و، ءتۇبى جوق اسپان، دومالانعان  جەر! ەكەۋىڭنىڭ قايسىڭا سىرىمدى سارقا ارىز ايتسام ەكەن؟! قايسىڭ جادىراتىپ جاۋاپ بەرەسىڭ؟ الدە ءبىزدىڭ جوعارى-تومەن بيلىك-سيلىكتەگى شەنەۋنىك-مەنەۋنىكتەرشە جاۋاپ قايتارماي قاڭعىپ جۇرەسىڭدەر مە؟..  نە دەدى؟..  قايسىسى؟..  «شاعىمىڭدى شايقاي بەرمەي، اۋەلى ايتىپ بايقا» دەدى، ەي؟!.  ە، ايتپاعاندا شە؟!.  ايتقاندا مەن ايتايىن، ال تىڭداڭدار:

و، ءتۇبى جوق اسپان، دومالانعان  جەر! ەكەۋىڭنىڭ قايسىڭا سىرىمدى سارقا ارىز ايتسام ەكەن؟! قايسىڭ جادىراتىپ جاۋاپ بەرەسىڭ؟ الدە ءبىزدىڭ جوعارى-تومەن بيلىك-سيلىكتەگى شەنەۋنىك-مەنەۋنىكتەرشە جاۋاپ قايتارماي قاڭعىپ جۇرەسىڭدەر مە؟..  نە دەدى؟..  قايسىسى؟..  «شاعىمىڭدى شايقاي بەرمەي، اۋەلى ايتىپ بايقا» دەدى، ەي؟!.  ە، ايتپاعاندا شە؟!.  ايتقاندا مەن ايتايىن، ال تىڭداڭدار:

باسىما باق، استىما تاق بەرگەن كەشەگى اناۋ كەڭەس وكىمەتى كەزىندە ءار اپتانىڭ  بەس كۇنىندە  سەگىز ساعاتتان قىزمەت ىستەپ سىلەم قاتسا دا،  ۇيقىم ءتاتتى بولدى. ازاننان اقشامعا دەيىن بەس ۋاقىت نامازدىڭ ورنىنا بەس رەت تاماق ءىشىپ الامىن دا، ۇيىقتاي سالامىن. ۇيىقتاۋ دەگەنىڭ بۇ جارىق دۇنيەدە قارىنىڭ سىقا تولعاننان كەيىنگى ەكىنشى ساپسەم راحات قوي!  تىڭقيىپ جاتىپ ءتۇس كورگەندى ايتساڭشى، شىركى-ءى-ءىن!..  مەن ءوزىم، جاسىراتىن نە بار، ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العانعا دەيىن تۇسىمدە كوبىنەسە قىز-قىرقىندى كورىپ ءجۇردىم. قاي عۇلاما ەكەنى ەسىمدە جوي، ايتەۋىر، شەت ەلدەردىڭ بىرىنىكى، بىزدەردىكىنە  وندايدى ايتۋ قايدا،  سول  دانىشپان  ايتقان ەكەن، وڭىڭدە نە ىستەسەڭ، تۇسىڭە سول ەنەدى دەپ. تۇپ-تۋرا عوي، تۇپ-تۋرا! مەن سەنبى، جەكسەنبى كۇندەرى ايەلىمە جوق سىلتاۋدى قۇشاقتاتىپ، جىلىستاپ كەتەتىنمىن دە، سۇلۋلاردىڭ ىزىنە تۇسەتىنمىن. ودناكو تاۋەلسىزدىكتىڭ دە وبالى كانى، قازىردە دە ءسويتىپ ءجۇرمىن. بۇگىندە، وزدەرىڭ بىلەسىڭدەر، كەرەك ەتكەن كىسىگە سىلتاۋ ءنوپىر عوي. سوۆەتسكي سەگىزساعاتتىق جۇمىسى بار كەڭسە جوقتىڭ قاسى. توڭىرەگىڭ تولى - تاۋەلسىزدىك، ەششە شەتەلدىك كومپانيا. ەكەۋى دە كەرەك - ەركىڭ. ال مەن الىس-جاقىنداعىنى الاس-كۇلەس جەكەشەلەندىرۋگە ەركىندىك باستالىسىمەن بۇرىن ءوزىم ون ءبىر جىل ديرەكتورى  بولعان زاۋىتتىڭ كىرىس-شىعىسىنداعى تيىن-تەبەندى تەنتىرەتپەي باسىپ قالدىم. راس، ونداي كۇردەلى وپەراتسيانى، كىم بولساڭ دا، جالعىز ءوزىڭ قاتىرىپ ىستەي المايسىڭ، سوندىقتان مەن دە ونىڭ ۇشتەن ءبىرىن بۇرىنعى پارتكوم، كاسىپوداق، بۋحگالتەريا  جاقتاعى  ءۇش سى-سىباي...  سى-سىرلاسىما ءبولىپ بەردىم. ءوز ۇلەسىم ءوزىمنىڭ جەكەمەنشىك ساۋدا-ساتتىق كومپانيامدى اشىپ الۋىما ابدەن جەتىپ جاتتى جانە قالعان كوپەيكاسىنا «قۇربانكتى» ساتىپ الا سالدىم. ءوي، راحاتتىڭ راحاتى بولدى-اۋ! كەڭسەمدە ءبىر ساعات وتىرامىن با، بەس ءمينوت وتىرامىن با، ءتىپتى توبەمدى كورسەتپەي-اق قويامىن با، - ونى تۇگەندەۋگە ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق. سەبەبى  مەن  - پرەزيدەنتپىن. ءوزىمنىڭ كومپانيامنىڭ پرەزيدەنتى ءوزىممىن. ازىرشە، كەيىن جوعارى جاقتى دا كورەرمىز. جۇمىسىم ءجۇرىپ جاتىر، كىرىسىم كىرىپ جاتىر. اتقارۋشى ديرەكتورىم - دي  دەگەن كارىس جىگىت. تاڭداپ تاۋىپ العانمىن. پىسىقتىڭ كوكەسى. جەردىڭ جىرتىعىن جاماعاندى قويىپ، اسپاننىڭ تەسىگىن بىتەي الار ءماستىردىڭ ناق ءوزى! و، اينالايىن اسپان، ساداعاڭ بولايىن جەر! مىناۋ ءسوزدى اڭداماي ايتىپ قالعانىما رەنجىمەگەيسىڭدەر! سەندەردە جىرتىق-تەسىك جوعىن بىلەم عوي، جاقسى بىلەم. ەكەۋىڭە جالبارىنىپ وتىرىپ... بايقاۋسىزدا، اڭداماي... شارشاعان سوڭ...  ۇيقىسى قانباعان كىسى شارشاماي قايتەدى. ەكەۋىڭە سونى سىر ەتىپ، جىر ەتىپ ايتپاق ەدىم عوي. ەندى كوپ سوزبايىن، ايتىپ بەرەيىن.

