Ár jyl bastalghan sayyn Qara­ghan­dyda, tek Qaraghandy ghana emes, qalaly jerding bәrinde túrghyndargha kommunaldyq qyzmet úsynatyn mekemeler el tútynar sugha, jylugha, qala­nyng kópqabatty ýiinde, aulasynda úsynylatyn ózge de qyzmetterge tólenetin aqy tarifterin ósirmekke talpynady. Kommunaldyq qyzmet mekemeleri, pәter iyelerining koopera­tivteri әr otbasynyng túrghyn ýiin­degi sharshy metrdi sanamalap, aula­daghy tazalyq pen tәrtip ýshin adam basyna tiyesili tólemaqynyng әli de ar­zandyghyn tilge tiyek etip keledi. Ke­yingi kezderi arnayy sanaq alyp, en­bektegen baladan, enkeygen kәri­ge deyin tizimge ilikken. Qala pәter­le­rindegi paydaly sharshy metrdi túty­natyn «túrghyndardyn» ishinde ilik­pey qalghany - itter men mysyqtar ghana.

Kópqabatty ýiding tolyqqandy túrghyny sana­latyn iyt-mysyqtar ýshin nege pәteraqy eseptelmeydi?! Ómirge kelgen betinde tizimge alynatyn sәbiyge bólinip, eseptelip keletin kommunaldyq qyzmet tólemaqysy әrqaysymyzben kórshiles túra­tyn ta­yynshaday tóbetter men aptasyna alty ret juynbasa, kónili kónshimeytin marghau mysyqtar ýshin nege eseptelmeydi?!

Ár jyl bastalghan sayyn Qara­ghan­dyda, tek Qaraghandy ghana emes, qalaly jerding bәrinde túrghyndargha kommunaldyq qyzmet úsynatyn mekemeler el tútynar sugha, jylugha, qala­nyng kópqabatty ýiinde, aulasynda úsynylatyn ózge de qyzmetterge tólenetin aqy tarifterin ósirmekke talpynady. Kommunaldyq qyzmet mekemeleri, pәter iyelerining koopera­tivteri әr otbasynyng túrghyn ýiin­degi sharshy metrdi sanamalap, aula­daghy tazalyq pen tәrtip ýshin adam basyna tiyesili tólemaqynyng әli de ar­zandyghyn tilge tiyek etip keledi. Ke­yingi kezderi arnayy sanaq alyp, en­bektegen baladan, enkeygen kәri­ge deyin tizimge ilikken. Qala pәter­le­rindegi paydaly sharshy metrdi túty­natyn «túrghyndardyn» ishinde ilik­pey qalghany - itter men mysyqtar ghana.

Kópqabatty ýiding tolyqqandy túrghyny sana­latyn iyt-mysyqtar ýshin nege pәteraqy eseptelmeydi?! Ómirge kelgen betinde tizimge alynatyn sәbiyge bólinip, eseptelip keletin kommunaldyq qyzmet tólemaqysy әrqaysymyzben kórshiles túra­tyn ta­yynshaday tóbetter men aptasyna alty ret juynbasa, kónili kónshimeytin marghau mysyqtar ýshin nege eseptelmeydi?!

Shyntuaytynda, kommunaldyq iygilikterdi qa­la­lyq qaymana túrghynmen birge bólisetin «tórt ayaqty tuystarymyzgha» tútynatyn su men aua tegin! Bir itti juyndyrugha júmsalatyn ystyq-suyq su mólsheri kishkene sәbiydi shomyldyrugha ketetin sudan әldeqayda kóp bolatynyn eseptep shygharu óte onay. Mәselen, bir tóbetting salmaghy 20 keli basady delik. Terisin qylshyq basqan itpen salystyrghanda, balanyng salmaghy bes ese az ghoy. Itke, tipti, qoldyng basynday qandenge bir juyndyrghanda, kemi 1 tekshe metr su júmsalatyny anyq. Al balagha... bir legen ystyq su ghana. Onyng syrtynda, bala ýshin pәteraqy eseptelingen. Al itke eseptelinbeydi!

Alys-jaqyn shetelderde, Europada it asyrau­shylar arnayy salyq tólep, veterinarlyq dәri­ger­ge, polisiyagha tirkelip, it qydyrtatyn arnayy oryn­dargha jazylady eken. Al bizde 2004 jyly Auyl sharuashylyghy ministrligi eldegi býkil iyt-my­syqty sanaqqa alyp, qújattamasyn týzetu turaly qauly qabyldaghan bolatyn. Biraq atalmysh qauly týrli sebeptermen oryndalmay qaldy. Eshbir memlekettik mekeme «tórt ayaqty tuystardy» sanap shyghugha talpynys jasamaghan. Sonyng saldarynan it qapqan, qútyrghan it talaghan, sonyng saldarynan adam ómirine zalal, densaulyghyna zaqym kelgen jaghdaylarda ghana itterdi tizimdeu eske týsedi.

Bir qyzyghy, Auyl sharua­­­shylyghy ministrligi jýr­giz­gen nauqandyq sha­ra­nyng biri - auyldaghy mal-mýlikke qatysty sanaq tiyis­ti tәrtibimen jýrgi­zildi. Qa­­tynas pen jer shalghay­ly­ghyna qaramastan, alys auyl­dardaghy mal basyn týgendeu, qújattau rәsimi óz dengeyinde ótkizildi. Al auylgha qaraghanda tәrtip-tek­serisi, qarym-qatynas qú­ral­dary damyp ketken qala­daghy it sanaghy nege jýr­gizil­mey qaldy?! Osy tektes súraqtargha jauap izdesek, týrli astarly әngi­me­lerdi, últaralyq dengeydegi týsinikter tekseriske týsetin jayttardyng beti ashylatyn tәrizdi.

Resmy atqarushy organdar jeti qazynanyng birin týgendemey otyrghanyna qa­ramastan, qalaly jer­ding bәrinde derlik it asyraushylardyng arnayy klub­tary, tipti internet sayttary da bar! Klubtar men sayttarda tóbetter tóbelesi, qandenning ata-tegin týgen­deuge qatysty alaman bәige, jalauly jarys­tar túraqty ótkizilip túrady. Sayttardaghy blogtar men kon­fe­ren­siyalarda itterding súlulyq bayqauy, densau­lyghyn teksertu ýshin aparugha tiyis­ti maman-dәri­ger­ler­ding mekenjaylary, olargha arnal­ghan ólen­­der (!), it asyraudyng qyzyq-shyjyqtary tura­ly keninen talqy­lanady. Tek, olardyng bizben bir­ge pәterde túrgha­ny ýshin memleket qazynasyna tólenu­­ge tiyisti kommunaldyq shyghyn, pәteraqy degen әngim­e joq! Nege? Sebebi it - adamnyng dosy!

Shyny kerek, it asyraudyng qoghamdaghy morali­dyq tәrtipteri turaly әngime erte bastan aitylyp keledi. Endi, zayyrly memleketterdegidey iyt-my­syq ýshin salyq pen pәteraqy talap etetin uaqyt kelgen synayly...

Derek-dәiek

Qaraghandyda ótken jyl sonynda rotveyler túqymdas it iyesining betinen tistep alyp, jas balasyn talap tastaghany júrtshylyqty shu etkizdi. Jergilikti qúqyq qorghau organdary oqigha saldaryn tolyq teksermey, itti atyp tastaumen shekteldi.

Qaraghandy

«Alash ainasy» gazeti