Ел мен жердің тағдырына қатысты ашық сөйлеп жүрген зиялылардың бірегейі Дулат Исабеков кешегі президент сайлауында Нұрсұлтан Назарбаевтың сенімді өкілі болды. Біз қаламгерді «Дат, тақсыр» аясындағы ашық әңгімеге тартып, сенімді өкіл болудың себебін сұрадық.

Басқа жол бар ма?

- Дулат мырза, сіз Қазақстан президентінің сайлауында Назарбаевтың сенімді өкілі ретінде тізімнің басында тұрдыңыз. Нұрсұлтан патшаның кезекті өкілеттігі жөнінде айтпай тұрып, сенімді өкіл болу тарихын таратып берсеңіз: бұл қадамға қалай бардыңыз?

- Пәлендей саясатпен барған жоқпын... Сайлау өзі біз күтпеген жағдайда және қызық басталды. Алдымен Шығыс Қазақстан жақтан дүмпу шықты, іле-шала референдум жалыны бүкіл елді шарпыды. Бірақ көпке созылған жоқ, референдум өтпейтін болды. Қарап отырып, осы референдумның жөнін де, мәнін де, себебін де түсінбедім: идеяны президент айтты ма, айналасындағы жігіттер шығарды ма - анығын білмедім. Былтыр президенттің қабылдауында болдым. Соны жұрттың бәрі тоқсан саққа жүгіртеді. Біреулер қабылдаудан кейін мені Назарбаевпен достасып кетіпті деген әңгіме шығарып алыпты. Президенттік сайлауға сенімді өкіл болғанымды да соған жорып жатқан көрінеді.

Ел мен жердің тағдырына қатысты ашық сөйлеп жүрген зиялылардың бірегейі Дулат Исабеков кешегі президент сайлауында Нұрсұлтан Назарбаевтың сенімді өкілі болды. Біз қаламгерді «Дат, тақсыр» аясындағы ашық әңгімеге тартып, сенімді өкіл болудың себебін сұрадық.

Басқа жол бар ма?

- Дулат мырза, сіз Қазақстан президентінің сайлауында Назарбаевтың сенімді өкілі ретінде тізімнің басында тұрдыңыз. Нұрсұлтан патшаның кезекті өкілеттігі жөнінде айтпай тұрып, сенімді өкіл болу тарихын таратып берсеңіз: бұл қадамға қалай бардыңыз?

- Пәлендей саясатпен барған жоқпын... Сайлау өзі біз күтпеген жағдайда және қызық басталды. Алдымен Шығыс Қазақстан жақтан дүмпу шықты, іле-шала референдум жалыны бүкіл елді шарпыды. Бірақ көпке созылған жоқ, референдум өтпейтін болды. Қарап отырып, осы референдумның жөнін де, мәнін де, себебін де түсінбедім: идеяны президент айтты ма, айналасындағы жігіттер шығарды ма - анығын білмедім. Былтыр президенттің қабылдауында болдым. Соны жұрттың бәрі тоқсан саққа жүгіртеді. Біреулер қабылдаудан кейін мені Назарбаевпен достасып кетіпті деген әңгіме шығарып алыпты. Президенттік сайлауға сенімді өкіл болғанымды да соған жорып жатқан көрінеді.

Негізі, ол жолғы біздің кездесуімізде қандай әңгімелердің айтылғаны туралы баспасөзде жарияланды ғой. Мәселен, әдебиет, қоғам, елдің болашағы туралы ауқымды әңгіме-дүкен өткен болатын. Ал сайлау кезінде Назарбаевқа сенімді өкіл болуым - кездесудің әсері немесе аяқасты достығымыз емес. Қысқасы, бұл қадамда пәлендей саясат жоқ.

- «Қалай бардыңыз» дейтін себебіміз, сіз билікке қатысты шындықты шыңғырта айтып жүрген қоғамдағы санаулы ғана ұлт зиялысының бірі едіңіз. Билік сізді Назарбаевтың үгітшісі болуға қалай көндірді дегеніміз ғой...

