كونستيتۋتسياعا وزگەرىس ەنگىزۋ رەسەيگە نە بەرەدى؟
جالپى رەسەيدىڭ تاريحى قىزىق. ۇنەمى سوعىس. مەملەكەت سىرتقى جاۋمەن كۇرەستەن وزىنە ءومىر سۇرۋگە قاجەتتى وتتەگى الاتىنداي. 1990 جىلدارى باتىس ەلدەرىنە ءتان دەموكراتياعا ازداپ ءتۇسىپ تە كوردى. رەگيون باسشىلارىن جەرگىلىكتى حالىق سايلاپ، وليگارحتار پرەزيدەنتتىڭ باسىنا ءمىنىپ، مەملەكەتىنىڭ تۇبىنە جەتە جازدادى.
قىتاي مەن رەسەيگە باتىستا بار دەموكراتيا ءدال سول فورماتىندا بەرىلسە وتە قاۋىپتى سەكىلدى. بولمىسى، مەنتاليتەتى، مەملەكەتتىك قۇرىلىمى مەن اۋماقتىق ەرەكشەلىگى سايكەس كەلمەيدى. بولاشاقتا دەموكراتيالىق بارقارۋ فورماسىنا تۇسسە دە اقىرىنداپ جۇزەگە اسىرماسا ءتۇبى جاقسى بولماسى انىق. "گلاسنوست" دەپ ايقايلاپ ءجۇرىپ گورباچەۆ تا كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ تۇبىنە جەتكەن.
كونستيتۋتسياعا وزگەرتۋ ەنگىزۋ رەسەيگە نە بەرەدى؟
1. ەڭ باستى وزگەرىس 67 جاستاعى قازىرگى پرەزيدەنت پۋتين مانداتىنا وبنۋلەنيە جاساپ الدى. ەندى 2036 جىلعا دەيىن سايلانامىن دەسە دە ءوز ەركى. حالقىنىڭ باسىم بولىگى قولدادى. 4-5 جىل سانكتسيادا ءومىر ءسۇرىپ جاتسا دا جالپى قارسىلىق بولمادى. ول تۇسىنىكتى دە. ورەكەڭدەرگە سىرتقى جاۋ فاكتورى ماڭىزدىراق.
2. جاڭا وزگەرتۋلەر بويىنشا پرەزيدەنتتىڭ قۇقىعى مەن مۇمكىندىكتەرى ارتتى.
3. "مەملەكەت قۇرۋشى ۇلت" تۇسىنىگى كەلدى. بۇل دەگەن ءسوز الداعى ۋاقىتتا رەگيونداردا ورتالىق بيلىكتىڭ ساياساتى كۇشەيە بەرەدى دەگەندى بىلدىرەدى.
بۇل وزگەرىستەردىڭ بىزگە ىقپالى مولىنان بولادى. ءبىر نارسە انىق. رەسەي وزگەرمەي قازاقستان وزگەرمەيدى. ۇشاق اپاتى بولسا دا قارا جاشىكتى ماسكەۋگە اپارىپ وقىتاتىن ەلمىز. اۋە قورعانىسىمىز رەسەيمەن بىرىگىپ قورعالادى. اسكەري بازالارى دا ورنالاسقان. بۇل قاراپايىم عانا ەكىنىڭ ءبىرى بىلەتىن مىسالدار. بىلمەيتىنىمىز قانشاما. ءبىزدىڭ حالىقتىڭ نە ايتىپ، نە قويعانىنا دەيىن ولار ءۇشىن اشىق كارتا ىسپەتتەس شىعار. قازاقستاندا پرەزيدەنت بولا الادى دەگەن ءاربىر ساياسي سالماقتى تۇلعا جايلى كومپروماتى دا، باسقا اقپاراتتاردى دا جان-جاقتى جيناپ تاستاسا تاڭ قالۋعا بولمايدى. سەبەبى، يمپەريا قۇرىپ كەلگەن ەلدەر ءۇشىن بۇل قالىپتى جۇمىس ءتارتىبى. وسى نۇكتەدەن بىزدەگى دەموكراتيا مەن وزگەرىستىڭ كەلەشەگى كەلىپ شىعادى. قالاساڭ دا، قالاماساڭ دا بۇل شىندىق.
الداعى ۋاقىتتا رەسەيدە فورس-ماجورلىق جاعداي ورىن الماسا ءبارى باقىلاۋدا بولادى. پۋتين 2036 جىلعا دەيىن وتىرسا ءبىز دە الداعى 16 جىل سونىڭ اينالاسىندا جۇرەمىز. بۇل رەالي فاكتور. بىراق كوبى مويىنداعىسى، قابىلداعىسى كەلمەيدى. ونداي ماكسيماليستەردەن قورقۋ كەرەك. سولتۇستىكتەگى كورشىنىڭ رەالي كۇشىن ەسەپتەمەي ساياسات جۇرگىزەتىندەر بيلىككە كەلسە اقىماقتىعىمەن حالىقتى جانىپ تۇرعان وتقا ايداۋدان تايىنبايدى. كەڭ بولساڭ كەم بولمايسىڭ دەيدى قازاق. ءبىزدى كىم باسقارسا دا ەموتسيا مەن قوعامدىق پىكىرگە كوپ ەرمەيتىن، كەڭ ويلاپ، سالقىنقاندى شەشىم شىعارا الاتىن تۇلعا بولسىن دەپ تىلەيمىن.
باۋىرجان سەرىكبايدىڭ جازباسى
Abai.kz