جوعارعى سوت ء"دىني ۇيىمعا قاتىسى بار" دەپ قىزمەتىنەن شەتتەتكەن اقتوبەلىك سۋديا اعىسبەك تولەگەنوۆ ءوز اتىنان پرەزيدەنتتىڭ اتىنا اشىق حات جازىپتى. تومەندە سول حاتتى جاريالاپ وتىرمىز.

«اباي-اقپارات»

قۇرمەتتى پرەزيدەنت!

سىزگە، قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋماعىندا زاڭنىڭ جانە ادىلەتتىڭ ساقتالۋىن كەپىلدىك ەتەتىن تۇلعا رەتىندە دات ايتامىن.

ءبىز بارشا الەمگە قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرىپ جاتقانىمىز جونىندە پاش ەتتىك جانە اقيقاتىندا، ول تۇرعىدا از جۇمىس جاسالىنعان جوق.

مەنىڭ تۇسىنىگىمدە زاڭ جانە قۇقىق بارشا ازاماتتارعا بىرەگەي تەڭ. بىراق، ءوزىمنىڭ الدىما شىققان ماسەلەگە كەلگەندە، بۇل مىزعىماس قاعيدانى اينالىپ وتۋگە نەمەسە قاپەرگە الماۋعا بولاتىنىن ءتۇسىندىم. جانە ونى جاساپ وتىرعان قايمانا قازاق ەمەس - ءوزىڭىزدىڭ سەنىم ارتقان جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى، ياعني، مەملەكەتىمىزدىڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارى: جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ توراعاسى، ەلىمىزدىڭ باس پروكۋرورى، جوعارعى سوت سۋديالارى مەن توراعاسى، سەنات جانە ءماجىلىس دەپۋتاتتارى، رەسپۋبليكالىق قورعاۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى.

جوعارعى سوت ء"دىني ۇيىمعا قاتىسى بار" دەپ قىزمەتىنەن شەتتەتكەن اقتوبەلىك سۋديا اعىسبەك تولەگەنوۆ ءوز اتىنان پرەزيدەنتتىڭ اتىنا اشىق حات جازىپتى. تومەندە سول حاتتى جاريالاپ وتىرمىز.

«اباي-اقپارات»

قۇرمەتتى پرەزيدەنت!

سىزگە، قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋماعىندا زاڭنىڭ جانە ادىلەتتىڭ ساقتالۋىن كەپىلدىك ەتەتىن تۇلعا رەتىندە دات ايتامىن.

ءبىز بارشا الەمگە قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرىپ جاتقانىمىز جونىندە پاش ەتتىك جانە اقيقاتىندا، ول تۇرعىدا از جۇمىس جاسالىنعان جوق.

مەنىڭ تۇسىنىگىمدە زاڭ جانە قۇقىق بارشا ازاماتتارعا بىرەگەي تەڭ. بىراق، ءوزىمنىڭ الدىما شىققان ماسەلەگە كەلگەندە، بۇل مىزعىماس قاعيدانى اينالىپ وتۋگە نەمەسە قاپەرگە الماۋعا بولاتىنىن ءتۇسىندىم. جانە ونى جاساپ وتىرعان قايمانا قازاق ەمەس - ءوزىڭىزدىڭ سەنىم ارتقان جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى، ياعني، مەملەكەتىمىزدىڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارى: جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ توراعاسى، ەلىمىزدىڭ باس پروكۋرورى، جوعارعى سوت سۋديالارى مەن توراعاسى، سەنات جانە ءماجىلىس دەپۋتاتتارى، رەسپۋبليكالىق قورعاۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى.

مۇمكىن، بۇل اقپارات جارىق كورگەنشە، ءسىزدىڭ، مەنى سۋديا قىزمەتىنەن بوساتۋ تۋرالى جارلىعىڭىز دا شىعىپ قالار. دەگەنمەن، ەلىمىزدىڭ ازاماتى جانە زاڭگەر رەتىندە تومەندە بايان ەتىلەتىن زاڭسىزدىق وقيعاسى ماعان تىرەلىپ ارى قاراي قانداستارىما جايىلماۋى ءۇشىن سونداي-اق، مەملەكەتىمىزدىڭ ءبىرىنشى زاڭگەرلەرى مەنىڭ ماسەلەمدى زاڭ نەگىزدەرىندە شەشپەي، وزدەرىنە جۇكتەلگەن تىكەلەي مىندەتتەرىن اتقارماعانىن كوپشىلىكتىڭ بىلگەنىن قالاپ وتىرمىن.

