اڭگىمە

بەرەكەلى دە جايلى قوڭىر كۇز ەدى.

جاڭا مىڭ جىلدىقتىڭ جاڭا عاسىرىنىڭ كىرگەگىنە دە كوپ بولا قويماعان. استانا قالاسىندا وتەتىن  ءبىر عىلىمي جيىنعا قاتىسپاققا الماتىدان پويىزبەن جولعا شىقتىم. وتاربا الماتىدان كوپ ۇزاماي-اق  كۋپەلەستەر ءوزارا   تانىسىپ  ۇلگەردىك. استىنعى ەكى ورىنداعى  ەسىمدەرى ەلگە بەلگىلى ەكى اكادەميك. سيرەي قويماعان بۇيرا شاشتارى بۋرىل تارتقان، كوزىنە شىنى توستاعانننىڭ تۇبىندەي قالىڭ كوزىلدىرىك كيگەنى ادەبيەتشى-عالىم; ال توبەسى جالتىر قاسقا، سامايى مەن جەلكەسىن دە عانا ەپتەگەن شاشتارى بار، ونىڭ ءوزىن قاراۋسىز، رەتسىز ءوسىرىپ قويعان، قويۋ قارا قاستى، قۇس تۇمسىقتاۋ كەلگەنى تاريحشى-عالىم ەكەنىن بىردەن تاني كەتتىم. مەنىمەن قاتار ۇستىڭگى ورىنعا جايعاسقان جاس جىگىت ارحەولوگ ەكەن.  ءجون سۇراستىق. قىزىق بولعاندا ءبارىمىز دە استاناداعى  جيىنعا بارا جاتىر ەكەنبىز.  مەنى ادەبيەتشى عالىم سىرتتاي جاقسى بىلەتىن بولىپ شىقتى. ول قاسىنداعى تاريحشى عالىمعا قاراپ:

– ساكە، مىنا جىگىت ىرگەمىزدەگى شىعىس تۇركىستاننان كەلگەن ازامات. قاتەلەسپەسەم ۋنيۆەرسيتەتتى قىتاي استاناسى پەكيننەن وقىعان. تاۋەلسىزدىك العان كەزىمىزدە العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ەلگە ورالدى. الگىندە ءوزى ايتقانداي قازىر ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتە ساباق بەرەدى، - دەپ مەنى  تانىستىرعانى سول ەدى، قاسقا باس اعامىزدىڭ اڭگىمەسىنىڭ تيەگى اعىتىلدى دا  كەتتى. قىتايداعى قازاقتار ءومىر سۇرەتىن التاي، تارباعاتاي، ىلە ءوڭىرىنىڭ تاريحىن ءتۇپ تامىرىنان  - عۇن، ساق، ءۇيسىن، كوك تۇرىك  زامانىنان باستاپ بىراق قوپاردى. بەلگىلى تاريح، تۇسىنىكتى ماسەلە بولسا دا، سابىر ساقتاۋعا، شىدامدىلىق  تانىتۋعا تۋرا كەلدى. الايدا كوپ ۇزاماي اڭگىمەنى ادەبيەتشى-اكادەميك بۇزدى:

– ەي ساكە، تار كۋپەدە ءۇش-اق ادامعا  قۇندى لەكتسياڭدى قور قىلىپ قايتەسىڭ. ەرتەڭ استاناداعى فورۋمدا مىڭ ادامدىق زالدا  وقيسىڭ بايانداماڭدى. قازىر قارىن اشتى، ودان گورى  بايبىشەمىزدىڭ  جولعا سالىپ بەرگەن اناۋ-مىناۋىمىزدى  ەرتە-جارىقتا جەپ-ءىشىپ الايىق تا، دەم الايىق -, دەگەن  دوسىنىڭ ۋاجىنە تاريحشى-اكادەميك ەش قارسىلىق تانىتپاستان، باسىن سىلق ەتكىزىپ كەلىسە كەتتى. دەگەنمەن، جاستاردىڭ الدىندا ابىرويىن قورعاپ قالعىسى كەلدى ما، ارادا  سەكۋنتتار وتەر-وتپەستە جالتىر باسىن قايتا كوتەرىپ الىپ:

– جوق-ا، مەن بىرىنشىدەن جول قىسقارسىن دەپ، تاعى ءبىر جاعىنان مىنا جاستار تاريحىمىزدى بىلە ءجۇرسىن دەپ ايتىپ جاتقانىم عوي...، - دەپ جايماشۋاقتاپ كۇڭكىلدەپ ەدى، ادەبيەتشى اعامىز:

– قىتايدان كەلگەن مامانعا قىتاي دەرەكتەرى تۋرالى لەكتسيا وقىپ قايتەسىڭ. كەرەك بولسا، اڭگىمەنى وسى باۋىرىڭىزدان سۇرايىق، - دەپ قاسقاباستى ءبىر جولا تيىپ تاستادى.

تورتەۋىمىزدىڭ جولعا العان  جەمەك-ىشپەگىمىزبەن كۋپەنىڭ شاعىن ۇستەلى سىقا تولدى. داستارقان تىم تار دەمەسەڭ، ۇستىندەگى زاتتان پويىزدىڭ بەلى قايىسادى. قازى-قارتا، بالىق، باۋىرساق، مانتى، قيار-قىزاناق، ءبىر قۇمىرا اق اراق، ءبىر قۇمىرا “قازاقستان” كونياگى. ارحەولوگ جىگىت ەكەۋمىز ەت تۋراپ، شاي تاسىپ، زىر جۇگىرىپ ءجۇرمىز. ارجاعىمىزعا ەل قونىپ، ءىشىمىز جىلىپ، ءجۇزىمىز نۇرلانىپ، ماڭدايىمىز تەرشي باستادى.  اڭگىمە اۋانى دا ءازىل-قالجىڭعا اۋىسىپ، تىم كوڭىلدى وتىرمىز.

ءبىر كەزدە تاريحشى اعامىز:

– كاكە،- دەپ ادەبيەتشى دوسىنا قارادى.

– كاكە، - دەدى تاعى دا قايتالاپ، - الگىندە مەنىڭ “لەكتسياما” رۇحسات بەرمەدىڭ. ودان گورى اڭگىمەنى مىنا قىتايدان كەلگەن باۋىرىمىزدان سۇرايىق دەدىڭ. ونىڭ دا ءجون ەكەن دەدىم. ەندى وسى جىگىتكە  كوپتەن  كوكەيىمدە جۇرگەن ءبىر سۇراقتى قويسام دەيمىن. وعان رۇحسات قوي؟

– ارينە، ارينە. مەنىڭ دە قىتايدان كەلگەن قازاقتاردان سۇراسام دەپ جۇرگەن، قاتتى بىلگىم كەلىپ جۇرگەن سۇراقتارىم بار. ال الدىمەن سەن سۇراي بەر.

