Қазақстанның ақпараттық кеңістігін бүгінде Ресей идеологиясы жайлап тұрғаны жайлы күнде айтылып та, жазылып та жатыр. Қазақстандықтар дүниежүзінде болып жатқан саяси-қоғамдық оқиғалар жөнінде тек орыс тілінде ғана ақпарат алатынын білеміз. Және олар Ресейдің сүзгісінен өтіп келетіні де ешкімге жасырын емес. Сондықтан біз қазір әлемдік саяси алаңда болып жатқан кез келген шаруаға тек Ресейдің көзімен қарап, соларша ой қорытамыз. Ал Еуропа елдерінің күнделікті баспасөзі не айтып жатыр, басқадай дамыған елдер не дейді, біз үшін оның оның есігі жабық.

Қазір елімізде Ресейдің «Известия», «Комсомольская правда», «Аргументы и факты», «Российская газета», «Коммерсанть», «Красная звезда», «Ведомости», «Аргументы недели», «Правда», "Парламентская газета", «Собеседник», «Советская Россия», «Гудок», «Дочки-Матери», «Итоги», «Газета», «Мир новостей», «Версия», «Московский комсомолец», «Московские новости», «Моя семья», «Новая газета», тағы да толып жатқан газеттері мен журналдары сатылады және «Қазпошта» арқылы таратылады.

Бұлардан басқа Қазақстанның өзінікі болып есептелетін «Время», «Мегаполис», «Караван», «Central Asia Monitor», «Казахстанская правда», «Вечерний Алматы», «Вечерняя Астана», «Капитал», «Комсомольская правда-Казахстан», «Новая газета-Казахстан», «Аргументы и факты-Казахстан», «Новое поколение», «Панорама», «Экспресс-К» (толық тізім емес), тағы бірнеше орыстілді газеттер бар. Бұлардан бөлек әр облыстарда орыс тіліндегі төртеу-бесеуден шығатын жекеменшік газеттер, телеарналар бар екенін естеріңізге саламыз. Бұған және аудандар мен шағын қалаларда шығатын жекеменшік орыстілді газеттерді қосыңыз. Осыған қарап, Қазақстанда қай тілде шығатын газет басым екенін есептей беріңіз. Сондай-ақ, орыс тіліндегі ондаған интернет ресурстар бар екенін ескеріңіз.

Енді оқырмандар туралы айтар болсақ, солтүстік аймақтарда халықтың басым көпшілігі (90-95 пайыз десек қателеспейтін шығармыз) орыс тілінде оқиды, басқа аймақтарда да орысша оқитындар жеткілікті. Ең сұмдығы, солтүстік өңірдегі барлық облыс орталықтарында, одан басқа Лисаковск, Рудный, Степногорск, Ақсу, Екібастұз, Курчатов секілді дербес қалалардағы газет дүңгіршектеріне қарасаңыз, 99,9 пайызы орыс тіліндегі басылымдар екенін көресіз. Мысалы, Степногорскіде дүіңгіршек түгілі, пошта бөлімшесінің өзінде қазқаша газетті сату сөресіне қоймайтынын көзіміз көрді. Оның себебін сұрасақ, "ешкім алмайды қазақша газетті" дейді.

Орыстілді халқы басым Қостанай облысында барлығын қосқанда 100-ден артық басылым болса, солардың ішінде таза қазақшасы облыстық «Қостанай таңы» газеті мен А.Байтұрсынов атындағы университеттің жанынан шығатын «Жас өркен-Қостанай» журналы ғана екен. Облыстық әкімдіктің газеті болып есептелетін «Костанайские новости» газетінің негізгі акциясын аты белгілі «Иволга» агрохолдингі ұстап отыр деген ақпарат алдық. Олар сосын әкімдікке бағына ма? Ал, аудандық болып есептелетін газеттердің көбінің атауы қазақша болғанымен, мазмұны орысша, ішінде бір-екі бет қана аударма қазақшасы жүреді.

Петропавлдағы облыстық болып есептелетін «Северный Казахстан» газеті де жеке серіктестік. Мемлекеттік тапсырыспен жұмыс істейді. Яғни, бюджет төлеген қаржының көлемінде ғана әкімдіктің материалдарын салады, қалған жерге не қойса да өздері ерікті. Сол жердегі «Неделя», «Добрый вечер» газеттері және «Провинция» журналы осы «Северный Казахстанмен» бір серіктестікке біріктірілген. Бұлардан басқа өз бетінше шығатын «Петропавл. кз», «Квартал», «Проспект», «Информ-вест» секілді орыстілді басылымдар тарайды.

