وسى، اشىق ارانداتۋشىلىق ۇيىمداستىرىپ، ۇلتارالىق قارىم-قاتىناستىڭ شيلەنىسىن تۋدىرۋعا باعىتالعان بۇل شارالارعا جەرگىلىكتى بيلىكتەن دە، رەسپۋبليكا باسشىلىعى تاراپىنان دا جەدەل ساياسي باعا بەرىلىپ، ونى توقتاتاتىن جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزىلمەدى. ويتكەنى بيلىكتەگىلەردىڭ حالىقتىڭ اراسىنا بارىپ، ەتەك الىپ بارا جاتقان كەلەڭسىز جاعدايلاردى اشىق تالقىلاۋعا باتىلدارى مەن ورەلەرى جەتپەدى. ارقاشاندا ۇلتارالىق قاتىناستا قاندايدا ءبىر ماسەلەلەر قۇلاعىن كورسەتسە بولدى بيلىكتى قورقىنىش، ۇرەي بيلەپ، ونىڭ شەشىمىن تابۋ جولىنان تايقىپ جۇرە بەرەتىن. بۇل جاعداي وبلىس جۇرتشىلىعىنىڭ الاڭداۋىن تۋدىردى. جۇرتشىلىقتى تىنىشتاندىرۋدى كوزدەگەن حالىق دەپۋتاتتارى شىعىس قازاقستان وبىلىستىق  سوۆەتى  پرەزيدۋمى كسسرو حالىق دەپۋتاتتارى س.گ.ۆاسيلەۆا، ي.س.پەترۋشەنكو وبلىستىق جانە وسكەمەن قالالىق سوۆەتىنىڭ دەپۋتاتاتارى م.ن.گولوۆكوۆ، ا.ت.بوسونوگوۆ، ۆ.س.اكسەنوۆ، ۆ.ۆ.پوپوۆ، ۆ.ۆ.پاتراكوۆ، ۆ.ۆ.بوگوۆيتسكي، ە.ا.فيليمونوۆ ت.ب. باستاماشى دەپۋتاتتار توبىنىڭ قالالىق سوۆەتتىڭ پرەزيدۋمىن اينالىپ ءوتىپ حالىق دەپۋتاتتارى مەن سايلاۋشىلاردى ۇلتتىق اكىمشىلىك - تەرريتوريالىق باسقارما قۇرۋ ماسەلەسىن كوتەرگەندەرىن ايىپتاعان مالىمدەمە جاسادى. وكىنىشتىسى، وسى مالىمدەمەنىڭ جاي عانا ءسوز بولىپ، قالالاردا، ەلدى مەكەندەر مەن وندىرىستەردە جۇمىسشىلار، ينتەلەگەنتسيا اراسىندا كەلەڭسىز جاعدايدىڭ الدىن الاتىن ناقتىلى شارالار ۇيىمداستىرىلعان جۇمىستاردىڭ جۇرگىزىلمەگەنى جانە سول كەزدەگى زاڭ دەڭگەيىندە ەشكىمنىڭ جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلماعانى بولدى.

وسى، اشىق ارانداتۋشىلىق ۇيىمداستىرىپ، ۇلتارالىق قارىم-قاتىناستىڭ شيلەنىسىن تۋدىرۋعا باعىتالعان بۇل شارالارعا جەرگىلىكتى بيلىكتەن دە، رەسپۋبليكا باسشىلىعى تاراپىنان دا جەدەل ساياسي باعا بەرىلىپ، ونى توقتاتاتىن جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزىلمەدى. ويتكەنى بيلىكتەگىلەردىڭ حالىقتىڭ اراسىنا بارىپ، ەتەك الىپ بارا جاتقان كەلەڭسىز جاعدايلاردى اشىق تالقىلاۋعا باتىلدارى مەن ورەلەرى جەتپەدى. ارقاشاندا ۇلتارالىق قاتىناستا قاندايدا ءبىر ماسەلەلەر قۇلاعىن كورسەتسە بولدى بيلىكتى قورقىنىش، ۇرەي بيلەپ، ونىڭ شەشىمىن تابۋ جولىنان تايقىپ جۇرە بەرەتىن. بۇل جاعداي وبلىس جۇرتشىلىعىنىڭ الاڭداۋىن تۋدىردى. جۇرتشىلىقتى تىنىشتاندىرۋدى كوزدەگەن حالىق دەپۋتاتتارى شىعىس قازاقستان وبىلىستىق  سوۆەتى  پرەزيدۋمى كسسرو حالىق دەپۋتاتتارى س.