ءار ەلدىڭ ءتول سيپاتى مەن وزىندىك ەرەشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، قوعامدىق قاتىناستارىن رەتتەيتىن زاڭناماسى ونىڭ تاۋەلسىز دامۋىنىڭ ىرگەتاسى بولىپ تابىلادى. ەگەمەن ەلىمىزدە دە تاۋەلسىزدىككە قول جەتكەن 20 جىل ىشىندە اتا زاڭىمىزدان باستاپ، جۇزدەگەن ءتول زاڭدارىمىز جازىلىپ، قولدانىسقا ەنگىزىلدى.
زاڭنىڭ، البەتتە، تىلمەن بەينەلەتىنى، ءتىل ارقىلى ازاماتتاردىڭ ەركى مەن ساناسىنا ىقپال ەتەتىنى ءمالىم. الايدا زاڭنىڭ مازمۇنىنا تىكەلەي اسەر ەتپەگەنمەن، ءتىلدىڭ بايلىعى، جەتىكتىگى مەن جاتىقتىعى زاڭنىڭ ايقىن، ۇعىنىقتى بولىپ شىعۋىنا اسەر ەتپەي قويمايتىنى دا تۇسىنىكتى.
قۇقىق الەمى سوزبەن باياندى ەتىلەتىندىكتەن، ءسوز قولدانۋدىڭ قۇقىق شى­عارماشىلىعى ءۇشىن ماڭىزى اسا زور. زاڭناما شىعارۋ قىزمەتى جوبالاۋ-كونسترۋكتورلىق جۇمىسقا ۇقسايدى. وسى قىرىنان العاندا، قۇقىقتانۋ - قوعامدىق ءومىردىڭ تەحنيكاسى، زاڭگەرلەر - ونىڭ ينجەنەرلەرى، ال ايتىلعان نەمەسە جازىلعان ءسوز ولاردىڭ قۇرال-جابدىقتارى سياقتى.

ءار ەلدىڭ ءتول سيپاتى مەن وزىندىك ەرەشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، قوعامدىق قاتىناستارىن رەتتەيتىن زاڭناماسى ونىڭ تاۋەلسىز دامۋىنىڭ ىرگەتاسى بولىپ تابىلادى. ەگەمەن ەلىمىزدە دە تاۋەلسىزدىككە قول جەتكەن 20 جىل ىشىندە اتا زاڭىمىزدان باستاپ، جۇزدەگەن ءتول زاڭدارىمىز جازىلىپ، قولدانىسقا ەنگىزىلدى.
زاڭنىڭ، البەتتە، تىلمەن بەينەلەتىنى، ءتىل ارقىلى ازاماتتاردىڭ ەركى مەن ساناسىنا ىقپال ەتەتىنى ءمالىم. الايدا زاڭنىڭ مازمۇنىنا تىكەلەي اسەر ەتپەگەنمەن، ءتىلدىڭ بايلىعى، جەتىكتىگى مەن جاتىقتىعى زاڭنىڭ ايقىن، ۇعىنىقتى بولىپ شىعۋىنا اسەر ەتپەي قويمايتىنى دا تۇسىنىكتى.
قۇقىق الەمى سوزبەن باياندى ەتىلەتىندىكتەن، ءسوز قولدانۋدىڭ قۇقىق شى­عارماشىلىعى ءۇشىن ماڭىزى اسا زور. زاڭناما شىعارۋ قىزمەتى جوبالاۋ-كونسترۋكتورلىق جۇمىسقا ۇقسايدى. وسى قىرىنان العاندا، قۇقىقتانۋ - قوعامدىق ءومىردىڭ تەحنيكاسى، زاڭگەرلەر - ونىڭ ينجەنەرلەرى، ال ايتىلعان نەمەسە جازىلعان ءسوز ولاردىڭ قۇرال-جابدىقتارى سياقتى.