سول-اق ەكەن تاريحشى-اكادەميك:

– ال ءىنىم، سۇراعىمدى قويماس بۇرىن، مىنا ماسەلەنى ايقىنداپ الايىن. سەنىڭ مانادان بەرگى اڭگىمەڭنەن ۇققانىم ارعى بەتتە اۋىلدا تۋىپ-ءوسىپسىڭ. سوندا ماو ولگەندە سەن نەشە جاستا ەدىڭ؟ - دەدى ماعان.

- 13 جاستا ەدىم.

- وو،  ات جالىن تارتىپ مىنگەن شاعىڭ ەكەن عوي. ءبارى ەسىڭدە عوي.

- ارينە! ءدال كەشە بولعانداي  كوز الدىمدا.

- وندا ساعان سۇراق مىناۋ:  ارينە، ماو قالاي بولعاندا دا الەمدىك دەڭگەيدەگى ساياساتكەر. ال قىتاي ەلى ءۇشىن ستالين سياقتى “كۇن كوسەم” بولدى. ونىڭ ءولىمىن رەسمي قىتاي بيلىگى قالاي جونەلتتى، جالپى قىتاي حالقى قالاي ازا تۇتتى، ول ماعان مۇلدە قىزىق ەمەس. ماعان قىزىعى، قىتايداعى قازاق اۋىلدارىنا ماو-نىڭ ىقپالى قالاي بولدى؟ ەڭ العاش ماو ءولدى دەگەن حاباردى اۋىلداعى قاراپايىم قازاقتار قالاي قابىلدادى؟  دەگەن  سۇراقتار ەدى. شىنىمدى ايتسام، وسى سۇراق ىلعي دا كوكەيىمدە  ءجۇرۋشى ەدى.

تاريحشى-عالىمنىڭ مىنا ءسوزىن ەستىگەن ادەبيەتشى-اكادەميك:

– ءبالى، ساكە! مەنىڭ كوكەيىمدەگىنى  وقىپ قويعاننان ساۋسىز با؟ مەنى مازالاپ جۇرگەن  دە وسى سۇراق ەدى. ال باۋىرىم باستا اڭگىمەڭدى. قۇلاعىمىز سەندە. ەي، ارحەولوگ بالا، سەن بەرى قارا، ەندى شاي جوندەۋ، اراق-شاراپتان العىزىپ وتىرۋ سەنىڭ موينىڭدا. بىراق اڭگىمەنى بولمەيمىز. توست سويلەمەيمىز! كىم ءىشىپ-جەگىسى كەلەدى، ۇندەمەي عانا جەپ-ىشەدى. كەلىستىك قوي؟!

كۋپەدەگى كوپشىلىكتىڭ ۇيعارىمى وسى بولدى. مەن  از-كەم تولعانىپ الدىم دا اڭگىمەنى باستاپ كەتتىم.

***

ەلگە ورالعانىما شيرەك عاسىر بولعانىنا قاراماستان، «ماو» دەسەڭ، ارينە، ەسكە قىتاي تۇسەدى. قىتاي ەسكە تۇسسە، ارعى بەتتەگى تۋعان اۋىلىم كوز الدىما كەلەدى.  ارعى بەتتەگى تۋعان اۋىلىمدى ويلاسام، كەڭسىرىگىم اشىپ، كوڭىلىم بوسايدى...

ەھ، دۇنيە-اي دەسەڭشى، ارعى بەتتە ءبارى قالدى عوي! تۋعان-تۋىس، دوس- جاران، قۇدا-جۇرات، وسكەن ەل... تۇگەل قالدى. بارىنەن دە مەن  تۋىپ وسكەن ىلە- تەكەس، قاس-كۇنەس ءوڭىرىن ايتساڭشى! ءيا، ول ىلەنىڭ جوعارعى اعارى -  جەر ۇيىعى جەتىسۋدىڭ قۇيقالى ءبىر قيىعى ەدى عوي. شىركى-ءى-ءىن، توپىراق دەپ سول جەردىڭ توپىراعىن ايت. ماي عوي، ماي! تەك ەگۋدەن ەرىنبە، ادامنىڭ جانىنان باسقانىڭ ءبارى وسەدى. سىزگە وتىرىك، ماعان  شىن، انشەيىن تاستاي سالعان تاياعىڭ سالدەن سوڭ ءسامبى تال بوپ كوكتەپ تۇرعانى...

بۇگىندە ول توپىراق شۇرشىتتەردىڭ شىلاۋىندا جاتقاندىقتان، شىنجاڭ دەگەن ولكەنىڭ «ىلە ايماعى» دەپ اتالادى. ايگىلى تاڭجارىق اقىننىڭ: «تاۋى - التىن، تاسى - كۇمىس، اعاشى - جەز، سۋلارى - ەركەك قويدىڭ سورپاسىنداي» دەپ سيپاتتايتىن جەر-كىندىگى وسى ءوڭىر. قۇدىرەتتىڭ كۇشتىلىگى مەن تابيعاتتىڭ زاڭىنا شاراڭ بارما؟! وسى كادىمگى مىنا ءبىزدىڭ  نارىنقولدان باستالاتىن تەكەس وزەنى شىعىسقا مىقتاپ بەت تۇزەيدى دە، قۇلدىراڭداپ تارتىپ وتىرادى. ىلگەرىلەگەن سايىن شالقىپ-تاسىپ، تولىپ-تولقىپ اعادى. ءسويتىپ اعا-اعا ايگىلى تەكەس دارياسىنا اينالادى. ارىتامان بارعاندا قاس-كۇنەس وزەندەرىمەن قوسىلىپ ايگىلى ىلە دارياسىن  قۇرايدى دا، قايتا كەرى بۇرىلىپ باتىسقا قاراي اعادى. سودان جوڭكىلگەن بويى كەلىپ بالقاش كولىنە قۇيادى. ءيا، كادىمگى مىنا ءوزىمىزدىڭ  بالقاشقا.

