Мақпалдың шындығы

Жуырда Алматыдағы Республика сарайында жеке шығармашылық кәнсертін берген Қазақстанның халық әртісі Мақпал Жүнісова сахнадан Заманбек Нұрқаділовтің қазасына қатысты кейбір айтылмаған ақпараттарды жариялады. «Зәкеңнің қазасына Мақпалдың қатысы бар», деген ауанда сөз айтты», - деп Қайрат Нұрқаділовке жеке қайрылу жасады. «Зәкең өзін-өзі 3 рет атып өлді дегенге қол қойған сол Қайраттардың өзі», - деп сөйледі Мақпал Жүнісова.

Сурет: qaz365.kz сайтынан алынды

Жүйкемді тоздырма, Қайрат!

Мақпал Жүнісова, Қазақстанның халық әртісі:

– Аллаға шүкір, қызым 21-ге толайын деп жатыр. Бір өкініштісі – Зәкеңнің жоқтығы. Ақыры ашылмады. Күтіп келеміз, күтіп келеміз, әйтеуір. Біресе – анау өлтірді, біресе – мынау өлтірді дейді. Ең соңында келіп, «Мақпал өлтірді», деп айтпаса болды. Оны да күтуге болады. Оны да естіп жатырмын, құрметті ағайын.

Туған балалары сондай әңгіме таратып жатқан көрінеді. «Мақпалдың өлтіруі мүмкін», деген. Алла бар ғой, төбеде. Қолымыз қан болса, жүрмес едік, бүйтіп. Зәкең де: «Мақпал, мені келіп, 3 рет ата сал», - деп айтатындай азамат емес қой.

«Сол күні қайда болдыңыз? Неге ол қайтыс болатын күні қайда болғанын айтпайды», - деп айтады дейді.

Қайтыс болған күні мен үйде болдым, құрметті Қайрат Нұрқаділов! Сізге жауап берейін, халықтың алдында!

Сурет: vlast.kz сайтынан алынды (отбасының жеке мұрағатынан алынған сурет)

Өзін-өзі атты дегенге қол қойып берген мен емес, Қайраттар!

Бәрі біледі, шопыр да біледі. Мен үйден шыққан жоқпын, үйде болдым. Бірақ, ол кісіні екінші үйде атып кеткен. Шамамен 7-ден 15 минут кеткенде атыпты. Өйткені 6:40-та мен ол кісімен сөйлестім. Балконда. «Мына үйге жолама», деп айқайлады. «Неге?», деп едім: «Жолама, ана үйге тез қайт, қайт», деді балконнан. Телефонды алмаған соң, балконнан айғайлап тұрмын: «Зәке, неғып есікті ашпайсың, неге трубканы алмайсың», деп. Оны кеткесін бірақ білдік қой, неге жолама дегенін. Сол кезде ана жақта қырылыс болып жатыр екен.

Бірақ енді соны біраз адамдар басқаша сұхбат беріпті. Оданда ашатын болсаңдар, дұрыстап ашыңдар! Ашпайтын болсаңдар, бұрыс әңгіме таратудың қажеті жоқ деп ойлаймын. Өйткені, бәрі біледі ғой, көршілер де бар, туысқандар да бар.

Сол күні түсірілген нәрсенің барлығын Қайраттың өзі полицияға: «Алып кетіңіздер», - деп тапсырды, менің рұқсатымсыз. Негізі 16 камераның 14 камерасының ішінде болған, кім кірді, кім шықты, барлығы. Оның шетжағасын мен де көрдім. Бірақ полицияға мені кінәлаған кезде, соны көрсетті өздері. Сосын біз адвокатпен айттық: «Әне, тұр ғой, сол адамды енді таппайсыңдар ма», - деген кезде анау жігіт өзі шошып кетті. Кетіп қалды. Бізге сосын сьемканы бермей қойды.

Сондықтан, барлық айғақтарды бергізген мен емес, баласы Қайрат. Содан бері неше жыл болды. Осы уақыт ішінде мен: «Зәкеңді өлтіріп кетті», деп шулағанда неге сол балалары, қызы, ажырасып кеткен әйелі, солардың барлығы неге менімен бірге шуламады? Неге: «Ол өзін-өзі атпады», деп айтпады? Өзін-өзі атты дегенге қол қойып берген солар ғой, енді, мен емес.