گ.ۆاسيلەۆا، ي.س.پەترۋشەنكو وبلىستىق جانە وسكەمەن قالالىق سوۆەتىنىڭ دەپۋتاتاتارى م.ن.گولوۆكوۆ، ا.ت.بوسونوگوۆ، ۆ.س.اكسەنوۆ، ۆ.ۆ.پوپوۆ، ۆ.ۆ.پاتراكوۆ، ۆ.ۆ.بوگوۆيتسكي، ە.ا.فيليمونوۆ ت.ب. باستاماشى دەپۋتاتتار توبىنىڭ قالالىق سوۆەتتىڭ پرەزيدۋمىن اينالىپ ءوتىپ حالىق دەپۋتاتتارى مەن سايلاۋشىلاردى ۇلتتىق اكىمشىلىك - تەرريتوريالىق باسقارما قۇرۋ ماسەلەسىن كوتەرگەندەرىن ايىپتاعان مالىمدەمە جاسادى. وكىنىشتىسى، وسى مالىمدەمەنىڭ جاي عانا ءسوز بولىپ، قالالاردا، ەلدى مەكەندەر مەن وندىرىستەردە جۇمىسشىلار، ينتەلەگەنتسيا اراسىندا كەلەڭسىز جاعدايدىڭ الدىن الاتىن ناقتىلى شارالار ۇيىمداستىرىلعان جۇمىستاردىڭ جۇرگىزىلمەگەنى جانە سول كەزدەگى زاڭ دەڭگەيىندە ەشكىمنىڭ جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلماعانى بولدى. تاعى دا ايتپاسقا بولمايتىن شىندىق، سول كەزدەگى شىعىس قازاقستاندى باسقارىپ وتىرعان ي.ن. تۋتەۆولدىڭ، وبلىستىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ورىنباسارى ن.م.اۆەرياچكينانىڭ، ءىرى ءوندىرىس باسشىلارى ۆ.ل.مەتتەنىڭ، يۋ.م.مارگۋليستىڭ، س.ا.تۋننيكوۆتىڭ، يۋ.م.سەمەنوۆتىڭ، ۆ.ي.كولماكوۆتىڭ، ا.ي.سەمەنوۆتىڭ جانە باسقا دا وبلىستىق، قالالىق  اۋداندىق پارتيا مەن اتقارۋ كوميتەتتەرىنىڭ كەيبىر جاۋاپتى قىزمەتكەرلەرىنىڭ وسى توپتارعا بۇيرەكتەرىنىڭ اشىق بۇراتىنى دى، قولداپ جۇرگەندەرى دە بارشا جۇرتقا بەلگىلى ەدى. وبلىستا قالىپتاسا باستاعان بۇل جاعداي جۇرەكتەرى تازا، التاي ءوڭىرىنىڭ عانا تاعدىرى ەمەس بۇكىل ەلدىڭ تاعدىرى ويلاندىراتىن ازاماتتار بىرىگىپ، ەل اراسىندا ىرىتكى سالىپ جۇرگەن توپتارمەن كۇرەسۋ جولىن ىزدەي باستادى. ۇلتقا بايلانىستى ماسەلە وتە نازىك، ول ادامداردىڭ سەزىمىنە، رۋحاني تاربيەسىنە، ءار ادامنىڭ بىلىمىنە، پاراساتى مەن ۇستامىنا بايلانىستى بولعاندىقتان شۋ كوتەرىپ جۇرگەن توپتارداي، ادامداردىڭ ۇلتتىق سەزىمىنە تەز اسەر ەتەتىن دورەكى ۇلتشىلدىق ۇرانداردى كولدەنەڭ تارتاتىن، ميتينگى، ايعاي - شۋلى شارالارعا بارماي حالىق اراسىندا اشىق، ۇتىمدى جۇمىس جۇرگىزەتىن جول تابۋ وتە قيىنعا سوقتى. اقيقات ءار قاشاندا جەڭەدى دەگەن عوي، ازاماتتار قيىن دا بولسا ءادىل جانە كىمنىڭ بولسا دا جۇرەگىنە جول تاۋىپ، سەزىم مەن اشۋدى باسىپ اقىلعا جەڭدىرەتىن تاكتيكانى قولداناتىن جولدى تاڭدادى. وسكەمەن قالاسىنداعى ات توبەلىندەي قازاقتار (وبلىستا قازاقتاردىڭ سانى 27.2 پايىزدان اسپايتىن) قارا ءدۇرسىن ۇلتشىلدىقپەن ماسەلە