- Мені ешкім үгіттеген жоқ. Өз еркіммен келістім. Оныма өкінбеймін де. Президенттің сенімді өкілі болу туралы әңгіменің анығына келсек, оның ішкі деталдарын айта берсем, жұрт алдында ақталғандай болатын шығармын. Онсыз да ел ішіндегі алыпқашпа әңгімелерді құлағым шалып жүр...

Референдумның тұсында бізді - акадаемик Шарманов бастаған бірнеше адамды «Хабар» телеарнасы шақырды. Олар бізден референдумды қолдайтын-қолдамайтынымызды сұрады. Біз не дейміз, басқа жол бар ма? Қолдаймыз дедік!

Сонда айтқан сөздерімізді камераға түсіріп жатқан. Мәтінді өздері жазып берді. Мәтін былай болатын: «Біз көп іс тындырдық, алда атқарылатын шаруа бұдан да ауқымды. 2020 - Қазақстанның өркендейтін жылы. Сол үшін бізге бірлік пен ынтымақ керек!». Бары - осы ғана. Онда Назарбаевқа дауыс берейік деген сөз жоқ. Артынан фотоға да түсірді. Содан кейін «Хабарға» да, басқа жерге де барған емеспін. Қазір мына телеарналар мен газеттер пайдаланылып жүрген телемәтін мен фотолар - сол референдум кезіндегі дүниелер. Оған өкініп отырған жоқпын. Шын сөзім, Назарбаевтан басқа үміткерлердің қайсысы президентке лайық еді?

Мен үшеуінің біреуінен де ел бас­қаратын адамның кейпін көрмедім. Сенатор Ғани Қасымов - шала қазақ. Бірақ қазақ тілі емтиханынан өтті. Қайсаров ана тілі сынағынан құлағанда, комиссия мүшелерінің қырағылықтарына қайран қалып едік. Ғани екі-ақ сағат қалғанда келіп, желіп өте шықты. Сонда түсіндік, тіл комиссия мүшелерінің масқара­лығын.

Егер мен лингвистикалық комиссия төрағасы, студент кезімдегі ұстазым Мырзатай Жолдасбековтің орнына тіл комиссиясына төрағалық қылғанымда, қазір қатты сырқаттанып жататын едім. Өйткені масқаралық көзді алдауға болмайтындай жағдайда адам қолымен жасалды. Міне, лингвистикалық комиссияның осындай бассыздығынан соң, халықтың сайлауға деген ынта-ықыласы күрт өзгерді. Яғни сенімсіздікке бой алдырды.

Назарбаев көзіне жас алды

- Президенттің қабылдауында болған бір ағамыздың аузынан: «Қазаққа қатысты барлық қиянат пен қиындықты айтуға бел буып барып едім, кездесу кезінде мысы басып, үнсіз қалдым», - дегенін естіген едік. Сізді де былтырғы кездесуден кейін президенттің мысы басқан сияқты ғой, тіпті Назарбаевты жақтаған тележарнамаға да түстіңіз...

- Мысы басты дей алмаймын. Қайта көнекөз достардай еркін сөйлестік. Шыны керек, әңгіме үстінде ол кісінің президент екенін де ұмытып кетіппін. Соны өзіне де: «Нұреке, сізді өзімсініп, артықтау бірдеме айтып қойсам, айып етпеңіз! Мен айтсам, елдің жағдайын, шындықты айтамын», - дедім.

