(اياتوللا حومەيني)

يرانداعى 1979-جىلعى يسلام رەۆوليۋتسياسىنان كەيىن وكىمەت باسىنا اياتوللا حومەيني كەلەدى. ول بيلىكتىڭ بارلىق تەتىگىن ءوز قولىندا ۇستايدى، بارلىق جاۋاپتى قىزمەتكە ءوزى تاعايىندايدى. «قۇدايدىڭ وكىمەتى» دەگەن تۇسىنىك قالىپتاستىرادى. «وكىمەتكە قارسى شىققانىڭ، قۇدايعا قارسى شىققانىڭ» - دەيدى. يسلام ءدىنى، يسلام مادەنيەتى بارىنشا ناسيحاتتالادى. يسلام ءدىنى بارلىق سالاعا ەنگىزىلەدى. ءدىن ادامداردىڭ سەنىمىنەن ۇلكەن ساياسي كۇشكە اينالدى.

اياتوللا حومەيني ەل بيلىگىنە كەلىسىمەن مىنانداي وزگەرىستەر جاسالادى:

- ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق دەڭگەيى مۇسىلمانداندىرىلادى;

- مۋزىكا تىڭداۋعا تىيىم سالىنادى;

- ەرلەر مەن ايەلدەرگە وزەن-كولدەردىڭ جاعاسىندا بىرگە شومىلۋعا، كۇنگە قىزدىرىنۋعا بولمايدى;

- ايەل ادامدارعا اشىق، قىسقا كيىنۋگە، شاشتارىن كورسەتۋگە، ەر ادامدارعا شورتى كيۋگە بولمايدى;

- ايەلدەرگە اجىراسۋعا بولمايدى، بىراق ەر ادامدارعا بىرنەشە ايەل الۋعا بولادى.

- 13 جاسقا تولعان قىز بالانى ايەلدىككە الۋعا بولادى.

اياتوللا حومەيني تۇسىندا يران-يراك سوعىسى بولادى. «سوعىستاعى ءولىم اق ءولىم، سوعىستا ولگەندەر تىكەلەي جۇماققا كەتەدى» دەگەن ناسيحاتتىڭ كۇشتى جۇرگىزىلگەنى سونداي، سوعىسقا بالا-سولداتتار دا اتتاندى. اياتوللا «سوعىستا بالاسى ولگەن وتباسى شاحيد ۇلدىڭ قازاسىن قۋانىشتى مەرەكە رەتىندە اتاپ ءوتۋى ءتيىس» دەگەن بۇيرىق شىعارادى.

اياتوللا حومەيني تۇسىندا ەلدى جۇمىسسىزدىق جايلايدى، مەملەكەتتىڭ سىرتقى قارىزى كوبەيەدى، كەدەيشىلىك 45 %-عا وسەدى. جاعدايىنىڭ ناشارلىعىن، ءىشىپ-جەم تابۋدىڭ قيىندىعىن ايتىپ شاعىمدانعاندارعا: «بۇل دۇنيەدەگى ءتاتتىنى قايتەسىڭدەر، انا دۇنەيدەگى جۇماقتى ويلاساڭدارشى. بۇل دۇنيەدە ازاپتى ءومىر سۇرگەندەر انا دۇنيەدە جۇماققا بارادى» - دەگەن سارىنداعى جاۋاپ بەرىلەدى. ساياسي ت.ب. كوزقاراستارى ءۇشىن قامالىپ، سۇراققا الىنعانداردىڭ بارلىعى دەرلىك ولتىرىلەدى (30 مىڭ ادام). ەميگراتسيا شارىقتاۋ شەگىنە جەتەدى. كاسىپكەر، ينجەنەر-تەحنيك، دارىگەر، شەبەر ت.ب. بارلىعى 4 ملن ادام شەت ەلدەرگە كەتۋگە ءماجبۇر بولادى.

ءدىن 10 جىلدا حالىق ساناسىنا تەرەڭ قۇيىلادى. ەل اياتوللانىڭ ءوزىن قاسيەتتى دەپ ەسەپتەپ، قۇدايداي كورىپ، اياتوللاعا تابىنا باستايدى.

اياتوللا حومەيني 1989 جىلى 3-ماۋسىمدا قايتىس بولادى. 4-ماۋسىمداعى جەرلەۋ راسىمىنە 10 ملن ادام جينالادى. جينالعانداردىڭ كەيبىرى ونىڭ ءجۇزىن سوڭعى رەت كورىپ قالعىسى كەلىپ، كەيبىرى ەڭ بولماسا تابىتىنا قول تيگىزىپ قوشتاسىپ قالعىسى كەلىپ جان-جاقتان ۇمتىلادى. جانتالاسىپ، يۋ-قيۋ بولىپ جاتقاندا 10 ادام اياق استىندا تاپتالىپ قالىپ ولەدى، 400 ادام اۋىر جاراقات الادى، جاراقاتتانعانداردىڭ جالپى سانى نەشە مىڭ ادامعا جەتەدى. ءبارى وسىلاي جانتالاسىپ، جان-جاقتان جابىلعاندا جەرلەۋگە كوتەرىپ اپارا جاتقان تابىت جەرگە قۇلايدى. ەل ونىڭ ۇستىندەگى كەبىندى قاسيەتتى زات كورىپ، جان-جاقتان تالاسىپ، جىرتىپ-جىرتىپ العاندا دەنە جالاڭاش قالىپ، قاۋىپسىزدىك كۇشتەرى قىزمەتى ەلگە سۋ شاشىپ، اسپانعا وق اتىپ اياتوللانىڭ ءولى دەنەسىن حالىقتىڭ قولىنان زورعا تارتىپ الىپ، تىكۇشاقپەن الىپ كەتەدى. قايتادان كەبىندەپ، ەندى تەمىر تابىتقا سالىپ، جەرمەن ەمەس اسپانمەن، تىكۇشاقپەن اكەلىپ 5 ساعاتتان كەيىن جەرلەيدى.

بۇگىن وڭتۇستىك قازاقستاندا بولعان جەرلەۋ پروتسەسىنىڭ ۆيدەوسىن كورگەندە يراندى 10 جىل باسقارىپ 87 جاسىندا دۇنيەدەن وتكەن اياتوللا حومەينيدىڭ جەرلەۋ ءراسىمى ەسىمە ءتۇسىپ كەتتى. سونداي دەڭگەيگە جەتۋگە كوپ ەمەس، از قالعان سياقتى. قاۋىپتى پروتسەسس. ويلانۋ كەرەك.

ءلاززات دۇيسەمبەكوۆانىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسى

Abai.kz