شەشە المايتىن بولعاندىقتان وبلىستا تۇرىپ جاتقان بارشا ۇلت وكىلدەرىنىڭ قولداۋىمەن قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق مۇددەسىن جانە جەر بىرتۇتاستىعىن قورعاۋ جولىن ىسكە اسىرۋدى قولعا الدى. ول ءۇشىن قوعامدىق  ۇيىم قۇرىپ، ءتيىمدى جۇمىس ىستەيتىن مىقتى ورتالىق قۇرۋ جوسپارلاندى. بۇل جۇمىسقا بەلسەندى بىلگىر، ۇستامدى، ەل ىشىندە ءسوزى جۇرەتىن ازاماتتار  بىلىكتىلىكپەن كىرىستى. بەس اي بويى وبلىستىڭ قالالارىندا، اۋدانداردا، سەلو، اۋىلداردا  ەلگە ءسوزى جۇرەتىن بەدەلدى ازماتاردىڭ كومەگىمەن حالىق ارسىندا ەلىمىزدىڭ كەلەشەك ەگەمەندى ەل بولۋىنا زىيان اكەلەتىن ۇلتارالىق شيلەنىستى تۋدىرىپ وتىرعان سەپاراتيستىك ارەكەتتەرىنىڭ زاردابىن ءتۇسىندىرىپ، كەلەشەك قوعامدىق ۇيىم قۇرۋعا باعىتتالعان جۇمىس جۇرگىزىلدى. بيلىككە سەنبەگەندىكتەن جانە الداعى ستراتەگيالىق جوسپارعا قارسىلاستار جاعىنان بوگەت تۋدىرماس ءۇشىن، وسى دايىندىق جۇمىستارى مۇقيات  ازىرلەۋمەن  ۋ - شۋسىز، ناقتى تۇردە جۇرگىزىلدى. سونىمەن قاتار، وسى  دايىندىقتار كەزىندە بەلسەندى ازاماتتار وسكەمەن قالاسىنداعى بۇرىننان جۇمىس ىستەيتىن قالالىق «قازاق ءتىلى» قوعامى، ەكولوگيالىق «نەۆادا - سەمەي» قوزعالىسىنىڭ سەنىمدى مۇشەلەرىن (وسى ۇيىمنىڭ ءبىراز بەلسەندى توبى اۆتونوميا تالاپ ەتكەندەرگە قوسىلىپ كەتكەن) پايدالانىپ سەپاراتيستىك توپتاردىڭ وتكىزەتىن شارالارىن باقىلاۋدا ۇستاپ، ۇنەمى ولاردىڭ ۇيىمداستىرىلعان جيىندارىنا قاتىناسىپ وتىردى. ولاردىڭ ءار قادامىنىڭ كەمشىلىگىن پايدالانا پىكىرتالاستار جۇرگىزىپ، قاتىناسۋشىلاردىڭ كۇمانىن تۋدىرۋمەن قاتار، ارتتارىنان  قاتەلەسىپ ەرگەن ازاماتتاردى انىقتاپ، ولارمەن جەكە اڭگىمەلەر وتكىزىلىپ، ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. بۇل جۇمىستار ءوز ناتيجەسىن بەرىپ، جارتى جىلدىڭ ىشىندە وبلىستا تۇرىپ جاتقان شەشەن، كارىس، ۇيعىر حالىقتارىنىڭ ۇلتتىق مادەني ورتالىقتارى قۇرىلدى. ەلىمىزدە تۇراتىن از حالىقتاردىڭ العاشقى ۇلتتىق مادەني ورتالىقتارىن  قۇرىپ، قازاق حالقىنىڭ تاۋەلسىز ەل بولۋىنا ات سالىسقان شەشەن ا.ا.دۋرساەۆ، كارىس يۋ.لي، ن.س.كان، ۇيعىر م.د.مامەدسۋپيەۆ، ا.ق.داۋتوۆ، نەمىستەردىڭ «ۆوزروجدەنيە» ورتالىعىنىڭ جەتەكشىلەرى ا.يا.ريففەل، ۆ.د.ميللەر، جانە سلوۆيان حالىقتارىنىڭ وكىلدەرى گ.ي.باسكاكوۆ، ي.گ.نازاروۆ، ل.ۆ.ريابتسوۆسكايا، ن.گ.بوروداەۆ جانە تاتار م.ش.