كونە وسيەتتە مىناداي اڭگىمە بار. مۇسا پايعامبار حالقىن مىسىردان الىپ شىعىپ، سيناي تاۋىنىڭ بوكتەرىنە قونىستانادى. شۋلاعان حالىق مۇسادان «ەندى نە ىستەيمىز؟» دەپ بۇيرىق كۇتەدى. بىلايىنشا ايتقاندا، كوممۋنيكاتسيانىڭ ناقتى بولعانىن قالايدى. مۇسا قۇدايدان ايان كۇتىپ، سيناي تاۋىنىڭ باسىنا بارىپ جاتىپ الادى. حالىق باسشىسىز قالىپ، نە ىستەرىن بىلمەي، التىن تورپاق جاساپ الىپ، سوعان سىيىنىپ كەتەدى. بۇل ءاپسانا قۇراندا دا بار. مۇسا پايعامبار تومەن تۇسسە، حالىق قولدان قۇداي جاساپ العان، ونى ەشكىم تىڭدامايدى. بيلىكتەن ايىرىلىپ قالعان. بيلىك دەگەن – سەنىم. حالىق مۇساعا ەمەس، التىن تورپاققا سەنەدى. «قۇداي بىلاي دەپ وسيەت ەتتى: باۋىرىڭ با، جاقىنىڭ با، دوسىڭ با، قاراماڭدار. قىلىشتى الىڭدار دا، ءبارىن ولتىرىڭدەر»، – دەيدى مۇسا پايعامبار سەنىمدى ادامدارىنا. سول ءتۇنى ءۇش مىڭعا جۋىق ادام ولگەن ەكەن.

بۇل ءاپسانادان بىزگە نەنى مەڭزەيدى؟

بىرىنشىدەن، قاي زاماندا دا حالىق ناقتى بيلىككە، ناقتى كوشباسشىلىققا مۇقتاج. كوشباسشىلىقسىز حالىق داعدارىپ قالادى.

ەكىنشىدەن، كوشباسشىنىڭ ايتارى، كوممۋنيكاتسياسى ناقتى بولۋعا ءتيىس. سەبەبى بيلىكتىڭ مىناداي بىرنەشە فۋنكتسياسى بار: باعدارلاۋ، قورعان بولۋ، ءتارتىپ ورناتۋ. وسىنداي فۋنكتسيالاردى اتقارماسا، جۇرت كەز كەلگەن نارسەدەن ىلىك ىزدەيدى، كوشباسشىلىق بەيرەسمي بيلىگىنەن ايىرىلادى.

بيلىكتىڭ ەكى ءتۇرى بار: رەسمي جانە بەيرەسمي. بەيرەسمي بيلىك – ليدەردىڭ ابىرويى، ال رەسمي بيلىك – لاۋازىمى. دەموكراتيالىق ەلدەردە ليدەر اۋەلى بەيرەسمي بيلىككە يە بولادى، سوسىن بارىپ رەسمي بيلىككە جەتەدى. بەيرەسمي بيلىگى جوق ليدەرلەر رەسمي بيلىككە يە بولعانىمەن، ايتقانىن وتكىزە المايدى. بىزدە جاعداي باسقاشا. ول ەندى بولەك اڭگىمە.

الايدا بەيىمدەلۋ كوشباسشىلىعى دەگەن ليدەرلىك تەورياسى بار. وعان سالساق، ليدەر «سەن وتىر، سەن تۇر» دەپ جاعدايعا ارالاسا بەرمەگەنى ءجون. حالىق بارلىق نارسەنىڭ ناقتى بولعانىن قالايدى، ارينە. بىراق ول ناقتىلىق ءبىر ادامنىڭ ويىنان شىقپاۋعا ءتيىس. قازان ءبىراز قايناپ، ەل اراسىندا ورتاق پىكىر پايدا بولادى. قازىرگى جاعدايدى ليدەرلىك تەوريالارى بويىنشا اقتاپ تا الۋعا بولادى، داتتاپ تا شىعۋعا بولادى.

قالاي بولعاندا دا، مەنىڭ جەكە پىكىرىم، ليدەرلىك كوممۋنيكاتسيانى جولعا قويعانى ءجون. مىناداي جاقسى كەيس بار. 30-جىلدارى اقش-تى داعدارىس جايلاعان كەزدە فرانكلين رۋزۆەلت راديو ارقىلى تىكەلەي ەفير جۇرگىزىپ وتىرعان. 1933 جىلدان 1944 جىلعا دەيىن. ول «وشاق باسىنداعى اڭگىمە» (Fireside chats) دەگەن اتپەن بەلگىلى. ول كەزدە تەلەديدار كوپ ۇيدە جوق. كوممۋنيكاتسيا قۇرالدارىنىڭ قازىرگىدەي دامىماعان كەزى. ميلليونداعان ادام راديوعا قۇلاق ءتۇرىپ، كۇتىپ وتىراتىن بولعان. راديوسى جوقتار پرەزيدەنتتىڭ نە ايتقانىن سۇراپ الەك. تاريحشىلاردىڭ ايتۋىنشا، ۇلى داعدارىس كەزىندە رۋزۆەلتتىڭ راديو ارقىلى جاعدايدى بايانداپ وتىرۋى اقپاراتتىق ۆاكۋمعا جول بەرمەي، امەريكانىڭ داعدارىستان جىلدام شىعۋىنا اسەر ەتىپتى.

قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ مۇشەسى رەتىندە پرەزيدەنت توقاەۆ مىرزاعا قازىرگىدەي كەزدە اپتا سايىن تىكەلەي ەفيرگە شىعىپ، ەلدىڭ سۇراعىنا جاۋاپ بەرىپ، حالىقپەن تىكەلەي كوممۋنيكاتسيا ورناتۋدى ۇسىنامىن.

پرەزيدەنت مىرزا، بارلىق سۇراققا جاۋابىڭىز بولماۋى مۇمكىن. قازىر حالىققا دايىن جاۋاپتان گورى، ايتقانىنىنا قۇلاق اساتىن، «قولجەتىمدى» ليدەر كەرەك. حالىق ليدەردىڭ وزىنە سەنبەسە، جوسپارىنا ەرمەيدى. ەل-جۇرت وزىڭىزگە سەنگىسى كەلەتىن سەكىلدى. ەرگىسى كەلەتىن سەكىلدى. وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىڭىز. ءسىزدىڭ ادامي بولمىسىڭىزدى (وچەلوۆەچيت) اشىپ، ۇلتتى ۇيىستىرۋدىڭ جالعىز جولى وسى – كوممۋنيكاتسيا شىنايى ءارى ءجيى بولۋعا ءتيىس.

شىڭعىس مۇقاننىڭ جازباسى

Abai.kz