Сондықтан, жүйкемді тоздырмасын! Мен ешкімнен қорқып тұрған жоқпын. Зәкеңнің әруағына тыныштық берсін. Ашатын болса, дұрыстап ашсын, аша алмаса, үндемей отырсын!

Заманбек демаршының құпиясы

2005 жылы 12 қарашада кешке өз үйінде Назарбаевтың ең қатал сыншысы, диссидент Заманбек Нұрқаділов қаза тапты. Атып өлтірілді. Ол билікпен қуғындалды және оппозиция оны қабылдамады.

Арада аттай 20 жылға жуық уақыт өтсе де, Заманбек Нұрқаділовтің өлімі әлі күнге дейін құпия қалып отыр. Тергеудің ресми нұсқасы бойынша, оппозициялық саясаткер жүрек аймағына екі ок, басына бір оқ ату арқылы өз-өзіне қол жұмсаған. Бірақ бұған есі дұрыс ешкім сенбейді. Керісінше, көпшілігі әлі күнге дейін бұл қатыгез және кекесіз кісі өлтіру екендігіне сенімді.

«Болашақта мені жаңа күмән күтіп тұрғанына сенімдімін, адамдарға шынайы болуы үшін көп күш пен ерік-жігер қажет болады. Тек сол үшін ғана қайтадан көтерілуге тұрарлық нәрсе», - деп аяқтайды Заманбек Нұрқаділов өзінің қайғылы қазасына 9 жыл қалғанда жазылған «Мен жайлы ғана емес» атты өмірбаяндық кітабын.

Заманбек Нұрқаділовті тірі кезінде көп сынға алды. Бірақ ол да ешқашан борышта қалған емес. Ол қарсыластарына бірден қарсылық көрсетіп, оған келтірілген ренішті бірден ұмытып кетті. Өткір қақтығыстар болса да, әдетте, олар сотқа жетпеді.

Сурет: orda.kz сайтынан алынды (мұрағат сурет)

Ол Назарбаев саясатына қарсы болды 

Сол кезде Төтенше жағдайлар агенттігінің төрағасы болған Заманбек Нұрқаділов 2004 жылы 11 наурызда саяси мәлімдеме жасап, президент Нұрсұлтан Назарбаевқа ашық қарсылық білдіргеннен кейін жағдай түбегейлі өзгерді. Ақорда һәм Назарбаев Заманбектің күтпеген демаршына таң қалды. Билік Заманбек Нұрқаділовтің басына бүкіл пәле-жаланы үйіп-төкті.

Мысалы, сол кездегі премьер-министр Даниал Ахметов Нұрқаділовті қызметінен алып тастау үшін Алматыға өзі келді. Даниал Ахметов журналистерге: «Нұрқаділов мырза атқарып отырған қызметінен өзін-өзі шеттетіп, инерттілік пен біліктіліктің төмендігін көрсетті. Бұл тек ағымдағы ғана емес, төтенше сипаттағы бірқатар жағдайларда көрініс тапты», - деді.

Нұрқаділовтың бұрынғы орынбасары Нұрахмет Бижанов Заманбектің атына төмендегідей сипаттағы айып тағып: «Заманбек Қалабайұлы соңғы жарты жылда біздің жүйеде іс жүзінде нашар жұмыс істеуде. Жұмыста жарты күн болады, екінші жартысында жоқ, мас», - деп сөйледі.

Саяси мәлімдемесіне байланысты оны өндірісті тұралауға жеткізген лайықсыз басшы ретінде, сонымен қатар жұмыс кабинетін ішімдік ішетін мекемеге айналдырған маскүнем ретінде көрсеткісі келген қос бұлбұлға ренжіген Заманбек Нұрқаділов Даниал Ахметовке, Нұрахмет Бижановқа және оны берген «Хабар» агенттігіне қарсы миллиондаған доллар талап-арыз беретінін жұртқа жария етті. Дегенмен, ол өзін қудалауға шынайы тапсырыс берушінің кім екенін жақсы түсінді.

Назарбаевты сотқа беру. Импичмент оқиғасы

Бұдан әрі Заманбек Нұрқаділовті тоқтатуға еш кедергі болмады. Ол Нұрсұлтан Назарбаевты ашық және қателерін бетіне басып сынауға мүмкіндік алды. Ол мұны газет беттерінде, митингілерде, оппозициялық қайраткерлермен кездесулерде жасады. Содан кейін Нұрқаділов парламент депутаттарына Конституцияны бұзғаны үшін мемлекет басшысына импичмент жариялау туралы ұсыныс хат жолдап, біраз уақыттан кейін Медеу аудандық сотына президент Назарбаевқа қарсы талап арыз жазды.