Президент сол рет ағынан жарылып, құмарынан шыққанша әңгімелесті. Өмірбаяны туралы әңгіме айтқанда, көзіне бұлдырап жас келгенін байқадым. Мысалы, президент балалық шағы туралы әңгімеледі. «Бес-алты жас кезім еді», - дейді ол. - Ұйықтап жатсам, шешем: «Нұрсұлтан, Нұрсұлтан!» - деп дауыстады. Оянып кеттім. «Не болды, апа?» - дедім. Ол: «Е, бар екенсің ғой, құлыным!» - деп, бетімнен сүйді. Сөйтсем, апам түс көріпті. Түсінде мен тауға шығып бара жатыр екенмін. Ол: «Тауға барма! Онда қалың тұман, адасып кетесің. Суық, тоңасың. Қасқыр бар», - деп айғайлайды екен. Тек таудың жартысына барғанда ғана артыма бір бұрылып қарап, одан ары жүре беріппін. Шешем өз дауысынан өзі оянып, мені іздеген екен», - дейді Назарбаев. Егер адамның жүрегі жұмсақ болмаса, көңілі босай ма? Менің сол сәтте Назарбаевты президент ретінде емес, адам ретінде жақсы көріп кеткенім де сондықтан.

Ал, негізі, кез келген президенттің оңайлықпен көзіне жас ала қоймайтыны анық. Ол бір сөзінде ешкіммен бұлай ашылып сөйлеспегенін айтты. Сол күні құрбан айт еді ғой, мешітке барып, жиналған халықтың алдында: «Жазушымен сөйлесіп, жадырап қалдым!» - депті. Соған қарап, арамыздағы әңгіме-дүкеннің жаман болмағанын болжадым.

Маған Президент әкімшілігінен бір жігіт: «Назарбаевтың сенімді өкілі боласыз ба?» - деп қоңырау шалды. Мен көп ойланбай-ақ келісімімді бере салдым. Олар куәліктерін әкеп берді. Оған дейін мен қоғамдық комиссия құрамында болып, біраз жұмыстар атқарып қойған болатынмын.

Мәселен, лингвистикалық комиссияның оспадарлығы туралы, сайлау бағдарламасы туралы өз ойларымызды айтқан болатынбыз. Қайдан білейін, саясаткер емеспіз ғой, сенімді өкіл болу мен қоғамдық комиссияның біріне-бірінің ұқсамайтынын. Сөйтіп, аяқ астынан газеттер мен телеарналардан референдум кезіндегі сөздерім мен фотоларымды шығарып, «жұлдыз» жасап жіберді. Әйтпесе ол тележарнамаға арнайы барып түскен жоқпын.

- Сөзіңізге қарағанда, өкініп отырған сияқтысыз ғой?..

- Жоқ. Сыртымнан пайдаланып жатыр деп айта алмаймын. Оның үстіне, сенімді өкіл болып, Назарбаевқа дауыс беріңдер деп, халыққа үгіт-насихат жүргізіп жатқан жоқпын ғой. Неге өкінемін? Мейлі, қандай жағдай болса да, бір нәрсеге тұрақтаймын. Егер кандидаттар арасында Назарбаевқа тең түсетіндей адам болса, онда ойланып көретін едім. Ондай болмаған жағдайда, Назарбаевтан басқа кімге дауыс береміз? Бірақ осы жолы бәйгеге нағыз үміткерлерді қоспай, әлем алдында президенттің басын төмендетіп алдық.

- Бұрын билікті қатты сынайтын едіңіз, енді сайлаудан кейін жақтайсыз ба, қоғамдық-саяси ұстанымыңыз қандай болмақ?

- Сенімді өкіл болдым екен деп, билікті сынауымды тоқтататын адам емеспін. Әлі де айтатынымды ашық айта беремін. Оған бола қазір де, сайлаудан кейін де қоғамдық-саяси ұстанымымды өзгерте алмаймын. Егер билік елдегі саяси, экономикалық, қоғамдық жұмыстарды бұрынғыдай сөзбұйдалықпен ұстап, тағы да халықты алдарқата беретін болса, онда зиялы атыма сай пікірлерімді ашық айта беремін.

- Осы таяуда ғана естідік, аға: бір әріптестеріңіз үкімет Дулатты Әбіштің (Кекілбаев) орнына әкеледі дейді. Осы сөз рас па?

