بولماي قالادى

«مەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق 10-20 جىل ءومىر سۇرەدى دەگەنگە سەنبەيمىن. قازىردىڭ وزىندە ونىڭ ليدەرلەرىنىڭ كوزقاراستارى وزگەرە باستادى. رەسەي ەۋروپانىڭ باتىس بولىگىندەگى ەلدەرمەن قارىم-قاتىناسىن رەتكە كەلتىرگەننەن كەيىن جانە رەسەي ءوزىنىڭ ەۋرازيالىق ەمەس، ەۋروپالىق مەملەكەت ەكەنىن مويىنداعاننان كەيىن بۇل وداقتىڭ تۇككە دە كەرەگى بولماي قالادى. بۇل ءولى وداق»، - دەيدى ساياساتكەر.

بجەزينسكي بۇنداي بولجامدى ءبىرىنشى رەت ايتىپ وتىرعان جوق. بۇل جولى دا باسشىلارى بىردە تاتۋ ، بىردە اراز وداقتىڭ بولاشاعىنان قايران جوق ەكەنىن اشىق ايتتى.

قۇرىلماعان جاڭا سسر قالاي تارايدى؟

«ەاەو-عا كىم قوسىلعىسى كەپ، قۇلشىنىپ وتىر؟ ۇزىن سونار ءتىزىم بار دەگەن قيسىنسىز. مۇمكىن گۇرجىلەر؟ قايدام...» دەگەندى بجەزينسكي سوناۋ 2012 جىلى اقش كونگرەسىندە ايتقان.

قازىر كورىپ وتىرعانىمىزداي، گۇرجىستان «جاڭا سسر-عا»  قوسىلمادى. مولدوۆا پارلامەنتى ماسكەۋ مەن كيشينەۆ كەلىسىمىن راتيفيكاتسيالاعان جوق. ۋكراينا ەۋرو تاڭداۋ جاسادى.

بجەزينسكيدى ورىس ساياساتىنداعى كلاسسيكتەردىڭ ءبىرى دەيدى. ايتقانى اينىماي كەلەتىن ساياساتكەردىڭ سوزدەرى سۇيىق ەمەس. «ەاەو باسشىلارىنىڭ باعىتى وزگەرەدى» دەگەن بجەزينسكيدىڭ ءسوزىن تارقاتايىق.

باسقاسى باسقا، پرەزيدەنت نازارباەۆ بۇل وداقتان قالاي باس تارتادى؟ ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، ەاەو – پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ يدەياسى. ول 1994 جىلى ماسكەۋدەگى ممۋ قابىرعاسىنلا لەكتسيا وقىعان.

«بىراق نازارباەۆ ءۇشىن ەاەو-دا قازاقستاننىڭ سۋۆەرەنيتەتى ماڭىزدى. كەدەندىك وداققا مۇشەلىكتە استانانىڭ ۇتقانىنان ۇتىلعانى كوپ. قيىندىق كوپ. قازاقستاندىق تاۋارلار، ەت، ەت ونىمدەرى، ەلەكترەنەرگياسى ءترانزيتىن رەسەي نارىعىنا كىرگىزۋدە كەدەرگىلەر كوپ. ونىڭ ۇستىنە قىتاي بار. رەسەيدەن گورى قىتاي قازاقستانعا كوپ ينۆەستيتسيا سالۋدا»، - دەيدى باسىلىم.

العاشقى ۇشتىكتەگى لۋكاشەنكو دا رەسەيگە ارقاسىن بەرە باستادى. رەسەي گازىنان 15 ميلليارد ۇتىلعان سوڭ، بەلورۋسسيا باسشىسى باتىسپەن بىرلەسە جۇمىس جاساۋعا نيەت ءبىلدىردى. ءسويتتى دە، رەسەيمەن بايلانىستى تولىق ۇزۋگە بەكىدى.

ەاەو قىپ-قىزىل شىعىنعا باتىرىپ وتىر

ايتپاقشى، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتاعى رەسەيدەن وزگە ءتورت مەملەكەتتىڭ دە قىپ-قىزىل شىعىنعا باتىپ وتىرعانىن بىرنەشە مارتە جازدىق.