مەنىڭ تۋعان اۋىلىم سول تەكەس وزەنىنىڭ جاعاسىنداعى “اقشي” دەپ اتالاتىن ءاپايتوس جازىققا ورنالاسقان.  تەكەس وزەنى مەن اۋىلدىڭ اراسى قوزىكوش جەر بولعانىمەن، جازدىڭ ءبىر تىنىق تۇندەرىندە وزەننىڭ گۇرىلى ءبىزدىڭ  اۋىلعا ەركىن ەستىلىپ تۇرار ەدى. جارىقتىق، قازىر ويلاسام، اعىنى سوندايلىق قاتتى وزەن ەكەن عوي. ءبىر قىزىعى، اۋىلدىڭ ويىن بالاسى  بولا ءجۇرىپ، ىرگەمىزدە اعىپ جاتقان سول وزەنگە بارماي ءوسىپپىز. بايقاسام ونىڭ دا سەبەبى جوق ەمەس ەكەن. كۇندىز كۇنگە شاعىلىسىپ جارقىراپ، تۇندە بۋىرقانىپ ارقىراپ-سارقىراپ اق كوبىگىن اسپانعا اتىپ اعىپ جاتاتىن ايتىلمىش وزەندى ۇلكەندەر: «كورىنىپ جاتقانىمەن  كۇنشىلىك  جول. توعايى تولعان جابايى شوشقا. بالالاردى كورسە قۋىپ ءجۇرىپ، جارىپ تاستايدى دا جەپ قويادى» دەسە، ءاي، «بالامىسىڭ!» دەگەن، سوعان سەنگەندى قويىپ، بويىمىزدى كادىمگىدەي ۇرەي  بيلەپ الۋشى ەدى. ويتكەنى سول جابايى شوشقالاردىڭ كەيدە اۋىلعا دا كەلۋى مۇمكىن ەكەندىگىن، تۇندە «اقسۇيەك»، «جاسىرىنباق» ويناپ جۇرگەندە ءبىزدى جەپ كەتۋى عاجاپ ەمەستىگىن ءارى قاراي ءوزىمىز-اق بالا قيالمەن دامىتىپ اكەتەتىنبىز. ونداي اڭگىمەلەردىڭ ءبىر جامانى، ءبىزدى نەشە تۇندەپ ويىننان قاعاتىن. بۇندايدا ءبىز تۇنگى جينالىسقا «قاتىسىپ»، ۇيگە اكە-شەشەمىزبەن بىرگە قايتۋعا تىرىساتىنبىز.

«تۇنگى جينالىس» دەمەكشى، بىزگە - ويىن بالالارىنا - اسا ۇنايتىن تاماشانىڭ ءبىرى وسى تۇنگى جينالىس-تۇعىن.  ەگىس دالاسىنان ءسۇرىنىپ-جىعىلىپ، تۇمسىعىنان شانشىلىپ قاس قارايعاندا ورالاتىن ەگىنشىلەر - ءبىزدىڭ اتا-انالارىمىز - بىرەر كەسە شاي-پايىن ىشەر-ىشپەستەن، “حۋڭۆەيبيڭدەردىڭ”   الدىنا ءتۇسىپ بۇرسەڭدەپ اۋىلدىڭ جينالىس زالىنا كەلەتىن دە،  بىرەۋلەرى «اشىلىپ سايرايتىن»، بىرەۋلەرى كونە قوعام ۇستىنەن، باي-ماناپتاردىڭ ۇستىنەن «دەرت توگەتىن»، تاعى بىرەۋلەرى ماو زىدۋڭ شىعارمالارىن جاتقا ايتاتىن. كەي جينالىستار تۇتاستاي اۋىلداعى كەيبىر  “كاپيتاليزم جولىمەن جۇرمەك بولعانداردى”، “جاپون تىڭشىلارىن”، “سوۆەتكە قاشپاق بولعانداردى”، “كونەنى اڭساۋشىلاردى”... كۇرەسكە تارتۋعا ارنالاتىن. بارلىق جينالىس ەڭ سوڭىندا «ۇلى كوسەم ماو جاساسىن! مىڭ-مىڭ جاساسىن!» دەگەن ىزگى تىلەكتەرىن ۇرانداتىپ شاقىرىپ، اندەتىپ شىرقاپ، كەيدە بيگە ۇلاستىرىپ بارىپ تاراساتىن... وسىنىڭ ءبارى بىزگە تەگىن كونتسەرت، كومەديا  سياقتى ەدى. سەبەبى، اۋىل ادامدارىنىڭ ءبارى بىردەي  قىرشىن جاستار ەمەس قوي.  ءتىپتى جاستاردىڭ ءبارى كونسەرۆاتوريالارنىڭ تۇلەكتەرى دەيسىز بە؟!... سوندىقتان ءان سالىپ، بي بيلەپ ءجۇرىپ ءوز اياعىنا ءوزى شالىنىپ جىعىلاتىن شال-كەمپىرلەر، ءان سوزىنەن جاڭىلىپ نەمەسە دۇرىس بيلەي الماي قالعان جىگىتتەر مەن قىز-كەلىنشەكتەر  حۋڭۆەيبيڭدەردەن  اياۋسىز تاياق جەيتىن.  نەسىن جاسىرايىن، ول كەزدە شال-كەمپىردىڭ ءوز اياعىنا ءوزى شالىنىسىپ قۇلاعانى،  قىز-جىگىتتەردىڭ  حۋڭۆەيبيڭدەردەن تاياق جەگەنى ... ءبارى- ءبارى دە بىزگە تەك قانا كومەديا بولىپ كورىنەتىن.  ال قۇلاعاندار مەن  تاياق جەگەندەر بولسا، سول  «كۇنالارى» ءۇشىن جينالىس زالىنىڭ تورىندە ءىلۋلى تۇرعان «ۇلى كوسەم ماو جۋشيدەن» (جۋشي - قىتايشا توراعا دەگەن ءسوز) كەشىرىم سۇراۋ كەرەك.  قىسقاسى ول كەزدە  ماو ءجۋشيسىز تاڭ اتىپ، كۇن شىقپايتىن. جۇرت «اسسالاۋماعالەيكۋم-ۋاعالەيكۋماسسالامنىڭ» ورنىنا «ماوجۋشي جاساسىن! كومپارتيا جاساسىن!» دەپ سالەمدەسۋگە مىندەتتى بولدى.