- Мейлі рас болсын, өтірік болсын, мен ол қызметке қызықпаймын. Өйткені Кекілбаев сияқты қарапайым сенатор болып, тіліңді тістеп отырғанша, жазушы болып жүріп, айтарыңды ашық айтқанға не жетсін. Оның үстіне халық сенатордың сөзін емес, еркін сөйлейтін жазушының сөзін қадірлейді. Көріп жүрміз ғой, депутаттар мен сенаторлардың не мәселе көтеріп жүргендерін. Кейде ұйқыдан оянып, тоқал алу, сақал қою, хиджаб кию сияқты келіп-кетері шамалы, халыққа қажетсіз бірдемелерді айтады. Одан оның басы кішіреймесе, абыройлары артып жатқандарын көрмедім.

Олар - үндеместер

- Қоғамда кейбір зиялы азаматтарда жазушы - жазумен, саясаткер - саясатпен ғана айналысуы керек деген түсінік бар, сонда басқасын айтпағанда, қаламгерлердің қаламақы мәселесі саясат емес пе?

- Әрине, саясат! Саясат болғанда қандай - бұған дейін талай айтылып, еш нәтиже шықпаған зиялы қауымның басындағы күрделі саясат. Негізі, қоғамдағы заңсыздықты, көлеңкелі дүниені айту - қаламгер парызы. Қаламгер ғана емес, кез келген азаматтың міндеті. Ал ондай ащы дүниені айтқан адамды оппозиционер немесе саясаткер деуге бола ма?  Ел саясатын, қоғамды жетік білмеген жазушы есі дұрыс әдебиет жасай ала ма? Жоқ! Жалпы, жазушы - қоғам сыншысы. Қоғам туралы бірде-бір сыни пікір айтпаған, өзінің азаматтық ұстанымын көрсете алмаған жазушыны зиялы санай алмаймын.

Бірақ осы зиялы сөзі де ұсақталып кетті. Өткенде телеарналарда президенттің Түркістан қаласында зиялы қауым өкілдерімен кездесуі көрсетілді. Соны қарап отырып, қарным ашты. Солар зиялы ма? Басын төмендеткендігім емес, өз басым, оларды зиялы деп айта алмас едім. Олар - үндеместер.

Оның үстіне, кездесуге Қазақстанның әр жерінен адамдар барыпты. Назарбаев Оңтүстік Қазақстан облысынан шыққан зиялылармен жүздесуге барған жоқ па. Оған Мекемтас Мырзахметовті неге қосқан?

Ол Жамбылдан шықпады ма? Алматыдан да біреулер отыр. Түркістан мен Шымкентте зиялы құрып қалғандай, онысы несі? Құдайға шүкір, бар еді ғой «сен тұр мен атайындар». Тіпті болмағанда, оңтүстіктен де солар сияқты үндеместер табылатын еді. Мұным жершілдіктен айтылған сөзім емес, кездесудің мәні солай болуы керек еді деген ойым ғана.

- Отандық бір басылымда «оппозициялық партиялар жазушыларды пайдаланып, өздеріне ұпай жинап жүр» деген пікір жазылыпты. Мәселен, сіздің тәуелсіз басылымдармен жақындығыңызды оппозиция­ның шоқпары ретінде бағалай­тын көрінеді. Шыныңызды айтыңызшы, азат сөзіңіз үшін өзіңізді әлдекімнің шоқпары ретінде сезініп, өкінген кезіңіз болған жоқ па?

- Жоқ! Себебі, мен айтсам, өз ойымдағыны, өз жүрегімдегіні ғана айтамын. Оны ешкім аузыма салып бермейді. Мәселен, сіздердің «Дат» газеттеріңізге қанша рет сыни сұхбат бердім. Оныма өкінбеймін, қайта үкіметте жүрген азаматтар қоңырау шалып, алғыстарын айтып жатады. Енді қайтсін, өздері айта алмайды ғой, біз айтсақ, қуанады.

