جاسىراتىنى جوق، اقپارات كەڭىستىگىمىز، ءىس-قاعازدارىمىز، زاڭدىق قۇجاتتار: سوت ءىس-قاعازدارى، نوتاريۋستار، بارلىق كەلىسىم-شارتتار، سەنىمحاتتار، ت.ب.  دەرلىك ورىس تىلىندە. قىسقاسى، ورىس ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قىزمەتىن اتقارىپ كەلەدى. بىراق وسى كۇنگە دەيىن بىردە ءبىر باق، مەملەكەتتىك ورگاندار، قوعامدىق ۇيىمدار ورىس ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل قىزمەتىن اتقارىپ كەلە جاتقانىن ياعني، «مەملەكەتتىك ۇيىمدار مەن جەرگىلىكتى باسقارۋ ورگاندارىندا ەكى ءتىل تەڭ قولدانىلادى» دەگەن كونستيتۋتسيالىق نورمانىڭ ورىندالماي جاتقانىن جازا المادى. ەندى وسى نورمانىڭ جولسىز بۇزىلى بەرەتىنىن ەسكەرگەن قر مادەنيەت مينيسترلىگى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋى مىندەتتى دەگەن ورىندى ماسەلە كوتەرە قويىپ ەدى، رەسەيلىك جانە وتاندىق ورىس ءتىلدى باسىلىمدار «ءتىل توڭكەرىسى»، «مەملەكەتتىك توڭكەرىس» بولادى دەپ سەس كورسەتىپ، ايقاي-شۋ كوتەرىپ الا جونەلدى. ال، شىن مانىندە كەرىسىنشە، قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل قىزمەتىن اتقارا الماۋى «ءتىل توڭكەرىسى» بولىپ تابىلماي ما؟ ءىس-قاعازدارىن تەك قانا ورىس تىلىندە جۇرگىزىپ كەلە جاتقاندا كونستيتۋتسيانىڭ نورماسى نەگە ورىندالمايدى دەپ ەشقايسىسى ايتپايدى. 20 جىل بويى بۇزىلىپ كەلە جاتقان كونستيتۋتسيالىق نورمانى ىسكە اسىرا قويايىن دەپ ەدىك، ورىستىلدىلەر زاڭسىزدىقتى جاقتاپ شۋ شىعارۋدا. بۇل جولى ورىستىلدىلەر قازاقستان كونستيتۋتسياسىنا قارسى ەكەنىن اشىق كورسەتتى. ودان دا بۇرىن رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارىنىڭ قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ ءىس-ارەكەتىنە ورە تۇرەگەلىپ قارسى شىعۋى ءتىپتى تاڭقالدىردى. بۇل دەگەنىمىز، رەسەيدىڭ قازاقستاندى اشىق باسىنىپ، ىشكى ىستەرىنە ارالاسۋى بولىپ تابىلادى. رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارىنان سەسكەنگەن قر مادەنيەت مينيسترلىگى بولسا، ارتىنشا مەملەكەتتىك ءتىلدى مىندەتتەگەن نورمانى الىپ تاستاپتى. بۇل تۋرالى «مەگاپوليس» گازەتىنىڭ 2011 جىلعى 15 تامىزداعى سانىندا قر مادەنيەت ۆيتسە-ءمينيسترى ع.تەلەباەۆ حابارلادى. سوندا بۇل قالاي؟! ءبىز رەسەيدىڭ بودانىنداعى ەلمىز بە؟ قازاقستاننىڭ ءوز زاڭدارى شەڭبەرىندە ارەكەت ەتۋىنە نە كەدەرگى؟ بۇل تۇرىمىزبەن ەرتەڭ قىتاي اقپارات قۇرالدارى شۋ كوتەردى دەپ قىتاي تىلىنە دە باسىمدىق بەرەتىن شىعارمىز. ەگەر دە قازاقستانداعى ءتىل جاعدايىنا زەرتتەۋ جاساپ، ءتىل ماسەلەسى قانداي زاڭ نورمالارىنا سايكەس، قانداي زاڭدارمەن ارەكەت ەتەتىنىن باعامداساق، بىزدەگى ءتىل تۋرالى بارلىق ارەكەتتەر قازاقستاننىڭ ەمەس، رەسەيدىڭ ءتىل زاڭدارىمەن ءجۇرىپ كەلە جاتقانداي اسەر قالدىرادى. ونى ايتاسىز، كونستيتۋتسيانىڭ ورىندالۋىن تالاپ ەتە الماي وتىرعانىمىزعا دا 20 جىل ءوتتى. قىسقاسى ءبىز، مەملەكەتتىك ءتىلدىبىلۋدى  مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە مىندەتتەي المايتىن  ماسقارا مەملەكەت بولدىق. قازاقستان مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرىنەن مەملەكەتتىك ءتىلدى تالاپ ەتەتىن نورمانى قايتا ەنگىزۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىمىزعا، ىشكى ىستەرىمىزگە ەشكىمنىڭ ارالاسۋعا قۇقى جوق.