ءسىزدىڭ 1997 جىلى 8 قاڭتارداعى جارلىعىڭىزدىڭ نەگىزىندە مەن اقتوبە وبلىسى بايعانين اۋداندىق سوتىنىڭ توراعالىعىنا تاعايىندالدىم. ال 1999 جىلدىڭ شىلدە ايىندا اقتوبە وبلىستىق سوتىنا سۋديا قىزمەتىنە اۋىستىم. جۇمىسىمدى 18 قازان 2011 جىلعا دەيىن اتقارىپ كەلدىم، وسى ۋاقىتتان باستاپ سۋديا قىزمەتىم ۋاقىتشا توقتاتىلدى.

باسىنان ايتسام، سۋديا قىزمەتىمدى اتقارىپ ءجۇرىپ، 2000 جىلى بەس ۋاقىت نامازعا جىعىلدىم. مەشىتكە بارىپ تۇرامىن، اتا-بابامىز ۇستانعان جولىمەن ءداستۇرلى حانافي مازعابى بويىنشا يسلام ءدىنىمىزدى ۇستانعانىمدى جاسىرمايمىن.

2011 جىلدىڭ تامىز ايىنىڭ اياعىندا وبلىستىق سوت باسشىلىعى سەنى جوعارعى سوتتىڭ كادر قىزمەتى شاقىرىپ جاتىر دەگەن سوڭ جوعارعى سوتقا باردىم. مەنى قىلمىستىق ىستەر جونىندەگى قاداعالاۋ سوت القاسىنىڭ توراعاسى ا.ا.قاسىموۆ قابىلدادى. ول: «جۇمىسىڭا سۇراقتارىمىز جوق، ءدىني كوزقاراسىڭ بويىنشا سۇراقتارىمىز بار» دەدى دە، اقتوبە وبلىسى بويىنشا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ دەپارتامەنت باستىعى الياسقاروۆتىڭ جوعارعى سوت توراعاسى ب.بەكنازاروۆقا جازعان حاتىن كورسەتتى. حاتتىڭ مازمۇنىندا، مەن زاڭ تالابىنا ساي تىركەلمەگەن ءدىني ۇيىمعا قۇقىقتىق كومەك كورسەتەتىنىم، الماتى قالاسى، قىزىلوردا وبلىسىنان ازاماتتار تەلەفون سوعاتىنىن، ولارعا قۇقىقتىق كومەك كورسەتەتىنىم، پاۆلودار وبلىسىنا، اقتوبە وبلىسىنىڭ قوبدا، شالقار اۋداندارىنا بارعانىم تۋرالى ايتىپ، مەنىمەن پروفيلاكتيكالىق تۇرعىدا اڭگىمە جۇرگىزۋ سۇرالعان.