Енді жоғарыдағы әңгімеге оралсақ, Қазақстанда жаппай сатылып, таралып жатқан ресейлік газеттер нені уағыздайтынын білесіздер. Одан бөлек Қазақстанның өзінікі болып есептелетін орыстілді басылымдар да сол бағытта жұмыс істейтінін қазір саясаткерлер ашықтан-ашық айтып жатыр. Сонда мемлекеттік идеологиямыз кімдікі дейміз?

Қазақстандағы Ресей ақпаратының ықпалы бұрыннан күшті болатын. Естеріңізде шығар, осыдан екі жыл бұрын Ресейдің Қазақстандағы ақпараттық белсенділігін арттыру үшін арнайы зерттеу орталығы құрылып, оған 5 миллиард рубль көлемінде қаржы бөлінген деген сөз шыққан. Дәл сол кезде ел ішіне ірткі салу бағытында бірнеше рет жалған ақпараттар таратылғанын білеміз. Мысалы, Батыс Қазақстан өңірі Қазақстаннан бөлінбекші деген ақпарат болғаны есімізде. Одан соң, ел зиялыларының атынан «орныңызды Тасмағамбетовке беріңіз» деген мазмұндағы Президент Назарбаевқа жолданған хат жарияланды. Бірақ соңынан хатқа қол қойды деген адамдардың барлығы бұдан хабарсыз болып шыққан. Осы секілді бірнеше мысалдарды келтіруге болады. Бұның барлығы солтүстіктегі көршіміздің жасап отырған құйтырқысы екені белгілі. Сонда біздің ақпарат комитеті, мемлекеттік қауіпсіздік комитеті, басқадай мекемелер қайда қарап отыр деп ойлайсыз...  

Украинамен арадағы қақтығыстан соң, Қазақстандағы ресейшіл БАҚ-тардың белсенділігі күрт артып кеткенін байқап жүрміз. Бұл Кремльдегі «режиссерлердің» қазақстандық шенеуніктермен «қуыршақ тетарын» жасап отырғанының нәтижесі демеске амалың жоқ. Белгілі саясаткерлердің дерегіне сенсек, Украина мен арадағы жанжал басталғаннан бері, Ресей ақпараттық майдан үшін апта сайын миллион долларға жуық қаржы жұмсайды екен. Қазір Қазақстандағы ақпараттық билік түгелдей Ресей билігіне көшкен бе дейсің осыған қарап отырып. Себебі, БАҚ басшылығына біртіндеп орыстілді немесе славян ұлтты адамдар тағайындалып жатқанын көріп отырмыз. Бұл кімнің ықпалымен жасалып отырған шаруа сонда?

Бұрын «Алматы» телеарнасының бас продюсері болған Евгений Грюнберг «Вечерний Алматы» газетінің директор-бас редакторы болып барғанын білдік.

«Астана ақшамы» мен «Вечерняя Астана» газеттері бір серіктестікке біріктіріліп, оған бұрын «Аргументы и факты-Казахстан» басылымына жетекшілік еткен Сергей Кузовников барды.

Павлодар облысында осындай жағдайлар орын алып жатқанын бұрын айтқанбыз. Қостанай мен Солтүстік Қазақстандағы жағдай жоғарыдағыдай.

Сонау ХІХ ғасырдың басында Франция императоры Наполеон Бонапарт: «Мен сан мыңдаған әскерге қарағанда, үш газеттен көбірек қорқам»-деген екен. Себебі, ақпараттық майданда БАҚ-қа бақылау жасау деген сөз – қандай елді болмасын қарусыз жаулап алу деген сөз. Ол ақылыңды аздырып, ұлттық болмысыңды жояды. Осындайда санамызды улап жатқан жат идеология болашақта бетімізді басқа жаққа бұрып жібермес пе екен деген ойға келесің.

Расында БАҚ (Бұқаралық ақпарат құралдары) игілігін көріп, өзіміз иелік етіп пайдалансақ – бақ. Елдің бағы. Ал, оның пәрменін білмей, ақпараттық кеңістігімізді игере алмасақ – сорымыз. Бүгін «БАҚ - бақ» деп жүріп, ертең «қап» деп қалмайық.

Сайлау БАЙБОСЫН

Abai.kz