تۇسىمە بۇرىنعى قىز-قىرقىندارىم ساپسەم ەنبەگەلى ەكىنشى اي. جىلىستاپ كەتۋىم جيىلەي تۇسسە دە، شەتەلدىك دانىشپاندار دا شاتىسادى ەكەن، كۇندىز كورگەنىم تۇندە تۇسىمە جولامايتىن بولدى. ول رەفورما، ەگەر مەن دە شاتىسپاسام، وسىدان ەكى جىل بۇرىن باستالدى. ءبىرتۇرلى. تۇسىمە ءتۇرلى-ءتۇرلى  وردەن-مەدال، سيلىق كىرەدى. ارعىسى:  امەريكا، ازيا، افريكانىكى، بەرگىسى: ەۋروپانىكى دەگەندەي. كىرەدى دە، شىقپاي  قويادى. شالا ۇيقىمنان ويانعانداي بولعانىمشا. تالتاقتاپ تۇرىپ كيىنگەنىمشە ومىراۋىمدى، ال كيىنگەن سوڭ قالتامدى سيپالاي بەرەتىن بولدىم.

ارينە، قۇر سيپالاپ جۇرە بەرمەدىم. ءتىرى ەمەسپىن بە؟!.  كومپانيام دا قامپايىپ بارادى. جەلىم وڭىنان سوعىپ، ءديىم ماعان مەشوكوۆيچ دەگەن مەنەدجەر تاۋىپ بەردى. «مەنەدجەر»، مەنىڭشە، قازاقتىڭ «مىنا جەر» دەگەنى. مەشوكوۆيچ قىشىعان جەرىمدى «انا جەرىم، مىنا جەرىم» دەگىزبەي تۋرا تاباتىن بولدى. ءوزىمىزدىڭ نەلەرىمىزدى كىمگە، قاشان، قانشادان  ساتۋدى جانە ولاردىڭ نەلەرىن قاشان، قانشادان الۋىمىزدى اريفمەتيكانىڭ الۋ-قوسۋ امالىمەن-اق شەشىپ تاستاي بەرەدى. ىشتەن وقىپ تۋعان عوي. باسقالارمەن ايقىش-ۇيقىش بايلانىستى وپ-وڭاي ورناتتى دا تاستادى. ءيزرايلدىڭ «ءولى تەڭىز» كومپانياسىمەن شاپ-شۇپ شارت جاساسىپ، ءبىز ولارعا مارالدىڭ ءمۇيىزىن ساتىپ ءجۇرمىز، ولار بىزگە اتاقتى كولىنىڭ ون ءۇش ءتۇرلى اۋرۋعا  شيپا بولاتىن باتپاعىن ساتىپ كەلەدى.