مۋسين بولدى. بىرلەسىپ، ىنتىماقتاسا جاسالعان  دايىندىق  جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسى وسكەمەن قالالىق «قازاق ءتىلى» قوعامى،  «نەۆادا - سەمەي» قوزعالىسى،  «ۆوزروجدەنيە» قوعامى، «ۆويناح» شەشەندەر  جانە كارىستەر مەن ۇيعىرلار قۇرعان ۇلتتىق مادەني ورتالىقتارى، سونىمەن قوسا ورىس، ۋكراين، ليتۆا، تاتار، پولياك حالىقتارىنىڭ وكىلدەرى بىرلەسىپ شىعىس قازاقستان «بىرلىك - ەدينستۆو» ازاماتتىق  ينتەرناتسيونالدىق  قوزعالىسى(شق  ايق «بىرلىك - ەدينستۆو » نەمەسە (ۆك  گيد «بىرلىك - ەدينستۆو»)) قۇرىلۋى بولدى. بۇل قوزعالىس وبلىستاعى باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ قۇرعان ۇيىمدارىنىڭ باسىن قوسىپ، ولاردىڭ قازاق حالقىنىڭ نامىسى مەن كەلەشەگىن قورعاۋ ماقساتىندا ءبىر باعىتتا جۇمىس ءىستۋىن ۇيىمداستىرعان باسقارۋ ورتالىعىنا اينالدى. وسى قوزعالىستىڭ باسقارۋ ورگاندارىنا تەڭ توراعالار بولىپ ديۋسەمبينوۆ ب.د.(قالالىق «قازاق ءتىلى»قوعامى), سادىقوۆ ج:ا(«نەۆادا - سەمەي» قوزعالىسى), ريففەل ا.يا.(«ۆوزروجدەنيە» قوعامى), باسكاكوۆ گ.ي.(سوگرا ماشينا زاۆودى), دۋرساەۆ ا.ا.(«ۆويناح» شەشەن ۇلتتىق مادەني ورتالىعى), كان ن.س.(كارىس ۇلتتىق مادەني ورتالىعى), شتەين ۆ.گ.(زايسان اۋدانى) سايلاندى. قوزعالىستىڭ ۇيلەستىرۋ كەڭەسى مۇشەلىگىنە  نازاروۆ ي.گ.(«كازتياجارماتۋرا» زاۆودى), تويعانباەۆ ت.ا.(قورعاسىن - مىرىش كومبيناتى), مورداسوۆ ي.(ەنەرگوتەحنيكۋم، ستۋدەنت), بوروداەۆ ن.گ.(وبل. پروفسويۋز كوميتەتى), تۇلۇباەۆ ب.ك.(ەنەرگوتەحنيكۋم), ميللەر ۆ.د.(«ۆوزروجدەنيە» قوعامى), قاينازاروۆ م.ي.(قورعاسىن - مىرىش كوبيناتى «قازاق ءتىلى» قوعامى), مامەدسۋپيەۆ م.د.(ۇيعىر مادەني ورتالىعى), سوروكوۆىح گ.ف.(پارتيا قىزمەتكەرى), يمانقۇلوۆ ت.(قۇرىلىس - جول ءينستيتۋتى، ستۋدەنت), مۋسين م.ش.(جۋرناليس), يسانوۆ ق. (قاز. مۇگەدەكتەر قوعامى كاسىپورنى) سايلاندى. سونىمەن قاتار، كونفەرەنتسيانىڭ شەشىمى مەن قوزعالىستىڭ ناسيحات، اعارتۋشىلىق جۇمىسىن بەلسەندى جۇرگىزۋ ماقساتىندا ءوزىنىڭ تاۋەلسىز گازەتىن شىعارۋدى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن باسىلىم رەداكتورلارى ەتىپ ريابتسوۆسكايا ل.ۆ، توقپاتاەۆ ۋ. جانە قادىلبەكوۆ ا. بەكىتىلدى. قوزعالىستىڭ العا قويعان ماقساتى قايتكەندە دە بابالارىمىزدىڭ تەر توگىپ، باستارىن قۇرباندىققا بايلاپ قورعاعان قازاق ەلىنىڭ التىن القاسى،  كەن بايلىعىنا تۇنىپ تۇرعان التاي ءوڭىرىن كەلەشەك ۇرپاققا شاشاۋىن شىعارماي ساقتاپ، جەرىمىزدە تۇرىپ جاتقان حالىقتاردىڭ بىرلىگى مەن ىنتىماعىنا  سىنا قاقتىرماۋ بولاتىن. قوزعالىس مۇشەلەرى(قازاق  