ءيا، وسىندايدا ەسكە تۇسەدى، اۋىلىمىزدا كۇيگەلەكتىگىمەن اتى شىققان ءبىر اقساقال بار-تۇعىن.  اۋىلدىڭ بادا سيىرلارىن  تۇراقتى تۇردە سول كىسى باعۋشى ەدى. ءبىر جىلى شىلدەنىڭ مي قايناعان ىستىعىندا، وقىرالاعان سيىرلارعا يە بولا الماي، كۇيىپ ءپىسىپ، ۇرىنارعا قارا تابا الماي كەلە جاتسا، ارعى قىرقادا جۇرگەن ءبىر قويشى: «وۋ، اقساقال!» دەپ اعاي سالىپتى. اقساقال بولسا، وقىرالاعان سيىرلارى تۋرالى ءبىر جاڭالىق ايتا ما دەگەن ۇمىتپەن اتىنىڭ تىزگىنىن ىركىپ، قويشىعا دامەلەنە قۇلاق تۇرەدى. سويتسە قويشى ءتارتىپ بويىنشا اۋەلى «ماو جۋشي جاساسىن!» دەپ سالەم بەرىپتى  دە، ءارى قاراي اقساقالدىڭ  جاۋاپ سالەمىن كۇتىپ تۇرىپ قالىپتى. سوندا ءوزى ابدەن تيتىقتاپ،  ىزادان جارىلارمان بولعان باداشى اقساقال  قويشىعا: «اكەڭنىڭ باسىنىڭ ماو ءجۋشيى ما؟!» دەپ جاۋابىن قىسقا قايىرىپتى. سول جاۋابى ءۇشىن سورلى شال سەگىز جىل اباقتىدا وتىرىپ شىقتى. بىراق ابدەن «ءتارتىپتى» بوپ شىققان. بەرگەن سالەمىڭدى ولە ولگەنشە  «كومپارتيا جاساسىن، شىراعىم!» دەپ  الۋدان ءبىر جاڭىلماي كەتتى.  ونى ايتاسىز، ءتىپتى اۋىلىمىزدا  ماو-عا قاتىستى كىسى ءولىمى دە ءجيى بولىپ تۇراتىن.  الىس اۋىلدارداعى قانشا ادامنىڭ، قالاي ولگەنى قايدام،  ءبىزدىڭ كورشىمىز اتىرقىز اپا تەنتەكتىك  جاساعان كەنجە ۇلىنا قاراي ءبىر كەبىستى جىبەرىپ قالعاندا، قۇرىپ قالعىر كەبىسى قابىرعادا جاپسىرۋلى تۇرعان ماو-نىڭ  سۋرەتىنە ءتيىپ، پورترەتتىڭ ءبىر جاق كوزىن جىرتىپ كەتىپتى... ءبىر كوزى «اعىپ تۇسكەن سوقىر كوسەمگە» ەسەڭگىرەپ از كەم قاراپ قالعان اتىرقىز اپا ەش ەكىلەنبەي-اق، شالىنىڭ تىزەسىنە قۇيىپ جۇرگەن ۋقورعاسىن سۋىنان ۇلكەن ءبىر كەسەنى ءسىمىرىپ الىپ، «و دۇنيە قايداسىڭ!» دەپ تارتىپ وتىرعان. ايتا بەرسەك ونداي «قىزىق» از بولعان جوق قوي...

ال بىزدەر بالالار بولساق:

– كىمنىڭ بالاسىسىڭ؟ -دەپ سۇراعان ادامعا:

– اتامنىڭ بالاسىسىمىن، -دەپ

– اتاڭنىڭ اتى كىم؟- دەسە:

– ماو جۋشي! -دەپ جاۋاپ بەرۋگە مىندەتتى بولدىق.

ەگەر قاي بالا ءوز اكەسىن - ءوز تەگىن ايتسا، وندا ونىڭ اتا-اناسى «حالىق جاۋى» رەتىندە كۇرەسكە تارتىلىپ جاتتى. ءسويتىپ جاننان شوشىعان قازاقتىڭ ءبارى بالالارىن ماو جۋشيگە ەكىلەنبەي سىيلاي سالعان. ونىسى بىزگە راحات بولدى.  ماو ءجۋشيدىڭ بالاسىن ەشكىم ۇرىپ-سوعا المايدى. ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا  جوق. نەسىن ايتاسىڭ، قۇداي اۋىزعا نە سالسا، سونى ايتىپ، ويعا نە سالسا سونى ىستەپ جىرعاپ  قالدىق. حۋڭۆەيبيڭدەرگە ىلەسىپ الىپ اۋىلدىڭ الەگىن اسپاننان كەلتىرەمىز. ونىمىزدى ۇناتپاعاندار ءارى كەتكەندە الاكوزبەن اتادى. نەمەسە «قاپ، مىنالاردى-اي، ءا!» دەپ قويادى. بالالارعا «قاپ مىنا ءيتتىڭ كۇشىكتەرى!» دەپ جەكىرۋ  ءۇشىن ەكى باسىڭىز بولۋ كەرەك. ەكى باسىڭىز جوق پا، وندا الدى-ارتىڭىزدى قىسىپ قانا جايىڭىزعا ءجۇرىڭىز. مىنە بىزدەرگە وسىنداي ەرىك پەن ىرىق بەرگەن «اتامىزعا» ءبىز شەكسىز ىرزا ەدىك. ءتىپى «اتامىزدىڭ» مىڭ جاسقا كەلەتىنىنە   ەش كۇمانىمىز دە  جوق ەدى.

سودان نە كەرەك «انە ولگەن، مىنە كومگەن» دەپ ءجۇرىپ، توڭكەرىستىڭ ەڭ جاس بەلسەندىلەرى - بىزدە 7-8 جاسقا جەتىپ، مەكتەپ تابالدىرىعىنان اتتادىق. «مەكتەپ» دەپ بارعانىمىز وسى ما ەدى؟! الىپپەنى وقىپ بولار-بولماستان «ماو تاعىلىمدارىنىڭ» استىندا قالدىق. راس. تەگى ۇشى-قيىرى جوق كوپ بولاتىن. قالاي ەدى، قۇداي-اۋ، ە، ءيا،- «تاپ جانە تاپتىق كۇرەستى استە ۇمىتپايىق!»، «ۇڭگىردى تەرەڭ قازىپ، استىقتى مول جيناپ، سوعىسقا دايىندالايىق!»، «ءتارتىپ كۇشەيسە، توڭكەرىس جەڭىسكە جەتپەي قويمايدى!»، «وتكەندى ۇمىتپاي، بۇگىننىڭ قادىرىنە جەتەيىك!»... ت.س.س تولىپ جاتىر. قىسقاسى، ماو-نىڭ 4 تومدىق ماقالالار جيناعىن تۇگەل جاتتاپ الساڭ، «جاتىپ جەۋگە» تولىق قۇقىلىسىڭ. مەكتەپتە ساناڭا تىنباي  قۇياتىن جالعىز اقپارات - “اسپانداعى كۇن، ول - ماو. 1949 جىلدان بۇرىن اسپاندا كۇن بولعان جوق. كۇن پەكيننەن شىعادى. ول كۇننىڭ اتى ماو”.

قىسقاسى، ول زامانداعى  باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىلارى  ماتەماتيكا، الگەبرا، حيميا، فيزيكا، جاعرافيا، تابيعاتتانۋ، بيولوگيا، زوولوگيا، تاريح ... دەگەن پاندەردى وقۋ بىلاي تۇرسىن، اتىن دا ەستىگەن  جوق.

