وزبەك اعايىندار ورىس ءتىلىن اپتاسىنا ءبىر-اق رەت وقىتۋعا كوشىپتى. وسىدان زارداپ شەككەن ادام بولسايشى، وكىنىشتەن وزەگى ورتەنگەن وزبەك جوق. 1991 جىلى تاۋەلسىزدىك الىسىمەن الا تاقيالىلاردىڭ ارمانى تەك وزبەك ءتىلىن وركەندەتۋ بولىپتى. سولاي بولدى دا. بۇگىندە ەل ورتالىعى - تاشكەنتتە گازەت-جۋرنالدار ساتاتىن دۇڭگىرشەكتەردەن ورىس تىلىندە بىردەڭە تابۋدىڭ ءوزى قيىن. رەسەي ارنالارىن تەك عارىشتىق انتەننالارى بار وتباسىلار عانا كورەدى. 25 جىلدىق تاجىريبەسى بار جەيحۋن ەسىمدى ۇستاز وزبەكستانداعى ورىس ءتىلىنىڭ جاعدايى تۋرالى بىلايشا وي قوزعاپتى: «كەڭەستىك كەزەڭدە مەكتەپ باعدارلاماسىندا ورىس ءتىلىن وقىتۋدى مىندەتتەيتىن ساعات بولعان، وسى تىلدە بىرنەشە تەلەارنالار جۇمىس ىستەگەن. شەتتىلدەرىندەگى كوركەم فيلمدەر دە ورىس تىلىندە اۋدارىلىپ كورسەتىلەتىن. بارلىق اقپارات ورىس تىلىندە بەرىلەتىن. قازىر ونىڭ ءبىرى دە جوق» دەيدى ول. بىراق بۇعان وكىنىپ وتىرعان ەشكىم جوق.
جالپى، ءبىر عاسىرعا جۋىق كرەمل ورىس ءتىلىن جەرگىلىكتى بيلىكتى قاداعالاۋشى قۇرال رەتىندە پايدالانىپ كەلدى. سول قۇرال ءبىر كۇندە كەرەكسىز بولىپ قالدى. ەسەسىنە، وزبەك ءتىلى ومىرگە ۇلتتىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىن قايتا اكەلدى، مادەنيەتىن قايتا جاڭعىرتتى. وسىلايشا تاۋەلسىزدىك بۇزىلعان تەڭسىزدىكتى قايتا قالپىنا كەلتىردى. ءبىر قىزىعى، «ورىس ءتىلىنىڭ ورنى ويسىراپ قالدى» دەپ زارلاعان ءبىر زيالىنى كورمەيسىز، ءبىر شەنەۋنىكتى تابا المايسىز.