ازاماتتارى) العا قويعان ماقساتتارىن ورىنداۋ جولىندا بىرلىگىمەن ىنتىماقتارىن بەرىك ساقتاۋ ءۇشىن ۇلت ماسەلەسىنە بايلانىستى ورتاق يدەيالىق كوزقاراستارىن بەكىتتى. ونىڭ نەگىزگى مازمۇنى: «ءوز ۇلتىن ناقتىلى سۇيگەن ازامات ەشقاشاندا باسقا ۇلت وكىلدەرىن كەمسىتۋگە، قورلاۋعا نە بولماسا ءبىر ۇلتتان ءبىر ۇلت ارتىق  دەگەنگە جول بەرمەۋى قاجەت. ەگەر قازاق ازاماتتارى، حالقىنىڭ شىن ەل كەلەشەگىن ويلاسا باسقا ۇلتقا جاتاتىن كەيبىر ىشكى مادەنيەتى تومەن ادامداردىڭ، ناداندىق پەن وتكىنشى سەزىمگە ىلەسىپ جاساعان قىلىقتارى ءۇشىن ولاردىڭ حالقىن قارالاماۋدى ۇيرەنۋ. ۇساق ءسوز قۋالاماي، جابايى ۇلتشىلدىقتىڭ قۇلى بولماي، ءوز حالىقىڭنىڭ كەلەشەگىن ويلايتىن ءار ادام پاراساتتى، ناقتىلى ىستەرىمەن ۇلگى بولاتىنداي بىلىكتىلىگىمەن ناعىز ۇلتشىلدىڭ  دەڭگەيىنە كوتەرىلۋى ءتيىستى(بۇل «الاش» كوسەمدەرىنىڭ سالعان جولى). سوندا عانا قازاقتى باسقا ۇلت وكىلدەرى سىيلاپ، مويىندايدى.ۇلت نامىسىن قورعاۋ جولىندا پايداسى بار بارلىق تاكتيكانى قولدانا ءبىلۋدى ۇيرەنۋ، بىراق  ەشقاشاندا ۇلتىنا زيان(ۋاقىتشا بولسا دا) اكەلەتىن قادامعا  بارىپ، نەگىزگى پرينتسيپتەن اۋتقىماۋعا بەرىك بولۋ. بىرگە جۇرگەن كۇرەستەس داستارىڭنىڭ پىكىرىمەن ساناسۋ جانە ولاردىڭ قاتەلەرىنە كەشىرىممەن قاراۋ».

ۇلت مۇددەسىن قورعاۋ جولىنداعى ازاماتتىق قوزعالىستىڭ جۇمىسىندا  پەندەشىلىكتىڭ، قوعامداعى كەيبىر قارىم - قاتىناستىڭ جانە جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ كوزقاراس ىقپالىنىڭ اسەرىنەن ءبىراز قيىنشىلىقتاردىڭ ءار كەزدە تۋىنداپ،  قينالعان جاعدايلار دا بولدى.. قوزعالىس قۇرىلىپ، تىركەۋدەن ءوتىپ اشىق جۇمىس ىستەي باستاعان كەزدە، بەلسەندىلىكپەن كوزگە تۇسكەن كەيبىر ازاماتتارعا ولاردىڭ جۇمىس ىستەپ جۇرگەن جەرلەرى، ءوز تەگىنىڭ ازاماتتارى، كەيبىرەۋىنە بيلىك تاراپىنان قىسىمشىلىق كورسەتۋ بولعانىنا بايلانىستى ولار قوزعالىس جۇمىسىنا بۇرىنعىداي ارالاسا المادى. بىراق قوزعالىس مۇشەلەرى ولارعا تۇسىنىستىكپەن قاراپ، ارادا ەشقاشاندا ارتىق ءسوز بولمادى. قايتا، ەڭ قيىن، قوزعالىستى قۇرۋ كەزەڭىندەگى الدىڭعى قاتاردا بولىپ، اتقارعان ىستەرى ءۇشىن ولارعا ريزاشىلىعىمەن قۇرمەت كورسەتىپ ءجۇردى. ويتكەنى ولار كەيىنگى كەزدەردە دە قوزعالىسقا ءوز ادالدىعىن ساقتاپ، وزدەرى جۇرگەن ورتالاردا قازاق ەلىنىڭ ەگەمەدىك الۋعا تالپىنعان قيمىلدارىن قولدايتىندارىن ءبىلدىرىپ ءجۇردى. قوزعالىستىڭ جۇمىس قارقىنى، سەپاراتيستىك توپتاردىڭ ارانداتۋشىلىق ىستەرىنە نۇكتە قويعانعا دەيىن، بەلسەندى تۇردە ءجۇردى.    