Австралия ұлттық университетінің (ANU) ғалымдары әлемде екі апта сайын бір тіл жоғалып кететінін анықтады. Бұл мәдени әртүрлілікті айтарлықтай азайтады. Өз зерттеулерінде олар бүгінде бар 7 мың тілдің 40%-дан астамы жойылу қаупінде екенін және болжамдарға сәйкес, 21 ғасырдың соңына қарай олардың саны бес есе азаюы мүмкін екенін атап өтті.

Сонымен қатар, Ресей ғылым академиясының Тіл білімі институтының мәліметі бойынша, Ресейде қолданылатын 152 тілдің 138-і жойылу алдында тұр. Солтүстік және Орталық Американың, Батыс Африканың және Солтүстік Австралияның тілдері де жойылып кету қаупінде.

Ғалымдар бүгінде кеңінен қолданылатын тілдердің де алдағы онжылдықтарда жойылып кетуі мүмкін екенін ескертеді. Олардың жоғалуы тек тілдік жоғалу емес, сонымен бірге ұрпақтар бойы жинақталған білім мен мәдени байлықтан айырылу.

Тілдердің жойылуы әртүрлі факторларға байланысты. Тілдер кенеттен немесе табиғи апаттардан да, бірте-бірте әлеуметтік-экономикалық өзгерістердің нәтижесінен де болады. Кейбір тілдер басқаларын ығыстырып, беделді және сұранысқа ие болады, бұл азшылықтардың ана тілдерін жоғалтуына әкеледі.

Ғалымдардың пікірінше, бұл тенденция мәдени мұраға үлкен зиян келтіреді, өйткені тілдер дәстүрдің, тарихи жадының және бірегей дүниетанымның тасымалдаушысы.

Қазақ тілінің тартымдылығы мен бәсекеге қабілеттілігі, әсіресе, тілді білу кәсіби өсу мен жеке табыстың маңызды факторына айналған жастар арасында айтарлықтай артып келе жатқанын атап өткен жөн.

Сондай-ақ отандық компаниялар маркетингтік науқандарын қазақтілді тұтынушыларға бағыттай бастады, бұл осы саладағы мемлекеттік саясаттың оң нәтижесін көрсетеді. Жақында Қазақстан Президенті Тоқаев әлемде сөйлейтін тілдің саны бойынша 79-шы орында тұрған қазақ тілінің жойылып кету қаупі жоқ екенін баса айтты.

Әсіресе, қиын-қыстау кеңестік жылдардағы тілдің сақталуына ерекше үлес қосқан қазақ зиялыларына, оның ішінде жазушы, журналист, ұстаз, ғылым, мәдениет қайраткерлеріне алғысын білдірді.

Тілдің одан әрі табысты дамуы үшін, Мемлекет басшысы айтқандай, ғылыми-білім беру инфрақұрылымын жаңғырту, оқу орындарында қазақ тілін оқыту жүйесін жетілдіріп, мұғалімдердің мәртебесін көтеру қажет. Тоқаевтың пікірінше, тіл болашағы мен мемлекеттің бәсекеге қабілеттілігінің кілті болатын цифрлық технологияларды пайдалануға ерекше назар аудару керек.

Сонымен қатар, Тоқаев әдебиет, музыка, кино және компьютерлік ойындар сияқты салаларда қазақтілді контентті дамытуға мемлекет қолдау көрсететінін мәлімдеді. Дегенмен, оның айтуынша, қазақ тілін насихаттау басқа тілдерді, оның ішінде ел үшін де маңызды орыс тілін дамытумен қайшы келмеуі керек.

Керімсал Жұбатқанов,

тарих ғылымдарының кандидаты, С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университетінің доценті

Abai.kz