مەن ءوز كومپانياما «بارىس - تابىس» دەپ ات قويىپ، ءوزىمنىڭ سىزۋ-جوباممەن «بارىس - Profit» دەگەن  مەدالدى تازا قولادان قۇيدىرعانمىن. جەر-كوكتى اعىلشىن ءتىلى جايلاپ الدى ەمەس پە، ەندى ون شاقتى جىلدان كەيىن قازاق تا اعىلشىنسىز ءومىر سۇرە الماس دەپ بولجاپ، «تابىس» دەگەن ءسوزىمدى ادەيى اعىلشىن تىلىندە جازدىردىم. ءسويتىپ، مەن ەۆرەي كومپانياسىنىڭ پرەزيدەنتىن  وزىمنىڭ سول مەدالىممەن ماراپاتتاپ ەدىم، ول مەنى ءوزىنىڭ، قازاقشاعا قوتارىپ ايتقاندا، «ءبىزدىڭ تەڭىز» مەدالىمەن ماراپاتتادى. سودان سوڭ ءبىز فرانتسيانىڭ شامپان زاۋىتىمەن بايلانىستى باستادىق. ولارعا بال بەرىپ، ولاردان شامپان الىپ ءجۇرمىز. مەن ولاردىڭ پرەزيدەنتىن دە ءوزىمنىڭ  مەدالىممەن نارگرادتاپ ەدىم، ول مەنىڭ ومىراۋىما  «ا ليا شامپان» دەگەن مەدالىن تاقتى.

ادام دا، حايۋان دا تايراڭداۋدى ءتاي-ءتايلاۋدان  باستايدى، ءبىز دە سويتتىك. دي، مەشوكوۆيچ، شوتكا، يبشتەين، كين، ميحي، كۋليب سياقتى  تارلاندارىم ەسەپ-قيساپسىز كۇش جۇمساپ، ءتاي-ءتايدان تەز ءوتىپ، تايراڭداۋعا كىرىسىپ كەتتىك. وزىمىزدەي وتىز جەتى كومپانيامەن  شيشە توقىلىپ، ناعاشى-جيەنشە توقايلاستىق. مەنىڭ ءونبويىما ءسان بەرىپ جۇرگەن وتىز جەتى مەدال - سونىڭ تاريحي كۋاسى. ە، ول عانا ما، شەت جۇرتتاردان مىنا اتاعان وكىلدەرىم ارقىلى ايىرباسقا الدىرعان قۇرمەت گراموتاسى، قۇتتىقتاۋ-ماقتاۋ حات جانە  جۇزىك، بورىك، كەزدىك، تاياق، ءتاسپيح، ساعات، فوتواپپارات، كۇلسالعىش، كومپيۋتەر، قالتاتەلەفون دەگەندەرىڭ كوتتەدجىمە سيماي بارادى، ءسىرا، مۇراعاتجاي سالدىرىپ، سوندا ساقتاماسام بولماس. الايدا، جاڭا ايتقانىمداي، مەنىڭ ۇيقىمدى ەكى اي بويى قاندىرماي جۇرگەن پروبلەما  بۇلار  ەمەس. ول... مىنا قىزىقتى قارا... قىزىق پا، قىرسىق... جو-جوق، قىرسىق ەمەس، ونىڭ بەتى ارى، ول ەمەس...  بەينەت شىعار، ءيا، نە قىزىق، نە بەينەت، ەكەۋىنىڭ بىرەۋى. اۋەلى  بەينەت، ال قىزىق  ودان كەيىن.  بەينەت، ءتىپتى قاتتى بولسا، قالتامدى سىناپ كورەر. مەيلى.

ايتايىن دەگەنىم: شوتتسيا دەگەن ەلدە جەر بەتىندەگى قايراتكەرلەرگە  ەكى جىلدا ءبىر رەت قوس جۇدىرىقتاي التىن سيلىق بەرەتىن حالىقارالىق كوميسسيا بار دەگەندى ەستىدىم دە، ءبىر كۇنى مەشوكوۆيچ پەن شوتكانى سولاي قاراي جورعالاتىپ جىبەردىم. ولار بارلاپ كەلىپ، بايانداپ بەردى. مەنىڭ قالقاڭ قۇلاعىم دۇرىس قاققان ەكەن، شوتسيا دا، سيلىعى دا، سيلىعىنىڭ نوباي دەگەن كۇمىس مەدالى دە بار بولىپ شىقتى. «نوبايى» نە دەگەن ءسوز ەكەنىن ەكى دوسىم بىلە سالماپتى. الدە، ورىستىڭ «نوۆىيى» ما؟ بىراق شوتسيا ورىستىڭ ەلى ەمەس قوي، رەسەي قايدا، ول قايدا؟!. الدە ءبىزدىڭ «نوباي» دەگەن... كىم ءبىلسىن. بۇيىرسا، ونى كەيىن انىقتارمىن.