وسىندايدا ەلىمىزدەگى ءورىستىلدى ازاماتتارىمىزدىڭ ساتقىن ارەكەتتەرى اشكەرە بولىپ جاتاتىنى بار. مىسالى «الاش ايناسى» گازەتى قازاقستاندىق پراۆوسلاۆتار وداعىنىڭ Spgk.kz سايتىندا جارىق كورگەن ف.ميروگلوۆتىڭ ماقالاسىنان ءۇزىندى كەلتىرىپتى. اتالعان سايتتا ميروگلوف دەگەن بىلاي دەيدى: «ورىس ازاماتتارى مۇنداي شەشىمدەرگە (زاڭعا)  سالقىن قاراڭىزدار. وزدەرى جازا بەرسىن. تىلگە قاتىستى كەز كەلگەن جارلىق پەن زاڭدى كۇلە وتىرىپ وقىڭىزدار، سەبەبى ونىڭ بارلىعى - فانتاستيكا اۋىلىنان تۋىلعان دۇنيە. بۇرىنعىداي نەگىزگى تىلدە، قۇدىرەتتى، ۇلى ورىس تىلىندە سويلەۋدى جانە جازۋدى جالعاستىرا بەرىڭدەر. وعان توسقاۋىل قويۋ ەشكىمنىڭ قولىنان كەلمەيدى...»

مىنە، ارانداتۋشىلىقتىڭ كوكەسى قايدا جاتىر! وسىنداي ارانداتۋشى ازاماتتار جازالانسىن! مەملەكەتتىك تىلگە، مەملەكەتتىك ساياساتقا قارسى شىققان ازاماتتارىمىز زاڭ اياسىندا جاۋاپقا تارتىلسىن.  كەزىندە رەسەي يمپەرياسى قازاقستانعا كۇشپەن ورىس ءتىلىن ەنگىزگەندە قازاقتاردىڭ، قازاقتىلدىلەردىڭ قۇقى تۋرالى ءسوز بولماپ ەدى، ەندى قازاق ءتىلىن قايتا قالپىنا كەلتىرەيىن دەسەك، تاعى دا ورىستار كەدەرگى بولىپ تۇر. ورىس ءتىلىنىڭ قازاقستانعا قالاي ەنگەنىن ەسكە تۇسىرگەندەرىڭىز ابزال. ورىس ءتىلىن ۇيرەنبەگەندەردى كەمسىتىپ، قىزمەتتە وسىرمەي، ماجبۇرلەپ، تابانىندا ەزىپ وتىرىپ ورىس ءتىلىن ۇيرەتكەن ەدى. ال ءبىز   زورلىقپەن قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋدى جاقتاپ وتىرعانىمىز جوق، كونستيتۋتسيالىق نورمانىڭ ورىندالۋىن تالاپ ەتىپ وتىرمىز. سوندىقتان الىنىپ تاستالعان زاڭ نورماسىن قايتا قوسۋلارىڭىزدى سۇرايمىز.

«اباي-اقپارات»

رەداكتسيادان:

"قازاقستانداعى پارلامەنتتاريزمدى دامىتۋ" قورىنىڭ پرەزيدەنتى زاۋرەش باتتالوۆا حانىممەن ءوتىپ جاتقان ينتەرنەت-كونفەرەنتسيا جاۋاپتار كەلىسىمەن  جاريالاناتىن بولادى.