بۇل حاتپەن تانىسىپ، ونداي ءدىني ۇيىم تۋرالى ەشتەڭە بىلمەيتىنىمدى، پاۆلودار وبلىسىندا تۋعان اعام تۇراتىنىن، وعان بارىپ تۇراتىنىمدى، الماتىدا، قىزىلوردا وبلىسىندا تۋىستارىم بارىن، اقتوبە وبلىسىنىڭ اۋداندارىندا تۋىستارىم، جولداستارىم بارىن، ولارعا دەمالىس كۇندەرى بارىپ تۇرۋ ەشبىر زاڭعا قايشى كەلمەيتىنىن ايتتىم. بىراق وسى ءۇشىن جوعارعى سوتقا شاقىرعاسىن، ماسەلەنىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنگەنىمدى، وتباسىمنىڭ، جۇمىسىمنىڭ، ەلىمنىڭ تىنىشتىعى ماعان دا ءبىرىنشى كەزەكتە كەرەك ەكەنىن ءتۇسىندىرىپ، بۇدان بىلايعى كەزدە بۇرىننان دا ساق جۇرەتىنىم جونىندە ۋادە بەردىم. بىراق سونان كەلە ا.ا.قاسىموۆ مىرزا جۇمىستان ءوز ەركىممەن كەتۋىمدى ۇسىندى. مەن ءوز ەركىممەن كەتپەيتىنىمدى ايتتىم. ا.ا.قاسىموۆتىڭ  ءالى دە ويلان دەگەن سوزىنە ويلانامىن دەپ جاۋاپ بەرىپ،  شىعىپ كەتتىم. وسىدان كەيىن جوعارعى سوتتىڭ توراعاسى ب.بەكنازاروۆقا كىردىم. ول دا وسى اڭگىمەنى ايتىپ، ەگەر ءوز ەركىڭمەن كەتپەسەڭ، مەن تۋرالى قۇجاتتاردى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە جولدايتىنىن مالىمدەدى. ب.بەكنازاروۆتىڭ سوزىنە ويلانامىن دەپ جاۋاپ بەرىپ، ونىڭ قابىلداۋىنان شىقتىم.

اقتوبەگە كەلگەن سوڭ، ءوزىمنىڭ باسشىلارىم دا ماعان ءوز ەركىممەن كەتۋدى ۇسىندى. مەن بۇل ۇسىنىسقا: «ولاردىڭ ماعان جاندارى اشىپ تۇرماعانىن، ال ءوزىمنىڭ زاڭ تالاپتارىن بۇزباعانىمدى بىلەتىندىكتەن، ءوز ەركىممەن كەتە المايمىن» - دەپ، جاۋاپ بەردىم.

ءسويتىپ، مەن كونبەگەن سوڭ، وبلىستىق سوتتىڭ توراعاسى ە.ايتجانوۆ مەنىڭ ۇستىمنەن سۋديالاردىڭ وبلىستىق تارتىپتىك-بىلىكتىلىك القاسىنا 15 قىركۇيەكتە ۇسىنىس ءتۇسىردى. ۇسىنىستا، مەن ەڭبەك ءتارتىبىن بۇزعانىم جونىندە - جۇمىسقا كەشىككەندەرىمدى جيىپ-تەرىپ، سوسىن سۋديا ادەبى تۋرالى زاڭدى بۇزدى، ياعني، اقتوبە وبلىسى بويىنشا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى دەپارتامەنتىنىڭ مالىمەتىنەن مەن ەكسترەميستىك اعىمداعى ءدىني ۇيىمدارمەن تىعىز بايلانىستا ەكەنىم جونىندە، ەلىمىزگە جات ءدىني كوزقاراستاعى ازاماتتارعا ماتەريالدىق، قۇقىقتىق كومەك بەرگەنىم انىقتالعان، ءتىپتى سوت عيماراتىنىڭ ماڭىندا سىرت كەلبەتى تەرىس اعىمداعى ءدىني ۇيىم وكىلدەرىنە كەلەتىن ازاماتتارمەن بىرنەشە رەت كەزدەسىپ، ولارعا قۇقىقتىق كومەك بەرگەنىم تۋرالى ايتىلعان.

وسى ۇسىنىس بويىنشا قىزمەتتىك تەكسەرىس جۇرگىزۋدى، مەنەن، ارىپتەستەرىمنەن تۇسىنىكتەمە الۋدى ءوتىندىم. بىراق مەنى ەشكىم تىڭدامادى. باسشىلىق مەنى اقتوبە وبلىسى بويىنشا ۇقكد-نەن كەلگەن مالىمەتتەرمەن تانىستىرماي، كونستيتۋتسيانىڭ 18-ءشى بابىندا كوزدەلگەن قۇقىمدى بۇزدى.