ءسوز قولدانۋدىڭ نەمەسە عىلىم تىلىمەن ايتساق، سوزدىك تەحنولوگيانىڭ ماڭىزى اعىلشىنداردىڭ زاڭگەرلەر تۋرالى ايگىلى انەكدوتىندا جاقسى ايتىلادى. قاراپايىم حالىقتىڭ تىلىمەن: «ساعان مىنا اپەلسيندى بەرەمىن»، - دەپ، جاي عانا ايتا سالاتىن تىركەستى زاڭ­گەرلەر بىلايشا تاپتىشتەيدى ەكەن: «وسى كەلىسىم ارقىلى مەن ساعان ءوز مۇددەمە، قۇقىعىما، مارتەبەمە جانە تالابىما سايكەس وسى اپەلسيندى قاتتى قابىعىمەن، جۇمساق قاباتىمەن، ەتىمەن جانە شىرىنىمەن قوسا، سونداي-اق اتالعان اپەلسيندى تىستەۋگە، كەسۋگە، سورۋعا نەمەسە وزگەدەي تۇتىنۋعا نەمەسە ودان قۇتىلۋعا بارلىق قۇقىقتارىمەن نەمەسە سوڭىنان وسى كەلىسىمگە ءتىر­كەلەتىن بارلىق تۇزەتۋلەرگە سايكەس اتالعان اپەلسيندى ءۇشىنشى جاقتىڭ بيلىك ەتۋىنە قاتتى قابىعىمەن، جۇمساق قاباتىمەن، ەتىمەن جانە شىرىنىمەن نەمەسە قاتتى قابىعىنسىز، جۇمساق قا­باتىنسىز، ەتسىز جانە شىرىنسىز بەرۋ قۇقىعىمەن بەرەمىن، سىيعا بەرەمىن جانە بىرەۋدەن بەرىپ جىبەرەمىن».
زاڭگەرلەردىڭ سوزدىك تەحنولوگيانى پايدالانا وتىرىپ، ءبىر-ەكى اۋىز سوزبەن جەتكىزۋگە بولاتىن سويلەمنىڭ نىسانىن قانشالىقتى دارەجەدە وزگەرتە الاتىنى، ءازىل تۇرىندە بولسا دا، وسى مىسالدان ايقىن كورىنەدى.
نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىنىڭ مازمۇنىنا، سونىڭ ىشىندە ونىڭ جازىلۋ تىلىنە قويىلاتىن تالاپتى ورىنداۋ ءۇشىن سوزدىك تەحنولوگيانى جەتىك مەڭگەرۋ اۋاداي قاجەت. مىنە، سوندىقتان دا ول قازاق تىلىندە زاڭ ازىرلەۋ ماسەلەسىندە العاشقى ورىنعا شىعادى. ارينە، مەملەكەت تىلىندە زاڭناما ازىرلەۋ ىسىندە بۇدان باسقا دا تولىپ جاتقان شەشىلمەگەن ماسەلەلەر بار. الايدا ولاردىڭ ءبارى دە زاڭدى تىكەلەي جازۋمەن، ياعني مەملەكەتتىڭ ەركى مەن بيلىك وكىلەتتىكتەرىن سوزدىك تەحنولوگيانى مۇلتىكسىز ساقتاي وتىرىپ، زاڭ ءتىلى ارقىلى جەتكىزۋمەن سالىستىرعاندا ەكىنشى قاتارعا ىسىرىلاتىن ماسەلەلەر.
نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىنى پراكتيكادا قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگى دە كوبىنە ول جازىلعان تىلگە بايلانىستى بولادى. قۇجات قۇقىق قولدانۋشىعا عانا ەمەس، كەز كەلگەن ازاماتقا تۇسىنىكتى بولۋعا ءتيىس ەكەندىگى زاڭ شىعارۋ تەحنيكاسىنىڭ بۇلجىماس ەرەجەلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ەندەشە ماتىندە قۇقىق نورماسى رەتىندە جازىلعان نارسەنىڭ عانا ەمەس، ونىڭ قالاي جاسالعانىنىڭ، ياعني قانداي تىلدىك قۇرالدارمەن بەينەلەنىپ، بەكىتىلگەنىنىڭ دە وراسان زور ءمانى بار.