Болмай қалған Назарбаев-Нұрқаділов дебаты

Содан кейін Заманбек президент Назарбаевқа 1 мамырда Алматыдағы Республика алаңында халық серуені кезінде онымен кездесіп, қарым-қатынасты анықтап, әңгімеге нүкте қоюды ұсынатынын жария түрде мәлімдеді. Нұрсұлтан Назарбаев белгіленген күні алаңның мінбесіне шығып, Заманбек Нұрқаділовке ешкімнен, соның ішінде одан да қорықпайтынын көрсеткендей болды.

Міне, Елбасизм кезінде былық-шылықты ашық айтатын адам Назарбаевқа мүлдем ұнамады. Оның осы осалдығын білгендер Даниал Ахметов, Нұрахмет Бижановтар салған сүрлеуді түрлендіре түсті. Бірақ бұл тең емес кездесу болды. Нақтырақ айтсақ, барлығы күткен бұл кездесу болмады, себебі мемлекет басшысының күзеті Заманбек Нұрқаділовты президент мінбесіне кіргізбеді. Оның үстіне оған спорттық дене бітімі бар бір топ жас шабуыл жасады. Олардың біреуі Нұрқаділовқа тас лақтырған, бірақ Нұрқаділовтың бақытына орай, шабуылшы оны қолдан өткізіп жіберген.

Заманбек қазасы – Қазақстан тарихының басты құпияларының біріне айналды

2005 жылдың жазында Заманбек Нұрқаділов өзінде «компроматтар чемоданы» бар екенін мәлімдеді. Журналистердің ішінен ол бір-екеуімен ғана, соның ішінде Нұрқаділовпен кезекті кездесуден кейін жұмбақ жағдайда қаза тапқан алматылық «Нави» интернет-газетінің тілшісі Асхат Шәріпжановпен сөйлесті.

Қаза тапқанға дейін Заманбек Нұрқаділов барлық кедергілерді еңсеріп, шетелге шығып, Еуропа астаналарын аралады. Ол өзінің «копромат чемоданын» сол жерге алып барды ма, жоқ па, ол анық емес. Ол жерде бұрынғы премьер-министр Әкежан Қажыгелдинмен кездескен. Бұл екі титанның көп жылдардағы алғашқы және соңғы кездесуі болды.

Қажыгелдин мен Нұрқаділовтің жолығуы

Қажыгелдиннің өзі «Азаттық радиосына» берген сұхбатында Заманбектің бұрынғы қақтығыстар үшін кешірім сұрауға батылдық тапқанын айтты, себебі олар бір кездері оппонент болған.

«Біздің онымен қарым-қатынасымыздың тарихы әрдайым іс жүзінде «пышақпен» жүрді - ол шабуыл жасады, мен оған қандай да бір жолмен жауап бердім. Бірақ ол батыл адам еді, ол - Батыр! Мұндай адамдарды қазақ жері күн сайын тудыра бермейді», - дейді Әкежан Қажыгелдин.

2005 жылы 12 қарашада кезекті президенттік жарыс қызған кезде Заманбек Нұрқаділов өз үйінде өлі табылды. Оған үш оқ атқан. Бұірақ бұл қазаның құпиясы әлі ашылған жоқ.

Заманбек тірі кезінде өзінің жақтастары мен шәкірті Алтынбек Сәрсенбаевпен де дауласқан. Заманбек сияқты Алтынбек те Олимп шыңында болды, бірақ Ресейдегі елші және ақпарат және мәдениет министрі лауазымдарын тастап, оппозиция лагеріне кетті. Заманбек сияқты Алтынбек те бірінші опалдықтан кейін билікке қысқа мерзімге оралды. Алтынбек пен Заманбек өмірлерінің соңғы айларында ортақ тіл таба алды.

Бірақ үш айдан кейін, 2006 жылдың ақпанында Алтынбек Сәрсенбаев өлтірілді. Қазақ оппозициясы қысқа мерзім ішінде екі көшбасшысын жоғалтты, бұл қалыптасып келе жатқан азаматтық қоғам үшін елеулі нұқсан болды. Алтынбектің өлімінің құпиясы да ашылмаған, оның серіктестері тұрмыстық негіздегі кісі өлтіру туралы ресми түсіндіруге сенбейді.

Abai.kz