دەگەنمەن، ول ءبىر  بار نارسەنىڭ وڭاي كەزى ەدى عوي. جان باعۋ دا وڭاي ەدى. بىرەۋدى قارالاۋ دا، اقتاۋ دا وڭاي بولاتىن. ال «وزات وقۋشى» بولۋ ءتىپتى تۇك ەمەس ەدى. ونىڭ باستى شارتى «ماو-نىڭ بايىرعى ءۇش ماقالاسىن» جاتقا ءبىلۋ. جاراتقان سيلاعان جاقسى جادتىڭ  ارقاسىندا، «ادام تۇبىندە ءبىر ولەدى» دەپ باستالاتىن ماو «ءپالساپاسىن» سۋشا ءسىمىرىپ العانبىز. ونىڭ سىرتىندا مەن اۋىلدىق  مەكتەپتىڭ ويىن-ساۋىق وتاۋىندا «بەلگىلى ارتيست» بولاتىنمىن. وزىمىزشە شاعىن سپەكتاكلدەر دايىنداپ اۋىل-اۋىلعا اپارىپ قوياتىنبىز. مىڭ توعىز ءجۇز جەتپىس التىنشى جىلى ەرتە كوكتەمدە اۋدان ورتالىعىندا وتكەن «مەكتەپ ويىن-ساۋىق وتاۋلارىنىڭ بايقاۋىندا» ءبىزدىڭ مەكتەپتىڭ  «ونەر وتاۋى» باس جۇلدەنى يەمدەنىپ، وبلىستىق بايقاۋعا قاتىسۋدىڭ جولداماسىن الىپ قايتتى.  سونىمەن نەسىن ايتاسىڭ، وبلىس ورتالىعى -  قۇلجا قالاسىنا  بارىپ ويىن قويۋدىڭ دايىندىعى قىزۋ ءجۇرىپ جاتىر. اۋىل كلۋبىنا تاڭەرتەڭ بارامىز، تۇستە قايتامىز.  تۇستەن كەيىن بارامىز. كەشتە قايتامىز. وزگە بالالار بىزگە قىزىعا دا، قىزعانا دا قارايدى. قۇداي سالماسىن، ابىروي دەگەنىڭدى ات تارتا المايدى. بىزدەن باسقالار بەينە ماو-نىڭ توقالىنان تۋعانداي...

ءوستىپ قىزۋ دايىندىقتارىمەن ءجۇرىپ، جازدىڭ وتكەنىن دە، كۇزدىڭ جەتكەنىن دە بايقاماي قالىپپىز. قىركۇيەكتىڭ 9-شى كۇنگى كوڭىل كۇيىمىز دە، جاتتىعۋىمىز دا كۇندەگىدەن وزگەشە ەدى. سەبەبى ەرتەڭىنە قىركۇيەكتىڭ  10-شى جۇلدىزى كۇنى -  وبلىس ورتالىعىن بەتكە الىپ جولعا شىعۋىمىز كەرەك بولاتىن. «قۇلجاعا بارعاندا كيەسىڭدەر» دەپ اكە شەشەمىز بىرقۇرى جاڭا كيىم الىپ بەرگەن. ەپتەپ قالتامىزعا اقشا سالىپ بەرۋگە دە ۋادە ەتكەن…

ءتۇس قيا بەرگەندە كوشەدەگى ەلەكتر باعاناسىنىڭ باسىندا ءىلۋلى تۇراتىن شەلەك تاقىلەتتەس راديودان بەيمەزگىل ءبىر ازالى مۋزىكا بەرىلدى. جەتەكشى-ۇستازدارىمىز ۇدىرەيىسىپ، ءبىز ءۇرپيىسىپ قالدىق. سوسىن ەپتەپ باسىپ كوشەگە شىقساق، راديونىڭ تۇبىنە ەكى-ءۇش قىتاي جينالىپ قالعان ەكەن. ءبىز دە جەتەكشىلەرىمىزبەن بىرگە سولاردىڭ  قاسىنا كەلدىك. راديودا ءالى دە بولسا ءدۇن- دۇنيەنى كۇڭىرەنتەرلىك قازا كۇيى وينالۋدا.  ءبىر كەزدە مۋزىكا ءۇنى باسەڭدەدى دە، الدە كىم ەڭىرەپ تۇرىپ، وكسىپ اتىپ تۇرىپ قىتايشا الدەنەلەردى ايتىپ جاتتى. سول سول- اق ەكەن، راديوداعى ءسوزدىڭ اياعىن كۇتپەستەن  قاسىمىزدا  تۇرعان الگى ەكى-ءۇش قىتاي جەرگە  قۇلاي-قۇلاي كەتىپ، داۋىس سالىپ وكىرىپ قويا بەردى.  سۇڭقىلداعان ۇندەرى سونداي جامان. بىرەۋى بايى ولگەن قاتىنداي بەتىن جۇلىپ شيەدەي قىلدى. انەبىرەۋى كامپيتكە وكپەلەگەن قيقار بالاشا  جەر تەپكىلەپ  وزانداۋدا...

ولاردىڭ جوقتاۋىنان ءبىزدىڭ  بار ۇققانىمىز «ءاي-يو» (قىتايشا «ويباي») دەگەن ءسوز عانا. ءبىزدىڭ جەتەكشى-ۇستازدارىمىز بولسا، الگى ءۇش قىتايدىڭ ەڭ سۇيىكتى ادامىن ءتاپ ءبىر وزدەرى تەپكىلەپ ولتىرگەن جازىقتى جاندارداي ءبۇرىسىپ- ءبۇرىسىپ، ءموليىپ-ءموليىپ تۇرىپ قالدى. بىزدەر - بالالار، اركىمگە ءبىر قاراپ جاۋتاڭ-جاۋتاڭ ەتەمىز. راديو سويلەپ جاتىر. بىراق ءالى دە شاڭ-شۇڭ قىتايشا جىلاۋ. ودان بىردەڭە ۇعىپ جاتقان ءبىز جوق. قازاقتار وسىلاي داعدارىپ ءبىراز تۇردىق. شاماسى جەتەكشىلەرىمىزدىڭ دە ءىشى پىسا باستادى اۋ دەيمىن، ولار جەر تەپكىلەپ وكىرىپ جاتقان قىتايلاردىڭ ىشىندەگى شالا-شارپى قازاقشا بىلەتىن ءدۇمپيدىڭ (كەيىن بىلدىك، ونىڭ قىتايشا اتى-ءجونى دۋڭ فەيديڭ ەكەن، بىراق تۇتاس اۋىل  ونى ءدۇمپيدىڭ دەپ كەتكەن)   دەگەندى: «قايرات قىلىڭىز! سابىر ەتىڭىز!» دەپ ورنىنان تۇرعىزىپ الدى دا:

– اۋ، ءدۇمپيدىڭ، نە بولدى؟ بىزگە دە ايتساڭدارشى! – دەپ سۇراپ ەدى، اناۋ اۋزى سوزگە كەلمەي، كوز جاسىن توگىپ-توگىپ  جىبەردى دە، سۇق ساۋساعىمەن اسپاندى نۇسقاپ:

– اناۋى... سول... كەتىپ قالدى، - دەگەنگە زورعا ءتىلى كەلدى دە، ءارى قاراي وكسىك قىسىپ سويلەي الماي قالدى.