بۇل قوعامدىق  قوزعالىسپەن باسقا قوعام ۇيىمدارى جانە جەرگىلىكتى بيلىك ساناسا باستادى. وسى جاعدايدى پايدالانىپ، قوزعالىس جەرگىلىكتى بيلىكتى قوعامدىق ۇيىمداردىڭ پىكىرىن تىڭداپ، ولارمەن ءبىر ۇستەل باسىندا جينالىپ، اۋماقتاعى ورىن العان ساياسي احۋالدى اشىق تالداۋعا بارۋدى ماجبۇرلەدى.سول وتىرىستاردا قوزعالىس ءوز كوزقاراستارىن تاباندى تۇردە قورعاي ءبىلدى. قازاق ماسەلەسىن قازاق ازاماتتارىمەن بىرگە ۇتىمدى، ەشبىر جالتاقتاۋسىز(ول ۋاقىتتا - ۇلت ماسەلەسىندە باسقا حالىقتار تۋرالى بايقاپ سويلەيىك، ۇلتارالىق قاقتىعىس بولىپ كەتەدى دەگەن ۇرەي باسىم بولاتىن) اراشالاپ پىكىر قالىپتاستىرعاندار نەمىس ا.يا. ريففەل، شەشەن ا.ا. دۋرساەۆ، ۇيعىر ا.ق. داۋتوۆ، ورىس گ.ي باسكاكوۆ، تاتار م.ش. مۋسيندەر ەدى. قوزعالىستىڭ جۇمىس ىستەۋىنە قولداۋ كورسەتىپ، اۋدانداردا ۇگىت، ناسيحات - اعارتۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋگە، ءوزىنىڭ تاۋەلسىز گازەتىن(«ناشا گازەتا») شىعارۋعا ەڭبەك سىڭىرگەن ازاماتتار

ۋ.توقپاتاەۆ، م.ش.مۋسين،  ل.ۆ.ريابتسوۆسكايا، س.ابەنوۆا، ۆ.پ.ۋگريۋموۆ، ا.ي.پراكسين،  ديۋسەمبينوۆتەرر ەدى. قۇرىلعان قوزعالىس جۇمىسىنىڭ ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى  «سلوۆياندار مادەني قوعامى» ۇيىمىنىڭ كەيبىر قادامدارىنا سايكەس قيمىلداۋ ءۇشىن ۇلتتىق ۇيىم قۇرۋ قاجاتتىلىگى تۋدى. اقىلداسا كەلە قوزعالىس باسشىلىعىنىڭ ۇيعارۋىمەن قوزعالىستىڭ تەڭتوراعاسى ج.ا.سادىقوۆقا وبلىستا «ازات» قوزعالىسىنىڭ بولىمشەسىن قۇرۋدى ۇيىمداستىرۋ جۇكتەلدى جانە «ازات» ۇيىمىنا جەتەكشىلىك ەتۋگە قوزعالىستىڭ ۇيلەستىرۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى  ب.ق.تۇلۇباەۆ ۇسىنىلدى. «ازات» قوزعالىسىنا كوبىنە جوعارعى وقۋ ورىندارى ستۋدەنتتەرى مەن جاستار تارتىلدى. وسى ۇيىمنىڭ بەلسەندى مۇشەلرى ە.قاليعوجين، ق.ۋاقوۆ، ب.ي.بەكجانوۆ. م.ماتيەۆا جانە ت. ب. بولدى                    شىعىس قازاقستانداعى ۇلتارالىق قاتىناستاردىڭ شيلەنىسۋىن تۋدىرعان سەپاراتيزمدى توقتاتۋعا قوماقتى ەڭبەك سىڭىرگەن ءبىراز ازاماتتاردىڭ، سول كەزدەردەگى جاعدايلارعا بايلانىستى كولەڭكەدە بولىپ، بەلگىلى سەبەپتەرمەن ەشقاشان اتتارى اتالماي جۇرگەنى بەلگىلى. ولار، قورعاسىن - مىرىش كومبيناتىنىڭ ديرەكتورى ا.س.كۇلەنوۆ، وبلىستىق جابدىقتاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ن.قايساروۆ، قالالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ توراعاسى ت.