وسى ۇسىنىس نەگىزىندە وبلىستىق تارتىپتىك-بىلىكتىلىك القا، ءوزىنىڭ 27 قىركۇيەك 2011 جىلعى شەشىمىمەن مەنى سۋديا قىزمەتىنەن بوساتۋ جونىندە تارتىپتىك شارا قولداندى. ونىمەن كەلىسپەي جوعارعى سوتتاعى رەسپۋبليكالىق تارتىپتىك-بىلىكتىلىك القاعا شاعىمداندىم. شاعىمىم 17 قازان 2011 جىلى قارالىپ، وبلىستىڭ شەشىمى وزگەرىسسىز قالدىرىلدى. مەنىڭ جوعارعى سوتقا جازعان ءوتىنىشىم، ياعني، اقتوبە گارنيزونىنىڭ اسكەري سوتىنا اقتوبە وبلىسى بويىنشا ۇقكد-ءتىن جاۋاپكەر دەپ تارتىپ، بەرگەن مالىمەتتەرىن شىندىققا ساي ەمەس جانە ولاردى جوققا شىعارۋدى مىندەتتەۋ تۋرالى تالاپ ارىزىم بويىنشا قوزعالعان ازاماتتىق ءىس اياقتالعانشا رەسپۋبليكالىق القاداعى مەنىڭ تارتىپتىك ءىسىمنىڭ ءوندىرىسىن توقتاتا تۇرۋ جونىندەگى ءوتىنىشىمدى قاناعاتتاندىرمادى.

ازاماتتىق ءىستىڭ ءبىرىنشى وتىرىسى 19 قازان 2011 جىلعا تاعايىندالعان بولاتىن، ال رەسپۋبليكالىق تارتىپتىك-بىلىكتىلىك القا وعان 2 كۇن جەتكىزبەي مەنىڭ تارتىپتىك ءىسىمدى قاراپ تاستادى. اسكەري سوتتىڭ ءبىرىنشى وتىرىسىندا-اق جاۋاپكەر - اقتوبە وبلىسى بويىنشا ۇقكد-ءتىنىڭ وكىلى بەسپالكو ۆ.يۋ.، مەن جونىندە وبلىستىق سوتقا ەشقانداي مالىمەتتەر بەرمەگەندەرى تۋرالى ايتىپ ءتۇسىندىرىپ، جازباشا حات ءتۇسىردى. اتالعان ءمان-جايلار اقتوبە وبلىسى بويىنشا ۇقك دەپارتامەنتىنىڭ باستىعىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ب.راحيمبەرديەۆتىڭ دە اسكەري سوتقا جولداعان شىعىس ساندى №1-وگ/3054, 26 قازان 2011 جىلعى جىلعى حاتىمەن راستالادى، ياعني، بۇل حاتتا ۇقك دەپارتامەنتى جوعارعى سوتقا جانە اقتوبە وبلىستىق سوتىنا مەنى اشكەرەلەيتىن ەشقانداي مالىمەتتەر بەرمەگەندەرىن ايتقان. وسى نەگىزدەردى اقتوبە گارنيزونىنىڭ اسكەري سوتى ءوزىنىڭ 2 قاراشا 2011 جىلعى شەشىمىندە دە بەكىتتى.

وسىنداي جاعدايدا، اقتوبە وبلىستىق سوت توراعاسىنىڭ ەش نەگىزسىز ۇسىنىسىمەن وبلىستىق تارتىپتىك-بىلىكتىلىك القا مەنى جۇمىستان سەبەپسىز شىعارىپ وتىر، ال ول زاڭسىزدىقتى جوعارعى سوتپەن جوعارى سوت كەڭەسى راستاپ، بەكىتىپ وتىر.

25 اقپان 2011 جىلى جوعارعى سوتتا وتكەن «سوت بيلىگىنىڭ تاۋەلسىزدىگى، حالىقارالىق تاجىريبە» تاقىرىبىنداعى جانە 25 ماۋسىم 2010 جىلى كيەۆ قالاسىندا «ورتا ازيا، كاۆكاز، شىعىس ەۋروپاداعى سوت بيلىگىنىڭ تاۋەلسىزدىگى سۇراقتارى جونىندە» وتكەن حالىقارالىق كونفەرەنتسيالاردا سۋديا شەشىم قابىلداعانداعى وي-پىكىرى (ۋبەجدەنيە) ءۇشىن جاۋاپتى بولۋعا ءتيىس ەمەس دەيدى، ال مەنىڭ جاعدايىمدا جالپى سەنىمىم ءۇشىن جازالاندىم دەپ ەسەپتەيمىن جانە ەشكىم ساعان دالەلدەمەيدى، ايتىلدى، بولدى دەيدى، بۇل 1937 جىلعا ۇقساپ كەتكەن سياقتى.

وسى تۇرعىدا كەيبىر باسشىلارىمىز ادامنىڭ ءدىني-سەنىم نانىمىنا بايلانىستى ەركىندىگى جانە وعان قولسۇعىلماۋشىلىق تىكەلەي اتا زاڭمەن، قىلمىستىق، اكىمشىلىك كودەكستەر تالاپتارىمەن قورعالعانىن ۇمىتىپ كەتەتىن سياقتى.

«سوت جۇيەسى جانە سۋديالار مارتەبەسى تۋرالى» قر كونستيتۋتسيالىق زاڭىنىڭ 41-ءشى بابىنا ساي تارتىپتىك-بىلىكتىلىك القا جوعارعى سوت توراعاسىنىڭ نەمەسە جەرگىلىكتى سوتتار توراعالارىنىڭ ۇسىنىمىمەن سىبايلاس جەمقورلىققا جاعداي تۋعىزاتىن نەمەسە سىبايلاس جەمقورلىققا بايلانىستى، سونداي-اق قوعامدىق رەزونانس تۋعىزعان ءتارتىپسىز ءىس-ارەكەت جاساعانى ءۇشىن كەز كەلگەن سۋدياعا تارتىپتىك ءوندىرىس قوزعاي الادى. ماعان كىنا تاعىلىپ وتىرعان جاعداي جوعارىدا ايتىلعان تالاپتاردىڭ ءبىر دە بىرەۋىنە دە كەلمەيدى.

«سوت جۇيەسى جانە سۋديالار مارتەبەسى تۋرالى» قر كونستيتۋتسيالىق زاڭىنىڭ 42-ءشى بابىنا سايكەس سۋديا جونىندە تارتىپتىك ءوندىرىس سۋديانىڭ ءتارتىپسىز ءىس-ارەكەت جاساعانى انىقتالعان ۋاقىتتان باستاپ 3 ايدىڭ ىشىندە عانا، ال ناق وسىنداي ارەكەت جاساعان ۋاقىتتان باستاپ 1 جىل ىشىندە قوزعالۋعا جاتادى، مەنىڭ جاعدايىمدا، مەن بىلمەيمىن، ايتىپ وتىرعان مالىمەتتەردىڭ قاي كەزدە بەلگىلى بولعانىن جانە قاي ۋاقىتتا وربىگەن وقيعالار جونىندە ەكەنىن، سوندىقتان مەنى زاڭسىز سۋديا قىزمەتىنەن بوساتتى دەپ سانايمىن.

اتا زاڭىمىزدا، ءبىزدىڭ ەل راتيفيكاتسيالاعان «ساياسي، ازاماتتىق قۇقىلار جونىندەگى» حالىقارالىق پاكتىدە ءاربىر ادامنىڭ ءوز قۇقىن سوتتا قورعاۋعا قۇقى بار ەكەنى بەكتىلگەن، ال ءبىز سۋديالار، نەگە رەسپۋبليكالىق تارتىپتىك-بىلىكتىلىك القانىڭ (سوتتىڭ ەمەس) شەشىمىنىڭ زاڭدىلىعىن سوتقا جۇگىنۋ ارقىلى تەكسەرە المايمىز؟ بۇل جونىندە سۋديالاردىڭ وزدەرى كىرىپتار بولىپ وتىر دەپ سانايمىن.

قۇرمەتتى ەلباسى!

وسىعان ۇقساس زاڭسىزدىقتارمەن ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ازاماتتارىنىڭ كوپشىلىگى كۇندەلىكتى كەزدەسىپ وتىرىپ، كوندىگۋگە ءماجبۇر. سوندىقتان، سىزگە ادىلەت جانە زاڭ كەپىلى رەتىندە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى شىعىپ، زاڭنان تاۋەلسىزبىز دەپ ويلاپ جۇرگەن كەيبىر لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ ەسىن جيعىزۋىڭىزدى سۇرايمىن.

سىزگە ءىلتيپات، قۇرمەتپەن، سۋديا ا.ت.تولەگەنوۆ