جەتەكشىلەرىمىز ونى تاعى دا جۇلقىلاپ ءجونىن سۇراپ ەدى:

– م- م- ماو جۋشي قا-قاي-قايتىس بولدى، - دەدى دە جەرگە قۇلاي كەتتى.

ءبىزدىڭ تۇلا بويىمىز ءدۇر ەتىپ، جۇرەگىمىز مۇزداپ سالا بەردى. ءبارىمىزدىڭ بويىمىزدا قان-ءسول، جان قالعان جوق. بالا بولساق تا كوكەيىمىزدە: «ەندىگى كۇنىمىز نە بولار ەكەن؟» دەگەن جالعىز سۇراق تۇردى... بايقاساق ءبىر جەتەكشىمىز دە  بوساپ كەتىپتى. سوراسىن جەڭىمەن ءسۇرتىپ-ءسۇرتىپ قويادى. تاعى ءبىر جەتەكشىمىز «ە، قۋ جەتىمەكتەر، ەندى نەنىڭ كۇنىن كورەر ەكەنسىڭدەر» دەگەن ادامشا، باسىمىزدان ايالاي سيپادى دا، كۇرسىنە تۇرىپ:

– ەستىدىڭدەر عوي، ماو جۋشي اتامىز قايتىس بولىپ كەتىپتى. ەندى ۇيلەرىڭە قايتا بەرىڭدەر. كەرەك كەزىندە ءوزىمىز شاقىرتىپ الامىز، -دەدى.

«ۇيلەرىڭە قايتىڭدار» دەگەن ءسوزدى بارلىق بالا اسىعا كۇتىپ تۇرعاندايمىز. جىن تيگەندەي ءۇيدى-ۇيىمىزگە  جۇگىرە جونەلدىك. ماقسات بىرەۋ-اق -  وسىناۋ «سۇراپىل جاڭالىقتى»، «سۋىق حاباردى» اتا-انامىزعا، باسقا دا ەلدەرگە «ەستىرتۋ»، حابار ايتۋ.

وكپەمدى اۋزىما تىستەپ، ەكى يىعىمنان دەم الىپ ۇيگە كىرىپ كەلدىم. اكەم اتىز باسىنان ءالى ورالماعان ەكەن. «اپا، اپا» دەپ ءبىر-ەكى رەت جوپەلدەتە ايقايلاپ جىبەرىپ ەم، ءۇيدىڭ تۇپكى بولمەسىنەن شىعا كەلگەن شەشەم مەنىڭ قان ءسولسىز ءتۇرىمدى كورىپ شوشىپ كەتسە كەرەك.

– ءۇيباي-اۋ، نە بوپ قالدى؟! – دەپ قاسىما جەتىپ كەلدى.

– ماو جۋشي اتام ءولىپ قالىپتى، - دەگەن ءسوزدى ءۇزىپ-ءۇزىپ زورعا ايتتىم.

بۇنى ەستىپ ەسىنەن تانا جازداعان شەشەم:

– ءتايت، ءارى! جاپ اۋزىڭدى! – دەدى دە تەرەزەدەن تىسقا قاراپ-قاراپ قويدى.

– راديو ايتتى عوي، ءدۇمپيدىڭ جىلادى عوي، - دەپ جاتىرمىن اقپاراتىمدى دالەلدەۋگە تىرىسىپ.

– ايتقان ەل ايتا بەرسىن. جىلاعان ەل جىلاي  بەرسىن. ءبىر  پالەگە ۇرىنارسىڭ،- دەدى دە، مەنى دالاعا شىعارماي قويدى.

سودان سوڭ جارتى ساعاتتان كەيىن، ۇيدەگى سىمدى راديودان:  «ۇلى كوسەمىمىز، ۇلى جولباسشىمىز، ۇلى قۇتقارۋشىمىز، دانىشپان جەتەكشىمىز، اسپانىمىزداعى التىن كۇن - ماو جۋشي قايتىس بولدى!» دەپ ۇيعىرشا، قازاقشا حابارلاپ جاتتى. شەشەم سوندا بارىپ مەنى «قاماۋدان» بوساتتى.  بىراق سونىڭ وزىندە دە: «ەل نە دەسە، و دەسىن، ماو جۋشي ءولدى دەپ سەن ايقايلاي بەرمە!» دەپ تاپتاپ قويدى.

– نەگە؟ – دەيمىن مەن.

– كىم بىلەدى، بۇل دا وكىمەتتىڭ ءبىر  قۋلىعى شىعار؟ –دەيدى شەشەم.

كۇن ەكىندىگە تاياپ قالدى. مۇندايدا كوشەگە شىعۋدان  دا قورقادى ەكەنسىڭ.

“ماو-نىڭ ولگەنىن ەستىپ سوۆەت اسكەرى باسىپ كىرە مە...” دەگەن ۇرەي باياعى....

وسىلاي ءارى-ءسارى كۇيدە  قاقپادا تۇرعام. كورشى ۇيدە كۇمىسحان  دەگەن شەشەي بولۋشى ەدى، سول كىسى ءبىزدىڭ ءۇيدى بەتكە الىپ ۇشىپ كەلەدى ەكەن. قاتتى قارقىنمەن كەلە جاتقانى سونشالىق، كامزولىنىڭ ەكى ەتەگى، جاۋلىعىنىڭ ەكى ۇشى جەلپ-جەلپ، جالپ-جالپ ەتەدى.  قاسىما تاياپ كەلگەندە:

– جەڭەشەم ۇيدە مە-ەي تەمەش؟ –دەپ مەنىڭ باسىمنان ءبىر سيپادى دا، «ۇيدە» دەگەن جاۋابىمدى دا ەلەپ-ەسكەرمەستەن، اتتاپ-بۇتتاپ، بورانداتقان كۇيىنشە ءبىزدىڭ ۇيگە كىردى دە كەتتى. ارتىنان ءىلبي باسىپ  مەن دە  باردىم. كۇمىسحان  شەشەي كۇرك-كۇرك جوتەلىپ الىپ، ماعان:

– بار-ەي، جۇگىر، وينا! – دەدى دە ماحوركا وراي باستادى.