ب.قۇرانباەۆ، ءۇي جابدىعى (مەبەلنايا) فابريكاسىنىڭ ديرەكتورى گ.ۆ.ۆوزنيۋك، مۇگەدەكتەر كاسىپ ورنىنىڭ ديرەكتورى ق.يسانوۆ، وسكەمەن پەدينستيتۋتىنىڭ رەكتورى ە.ا.مامەتقازيەۆ، وبلىستىق اگروقۇرىلىس باسقارماسىنىڭ باسشىسى ت.ءشايجۇنىسوۆ، اگروقۇرىلىس باسقارماسىنىڭ پروفسوز ۇيىمىنىڭ جەتەكشىسى ا.ساپارباەۆ، زايسان اۋدانىنىڭ باسشىسى ز.قۇنياروۆ، ميليتسيا پولكوۆنيگى ق.ش.نۇعمانوۆ، ۇلان اۋدانىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىق باسقارماسىنىڭ باسشىسى ب.س.سادىقوۆ،  وبلىستىق  اۋىلشارۋاشىلىق پروفسويۋز كوميتەتىنىڭ باسشىسى ش.نۇرازحانوۆ،  شەمونايحا اۋدانىنىڭ باسشىسى س.ا.كۋزنەتسوۆ، گلۋبوكي اۋدانىنىنان ۆ.س.كورچەۆنىي، زىريان اۋدانىنىڭ ءبىرىنشى باسشىسى بولعان ن.ف.كۋزمين، ەڭبەك ەرى  ج.الدابەرگەنوۆ، لەنينوگور قالاسىندا باسشىلىق قىزمەتتە كوپ جىلدار بولعان جەرگىلىكتى ەل ءسوزىن جەرگە تاستامايتىن اقساقال ا.ي.گۋسەۆ، وبلىستىق باسپالار باسشىسى  ب.ابدىراسىلوۆ بولدى. قوزعالىس جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋدا جانە ونىڭ تاكتيكالىق قيمىلدارىندا قاتەلىكتەر جىبەرمەۋدى كوزدەپ، ىستەگەن ىستەردى ساراپتان وتكىزىپ ساياسي جۋمىس باعىتىنا كومەك كورسەتەتىن قوعامدىق اقساقالدار كەڭەسىن قۇرۋ ويلاستىرىلدى. وكىنىشتىسى، ەل سەنىمىن اتقارادى دەپ كەزدەسكەن، بەدەلدى دەگەن قازاق اقساقالدارى سويلەسكەن ازاماتتاردىڭ وزدەرىن  سوگىپ «سەندەر الدەرىڭدى بىلمەي قيتىقتان تيتىق شىعارىپ جۇرسىڭدەر، ورىستار ەشقاشاندا تەڭدىك بەرمەيدى» -  دەپ جولاتپادى (كەيىن سولار تاۋەلسىزدىكتى ءوز قولدارىنان جاساعانداي بيلىكتىك ماڭايىندا ءجۇرىپ سىي - سىياپاتقا بولەندى). بىراق، قوزعالىسقا  اقىل، كەڭەس بەرىپ قولداۋدى باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ زىيالى اقساقالدارى قۇپتادى. ءوز ۇلتىن سۇيە بىلەتىن، ونىڭ بەدەلىنە داق  تۇسىرۋگە بارمايتىن، كەلە جاتقان وزگەرىستەردىڭ ءومىر زاڭدىلىعىنان تۋىنداعانىن ۇعاتىن جانە ۇرپاقتارىنىڭ تاعدىرى قازاق حالقىنىڭ تاعدىرىمەن بىرگە بولاتىنىن تۇسىنە بىلگەن  وبلىستا  بەدەلدەرىمەن بەلگىلى پ.ي.كۋزنەتسوۆ، م.ف.ورلوۆ قازاق اراسىنا  ءسوزى جۇرەتىن سىيلى اقساقالىمىز ق.