وبشىم، ول شوتسياڭ سىقپىتى ءبىزدىڭ وبلىستاي عانا ەل دەيدى. مەشوكوۆيچتىڭ ەسەپتەۋىنە قاراعاندا، ونى توتيتىپ تولايىم ساتىپ الۋعا مەنىڭ ەكى-اق قالتام جەتەتىن سياقتى. انە، ۇيقىمنىڭ قانبايتىنى سونى بىلگەن كۇنى باستالدى عوي. ءوي، قوس جۇدىرىقتاي التىنى بار بولسىن، ونىسىن كوميسسيانىڭ توراعاسىنا سيلاي سالۋىما بولادى، ماعان  مەدالى كەرەك، مەدالى! شوتكانىڭ مالىمدەۋىنشە، ول مەدالدى ومىراۋىنىڭ وڭ جاعىنا تاققان قايراتكەرگە، مىسالى: اۋرۋ-سىرقاۋ، وسەك-اياڭ، پالە-جالا جولامايدى ەكەن. بۇرىن ودان-بۇدان ارتىق-اۋىس الىپ، ءىشىپ-جەپ قويعانىڭ بويىڭا جۇعىپ، ءوزىڭنىڭ ەسىڭنەن دە، وزگەنىڭ دە ەسىنەن شىعىپ  كەتەدى ەكەن. سويتكەن سوڭ ادامنىڭ تۇلابويى بالقىپ، جاڭارىپ، جاسارىپ، كەمىندە ءجۇز جاسايتىن كورىنەدى. مەنىڭ كەمىندە ءجۇز جاساعىم كەلەدى! «ويباي، بۇل نايقال ناۋباي - جەمقور! كوررۋتسيونەر!» دەپ اتتانداپ جۇرگەندەردى شاڭىما شاشالتىپ، ورتا جولدا قالدىرىپ كەتسەم دەيمىن!

سول مەدالدى السام، بالەم، مەنى وزەۋرەي  وسەكتەپ جۇرگەندەر ەستەرىنەن ايرىلار ەدى. ءبىرى: «نايقالدىڭ قىرىمدا ەكى قاباتتى ءۇيى بار!» دەپ، ءبىرى: «نايقالدىڭ قاپقازدا  بىر ءۇيى، ءبىر مەيرامحاناسى بار!» دەپ، ءبىرى: «ويباي، نايقالدىڭ تۇركيادا ۆيللاسى بار ەكەن!» دەپ، تاعى ءبىرى: «بۇل نايقالدى نايقال دەمەۋ كەرەك، ناحال دەۋ كەرەك! ماسكەۋدىڭ ەڭ ۇلكەن بانكىسىنە ءبىرجارىم ميلليون دوللار سالىپ قويىپتى، سونشا اقشا اكەسىنەن قالىپ پا؟!» دەپ، ءوي، جۇرتتى جۇلقىندىرىپ جۇرگەن سۆولىشتارعا ساۋاپ بولار ەدى! مەندە سولاردىڭ نە شارۋاسى بار، ەي، ءا؟!.  وي، ايتقاندارىڭنىڭ ءبارى بار مەندە، بار، ال، نە ىستەيسىڭدەر؟! جاكەم مەن ساكەم امان-ەسەندە مەنى ەشبىر جاۋ الا المايتىنىنا كوزدەرىڭ جەتىپ ءجۇرىپ، اقىماقتار، اۋىزدارىڭدى جاپپايسىڭدار. توقتاي تۇرىڭدار! مەن نوبايدىڭ مەدالىن الىپ الايىن، سودان كەيىن فرانتسياداعى اناۋ اتاقتى مۇنارانىڭ جانىنا مەيمانحانا، امەريكانىڭ تەڭىز جاعاسىنداعى اناۋ ايەل ەسكەرتكىشى جانىنا بەس ءجۇز ءماشىن سياتىن گاراج سالدىرىپ، لوندوننىڭ وڭتايلى جەرىنە جىلقى فەرماسىن ورنالاستىرىپ، المانيادا قىمىزحانا اشامىن! ۆوت، سەندەرمەن سوندا، ۇيقىم قاناتىن بولعان سوڭ، سويلەسەمىن، ەگەر سويلەسكىم كەلسە!..

«اباي-اقپارات»