بۇل كىسى وتكەن جىلى عانا قۇلجاداعى «دوستىق» ەمحاناسىنا بارىپ، ەكى اي جاتىپ وكپەسىنە وتا جاساتىپ كەلگەن. سودان بەرى جاعدايى جاقسى ەدى، جاقىننان بەرى كۇركىلدەپ-شيقىلداپ قايتادان اۋىز جاپپاي جوتەلىپ ءجۇر. ونىڭ ۇستىنە شىلىمدى قايتا شەگىپ الىپتى. اۋىرسىن-اۋىرماسىن، ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرى قۇلجا، «دوستىق» ەمحاناسى... ىلعي دا «شىركىىىىن، دوستىقتىڭ دارىگەرلەرىن ايتساڭشى، تاعى ءبىر كورىنەم بارىپ!» دەپ تەپسىنىپ، تامسانىپ  وتىرادى. ءوزى عانا ەمەس، «سىرقاتپىن!» دەگەن ەلدىڭ بارىنە «دوستىقتىڭ دوعدىرىنا بار!» دەپ ناسيحات ايتادى. ەگەر تىڭداۋدان ءسىز جالىقپاساڭىز، قۇلجا قالاسىن، «دوستىق» ەمحاناسىن اسا ءبىر ىجداعاتتىلىقپەن  تانىستىرۋدان ول كىسى شارشامايدى.

سول كۇمىسحان  شەشەيدىڭ كۇندەگىدەي ەمەس، بۇگىن ءتۇسى سالقىن، ءسوزى از. ءار نەنى ايتقان بوپ، قارىستاي ماحوركانى وراپ الدى دا:

– جەڭەشە-اۋ، - دەپ مەنىڭ شەشەمە جاقىنداي ءتۇستى، - راديولارىڭىز سويلەپ تۇر ما ەدى؟ بۇگىن نە ەستىدىڭىز؟

ول سىرىڭكەنى تارتىپ جىبەرىپ، تەمەكىسىن تۇتاتىپ الدى دا، «قيىن بولساڭدار شەشەلى-بالالى ەكەۋىڭ وسى سۇراققا جاۋاپ بەرىپ كورىڭدەرشى!» دەگەن كىسىشە انام  ەكەۋمىزگە كەزەك قاراپ، قورازدانىپ قويدى.

– ءوزىڭ نە ەستىدىڭ؟ نەعىپ ءوڭ-ءتۇسىڭ قاشىپ تۇر؟! – دەدى مەنىڭ شەشەم دە تۇك بىلمەگەنسىپ.

– الگى...، نەعىپ...، انا كىسى...، - دەپ كۇمىسحان شەشەي قاباعىمەن توبەنى نۇسقادى دا، - كەتىپ قالدى دەيدى عوي. راديو ايتتى.

«كەتىپ قالدى» دەگەن ءسوزدى ايتقاندا كۇمىسحان شەشەي ءۇنىن باسەڭدەتىپ، جان-جاعىنا قاراعىشتاپ قويادى. ءارى قارايعى اڭگىمەلەرى اشىق تۇردە ءوربىدى. «ماو جۋشي اتالارىنا 79 جاستىڭ مۇلدە از ەكەندىگىن، حالىق تىلەۋىنە وراي، مىڭ جاس بولماسا دا، تىم قۇرىعاندا جۇزگە كەلەتىن ءجونى بار ەكەندىگىن» شىنايى كەيىستىكپەن ءسوز ەتىستى. اڭگىمەنىڭ وسى تۇسىنا كەلگەن كەزدە كۇمىسحان شەشەي شىلىمىن قۇشىرلانا ءبىر سورىپ جىبەرىپ، ەرنىن سىلپ ەتكىزدى. ءسويتتى دە باسىن باياۋ شايقاپ قويىپ:

– جارىقتىقتى قۇلجاداعى «دوستىق» ەمحاناسىنا اپارۋعا ۇلگەرمەدى مە ەكەن ءا؟ – دەپ اۋىر كۇرسىندى.

– كىم بىلەدى؟ ە، تۋرا كەلگەن اجالدان قايدا بارىپ قۇتىلعاندايسىڭ! كەل-ەي كەلىنشەك، قولىڭدى جۋىپ شايعا كەل، - دەدى شەشەم.

ولار شاي ءىشىپ بولا بەرگەندە اكەم كەلدى، بىراق ول كىسى «سۋىق حاباردى» ەلدەن ەستىپ الىپتى.

– بالالار اتتارىن جايۋعا كەتىپ بارادى. شايىڭدى ءىشىپ بولساڭ، سەن دە كۇندەگىدەي اتىڭدى جايىپ كەل. بىراق، بالام، بۇگىن ويىن-كۇلكىنى ازايتىپ، اتقا ساق بولىڭدار، - دەدى اكەم ماعان.

اۋىل ماڭىنداعى جازىققا ينە شانشار جەر قالدىرماي تۇتاستاي ەگىن ەگىپ تاستالاتىن. سول ەگىن قاشان جينالىپ بولعانشا، ەگىنشىلەر شايعا قاتىق ەتىپ وتىرعان سيىرلارىن باداشىعا قوسىپ، ءبىرلى-جارىم اياقىلاۋ كولىكتەرىن بالالارى اۋىل سىرتىنا  اپارىپ جايىلتىپ  كەلەتىن. ءبىز، بالالار بولساق، اتتاردى التى قىردان ارى اسىرىپ بارىپ ارقانداپ نەمەسە شىدەرلەپ تاستايمىز. ءوزىمىز جامىلشى-توسەنىشىمىزدى الا بارىپ قاسىندا تۇنەيمىز. «تايدىڭ مىنگەنى، بالانىڭ ىستەگەنى بىلىنبەيدى» دەگەن ەمەس پە، ۇلكەندەر ءبىزدى «ات باقتى، جۇمىس ىستەدى» دەپ ويلامايدى دا، ال ءبىز ەشتەڭەنى مىندەت قىلمايمىز. كەرىسىنشە بىزگە بۇل ءوزى تويعا بارعانداي دۋمان، جيىنعا بارعانداي سالتانات ەدى. تۇنىمەن جاسىرىنباق وينايسىڭ، كۇرەسەسىڭ، ەرتەگى ايتاسىڭ... اتپەنەن جارىسىپ بارىپ، جارىسىپ كەلەسىڭ. قانداي قىزىق!