Мейлі, жазушы үкіметте жүрсін, мейлі, оппозицияда болсын, айтарлары шындық болса, өкінбейді деп ойлаймын. Мен де өкінбеймін, өйткені мен өмірдің формуласын жақсы білетін қаламгермін. Қазір Исраил Сапарбаев пен Ибрагим Исаев оппозициялық партиялар қатарында жүр деп естідім, бірақ оларды да шоқпар болып жүр деп айта алмас едім.

Бұл митыңмен қашан оңаламыз?

- Қазақстанда сіз және тағы екі-үш қана драматург бар. Ал Жүргенов атындағы Өнер академиясынан жыл сайын өздеріңіз бірнеше драматург тәрбиелеп шығарасыздар. Бірақ театрлар афишаларынан сіздерден басқа бірде-бір жас драматургтің аты-жөні кездеспейді. Неге: ағабуын орын бермей ме, жоқ әлде жастардың білім-біліктері жетпей ме, әлде мардымсыз қаламақы мұрсат бермей ме?

- Драматургия - өте қиын, және ауыр жанр. Оның үстіне, Қазақстанда драматургтерді тәрбиелейтін курстардың ашылғанына небары оншақты жыл болды. Оны бітірген драматургтер санаулы ғана. Өйткені драматургиялық факультетке студенттерді топырлатып, жыл сайын қабылдамайды. Бір курс 4 жыл оқып бітірген соң ғана екіншілерін қабылдайды.

Жастардың драматургия саласына көп келе бермейтін тағы бір себебі, мұнда табыс аз. Әйтпесе аға буынның орын бермей жатқан себебі жоқ.

Ал білім жағдайына келсек, кәрі құрлық - Еуропаны айтпағанда, көрші Ресейден көп кембіз. Олардың драматургиясының жаңашылдығы мен әртістерінің қабілетіне тіл жетпейді. Ал мына тұрған түрікмендер мен өзбектер, башқұрттар, татарлардың бәрі Мәскеуде жүр, пьеса қойып. Бүгінгі драматургияға нені жазу емес, қалай жазу маңызды. Сондай-ақ бұл - жаяу жүретін жанр. Мысалы, 15 жыл бұрын жазылған «Жаужүрек» деген пьесам биыл қойылғалы жатыр.

- Бүгінгі аға буын зиялыда «ұлт» сөзі тілдің ұшында ғана қалған, оған кінәлі кешегі Кеңес идеологиясы деген пікір бар қоғамда. Алайда бүгінгі билікке де «ұлт» сөзінің керегі шамалы сияқты, қазақтан жерудің мәні мен негізі неде, Дулат аға?

- Кінәнің бәрін Кеңес үкіметіне арта бергенге келіспеймін. Кеңес үкіметі ұлт болма, қазақ болма деп айтты ма немесе ұлтсыздандыратын саясат жүргізді ме? Жоқ. Кінә қазақтың өзінде. Әйтпесе Совет үкіметінің құрамында болған өзбектер мен түрікмендер біз сияқты орыс болып кеткен жоқ қой. Олар сол кездің өзінде ұлттық киімдерін киіп жүрді. Ал біз тез аздық. Бүгінгі билікке келер болсақ, бойымызға сіңген аурудан ба, билік те, халық та «ұлтқа» үрке қарайтын болдық. Ресейге жалтақпыз. Мәскеудің көңілі қалмасын дейміз. Жиырма жылдық ғұмыры бар тәуелсіз ел бола тұрып, әлі қазақтілді телеарнаға зәруміз. Мына көрші өзбектер Ресейдің телеарналарын жауып жатыр.