وزبەك اعايىندار ورىس ءتىلىن اپتاسىنا ءبىر-اق رەت وقىتۋعا كوشىپتى. وسىدان زارداپ شەككەن ادام بولسايشى، وكىنىشتەن وزەگى ورتەنگەن وزبەك جوق. 1991 جىلى تاۋەلسىزدىك الىسىمەن الا تاقيالىلاردىڭ ارمانى تەك وزبەك ءتىلىن وركەندەتۋ بولىپتى. سولاي بولدى دا. بۇگىندە ەل ورتالىعى - تاشكەنتتە گازەت-جۋرنالدار ساتاتىن دۇڭگىرشەكتەردەن ورىس تىلىندە بىردەڭە تابۋدىڭ ءوزى قيىن. رەسەي ارنالارىن تەك عارىشتىق انتەننالارى بار وتباسىلار عانا كورەدى. 25 جىلدىق تاجىريبەسى بار جەيحۋن ەسىمدى ۇستاز وزبەكستانداعى ورىس ءتىلىنىڭ جاعدايى تۋرالى بىلايشا وي قوزعاپتى: «كەڭەستىك كەزەڭدە مەكتەپ باعدارلاماسىندا ورىس ءتىلىن وقىتۋدى مىندەتتەيتىن ساعات بولعان، وسى تىلدە بىرنەشە تەلەارنالار جۇمىس ىستەگەن. شەتتىلدەرىندەگى كوركەم فيلمدەر دە ورىس تىلىندە اۋدارىلىپ كورسەتىلەتىن. بارلىق اقپارات ورىس تىلىندە بەرىلەتىن. قازىر ونىڭ ءبىرى دە جوق» دەيدى ول. بىراق بۇعان وكىنىپ وتىرعان ەشكىم جوق.
جالپى، ءبىر عاسىرعا جۋىق كرەمل ورىس ءتىلىن جەرگىلىكتى بيلىكتى قاداعالاۋشى قۇرال رەتىندە پايدالانىپ كەلدى. سول قۇرال ءبىر كۇندە كەرەكسىز بولىپ قالدى. ەسەسىنە، وزبەك ءتىلى ومىرگە ۇلتتىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىن قايتا اكەلدى، مادەنيەتىن قايتا جاڭعىرتتى. وسىلايشا تاۋەلسىزدىك بۇزىلعان تەڭسىزدىكتى قايتا قالپىنا كەلتىردى. ءبىر قىزىعى، «ورىس ءتىلىنىڭ ورنى ويسىراپ قالدى» دەپ زارلاعان ءبىر زيالىنى كورمەيسىز، ءبىر شەنەۋنىكتى تابا المايسىز.
ەكىنشىدەن، بۇل قۇبىلىس ءورىستىلدى جۇرتتىڭ وتانىنا ورالۋىنا جول اشتى. 1991 جىلدان بەرى كىندىگى رەسەيمەن بايلانىستى جۇرتتىڭ 50 پايىزى كوشىپ كەتىپتى (تاجىكستاندا بۇل كورسەتكىش 80 پايىز).
«Spero News» سايتىنىڭ جازۋىنا قاراعاندا، ورتالىق ازيا ەلدەرىندە ورىس ءتىلىن قولدانۋ جاعدايى تۇرلىشە. تەك قازاقستان مەن قىرعىزستاندا ورىستىلدىلەر از بولعانىمەن، وسى ءتىل ىعىستىرۋ مەن كوشى-قون ۇدەرىسى وتە باياۋ جۇرگىزىلىپ جاتىر. ال وزبەكستاندا ەل پرەزيدەنتى يسلام كاريموۆ بيلىكتى قولعا الىسىمەن مەملەكەتتىك تىلگە جان بىتىرگەن. بۇعان وكىنگەن ءبىر وزبەك جوق. تۇرىكمەنستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى - مارقۇم ساپارمۇرات نيازوۆ كيريلليتسادان 1991 جىلى-اق باس تارتقان.
گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ورتالىق ازيا بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ جەتەكشىسى دجوش شوبەرلەيننىڭ ايتۋىنشا، ورىس ءتىلىن عانا بىلەتىن وسى ايماقتاعى جۇرت سىرتقى الەممەن بايلانىسىن السىرەتكەن. قازاقستان مەن قىرعىزستاندا جاعداي باسقاشالاۋ: نەگىزگى قاتىناس ءتىلى - ورىس ءتىلى. سىرتقا شىعاتىن شەنەۋنىكتەرىمىز كوبىنەسە اعىلشىن، قىتاي، نەمىس، فرانتسۋز تىلدەرىن قولداناتىندىعىن ەسكەرسەك، ورىس ءتىلى ءدال قازىر ساۋساقپەن سانارلىق ەلدەر اراسىندا عانا ناعىز قاتىناس تىلىنە اينالىپ تۇر. الا تاقيالى اعايىندار اعىلشىنشا وقۋدى نەگىزگى مۇراتى ەتىپ العان. بيلىكتەگى وزبەكتەر ورىس ءتىلىنىڭ ورنىن اعىلشىن تىلىمەن الماستىرعان سىڭايلى. ال تۋعان ءتىلىن بىلمەۋ - ۇيات. مۇندايدى قازاق «ولىمنەن ۇيات كۇشتى» دەيدى. ءازىربايجان، تاجىكستان، قىرعىزستان جانە تۇرىكمەنستاندا ءوز ءتىلىڭدى بىلمەسەڭ، قىزمەتكە كوتەرىلۋ قيىن بولىپ بارادى. بىزدە كەرىسىنشە كورىنىس...

جامبىل قىرعىزباي

http://www.aikyn.kz/index.php?option=com_content&task=view&id=10206&Itemid=2