ەاەو نارىعىنداعى مونوپوليا – رەسەي مۇددەسىنە جۇمىس جاساپ وتىرعانىن ستاتيستيكا كورسەتىپ وتىر.

وداققا كەش قوسىلعان قىرعىزستان مەن ارمەنيا دا بۇل وداقتان وڭدىپ پايدا تاپپاي وترىعانىن ايتقان.

بجەزينسكيدىڭ بولجامىنشا، رەسەي ەڭ اقىرىندا ءوزىنىڭ ەۋروپالىق مەملەكەت ەكەنىن مويىنداۋ ءتيىس. راسىندا رەسەي گەوگرافيالىق كارتادا ەۋروپاعا ءتان ايماقتا ورنالاسقان. الايدا ەو-نىڭ وزگە مۇشەلەرىمەن ىردۋ-دىردۋ بولىپ وتىرعان رەسەي ءبىر-اق كۇندە ەاەو-دان باس تارتادى دەگەنگە سەنۋ قيىن. قازىرگە رەسەيدىڭ باتىستان گورى شىعىسقا باعىت الۋى – قىتايدىڭ «جىبەك جولى» جوباسىنا يەك ارتۋى بولسا كەرەك. ونى ۋاقىت كورسەتەر.

ءپۋتيننىڭ تالقارماسىنان قايىر بار ما؟

پۋتين وداقتى ولتىرمەۋدىڭ جولىن ىزدەستىرۋگە كوشكەن.

اپتا باسىنا قازاقستان پرەزيدەنتى ازىربايجانعا باردى. پرەزيدەنت اليەۆپەن كەزدەستى. بۇل كەزدە ۆلاديمير پۋتين ءوزىنىڭ قىڭىر مىنەز ارىپتەسى الەكساندر لۋكاشەنكومەن پەتەربوردا كەزدەستى. نەگە ماسكەۋدە ەمەس؟ وسىعان دەيىن تالاسىپ قالعان ەكەۋى جەكە قارىم-قاتىناستى تاسادا رەتتەپ الۋدى ءجون كورگەندەي.

لۋكاشەنكو مەن پۋتين كەزدەسىپ جاتقاندا پەتەربوردا تەراكت بولدى. كۇدىكتىنىڭ اۋەلى قازاقستان ازاماتى دەدى. كەيىن قىرعىزستاندا تۇراتىن وزبەك ازاماتى دەپ تانىدى. ەستەرىڭىزدە بولسا، رەسەيدە بۇعان دەيىن بولعان تەرروريستىك اكتىلەردى كوبىنە-كوپ قاپقازدىق ءناسىلدىڭ وكىلدەرى جاسايتىن. بۇل جولى تاياق ءبىزدىڭ اۋلامىزعا تاستالدى.

ماسكەۋ كۇتكەن ميرزياەۆ استاناعا بەكەر كەلمەدى

سەبەبى، پۋتين ورتا ازيا باسشىلارىن ۋىسىنان شىعارىپ الماۋدى كوزدەيدى. بۇعان قام جەيتىن ءجونى بار. وزبەكستاننىڭ جاپ-جاڭا پرەزيدەنتى ءوزىنىڭ باسشىلىق قىزمەتتەگى العاشقى رەسمي ءىس-ساپارىن استاناعا جاسادى. بۇل كەزدە ماسكەۋ ميرزياەۆ كەلەدى دەپ الاشاپقىن بولىپ جاتقان-تىن.

ال قازاقستان پرەزيدەنتى ازىربايجانعا بارىپ، ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناس ماسەلەسىن تالقىلادى. مۇنداعى مۇددە – «جىبەك جولى» جوباسىنداعى قازاقستاننىڭ پوزيتسياسىن نىقتاپ بەكىتۋ بولاتىن.

دەمەك، بجەزينسكي ايتقانداي، قازاقستان قىتايمەن بايلانىسىن نىعايتۋدىڭ ءبىر قادامىن وسىلاي جاسادى.

باتىس پەن اقش سانكتسيالارى ءام ىشكى مۇددە قايشىلىعى – ەاەو-تى كوپكە جىبەرمەيتىنىن بجەزينسكي وسىلاي بولجاپتى. ءسىز نە دەيسىز؟

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz