(نەمەسە سانيتارلىق دارىگەر –  نەگىزگى تۇلعا)

پرەمەر-مينيستر اسقار مامين
مىرزانىڭ نازارىنا!

ادام – تابيعاتتىڭ ءونىمى. ءاربىر ازامات ءوزىنىڭ ءومىر سۇرەتىن ورتاسى مەن  دەنساۋلىعىن تابيعاتتى ايالاعانداي  قورعاۋى ءتيىس. ول  ءۇشىن  گيگيەنالىق تالاپتار مەن نورمالاردى بۇلجىتپاي ورىنداۋ قاجەت. بۇل – بۇگىنگى قوعامنىڭ، بيلىك باسىنداعى لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ ورتاق مىندەتى.

ەلىمىزدىڭ اتا زاڭى – ءبىزدىڭ بارلىق قۇقىقتارىمىز بەن مىندەتتەرىمىز كورسەتىلگەن مەملەكەتىمىزدىڭ باس قۇجاتى. ءبىز وسى قۇجاتتا ايقىندالعان كونستيتۋتسيالىك كەڭىستىكتە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. سوندىقتان قازاقستان رەسپۋبليكاسى قابىلداعان  زاڭدار مەن كودەكستەردە، باسقا دا نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردە بەكىتىلگەن تالاپتاردى ورىنداماۋعا، بۇزۋعا ەشكىمنىڭ حاقىسى جوق!

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2009 جىلى18 قىركۇيەكتە بەكىتىلگەن «حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» كودەكس باپتارىنا سايكەس،  2015-2018 جىلدار ارالىعىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ  ۇلتتىق ەكونوميكا جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلەرىنىڭ بۇيرىقتارىمەن بەكىتىلگەن  نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ نەگىزگى نۇسقاسى ورىس تىلىندە دايىندالىپ، قازاقشاعا اۋدارىلعان نۇسقاسىن  كورگەندە – وقۋعا ۇيالاسىڭ، قازاق بولىپ تۋعانىڭا وكىنەسىڭ! 

 مەملەكەتتىك ءتىلدى، ياعني كونستيتۋتسيا مەن «ءتىل تۋرالى» زاڭدى اتتاپ، ونى تاپتاپ وتۋگە، قازاقستاندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جانە ەل تۇرعىندارىنىڭ 70 پايىزىنان اساتىن قازاقتاردىڭ مەملەكەتتىك تىلدە اقپارات الۋ قۇقىن شەكتەۋ – ورەسكەل زاڭبۇزۋشىلىق، ءتىپتى ساياسي قىلمىس ەمەس پە؟! قالىڭ ەلدىڭ جاۋاپكەرشىلىگى  جۇكتەلگەن، حالىق ءۇشىن قىزمەت جاساۋى ءتيىس مەملەكەتتىك لاۋازىمدى قىزمەتكە مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋگە ارسىناتىن، انا ءتىلىن قادىرلەمەيتىن ادامدى «مەملەكەتتىك باس سانيتارلىق دارىگەر» ەتىپ كىم تاعايىنداعان؟ 

الدە ءبىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىن ورىنداۋدى مىندەت دەپ ساناماي ما؟! كودەكستىڭ باپتارىنا سايكەس، مينيسترلىكتىڭ بۇيرىقتارى مەن بەكىتىلگەن نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ ءار بابىن وقىماساڭ، سىيلاماساڭ، وعان بويسىنباساڭ، تۇسىنبەسەڭ، ول – جاي عانا قاعاز بولىپ قالادى.

بۇگىنگى  كۇنى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى قۇزىرىنداعى «تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ   ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ كوميتەتى»  ماماندارى  بەكىتىلگەن نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەرگە نازار اۋدارماي وتىرعان ارەكەتسىزدىگىنەن وسىنداي مۇشكىل حالگە جەتىپ وتىرمىز.

«تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ كوميتەتى» توراعاسى جانە ونىڭ «بىلىكتى» باس مامانى ءوز مىندەتتەرىنە سەلقوس قاراپ، فۋنكتسيالارى مەن مىندەتتەرى بەكىتىلگەن ەرەجە تالاپتارىنا  بويسىنباي: «مەملەكەتتىڭ ىرگەسىنىڭ بەرىك قالانۋى، نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر مەن جاي بۇحارا حالىقتىڭ دەكرەتتەلگەن توبىنداعى ادامداردىڭ دەنساۋلىعى مەن الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ قورعالۋى ۇكىمەت تاراپىنان بەكىتىلگەن نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ زامان تالابىنا سايكەس بولۋىنا بايلانىستى» ەكەندىگىنە نازار اۋدارماي وتىرعاندىعى وتە وكىنىشتى! 

بۇل بۇدان دا اۋىر سالدارلارعا الىپ كەلۋى ابدەن مۇمكىن. بۇگىنگى بەكىتىلگەن «سانيتارلىق قاعيدالاردا» ورىس ءتىلىن بيلىكتىڭ تورىنە شىعارىپ، قازاق ءتىلىن ەسىكتەن عانا سىعالاتىپ، ماسقارالاپ وتىرعاندىعى بۇل ويىما دالەل. 

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ءتىل تۋرالى» زاڭىنىڭ تالابىنا دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى جانە كوميتەت توراعاسىنىڭ بويسىنباي وتىرعاندىعىن قالاي  تۇسىنۋگە بولادى؟ وسى بيلىك توبەسىندە وتىرعان مىرزالار قانداي ەلدىڭ زاڭىنا بويسىنىپ جۇمىس ىستەيدى؟ حالىق دەنساۋلىعىن ساقتاۋ ءۇشىن باقىلاۋداعى وندىرىستىك كاسىپورىندار مەن ينفراقۇرىلىمدا گيگيەنالىق نورمانىڭ ورىندالۋىن قاداعالاۋ مەن ونداعى جۇمىسشىلار مەن مامانداردى دەنساۋلىققا زياندى، اسا كاۋىپتى فاكتورلاردان جانە  الەۋمەتتىك جاعدايلارىن قورعاۋعا بايلانىستى بەكىتىلگەن سانيتارلىق قاعيدالار تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىنا «تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ» ماماندارى ناقتى قاداعالاۋ جۇرگىزۋگە مىندەتتى جانە جاۋاپتى ەكەندەرىن نەگە ەسكەرمەيدى؟ 

ەسەسىنە، جەكە كاسىپكەردىڭ جازعان ءوتىنىش حاتتارى، باسپاسوزدە جاريالانعان ماقالاسى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى باس پروكۋراتۋراسى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىنىڭ جازباشا بەرگەن تاپسىرماسىنا «سانيتارلىق قاعيدالار  تالابى تولىق ورىندالدى» دەپ،  دەپارتامەنتتەن العان جالعان مالىمدەمەنى كوشىرىپ جازۋمەن  شەكتەلىپ وتىر. بۇل كوميتەتتىڭ لاۋازىمدى تۇلعاسىنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى  مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرىنىڭ ادەپ كودەكسىنىڭ نەگىزگى تالاپتارىنا  بويسىنباي وتىرعاندىعىن كورسەتەدى!  

مينيسترلىك پەن وسى سالا باسشىلارى حالىق دەنساۋلىعىن قورعاۋ بويىنشا ناقتى جۇمىستاردى جاسايتىن، مەديتسينا  ينستيۋتىنىڭ سانيتاريا گيگيەنا فاكۋلتەتىندە  6 جىل بويى وقىپ،  گيگيەنا پانىنەن ءدارىس العان، گيگيەنالىق نورمالاردى تولىق بىلەتىن – سانيتارلىق دارىگەر  اتاۋىن مەديتسينالىق نوزولوگيالىق بىرلىكتەن شىعارىپ تاستاپ، ونىڭ اتىن تولىق ءوشىردى. قازىرگى كۇنى كوميتەت پەن دەپارتامەنتتىڭ شتاتتىق بىرلىگىندە «سانيتارلىق دارىگەر» دەگەن اتاۋ مۇلدە جوق. وعان – «باس مامان، جەتەكشى مامان» دەگەن ايدار تاعىپ وتىر. وسىنداي ارنايى اتاۋى جوق مەكەمەدە  كوميتەت، دەپارتامەنت  ورىنباسارلارى – «باس سانيتارلىق دارىگەر» دەگەن لاۋازىمعا يە بولىپ وتىرعاندىعى اقىلعا سىيمايتىن كۇلكىلى نارسە!

 «قۋىرداقتىڭ كوكەسىن تۇيە سويعاندا كورەسىڭ» دەمەكشى، تاۋارلار مەن  كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ كوميتەتى  مەن  دەپارتامەنت باسشىلارىنىڭ  ماماندىقتارى – فارماتسەۆت! گيگيەنالىق نورمانى وقىعاندىعى تۋرالى ارنايى ءبىلىمى مەن بىلىگى بولماسا، ولار قالاي گيگيەنالىق نورمانىڭ ورىندالماي  جاتقاندىعى جونىندە ناقتى شەشىم قابىلدايدى؟! قازاق «لاق سويسا دا قاساپ سويسىن» دەيدى. ارنايى ءبىلىمى مەن ماماندىعى جوق ادام  مەملەكەتتىك سانيتارلىق قىزمەت سالاسىن قالاي  باسقارادى؟

سانيتارلىق دارىگەرلەر جەكە ادامدى ەمدەيتىن دارىگەر ەمەس. ولار – گيگيەنا  عىلىمىن ارنايى وقىپ ءبىلىم العان، گيگيەنالىق نورمالاردان تولىق حابارى بار، حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن قورعاۋ ءۇشىن جاسالاتىن مىناداي جۇمىستاردى:

– ەلدى مەكەندەردىڭ سانيتارلىق گيگيەنالىق  جاعدايى مەن ونداعى  وندىرىسىك كاسىپورىندار، الەۋمەتتىك نىسانداردىڭ جوباعا سايكەس قۇرىلۋىن، ولاردى پايدالانۋ كەزىندەگى اۋىز سۋ، كارىز سۋ، جىلىتۋ جۇيەلەرىنىڭ گيگيەنالىق نورماعا سايكەس  تولىق قامتاماسىز ەتىلۋىن; 

– قورشاعان ورتاداعى، وندىرىستىك كاسىپورىندار مەن ينفراقۇرىلىمدارداعى جۇمىسشىلار مەن مامانداردىڭ تەحنولوگيالىق قۇرىلعىلاردان شىعاتىن زياندى، اسا كاۋىپتى ۋلى زاتتاردىڭ اسەرىنەن  پايدا بولاتىن سوزىلمالى جانە كاسىپتىك اۋرۋلاردان قورعالۋىن; 

– لاستانعان اتموسفەرالىق اۋا، اۋىز سۋ جانە توپىراقتار مەن ساپاسىز ازىق-تۇلىك ارقىلى جۇعاتىن  جۇقپالى جانە پارازيتارلىق اۋرۋلاردان ساقتانۋدى;

– قانسورعىش جاندىكتەر (كەنە، بۇرگە، بيت، ماسالار) ارقىلى جۇعاتىن ءارتۇرلى ترانسميسسيۆتىك اۋرۋلاردىڭ  الدىن الۋدى;

– تاعام قۇرامىنداعى  اۋىر مەتالدار مەن دارۋمەندەردىڭ  جەتىسپەۋشىلىگىنەن  پايدا بولاتىن اليمەنتارلىق اۋرۋلاردىڭ جانە ساپاسىز تاعامداردان ۋلانۋدىڭ پايدا بولۋ سەبەبتەرىن انىقتاۋ (ولاردىڭ الدىن الۋ شارالارىن جۇرگىزەتىن دارىگەر – گيگيەنيستەر);

 – حالىق اراسىندا ۇكىمەت تاراپىنان بەكىتىلگەن نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر (سانيتارلىق قاعيدالار) تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىنا جۇيەلى ءارى جوسپارلى ءىس-شارالار ۇيىمداستىرىپ، ولاردىڭ اتقارىلۋىن قامتاماسىز ەتەتىن ارنايى ءبىلىمى بار مامان! 

حالىق دەنساۋلىعىن ساقتاۋدا وسىنداي اسا جاۋاپتى قىزمەتكە تاعايىندالاتىن سانيتارلىق دارىگەرلەر – گيگيەنالىق ءبىلىم-بىلىگى مەن جاۋاپكەرشىلىگى جوعارى، حالىقتىڭ  دەن ساۋلىعىن ويلايتىن اقىل-پاراساتى مول، مەملەكەت زاڭدارى مەن ۇكىمەت قاۋلىلارىنىڭ تالاپتارىن تولىق بىلەتىن جانە ونى ورىندايتىن سانالى، قوعامنىڭ وزىق ويلى مەملەكەتشىل   ازاماتتارىنان تاعايىندالۋى ءتيىس.

وكىنىشكە قاراي،  وندىرىستىك كاسىپورىندارداعى ادامداردىڭ دەنساۋلىقتارىن زياندى، اسا قاۋىپتى فاكتورلاردان قورعاۋ ءۇشىن گيگيەنا نورمالارىن ساقتاۋعا قاداعالاۋ جۇرگىزەتىن سانيتارلىق دارىگەردىڭ  اتىن ءوشىرىپ، قۇقىعىن شەكتەپ، ونى مەديتسينالىق نوزولوگيالىق بىرلىكتەن الىپ تاستاۋ – دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى تاراپىنان قازاقستان رەسپۋبليكاسى حالقىنىڭ دەنساۋلىعىنا، ونىڭ دەموگرافيالىق وسىمىنە جاسالىپ وتىرعان قيانات!  

ءمينيستردىڭ ءوزى بۇيرىعىمەن بەكىتكەن «سانيتارلىق قاعيدالار تالاپتارىندا» جازىلعان الەۋمەتتىك جەڭىلدىكتەرگە ادامداردىڭ  قولى   جەتپەي وتىرعاندىعىنىڭ دالەلى مىنالار:

ا) قازىرگى كۇنى حالىقتىڭ دەكرەتتەلگەن توبىنداعى  ادامدار  جارامسىز «جەكە مەديتسينالىق كىتاپشامەن» نىسانداردا  جۇمىس جاسايدى. ولار «جەكە مەديتسينالىق كىتاپشا بەرۋ، تىركەۋ جانە جۇرگىزۋ تۋرالى» ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترىنىڭ  2015 جىل، 24 اقپان №126 بۇيرىعىنىڭ №1 قوسىمشاسىندا بەرىلگەن ۇلگىگە سايكەس كەلمەيدى.

ءا) مەديتسينالىق تەكسەرىپ قاراۋ تۋرالى ۇە ءمينيسترىنىڭ 2015 جىل، 24 اقپان №128 بۇيرىعىنىڭ تالاپتارى ورىندالمايدى. ەمحانالاردا مەديتسينالىق تەكسەرىپ قاراۋ جۇرگىزەتىن دارىگەر پروفپاتولوگ مامانداردىڭ «كاسىپتىك  پاتولوگيا» بويىنشا سەرتيفيكاتتارى جوق. سوندىقتان دا قىزىلوردا قالاسىنىڭ ەمحانالارىندا وندىرىستىك كاسىپورىن جانە ينفراقۇرىلىم جۇمىسشىلارىن مەديتسينالىق تەكسەرىپ قاراۋ كەزىندە سوڭعى بەس جىلدا بىردە-ءبىر «كاسىبي اۋرۋ نەمەسە ءىش اۋرۋلارىن تاسىمالداۋشى ادامدار» انىقتالماعان. بۇل تۋرالى دەپارتامەنت  كوميتەتكە جالعان اقپارات بەرۋمەن شەكتەلىپ وتىر;

ب) گيگيەنالىق وقۋدان ءوتۋ بويىنشا دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىنىڭ 2018 جىلعى 12 ساۋىردەگى № 168 (بۇدان بۇرىنعى № 449) بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن «سانيتارلىق قاعيدا تالاپتارى» ورىندالمايدى. جۇمىس بەرۋشىمەن جوسپارلى تۇردە جاسالۋى ءتيىس كەلىسىم شارت جاساۋ جۇيەلى جۇرگىزىلمەگەن. دەكرەتتەلگەن توپ وكىلدەرى گيگيەنالىق بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن جۇمىس ورىندارىن تاستاپ، تولەماقىنى ءوز قالتالارىنان تولەيدى;

گ) بەكىتىلگەن گيگيەنالىق سالا بويىنشا سانيتارلىق قاعيدالاردا جازىلعان «قىزمەتكەرلەردى ەكى اۋىسىمدىق ارنايى كيىمدەرمەن قاماتاماسىز ەتۋ» تۋرالى تالاپتار ورىندالماعاندىقتان، دەكرەتتەلگەن توپ وكىلدەرى ارنايى كيىمدەرىن  وزدەرى ساتىپ الىپ وتىر. بۇل ماسەلە دەپارتامەنت پەن  قالالىق باسقارما  ماماندارى تاراپىنان باقىلاۋسىز قالعان.

قىزىلوردا وبلىسىنىڭ دەپارتامەنت ماماندارىنىڭ  وسىنداي بەكىتىلگەن نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر تالاپتارىن ۋاقتىلى قاداعالامايتىن ارەكەتسىزدىگى، ءوز مىندەتتەرىنە جاۋاپسىز قارايتىندىعى تۋرالى «حالىق» گازەتىنە  2018 جىلى ناۋرىز ايىندا ماقالا جاريالاندى. وسى گازەتتەگى ماقالا مەن ءوتىنىش حاتتار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باس پوروكۋرورى، وبلىس پروكۋرورى مەن قالا پروكۋرورى، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى جانە وبلىس اكىمىنە جولداندى. سوندا دا ماسەلە شەشىمىن تاپپادى. ەسەسىنە، ورىن العان زاڭ بۇزۋشىلىق ارەكەتتەرگە قاراماستان، بۇل ماقالا مەن ءوتىنىش حاتتارعا «قاعيدالار تالاپتارى تولىق  ورىندالدى» دەگەن جالعان اقپارات بەرىلدى.

 تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ كوميتەتى مەن دەپارتامەنت  ماماندارىنىڭ وسى كۇنگە دەيىن سانيتارلىق قاعيدالار تالاپتارىن  وقىماعاندىعى، ولاردى تولىق بىلمەيتىندىگى وتە وكىنىشتى!

 باقىلاۋداعى الەۋمەتتىك نىسانداردا اۋىر جانە دەنساۋلىقتارىنا زياندى  جۇمىستاردى اتقاراتىن – ەدەن جۋشى، دارەتحانا  تازارتۋشى، كىر جۋشى، عيماراتتى كۇتىپ ۇستاۋشى، قوعامدىق تاماقتانۋ ورىندارى مەن بالاباقشالاردا جۇمىس جاسايتىن ادامداردىڭ  95 پايىزى ايەلدەر ەكەنىن  تۇسىنگىسى كەلمەي، بارماق اراسىنان قاراپ وتىرعاندىعى – ولاردىڭ ارەكەتسىزدىگى، كونۋگە بولمايتىن جاۋاپسىزدىعى! ەگەر ءبىز، وسىلايشا  بەكىتىلگەن  گيگيەنالىق نورمالاردان حابارسىز بولساق، گيگيەنالىق ءبىلىمى بار  مەملەكەتتىك  سانيتارلىق دارىگەر قازىر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە  قاجەتسىز بولسا، وندا  ەلىمىز  حالقىنىڭ  دەنساۋلىعىن باقىلاۋدى كىمگە سەنىپ تاپسىرۋعا بولادى؟! 

قوعام، مەملەكەت دەگەنىمىز  – حالىق! حالىقسىز قوعام دا، مەملەكەت تە بولمايتىنىن بيلىكتە وتىرعاندار قاشان تۇسىنەدى؟! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلەرى مەملەكەتتىك سانيتارلىق ەپيدەميولوگيالىق قىزمەت اتاۋىن جۇلقىشتاپ جۇلىپ، «تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ كوميتەتى»، «قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ كوميتتەتى»، «تاۋارلار مەن  كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ كوميتەتى» دەپ اتاپ وتىر. ءسويتىپ، بۇل قىزمەتتىڭ باسشىلارىن وزدەرى بەكىتكەن قۇرىلىمدا جوق اتاۋمەن – «باس سانيتارلىق دارىگەر» دەپ اتايدى. بۇل ەشقانداي قۇجاتپەن ناقتىلانباعان! سوندا قيسىن قايدا، زاڭ قايدا، مىندەت پەن جاۋاپكەرشىلىك قايدا؟!

قازاقستان رەسپۋبليكاسى حالقىنىڭ دەنساۋلىعىن  قورعاۋ ءۇشىن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى قۇزىرىنان شىعارىپ، تۋرا ۇكىمەتكە بويسىناتىن ارنايى «مەملەكەتتىك  سانيتارلىق ەپيدەميولوگيالىق قاداعالاۋ كوميتەتىن» قۇرۋ ماسەلەسىن شەشۋ  كەرەكتىگىن حالىق قالاۋلىلارى نەگە ويلانبايدى؟ مەديتسينا ينستيتۋتىنىڭ سانيتاريا گيگيەنەنا  فاكۋلتەتىن بىتىرگەن، سانيتارلىق دارىگەر ديپلومى بار ماماننىڭ اتىن ءوشىرىپ، ورنىنا «باس مامان»، «جەتەكشى مامان» دەگەن اتاۋلاردى نە ءۇشىن ەنگىزىپ وتىر؟ ال قازىرگى كوروناۆيرۋس ىندەتى جايلاعان توتەنشە جاعدايدا بارلىعى «سانيتارلىق دارىگەر» دەپ  جار سالۋدا. قايدا، سول سانيتارلىق دارىگەر؟ ونداي اتاۋ كوميتەتتە، دەپارتامەنتتە نەمەسە باسقارمالاردا بار ما؟ ءبىز نەنى اڭساپ، كىمدى مازاقتاپ وتىرمىز؟!

قازاق حالقىنىڭ «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋرمايتىن جول ىزدە» دەگەن دانا ءسوزى – حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن  ساقتاۋعا جانە  اۋرۋدان قورعاۋعا  ارنايى  ايتىلعان. وسىعان بايلانىستى بىرنەشە ماسەلەنى تىزبەلەپ ايتا كەتكەن ءجون.

1.حالىقتىڭ ءارتۇرلى اۋرۋلارعا شالدىقپاۋ جولىن، ونىڭ سەبەبتەرىن انىقتاپ، بەكىتىلگەن گيگيەنالىق نورماعا سايكەس ءومىر ءسۇرۋدى ناسيحاتتايتىن بىلىكتى مامان  – سانيتارلىق دارىگەر!

2.حالىقتىڭ گيگيەنالىق بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرەتىن، ولارعا  جەكە باس گيگيەناسىن ۇيرەتەتىن دە سانيتارلىق دارىگەر!

3.حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن قورعاۋعا باعىتتالعان مەملەكەت زاڭدارى مەن كودەكستەردىڭ، ۇكىمەت قاۋلىلارى مەن باسقا دا نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق قۇجاتتار  تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىن قاداعالاۋشى – سانيتارلىق دارىگەر!

4.گيگيەنا نورمالارى ساقتالماعان نىساندا سانيتارلىق قاعيدالار تالاپتارى ورىنلالماعان  جاعدايدا حالىقتىڭ دەنساۋلىعى بولمايدى. ونى دا قاداعالايتىن – سانيتارلىق دارىگەر. 

5.سانيتارلىق  دارىگەردىڭ قوعامداعى ورنىن، ونىڭ قادىر-قۇرمەتىن تۇسىنبەۋشىلىككە، قۇقىعىن قورلاۋعا، قوعامنان شەتتەتۋگە جول بەرىلمەۋى  كەرەك! ونى تۇسىنبەيتىن باسشى  حالىقتى  قاسىرەتكە ۇشىراتادى. 

6.دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى مەن باس سانيتارلىق دارىگەرگە- حالىقتىڭ  دەنساۋلىعى ولارعا – تاجىريبە جۇرگىزەتىن زەرتحانا ەمەستىگىن جانە كەرى جاعدايدا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلاتىندىقتارىن تۇسىنۋلەرى ءتيىس!

7.گيگيەنا – مەديتسينانىڭ وزەگى، سانيتارلىق دارىگەر – بۇل سالادا نەگىزگى   تۇلعا ەكەنىن ەشقاشان ۇمىتپاعان ەسىمىزدەن  شىعارماعان ءجون!

 بۇگىنگى  كوروناۆيرۋس كەزىندەگى  ىندەتتىك جاعدايدا  سانيتارلىق دارىگەر قىزمەتىنىڭ اسا ماڭىزدى ەكەنىن حالىق ءتۇسىندى. ەندى مۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسى    دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى  مەن ونىڭ قۇزىرىنداعى  «باس سانيتارلىق دارىگەر» اتاۋىنا يە مىرزالار مەن حانىمدار دا تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ناقتى شەشىم قابىلداۋى قاجەت دەپ ويلايمىن. 

ەڭ دۇرىسى، سانيتارلىق باقىلاۋ قىزمەتى – ءوز اتىنا لايىق بولىپ، حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ بويىنشا ناتيجەلى جۇمىس جۇرگىزۋى ءۇشىن، جوعارىدا ايتقانىمداي، ونى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى قۇزىرىنان شىعارىپ، تۋرا ۇكىمەتكە بويسىناتىن ارنايى «مەملەكەتتىك  سانيتارلىق ەپيدەميولوگيالىق قاداعالاۋ كوميتەتىن» قۇرۋ قاجەت! 

ءسابيت دارىباەۆ،

كسرو جانە قر دەنساۋلىقتى ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ ۇزدىگى:

 جازىپ العان: قۇتماعامبەت قونىسباي

Abai.kz