زاڭناما ماتىنىندە ەڭ ءجيى قولدانىلاتىن تىلدىك بىرلىك - تەرميندەر. جالپى ەرەجە بويىنشا، نورماتيۆتىك ۇعىمدى نەعۇرلىم تولىق بىلدىرەتىن تەرمين - جاقسى تەرمين، ال ۇعىمنىڭ شىنايى ماعىناسىن تۇمشالايتىن تەرمين - ءساتسىز تەرمين. ۇعىمدىق ايقىندىق جانە سوعان ساي كەلەتىن تەرمينولوگيالىق دالدىك قۇقىق نورماسىن ماتىندىك رەسىمدەۋدىڭ اسا ماڭىزدى ءپرينتسيپى.
تەرمينولوگيا ماسەلەسىن قوزعاعاندا ءبىز تەرميندەردى ۇلتتىق زاڭناما شەڭبەرىندە قاراستىراتىنىمىزدى بىردەن ايتىپ ءوتۋىمىز كەرەك. ويتكەنى زاڭدار قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق سالاسىن رەتتەيتىن جوعارى قۇقىقتىق اكت بولىپ تابىلادى. سوندىقتان زاڭناما تەرميندەرى قوعامنىڭ تىرشىلىك-تىنىسىنىڭ بارلىق سالاسىن قامتيدى.
قۇقىقتىق نورمالاردىڭ تىلىندە زاڭ شىعارۋشىنىڭ ەركىن دۇرىس جانە ءدال بىلدىرۋگە قاجەتتى قانداي دا ءبىر كاسىپتىك ۇعىمداردى بەينەلەيتىن زاڭي تەرميندەردىڭ جەتىلگەن جۇيەسى بولۋعا ءتيىس. وندا يۋريسپرۋدەنتسيا، باسقا دا گۋمانيتارلىق عىلىمدار، سونداي-اق رەتتەۋ سالاسىنا قاراي، قوعامتانۋ مەن تەحنيكا تەرميندەرى قولدانىلادى، ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ ازدى-كوپتى جۇيەلەنگەن تەرمينولوگيالىق سوزدىكتەرى بولۋعا ءتيىس.
1930 جىلداردان باستالعان ينتەرنا­تسيونالدىق تەرميندەرگە باسىمدىق بەرۋ ءۇردىسى كۇنى كەشە تاۋەلسىزدىك العان 1990 جىلدارعا دەيىن الپىس جىل بويى جالعاسىپ كەلدى. سونىڭ سالدارىنان قازىرگى زاڭناما ماتىندەرىندە ءوز ءتىلىمىزدىڭ مۇمكىندىگىن سارقا پايدالانىپ جاسالعان تەرميندەر ەمەس، سىرتتان ەنگەن سوزدەر كوپتەپ كەزدەسەدى.
جەكەلەگەن تەرميندەردى باسقا ەلدىڭ تىلدەرىنەن الۋعا بولار، بىراق ونى ۇلتتىق ءتىلدىڭ گرامماتيكاسىنا، ءسوز قۇرىلىسىنا كىرىكتىرىپ جىبەرۋ كەرەك. مىسالى، ورىستار تىلدىك قورىنىڭ 30 پايىزىنا دەيىن لاتىن مەن گرەكتەن العان. ءبىزدىڭ كوبىمىز ونىڭ ورىستىڭ ءسوزى ەمەس ەكەنىن بىلمەيمىز. ولار ءتىل زاڭدىلىعىن ساقتاي وتىرىپ، وزدەرىنىڭ تىلىنە كىرىكتىرىپ جىبەرگەن. شەت تىلدەرىنىڭ سوزدەرىن وسىلايشا بەيىمدەۋگە بولادى. مىسالى، جەتپىس جىل «تراكتور» دەپ كەلدىك. ەندى سولاي قالىپتاسىپ كەتكەننەن كەيىن ونى قايتادان اۋىستىرۋدىڭ مۇمكىن قاجەتى دە جوق شىعار. «ماشينا» دەپ الدىق. ءتىپتى عۇلامالارىمىزدىڭ ەڭبەكتەرىندە، اۋەزوۆتىڭ، عابيتتىڭ، ءسابيتتىڭ شىعارمالارىندا «ماشينا» دەپ الىنعان. ونى قايتادان باسقاشا جازۋدىڭ قاجەتى دە جوق. ول تىلىمىزدە قالىپتاسقان.
بىرنەشە ۇرپاق سول سىرتتان ەنگەن تەرميندەردىڭ تىلىمەن وقىپ، بۇل سوزدەر ابدەن قۇلاققا ءسىڭىستى بولىپ قالدى. ەندى كەپ ءبىز ولاردى جاپپاي اۋدارۋعا كوشتىك. ءجونى كەلسە اۋدارعان دۇرىس، ارينە. بىراق، وكىنىشكە قاراي، تەرميندى، اتاۋ ءسوزدى اۋدارعان كەزدە كوپشىلىك جاعدايدا ونىڭ كەز كەلگەن ءسوز تىركەسىندەگى امبەباپ ماعىنالىق ءپرينتسيپى، ياعني تەرميننىڭ اۋدارماسىنا دەگەن اكادەميالىق كوزقاراس ساقتالمادى. كوپشىلىك جۇرتتىڭ ونى قالاي قابىلدايتىنى، اۋدارما تەرميننىڭ تىلدىك ورتاعا ءسىڭىسۋ ماسەلەسى ەسكەرىلمەدى. سودان كەلىپ ءبىر ءسوزدى بىرنەشە نۇسقادا اۋدارۋ پروبلەماسى پايدا بولدى. اكادەميالىق كوزقاراس سوڭعى جىلدارى قاپتاپ كەتكەن سوزدىكتەردە دە ساقتالماعان. وكىنىشكە قاراي، اكادەميك ءا.قايداروۆتىڭ سوناۋ 90-شى جىلداردىڭ باسىندا ايتقان: «قازاق ءتىلىنىڭ تەرمينولوگياسى ءارتۇرلى جاعدايلارعا بايلانىستى بۇگىندە داعدارىسقا ۇشىراپ وتىر: ونىڭ عىلىمي پرينتسيپتەرى جاڭا ۇردىسكە باعىت-باعدار بەرىپ، الدا ءجۇرىپ وتىرۋدىڭ ورنىنا ارتتا قالىپ، تەرمين پراكتيكاسى اياقاستى بولىپ بارا جاتىر. وسىنىڭ سالدارىنان اركىمنىڭ ءوز بىلگەنىنشە تەرمين جاساۋى نەمەسە ونى اۋىستىرۋى ءتارىزدى بەيبەرەكەت ارەكەتكە (انارحيا) جول بەرىلە باستادى» دەگەن ءسوزى بۇگىنگى كۇنى كۇردەلى پروبلەماعا اينالىپ، الدىمىزدان شىعىپ وتىر.
قازىرگى كەزدە قۇقىقتىق نورمالار تىلىندە شەتتەن ءسوز الۋدىڭ ءۇش ءتۇرى بايقالادى. ءبىرىنشىسى - تولىق يگەرىلگەن شەتەلدىك سوزدەر. مىسالى، «ماشينا»، «تراكتور»، «كومباين» دەگەن سوزدەر. بۇلاردى جۇرتتىڭ ءبارى تۇسىنەدى، سوندىقتان شەكتەۋسىز قولدانا بەرۋگە بولادى. ورىستار دا ءوز تىلىندەگى شەتتەن كىرگەن «ۆەتەران»، «ينۆاليد» دەگەن سوزدەردى «ستاريك»، «سلابوسيلنىي» دەپ اۋدارمادى. ويتكەنى، ءساتسىز قولدانىلعان تەرمين ءوزى بەينەلەيتىن وبەكت تۋرالى بۇرمالانعان ۇعىم تۋعىزادى.