م. قۇسانوۆپەن بىرگە قوزعالىسقا كەڭەس بەرىپ، قاريالار اراسىندا جاستاردى جاڭساق جولدان ساقتاۋعا باعىتتالعان جۇمىستار جۇرگىزۋگە كومەك بەردى. جوعارىدا اتى اتالعان ادامداردىڭ ۇلاعاتتى ىستەرى قازاق تاريحىندا التىن ارىپپەن جازىلىپ، ۇرپاقتاردىڭ جادىندا ماڭگى ساقتالۋى ءتيىس. ءومىردىڭ تاعى ءبىر شىندىعى - سول كەزدەردە قولدارىندا مۇمكىنشىلىگى بار كەيبىر قازاق ازاماتتارى قوزعالىستىڭ ارەكەتىن قولداۋدى قويىپ، ونىڭ  بەلسەندى مۇشەلەرىنىڭ اۋزىن جابۋعا كۇشىن سالىپ، جىگەرسىز بيلىكتىڭ قولتىعىندا ءجۇرىپ «ءوز جەيدەمىز وزىمىزگە جاقىن، ەرتەڭ كۇنىمىز نە بولادى» دەگەندەر كەيىننەن «ءبىز اۆتونوميا قۇرۋعا قارسى داۋىس بەرگەمىز» دەپ، بيلىكتىڭ تالاي ساتىسىن باسىپ ءوتىپ پارلامەنتكە دەپۋتات،  وكىمەت مۇشەسى بولعاندارى دا، باي كاسىپكەر بولعاندارى دا بەلگىلى. بۇندايلار از ەدى، ال، ولاردىڭ قىلىقتارى حالىقتىڭ جادىندا ساقتالىپ، تۇبىندە ۇرپاعىنىڭ الدىنان شىعار. قوزعالىستىڭ باعىتى، ىستەپ جۇرگەن جۇمىستارى سول كەزدەگى بيلىكتىڭ ءوز قولدارىنان شىعارىپ العان ەل ارسىنىڭ تىنىشتىعى مەن ۇلتارالىق شيلەنىستى ارانداتۋشى  ارەكەتتەرىڭ الدىن الۋ بولعاندىقتان قوزعالىسقا  بيلىك تاراپىنان شارالار وتكىزەتىن ورىن، بايلانىس جۇيەسىنىڭ قىزمەتىنە بايلانىستى كومەك بەرگەندەرى ارتىق بولمايتىن ەدى. بىراقتا، قوزعالىستىڭ قينالىپ جۇرگەن ماسەلەلەرىنە كومەكتەسۋدىڭ ورنىنا ولارعا  كومەك كورسەتىپ جۇرگەن مەكەمە باسشىلارىنا بيلىك تاراپىنان قىسىم جاسالىپ ءجۇردى. ال، ۇلتارالىق قارىم - قاتىناسىن شيلەنىستىرىپ جۇرگەن توپتار وزدەرىنىڭ جيىن، وتىرىستارىن ەتنوگرافيالىق مۇراجايدا، قالالىق اتقارۋ كوميتەتىندە، مەكەمەلەردە ەش بوگەتسىز وتكىزىپ ءجۇردى. قوزعالىستىڭ تاۋەلسىز باسىلىمى «ناشا گازەتا» كوپ باستى وتباسىنىڭ پاتەرىنىڭ ءبىر بولمەسىندە جينالىپ گازەت شىعارىپ جۇرگەندە، سەپاراتيستىك توپتىڭ قوڭىراۋلارىنا اينالعان «يمپۋلس» پەن «گۋبەرنيا» گازەتتەرى مەكەمەلەردىڭ جابدىقتالعان كابينەتتەرىندە شىعارىلىپ جاتتى. سونداي مۇمكىنشىلىكتەرى بار قارسى توپتىڭ 1990  جىلدىڭ كوكتەمىنەن 1991 جىلدىڭ كۇزى ارالىعىندا  ارانداتۋعا باعىتتالعان جۇمىستارىنىڭ بەلسەندىلىگى وتە جوعارى بولدى. ولاردىڭ ىقپالىمەن وسى ارالىقتاردا قالالىق  سوۆەتتىڭ  5 - 6 سەسسياسى(كوبى كەزەكتەن تىس) وتكىزىلىپ، قازاق ەلىنىڭ ەگەمەندىگىنە قارسىلىق بىلدىرۋمەن قاتار اۆتونوميا قۇرۋ ماسەلەسى تالقىلانعان(اتالعان ماسەلەلەردى وتكىر تالقىلانعان كەيبىر سەسسيالاردىڭ قۇجاتتارى وبلىستىق مۇراجايدىڭ قورىنا تاپسىرىلماي، ءىزسىز جوعالعان). سەسسيالاردىڭ جۇمىسىنا قىسىمدىق ىقپال جاساۋ ماقساتىندا تۇرعىنداردى سەسسيا وتىرىسىنا قاتىناسۋعا شاقىرعان ارنايى ۇنپاراقتاردى تيپوگرافياعا باستىرىپ تاراتىپ ءجۇردى.

(جالعاسى بار)

«اباي-اقپارات»