Ал өзіміздің ұлттық телеканалымыз - «Қазақстанның» өзі қазаққа қарайлас қызмет қылғанын көрген жоқпыз. «Балапан» деген бала­ларға арналған телеарна ашылды деп еді, ол да ауылдағы ағайынға жетпейді екен. Оның үстіне, қазақ бүлдіршіндеріне берері шамалы сияқты, отандық өнім жоқ, ағылшынның аударма дүниелері ғана. Бұл митыңмен қалай дұрыс мемлекет болмақпыз, білмеймін.

Рушылдық Шымкенттен басталды

- Қазақтың ескі дерті рушылдық екені рас. Алайда оқыған-тоқыған бүгінгі қазақ та осы аурудан арыла алмай жатыр. Мұны ұлт ретінде оянып кетуінен қорыққан, ру мен руды шабыстырып қойып, өздеріне ғана тиімді саясат жүргізіп отырған ақордалықтар­дың амалына баламайсыз ба?

- Рушылдық - ежелден билеуші топтың жүргізген саясаты. Яғни «Бөліп ал да, билей бер» деген ұғым. Әйтпесе қазақ сонау сақ, ғұн кезінде руға бөлінген бе еді, жеке мемлекет еді ғой. Ал Кеңес билігі қазақтың осал жері рулық жүйесі екенін біліп, әдіс-айла қолданды. Ыдыратты. Ал бүгінгі билік рушылдықтың ауруын тіпті асқындырып жіберді. Тәуір қызметке барған адам өзінің туысын тартуды әдетке айналдырды. Соның кесірінен «командалық қызмет» пайда болды. Асыра айтқандық емес, балабақшалардағы бүлдіршіндерге дейін руға бөлінетін жағдайдамыз қазір. Бұрын біздің студент кезімізде руыңды сұрау ұят саналатын. Қазір мақтаныш. Осының бәрі - аға буынның кінәсі. Рушылдық о баста Шымкенттен басталды: «ҚТ», «ДТ» деп, бөлініп. Соны шығарған адамдар әлі бар. Бүгінгі рушылдықтың мәні билік басындағы азаматтарға жақындаудың амалына айналған сияқты. Рушылдық елдегі кадр мәселесіне кесірін тигізіп жатыр. Қазақтың толық ұлт болып қалыптаса алмай отырғаны - осы рудан ұлттың деңгейіне көтеріле алмауы деп ойлаймын.

- Балабақшалардағы бүлдіршін­дердің руға бөлінетінін айтып өттіңіз. Енді олардың не кінәсі бар, отбасы мен ұстаз тәрбиесі сол болса. Бала не көрсе, соған еліктейтін жас өскін емес пе. Осыдан бір ғасыр бұрынғы қазақ балалары ата-әжелері айтатын батырлар мен хандарға еліктеп өссе, сіздердің буын жартылай тарихи тұлғаларға, жартылай партия комсомолдарына еліктеді. Ал қазіргі жас ұрпақ кімге қарап бой түзейді: биліктегі жемқор шенеуніктерге ме, заңды белден басатын прокурорлар мен полицейлерге ме, жағымпаз зиялыға ма?.. Барлығы былығып кетті ғой...

- Иә, барлығының былығып кеткені рас. Осы мәселені талай жерде көтеріп жүрмін. Жасыратыны жоқ, немере-шөберелеріме қандай тәрбие беретінімді білмеймін. Ел алдында жүрген пәленшеге ұқса дейін десем, ол да ұлтқа үлгі, мемлекетке тұлға емес. Мәселен, біздің заманымызда көп жас Ғани Мұратбаевқа еліктеді. Қазақ ешқашан саудагерге немесе банкирге еліктемеген. Қазақ балалары батырға, биге, қысқасы, әділдік үшін күресетін ұлы тұлғаларға қарап бой түзеген. Әттең, ұрпақ тәрбиесінде осы жағымыз­дан ақсап тұрмыз. Телеарналарда да ұрпаққа тәрбие боларлық еш нәрсе жоқ. Кәріс пен түріктің бітіп болмас ұзақ сериалдары бізге не берсін. Ұлттық идеология болмаған соң, бәрі - нөл. Ұлтты ұрпақ жасайтыны рас болса, қазақтың ұрпағынан ертеңгі қазақты жасап шығу - тұманды күнгі түн сияқты.