ەكىنشى - ۇلتتىق قۇقىقتى حا­لىقارالىق قۇقىقتىق ستاندارتتارعا ساي كەلتىرۋ قاجەتتىگىنەن تۋىنداعان جوعارى دەڭگەيدەگى تەرميندەر. مىسالى، «يۋريسديكتسيا»، «رەفەرەندۋم»، «كونۆەنتسيا». مۇنداي سوزدەر نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر تىلىندە بولماي قويمايدى جانە ولاردى قۇقىقتىق ماسەلەلەردەن ءبىرشاما حابارى بار ادام دۇرىس تۇسىنەدى.
ءۇشىنشى - عىلىم-ءبىلىمنىڭ ءارتۇرلى سا­لالارىنىڭ شەت تىلدىك تەرميندەرى. مىسالى، «كونتسەرافوبي»، «يپوحوندريا». زاڭ تىلىندە مۇنداي سوزدەردى پايدالانۋدان قاشۋ كەرەك. ويتكەنى ولاردىڭ ماعىناسى، ارنايى تۇسىنىك بەرمەسە، اتتوبەلىندەي ادامدار توبىنا عانا تۇسىنىكتى.
ۇلتتىق زاڭناما تەرمينولوگيا­سىنداعى وزەكتى ماسەلە - نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردەگى اتاۋ سوزدەردىڭ، تەرميندەردىڭ بىرىزدىلىگى پروبلەماسى. نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر جوبالارىنىڭ ورىس تىلىندە ازىرلەنۋى، پارلامەنتكە كەلىپ تۇسكەنشە وسى جوبالاردىڭ ورىس تىلىندەگى ءماتىنىنىڭ عانا پىسىقتالىپ، ال قازاق تىلىندەگى اۋدارما نۇسقاسىنىڭ نازاردان تىس قالۋى، پارلامەنتتەگى جۇمىس توپتارىندا دا جوبامەن جۇمىستىڭ نەگىزىنەن ورىس تىلىندە جۇرگىزىلۋى، جالپى العاندا، ۇلتتىق زاڭناما ءتىلىنىڭ، ونىڭ تەرمينولوگياسىنىڭ ورىس تىلىندەگى نۇسقاعا بايلانىپ قالۋى ۇلتتىق زاڭنامانىڭ ءتىلى مەن تەرميندەرىندەگى بىرىزدىلىكتىڭ ساقتالماۋىنا سەبەپ بولىپ وتىر. ءتيىستى سالا مامانىنىڭ، زاڭگەردىڭ تەزىنەن وتپەگەن ۇلتتىق تەرمين الدى-ارتى، كەيىنگى قولدانىلۋ جاعدايى بولجانباي، جالعىز اۋدارماشىنىڭ وي-ورەسىنە بايلانىپ، ءبىر قايناۋى ىشىندە، شالا-شارپى كۇيىندە كەتىپ جاتادى.
ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر جوبالارىن قازاق تىلىندە ازىرلەۋدە جاتىر. سوندا عانا بىرنەشە ساتىدا الۋان ءتۇرلى ماماندار تالقىسىنان وتكەن امبەباپ تەرميندەر قالىپتاسار ەدى.