بىراق بۇگىنگى ءتۇننىڭ ونداي قىزىق بولاتىن ءتۇرى كورىنبەيدى. كەرىسىنشە ۇرەي، ۋايىم باسىم. قاسىمىزداعى بىرەر ەرەسەك كىسىلەر كۇندەگىدەي ءبىزدى كۇرەسۋگە، وزگە دە ويىندارعا  ۇيىمداستىرمايدى، بۇك ءتۇسىپ جاتىپ العان. تەك وزەن جاقتان شۇرىلداعان باقالاردىڭ ءۇنى عانا قۇلاققا تالىپ جەتەدى. ءتۇن قاراڭعىلىعىندا، جىرا-جىرانىڭ ءبارى ۇڭگىردەي ۇڭىرەيىپ، اپانداي اڭىرايادى. ءتىپتى ساي-سالانىڭ بارىنە «جاپون الباستىلارى»، «سوۆەت اسكەرلەرى»، «امەريكا تىڭشىلارى» تولىپ العانداي ەلەستەپ كەتتى. وسىنداي ۇرەيلى سەزىممەن از-كەم جاتقان بالالار ءبىر كەزدە پىشىر-پىشىر، سىبىر-كۇبىر سوزگە كىرىستىك. اڭگىمە تاقىرىبى: «ەندى كۇن شىعا ما، شىقپاي ما» دەگەن جالعىز ماسەلە. وسىلاي كەرىلدەسىپ تۇرعاندا، گىميڭبەك (گىميڭ - قىتايشا توڭكەرىس دەگەن ءسوز) دەگەن ءبىر مىنەزى دويىر بالا، مانادان بەرى: «كۇن شىعادى دەدىم، شىعادى!» دەپ وڭەشتەپ، وزەۋرەپ تۇرعان ەستاي ەسىمدى بالانى جەردە جاتقان  جۇگەن-نوقتامەن ءبىر-اق ۇرىپ ۇزىنىنان تۇسىرگەنى. سول سول-اق ەكەن ەكى “ساياسي  توپ” اراسىندا  “قىزىل-قىرعىن” توبەلەس  باستالدى دا كەتتى. و...ۋ، ءبىر زاماندا ەكى جاعىمىزدان دا ءال كەتىپ، السىرەپ جىعىلدىق. ءسويتىپ «بەيبىت كەلىسىمگە» مۇقتاج بولعان بىزدەر  قاسىمىزدا جاتقان ءبىر ەرەسەك كىسىنى “ارا اعايىندىققا” تارتىپ كورىپ ەدىك، ونىڭ تورەلىك ايتقانى سول:

– وشىرىڭدەر ۇندەرىڭدى! ءۇي، وڭكەي ءيتتىڭ كۇشىكتەرى. بۇگىن ويناپ-كۇلەتىن كۇن بە؟! تەكسىز وڭكەي!!! – دەپ زەكىپ تاستادى.

«اتامىزدىڭ» كوزى جۇمىلار-جۇمىلماستان ونىڭ مىنا بىزگە - “ماو ءجۋشيدىڭ بالالارىنا” ءتىل تيگىزگەنىنە ءبىر  جاعىنان  جىنىمىز كەلدى. ەندى ءبىر جاعىنان ءوز قىلىعىمىز ءۇشىن ۇيالىپ تا قالدىق.

تاڭەرتەڭ ەرتە، ءبىر قاراڭعى، ءبىر جارىقتا ءشيبورىنىڭ ارتىنداي شۋلاپ، ءبارىمىز ويانىپ الدىق. سول ماڭداعى بيىكتەۋ ءبىر دوڭگە شىعىپ الىپ، ءبارىمىز شىعىس جاقتان  كوز الماي قاراپ وتىرمىز. شىعىس كوكجيەك اقىرىنداپ بالىققاندىرىپ اعارىپ كەلەدى. «كۇن ماڭگى شىقپايدى» دەگەندەردىڭ تۋى جىعىلا باستاعانداي. ولار ءالى دە بولسا:

– كۇن شىقپايدى! بىراق دۇنيە وسىلاي ءسال-ءپال جارىق تارتپاسا، ادامدار قالاي ءومىر سۇرەدى. ماقۇل دەڭدەر، شىقپايدى كۇن!؟! - دەپ تىرىسىپ باعۋدا.

شىعىسقا ءالى قاراپ وتىرمىز. كۇننىڭ شەتى قىلتيدى. مىنە، ەندى تولىق كورىندى. ءتىپتى مىنا بۇگىنگى كۇن بۇرىنعىدان دا شۇعىلالى، بۇرىنعىدان دا نۇرلى،  قىزۋلى سەكىلدى. ءدۇن-دۇنيەنى ارايىمەن شومىلدىرعان التىن تاباق تەز بيىكتەپ بارادى. ونىڭ وسىناۋ العاشقى قىزىل-كۇلگىن ۋىز شۇعىلاسى ءبىزدىڭ ءسابي جۇرەگىمىزدى جۋىندىرىپ-شايىندىرىپ وتكەندەي بولدى. ارقان بويى كوتەرىلگەنشە ءۇنسىز قاراپ تۇرعان ءبىر توپ بالا، تەرەڭ ءبىر-ءبىر كۇرسىنىپ الدىق تا، جۇگەن-نوقتامىزدى قولتىققا قىسىپ، اتتارىمىزعا بەتتەدىك...

***

مەنىڭ اڭگىمەم وسى تۇسقا كەلگەندە، تاريحشى-اكادەميك اعام:

– جارايسىڭ، تەمەش باتىر. ونسىز دا قىزىق اڭگىمەنىڭ ودان سايىن مايىن تامىزىپ، ناقىشىنا كەلتىرىپ ايتىپ بەردىڭ...مىنانى سەن ءۇشىن ءبىر الىپ جىبەرەيىن، - دەدى دە توستاعانىنداعى كونياكتى تارتىپ جىبەردى.

بۇل كىسىدەن كەيىن سوزگە ارالاسقان ادەبيەتشى-اكادەميك:

– شىنىندا دا اسەرلى  ەكەن. تەمەش باتىر، سەنى تىڭداپ وتىرىپ، مەندە ءبىر وي پايدا بولدى. ياعني، سەن وسىنى ءبىر كوركەم اڭگىمە ەتىپ جازىپ شىق. جاقسى جازا الساڭ، شەدەۆر دۇنيە بولادى دەپ ويلايمىن، - دەپ كۋپەنىڭ تەرەزەسىنەن دالاعا قاراپ ءۇنسىز وتىرىپ قالدى.

سوڭى.

دۇكەن ءماسىمحانۇلى

Abai.kz