Нұрсұлтан Заманбек бола ала ма?

- Сіздің тәуелсіздіктің алғашқы жылдары Монғолиядан келген бір көпбалалы оралман отбасына тегін үй беріп, көмектескеніңізді естіп, «бәрекелді!» деп едік. Алайда соңғы жылдары шеттегі ағайын туралы ала-құла пікірлер айтып жүрсіз. Неге?

- Иә, бергенім рас. Бірақ көптен бері хабарласпай кетті солар. Ал ала-құла пікір айтқан емеспін. Маған салса, Қазақстанға шетелде жүрген бар қазақ баласын шақыратын едім. Бізге ұлттың рухы сол ағайындармен ғана толығады. Президентпен кездескенде де осы мәселені көтердім, табиғи жолмен өсуіміз қиын деп. Ол кісі де қолдап отыр. Әңгіме барысында қайдан және кімдерді әкелуге көп тоқталдық. Өзіміздің де елде жұмыссыздық мәселесі шаштан қалың. Осы мәселелердің қолбайлау екенін ортаға салдық. Мен өз ойымды айттым...

Көрші Өзбекстанда қазақ деген төлқұжаты бар 2 миллион, ұлтын өзбек қылған 4 миллион қандасымыз жатыр. Соны ескерттім. Қытайдағы қытайландыру саясатының тез қарқынмен үдеп бара жатқанын қауіп қылдым. Маған қазақстандықтардың 20 миллионға жетуінен гөрі, қазақтың 20 миллионға өсуі маңызды екенін де қоса кеттім әңгіме арасында. Сонда ел - ел болатын еді. Әйтпесе елдегі 10 миллион қазақты қайда жеткіземіз: әскер қылып шекараға қоямыз ба, дәрігер қыламыз ба, біз - азбыз деген ойымды білдірдім. Ол кісі мұқият тыңдады. Тыңдап қана қойған жоқ, шеттегі қаракөздер мәселесі туралы тағы бір кездескенде сөйлесетінін айтты.

Егер қазақ тарихында Назарбаевтың аты қалатын болса, Қазақстанға шеттегі ағайынды жинап, қазақ санын көбейтуімен қалады. Нұрқаділов сияқты, Алматыға қазақты толтырғанындай.

- Айтпақшы, былтырғы кездесуден кейін баспасөзге берген сұхбатыңызда Назарбаевтың тағы да қабылдайтынын айтып едіңіз. Осы жолы, яғни сайлаудан кейін сол уәде орындалатын түрі бар ма?

- Уәде бергені рас, бірақ қай уақытта болатыны белгісіз. Меніңше, сөйлесетін реті келіп қалды-ау деп ойлаймын. Дегенмен президенттің аты - президент қой, ол кісімен сөйлесе білу керек.

Яғни тыңдайтындай жеткізбесең, ойыңды айта да, өткізе де алмайсың. Мысалы, былтырғы жылғы кездесуімізде көп тақырыптарды қамтыдық қой. Соның ішінде: «Келесі президент кім болады?» - деген сұрақ та болды.

- Міне, қызық, оған не деп жауап берді?

- Бұл - құпия!.. Ол кісі президент болады-ау деген билікте және басқа салаларда жүрген танымал азаматтардың бәріне мінездеме беріп шықты. Берген мінездемесі көзбен көріп, қолмен ұстағандай нақты және шынайы. Сөйтіп, президент болатындай «төрт түлігі сай» адамның табыла қоюы екіталай екенін айтты.

- Әңгімеңізге рақмет!

Жұқамыр ШӨКЕ,

«D»

«Общественная позиция»

(проект «DAT» № 12 (95) 06 наурыз 2011 жыл