وسىلايشا، دۇرىس قالىپتاسقان تەرميندەردەن تەرمينولوگيالىق نەگىز نەمەسە تەزاۋرۋس تۇزىلەدى. بەلگىلى ءبىر نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىدە پايدالانىلعان ۇعىمدار مەن انىقتامالاردىڭ رەتكە كەلتىرىلگەن جيىنتىعى ونىڭ تەزاۋرۋسىن نەمەسە تەرمينولوگيالىق نەگىزىن قۇرايدى. تەزاۋرۋسى قالىپتاسقان ءتىل - قانداي كۇردەلى زاڭنامانى بولسا دا جازۋعا جارايتىن ءتىل. تەزاۋرۋستىڭ قالىپتاسقان تەرميندەر نەگىزىندە عانا جاسالاتىنىن ەسكەرسەك، بۇل ءتىلدىڭ جەتكىلىكتى دارەجەدە تەرميندەنگەنى تۋرالى دا ايتۋعا بولادى. تەزاۋرۋس مىناداي تالاپتارعا ساي كەلۋگە ءتيىس.
بىرىنشىدەن، كونستيتۋتسيالىق يدەالدار مەن پرينتسيپتەردى دۇرىس بەينەلەۋگە، ەكىنشىدەن، مازمۇنى مەن ءمانى جاعىنان، بازالىق قۇقىقتىق ۇعىمدارعا جانە كونستيتۋتسيا مەن زاڭدىق كۇشى نەعۇرلىم جوعارى اكتىلەردە الىنعان تەرميندەرگە ساي كەلۋگە، ۇشىنشىدەن، قولدانىستاعى نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردەگى قۇقىقتىق رەتتەۋدىڭ سول سالاسىندا قالىپتاسقان بىركەلكى ۇعىمداردى قامتۋعا ءتيىس.
دۇرىس تەزاۋرۋستىڭ قاراپايىم ۇلگىسى رەتىندە مىنا تىركەستى الۋعا بولادى: «قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ اپپاراتى». ال «قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتىنىڭ اپپاراتى» دەسەك، ول تەزاۋرۋستىڭ بۇزىلعاندىعىن كورسەتەدى. ويتكەنى ەلىمىزدىڭ كونستيتۋتسياسىندا قوس پالاتالى پارلامەنت تۋرالى نورما باياندى ەتىلگەندىكتەن، مەملەكەتتىك ورگان رەتىندەگى اپپارات ءماجىلىس پەن سەناتتىڭ قۇرىلىمىندا جاساقتالادى. سوندىقتان ول «پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ اپپاراتى» نەمەسە «پارلامەنت سەناتىنىڭ اپپاراتى» دەپ قانا ايتىلادى.
وسىدان كەلىپ شىعاتىن ماسەلە، جەكە سوزدەر مەن تەرميندەر جانە تىركەستەر ءارتۇرلى تۇسىنىلمەۋى ءۇشىن قولدانىستاعى زاڭداردىڭ تەرمينولوگيالىق سوزدىك - تەزاۋرۋسىن جاساۋ كەرەك، سوندا ءارتۇرلى قۇقىق شىعارۋ ورگاندارى قۇقىقتىق اكتىلەر جوبالارىن دايىنداعاندا قولدانىستاعى زاڭنامانىڭ ۇعىمدارى مەن انىقتامالارىن ەسكەرىپ، ولاردى ورتالىق جانە جەرگىلىكتى ورگانداردا بىردەي قولدانار ەدى.
زاڭناما تەرميندەرىنە بايلانىستى تاعى ءبىر ايتىلۋعا ءتيىستى ماسەلە - سوزدىكتەر. بۇگىنگى كۇنى تەرمين سوزدەر مەن اتاۋلارداعى الا-قۇلالىقتىڭ باستى سەبەبى ءبىرىنشى كەزەكتە، سوزدىكتەر دەسەك، قاتەلەسپەيتىن شىعارمىز. ارينە، بۇعان مەرزىمدىك باسىلىمداردىڭ دا قوسىپ وتىرعان «ۇلەسى» از ەمەس. بۇل - قازىر مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى، ونىڭ ىشىندە ۇلتتىق زاڭناما تەرميندەرىن قالىپتاستىرۋدا پايداسىنان زيانى كوپ بولىپ وتىرعان تاعى ءبىر ۇلكەن ماسەلە. وسىنىڭ سالدارىنان جارىسپالى سوزدەر جاپپاي ەتەك الدى. بۇرىن قالىپتاسقان سوزدەردىڭ جاڭا بالامالارى پايدا بولىپ، جۇرتتى شاتاستىردى. مىسالى، «وحرانا» ءسوزى اۋەلدە «كۇزەت» دەپ الىنعان ەدى. ەندى ونى قازاق ءتىلدى باسىلىمدار «قورعاۋىل»، «سىرتتاۋىل»، «سايداۋىل» دەپ تە الىپ ءجۇر. «سەميانى» ءالى كۇنگە دەيىن «جانۇيا» دەپ جازادى. ول الدەقاشان «وتباسى» دەپ قابىلدانعان جوق پا؟ «قازانشىنىڭ ەركى بار قايدان قۇلاق شىعارسا» دەگەن ماتەل زاڭناما تىلىنە جۇرمەيدى. قازاق التايدان اتىراۋعا دەيىنگى ۇلان-بايتاق جەردى جايلاپ وتىرسا دا، تىلىندە ديالەكتىسى جوق ەدى، ەندى سول ديالەكتىنى ءوزىمىز قولدان جاساپ بەرگەلى وتىرعان سياقتىمىز. ال ديالەكت سوزدەردى زاڭ تىلىندە مۇلدەم قولدانۋعا بولمايدى. بۇل ماسەلەدە ءتارتىپ بولماسا، قالىڭ جۇرتشىلىقتى بىلاي قويعاندا، تەرمين جاساۋشى ماماندارىمىزدىڭ ءوزى كوپ ۇزاماي ابدەن شاتاساتىنىن، ال ۋاقىت وتە كەلە ونى رەتكە كەلتىرۋ وتە قيىنعا سو­عا­تىنىن قازىردىڭ وزىندە سەزىپ وتىرمىز.
قوعام ءومىرىنىڭ ەكونوميكا، عىلىم-ءبىلىم، مادەنيەت پەن ونەر سياقتى سەكتورلارى ءوز كەزەگىندە سالا-سالاعا تارامدالىپ كەتەتىنى بەلگىلى. مىنە، وسى سالالاردىڭ ارقايسىسىندا باسشىلىققا الىناتىن ءبىر عانا سوزدىك بولۋعا ءتيىس. مەيلى، ول «ۇلكەن سوزدىك» دەپ اتالا ما، مەيلى 2-3 كىتاپتان تۇرا ما، ءبارىبىر، الايدا ول ءبىر عانا سوزدىك بولۋعا ءتيىس. وعان سول سالادا شىعىپ ۇلگەرگەن بارلىق سوزدىكتەردەگى قامتىلعان سوزدەر ەكشەلىپ الىنۋى كەرەك. ءسويتىپ، ول بارشامىز باسشىلىققا الۋعا ءتيىستى مىندەتتى باسىلىم بولۋعا ءتيىس. بۇل - ۇلكەن جۇمىس. ءبىر ينستيتۋتتىڭ جۇمىسى. بىلىكتىلىك پەن ءبىلىمدى قاجەت ەتەتىن اسا قيىن ءارى كۇردەلى جۇمىس. الايدا بۇل - ءزارۋ قاجەتتىلىك. ونسىز قازىرگى جاعدايدى جانە بولاشاقتا ورىن الۋى ىقتيمال بەيبەرەكەتتىكتى تۇزەۋ مۇمكىن بولمايدى. ەندەشە، ۇلتتىق زاڭناما تەرميندەرىن قالىپتاستىرۋ ءىسى دە قازىرگى كۇيىنەن ارىلا المايدى. سوندىقتان تەرمينوگرافياداعى وسى ءىستى، قانشا قيىن بولسا دا، قولعا الاتىن ۋاقىتتى وتكىزىپ الماۋ كەرەك.

ءداۋىتالى وماشۇلى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسى اپپاراتىنىڭ رەداكتسيالاۋ جانە اۋدارما ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، مەملەكەتتىك تەرمينولوگيا كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى