بىلايعى كۇندە بار-جوعى بىلىنبەيتىن، تەك كومسومولدىڭ پالەن جىلدىعى، سوۆەت وداعىنىڭ تۇگەن كۇندىگى دەگەن سەكىلدى كونەرگەن داتالاردا عانا بوي كورسەتەتىن كوممۋنيستەردى جاقىندا تاعى دا تۇلەن ءتۇرتتى. ەلدىڭ ساياسي-مادەني ومىرىنە ارالاسپايتىن، قوعام دامۋىنا مۇلدە پايداسىز، ەل الدىندا ەش بەدەلى جوق «قازاقستان كوممۋنيستىك حالىق پارتياسى» سوڭعى كەزدەرى ادامنىڭ ميىنا كىرمەيتىن ماعىناسىز مالىمدەمەلەرىن بۇرقىراتىپ جاتىر.

كەڭەس وداعىنا قىزمەت ىستەگەن، كەلمەسكە كەتكەن كەڭەس كەزەڭىن ساعىنا ەسكە الاتىن كوممۋنيستەردىڭ تۇسىنىگى قىزىق. جاڭا زاماندا، تاۋەلسىز ەلدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندارىن ەسكەرمەي، ەسكى كۇننىڭ ەلەسىنە ەستەرى كەتىپ ءجۇر. جاستاردى، كەيىنگى ۇرپاقتى ويلاعان بولىپ، كونە كوزقاراستارىن، توڭمويىن تۇسىنىكتەرىن بۇگىنگى كۇننىڭ تارتىبىنە ەنگىزگىسى كەلەدى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جەكە ەل رەتىندە العا باسۋىنا ءتىس-تىرناعىمەن قارسى. ءبارى كەڭەس كەزىندەگىدەي، قىزىل كوممۋنيستەر بيلەپ تۇرعان كەزدەگىدەي بولسا دەيدى.

ءبىز بۇل سوزدەردى ويدان شىعارىپ وتىرعان جوقپىز. ەلىمىزدە رەسمي تىركەلگەن، پارلامەنت ماجىلىسىنە 7 بىردەي دەپۋتات كىرىگىزىپ وتىرعان قكحپ-نىڭ ءىس-ارەكەتىنە سۇيەنىپ ايتىپ وتىرمىز. وسىدان ەكى جىل بۇرىن قىزىل يمپەريانىڭ قىنسىز قىلىشى كومسومول ۇيىمىنىڭ 100 جىلدىعىن دۇركىرەتىپ تويلاپ، تاۋەلسىز ەلدىڭ سۇيەگىنە تاڭبا سالعانى ەسىمىزدە. جاي تويلاپ قويماي، تاۋەلسىز ەلدىڭ اسكەرىنە كسرو-نىڭ قىزىل تۋىن كوتەرتىپ، وقۋشىلارعا قىز گالۋستۋك بايلاتىپ، ستۋدەنتتەرگە قىزىل لەكتسيا وقىپ «قۇتىرعان». بۇل باسسىزدىققا بارشا قوعام قارسى بولعانىمەن، بۇگىن بيلىكتە وتىرعان كونە ساپتاستارىنا ارقا سۇيەگەن كوممۋنيستەر ەشكىمگە قۇلاق اسقان جوق.

كونە كوممۋنيستەر وزدەرىنىڭ كەڭەس وداعىنىڭ ەمەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى ەكەنىن ەستەرىنەن شىعارىپ الاتىن سەكىلدى، كەيدە. بۇعان دەيىن تاريح تۇگەندەگەن بولىپ، كسرو-نى ءجيى ەسكە الىپ تۇراتىن كوممۋنيستەر ەندى سول اندەرىنە تاعى باستى. مەكتەپتەردە وقىتىلاتىن تاريح وقۋلىقتارىن ىلىككە العىز ەتىپ، وندا كەڭەس كەزەڭى، قىزىل اسكەرلەر تولىق دارىپتەلمەدى دەپ وكىنىش ءبىلدىرىپ ءجۇر. مۇنى از دەسەڭىز، ۇلتتىق قۇندىقتاردى جوقتاپ، تاۋەلسىز ەلدىڭ رۋحاني جاڭعىرۋىنا ۇلەس قوسىپ جۇرگەن ازاماتتاردى «ۇلتشىلدار»، «فاشيستەر» دەپ باس پروكۋراتۋراعا ارىز دا جازدى.

كوممۋنيستەردىڭ تاريح وقۋلىعىنا كوڭىلى تولمايدى

سانا-سەزىمدەرى مەن تۇسىنىكتەرى كەڭەستىك جۇيەدە قالىپ كەتكەن كارى كوممۋنيستەر «تاۋەلسىز ەلدىڭ جاستارى كەڭەستىك جۇيدە ءبىلىم المادى» دەپ كۇيىپ-پىسەدى. «بۇگىنگى وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەر كومسومولدار مەن كوممۋنيستەردىڭ ەرلىگىن نەگە وقىمايدى» دەپ سۇراق قويۋ ءۇشىن ادام قانشالىق دەڭگەيدە «كەرى كەتكەن» بولۋ كەرەك. مۇنى تالەسىز ەلدى مويىنداماۋ، كەڭەس وداعىن اڭساۋ دەپ باعالاۋعا تۋرا كەلەدى. ءوز سوزدەرىن مىسالعا الايىق:

«گيتلەرلىك گەرمانيامەن بولعان سوعىستاعى جەڭىستىڭ 75 جىلدىعىندا ءفاشيزمدى جەڭۋدەگى كوممۋنيستىك پارتيا مەن قىزىل ارميانىڭ، جالپى كسرو-نىڭ ءرولىن تومەندەتۋگە، ماڭىزىن بۇرمالاۋعا قارسىمىز» - دەگەن كوممۋنيستەر: «كەڭەس وداعىنىڭ، كوممۋنيستىك ۇيىمداردىڭ (قازاقستان كومپارتياسى، بكپ (ب), بكلجو، كومينتەرن) جانە ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىنداعى قىزىل ارميانىڭ ءرولىن وقۋ باعدارلامالارىندا جانە تاريح وقۋلىقتارىندا ادەيى تومەندەتۋ ءھام مۇنداي دەرەكتەردى بارىنشا قىسقارتۋ دۇرىس ەمەس» - دەپ كۇيىنەدى.

سونداي-اق، كوممنيستەر بۇگىنگى وقۋلىقتاردا ەكىنشى دۇيەجۇزىلىك سوعىستاعى ەرلىكتەر از قامتىلعان، ەسەسىنە ساياسي قۋعىن-سۇرگىن تاقىرىبى كوپ بەرىلگەن دەپ قامىعادى:

«جوعارعى سىنىپتاردا «ۇلى وتان سوعىسى كەزىندەگى قازاقستان» تاقىرىبىنا رەفورماعا دەيىن ەكى ساعات بەرىلگەن. ەسەسىنە، «ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە حالىقتاردى جەر اۋدارۋ» تاقىرىبىن مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇش پاراگرافقا ءبولىپ، وقيدى ەكەن. شىنىندا دا، سوعىس جىلدارىنداعى ەرلىك پەن رەپرەسسيا تاقىرىبىن زەردەلەۋ سايكەس كەلمەيدى»، - دەيدى.

ميىن ماسكەۋ ۋلاعان كوممۋنيستەر تاۋەلسىز ەلدىڭ جاستارى ءۇشىن سۇيەگى قۋراعان كەڭەس وداعى، حالىققا قان بۇرىككەن قىزىل كوممۋنيستەر ەمەس، سول قىزىل كوممۋنيستەر ميلليونداپ قىرعان اتا-باباسى مەن ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان ۇلت ارداقتىلارى قىمبات ەكەنىن قاشان تۇسىنەر ەكەن. ەندى مىڭ جەردەن تىقپالاسا دا جاس ۇرپاق كوممۋنيستىك جالعان ۇراندارعا ەشقاشان سەنبەيدى.

«مىنە، قازىرگى كوشباسشى جاستاردىڭ دۇنيەتانىمى وسىلاي قالىپتاسۋدا. ولار كومسومول مۇشەلەرى مەن پيونەرلەردىڭ كىم ەكەنىن، تيمۋروۆ قوزعالىسىنىڭ نە ەكەنىن، «جاس گۆارديا» ەرلىكتەرىن، «بولات قالاي شىنىقتى» دەگەن كىتاپتىڭ ۇزىندىلەىن جاتقا سوعاتىن ارداگەرلەردىڭ نەلىكتەن سوعىسقا قاتىسقانىن بىلمەي ءوسىپ كەلەدى. مۇنداي تاريحي تاجىريبەنى پايدالانۋ قازاقستاندىق جاس ۇرپاق ءۇشىن پايدالى بولار ەدى» - دەپ ايدى اسپانعا بىراق شىعارادى، كوممۋنيستەر.

بۇلاردىڭ تۇسىنىگىنشە بۇگىنگى جاس ۇرپاق كومسومولدار مەن پيونەرلەردىڭ «ەرلىگىن» وقىپ، كەڭەستىك قىزىل كىتاپتاردان ءۇزىندى جاتتاپ ءوسۋى كەرەك ەكەن.

«انتيكوممۋنيستىك كوزقاراس تاريح وقۋلىعىندا كورىنىس تاپپاۋى كەرەك. پارتيا مەن كومسومولدىڭ ءرولىن ەلەمەۋ، كەڭەس وكىمەتىنىڭ سوعىس جىلدارىنداعى ساياساتىن بۇرمالاۋ كۇپىرلىك، قورلىق بولىپ كورىنەدى» - دەپ ءتالىمسيدى ءارى قاراي. «كسرو-نى ناتسيستىك گەرمانيامەن بىرگە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستى باستاۋعا قاتىستى تىكەلەي ايىپتاۋعا بولمايدى» - دەپ كەسىپ ايتادى. ولار ءتىپتى وقۋلىقتاردا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس 1939 جىلعى 1 قىركۇيەكتە باستالدى دەپ كورسەتىلۋىنە دە قارسى.

قىسقاسى قحكپ-سى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ كەڭەستىك عالىمدار جازىپ بەرگەن جالعان تاريحتان باس تارتىپ، جاڭاشا كوزقاراس پەن تاريحي شىندىققا ساي وقۋلىق جازۋىنا، بولاشاق جاستاردى تاۋەلسىز يەدەولوگيامەن تاربيەلەۋىنە تۇبەگەيلى قارسى. ولاردىڭ ويىنشا، تاريح وقۋلىقتارىندا كەڭەس وداعى، قىزىل ارميا، كومسومول كسرو كەزىندەگىدەي دارىپتەلىپ، وقىتىلۋى كەرەك.

ءبىزدى تاڭقالدىراتىنى كوممۋنيستەر ءۇشىن قازاقتىڭ اتا تاريحىنىڭ باس-اياعى كەڭەستىك كەزەڭ عانا. ولارعا سالسا قازاقستان تاريحىن 1917 جىلدان باستاپ، 1991 جىلمەن اياقتايتىن شىعار. ءبىزدىڭ حح عاسىرعا دەيىنگى باي تاريحىمىز، اتا-بابلارىمىزدىڭ قابىرعادان قان كەشكەن سان عاسىرلار، تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى شيرەك عاسىر كوممۋنيستەر ءۇشىن تۇككە تۇرعىسىز بوس ۋاقىت سەكىلدى. ولارعا كسرو تاريحى عانا ماڭىزدى.

ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قازاقستاننان 1 ميلليون 200 مىڭداي ادام قاتىسقان. ونىڭ 420 مىڭدايى مايدان دالاسىنان مۇلدە قايتپاي قالعان. بۇل سوعىس ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن عانا ەمەس، جالپى ادامزات ءۇشىن اسا اۋىر قاسىرەت. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ زاردابىن بىلگەنىمىز ءۇشىن ءۇشىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس بولماسا ەكەن دەپ تىلەيمىز. سوندىقتان سوعىستى، سوعىسقا قاتىسقان باتىرلار ەرلىگىن ەستە ساقتاۋ پارىز. قازاق ەجەلدەن باتىر بابالارىن ماقتان تۇتاتىن، تاريحىن ۇلىقتايتىن حالىق. دەمەك، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسقان باتىرلارىمىزدى بۇرىنعى باتىر بابالارىمىزدان بولە قاراماعان ءجون. كەڭەستىك كەزەڭدەگى تاريحىمىزدى دا كونە تاريحتان ەرەكشەلەپ الۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇل كەزەڭ ۇلتتىڭ تۇتاس تاريحىنىڭ ءبىر بولىگى ەكەنى ءسوزسىز. سوندىقتان كوممۋنيستەر تۇتاس ەلدىڭ تاريحىن 90 جىلمەن ولشەۋدى توقتاتسا دەيمىز.

قحكپ بۇگىن كەڭەس كەزەڭىنىڭ تاريحىن، سول كەزدەگى كوممۋنيستىك پارتيانى، كومسومولداردى، پيونەرلەردى جوقتاپ، سولاردىڭ سويىلىن سوعىپ وتىر. بۇل كەڭەس وداعىنىڭ كوممۋنيستىك پارتياسى مەن قازاقستاننىڭ كوممۋنيستىك پارتياسى ايتارعا بولەك بولعانىمەن، ءتۇبىن قۋساڭ تىم جاقىن ەكەنىنەن دەرەك بەرمەي مە؟

ماجىلىستەگى قازاقستان حالىقتىق كوممۋنيستىك پارتيا فراكتسياسىنىڭ مۇشەسى جامبىل احمەتبەكوۆ ءبىر سوزىندە وزدەرىنىڭ كەڭەس وداعى كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ىسىنە جاۋاپ بەرمەيتىنىن ايتقان.

- كومسومول تۇگىلى قازىرگى كوممۋنيستىك پارتيا بولساق تا سوۆەتتىك كومپارتيانىڭ ىسىنە ءبىز دە جاۋاپ بەرمەيمىز. كومسومول ىشىندە ساياسي قۋعىن-سۇرگىندەرگە ارالاسقاندار جوق. اسىرەسە، 1960 جىلداردان بەرى بۇرىنعىداي اسىرەقىزىل ناۋقاندار بولعان جوق, - دەگەن ەدى.

بىراق ەشقاشان قاتەلىگىن مويىندامايتىن، ۋادەسىندە تۇرمايتىن كوممۋنيستەردىڭ كونە ادەتىنە باسىپ، «ەش قاتىسىمىز جوق»، «ولاردىڭ ىسىنە جاۋاپ بەرمەيمىز» دەگەن كەڭەستىك پارتيا مەن قىزىل ارميانى جاندارى قالماي جوقتاپ وتىر. ايتسا ءسوز، ۇرسا تاياق وتپەيتىن توڭمويىن كوممۋنيستەردىڭ ۇيرەنشىكتى ادەتى بۇل.

كوممۋنيستەر قازاقتان تاعى دا «حالىق جاۋلارىن» جاساماقشى!

جاقىندا قحكپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باس پروكۋراتۋراسىنا اشىق حات جازدى. وندا ەلدەگى ۇلتشىلداردىڭ ارەكەتىن تەكسەرىپ، ولارعا قارسى شارا قولدانۋدى تالاپ ەتكەن. كەڭەستىك كەرى يدەيادان كوزدەرى ءالى اشىلماعان كوممۋنيستەر قازاقستان حالقىن مەملەكەت قۇراۋشى قازاق ۇلتىنىڭ ماڭىنا توپتاسۋعا شاقىرعان، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى جوقتاعان ازاماتتارعا «راديكالدى ۇلتشىلدار» دەپ ايدار تاعىپ، بەيبىت كۇندە جاۋ ىزدەيدى.

ءدال وسى كوممۋنيستەر وتكەن عاسىردا سورپا بەتىنە شىعار ۇلت زيالىلارىنىڭ ءبارىن «ۇلتشىل»، «حالىق جاۋى» دەگەن ايدار تاعىپ، اتقىزىپ تاستاعان. كونە انىنە قايتا باسقان كوممۋنيستەر تاعى دا ارانداتۋ سيپاتىندا مالىمدەمە جاساپ، ەل اراسىنا ىرتكى سالىپ وتىر. بۇرىن ماسكەۋگە جازاتىن ارىزدارىن ەندى قر باس پروكۋراتۋراسىنا باعىتتاعان.

«راديكالدى ۇلتشىلداردىڭ توپتارى قالىپتاستى، وندا شوۆينيستىك مالىمدەمەلەر تالقىلانىپ، ءبىر ۇلتتى ەكىنشى ۇلتتان جوعارى قويىلادى، قازاقستانداعى پروبلەمالار ءۇشىن سىرتتان كوشىپ كەلگەن باسقا ۇلتتارعا كىنا ارتىلادى. باسقا ۇلت وكىلدەرىنە توزىمسىزدىك پەن وشپەندىلىك بايقالادى. سونداي-اق ۋكرايندىق ۇلتشىلدار، ولاردىڭ ىقپالى مەن ۋكرايناداعى وقيعالاردىڭ ستسەناريىن قولداعان پىكىرلەر ايتىلادى. ۇلتشىل، فاشيستىك سيمۆوليكا مەن اتريبۋتيكا ناسيحاتتالادى» - دەيدى كوممۋنيستەر. ولار ءتىپتى ۇلتشىلاردىڭ جازالانۋىن تالاپ ەتكەن.

بۇل مالىمدەمەنىڭ باسىندا قكحپ وك حاتشىلارى ايقىن قوڭىروۆ، جامبىل احمەتبەكوۆ، دميتري لەگكي قاتارلى كوممۋنيستەر تۇر. ولار ءتىپتى «حالىق كوممۋنيستەرى» ناتسيستەر مەن كوللابوراتسيونيستەردى دارىپتەيتىن دەكوممۋنيزاتورلارعا سوعىس جاريالايدى» - دەپ كەڭەس كەزىندەگىدەي ۇران تاستاعان.

كوممۋنيستەر ۋكراينا، گرۋزيا جانە مولدوۆانى كەمسىتۋگە قۇمار

قحكپ باس پروكۋراتۋراعا جازعان جوعارىداعى اشىق حاتىندا راديكالدى ۇلتشىلدار دەر كەزىندە جازالانباسا، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە قاتەر ءتونىپ، گرۋزيا، مولدوۆا جانە ۋكرايناداعىداي توڭكەرىس ورىن الاتىنىن ايتادى.

بۇل ەندى تازا رەسەيلىك كوزقاراس. رەسەي تاراپى ءوز ەلىنىڭ ەگەمەندىگىن قورعاعان، ورىس شوۆينيزمىنە قارسى شىققان ەلدەردى سىرتتاي جامانداۋعا اۋەس. ولار جوعارىدا اتالعان ەلدەردى ءوز ۇلتىن باستى ورىنعا قويعانى ءۇشىن، رەسەيدىڭ ىقپالىنان باس تارتقانى ءۇشىن «ەلىندە توڭكەرىس بولدى»، «قيىن جاعدايدا قالدى» دەپ ۇراندايدى. ءبىزدىڭ ەلدەگى سولتۇستىككە قاراپ موڭىرەيتىن جەرلەستەرىمىز دە رەسەيىڭ سوزىنە سەنىپ، اتالعان ەلدەرگە مۇسىركەي قارايدى.

شىنداپ كەلگەندە اتالعان ءۇش ەل رەسەيدەن الىستاعانى ءۇشىن قۇردىمعا كەتكەن جوق. ءبارى دە دەموكراتياعا، جاڭا داۋىرگە ءبىر قادام باستى. اتالعان ەلدەردە توڭكەرىس بولۋىنا رەسەيدىڭ تىكەلەي قاتىسى بار ەكەنى انىق. ۋكرايناداعى، گرۋزياداعى رەسەيشىل سودىرلاردىڭ قولتىعىنا سۋ بۇركىپ توڭكەرىس جاساتقان كىم ەكەنىن ەلدىڭ ءبارى بىلەدى.

ەندەشە، قحكپ نەگە ءبىزدىڭ ەلمەن ديپلوماتيالىق تىعىز بايلانىس ساقتالعان گرۋزيا، مولدوۆا، ۋكراينا قاتارلى ەلدەرگە رەسەيلىك كوزقاراسپەن قاراپ، ولارعا تەرىس باعا بەرەدى؟ الدە قازاقستاندىق كوممۋنيستەر ءۇشىن اقوردانىڭ ەمەس، ماسكەۋدىڭ ۇستانىمى ماڭىزدى ما؟

قازاقستان حالىقتىق كوممۋنيستىك پارتياسى كىمگە كەرەك؟

بۇل پارتيا 2004 جىلى قۇرىلعان. 2012 جىلعى مالىمەت بويىنشا پارتيا قاتارىندا – 94 مىڭنان اسا ادام تىركەلگەن. قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتىنىڭ ماجىلىسىندە بىرقانشا دەپۋتاتتىق مانداتقا يە. كوممۋنيستىك پارتيانىڭ قانداي پارتيا ەكەنى، قازاق حالقىنا قانداي ناۋبەت اكەلگەنىن كوزى اشىق جۇرتتىڭ ءبارى دە بىلەدى. وكىنىشكە قاراي، سول پارتيا ءبىزدىڭ ەلدە ءالى دە ءتىرى. الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە تىيىم سالىنعان بۇل پارتيا ەلىمىزدە ەركىن جۇمىس ىستەپ، پارلامەنتتە وتىر.

قازاقستان سەكىلدى كوممۋنيستىك جۇيەدەن اسا اۋىر قىساس كورگەن، ۇلتتىق گەنوتسيدكە ۇشىراعان ەلدە كوممۋنيستىك پارتيانىڭ بولۋى، ءارى بيلىكتىڭ قولداۋىنا يە بولۋى ناعىز ماسقارا! كوممۋنيستەر جاي جاتقان جوق. سابان استىنان سۋ جۇگىرتىپ مەملەكەتتىككە قارسى ارەكەتتەر جاساۋدان جالىعار ەمەس.

كەز-كەلگەن تاۋەلسىز ەلدە باسقا ءبىر ۇكىمەتتىڭ يدەولوگياسىن، ساياساتىن دارىپتەۋ سول ەلدىڭ ەگەمەندىگىنە قاۋىپ توندىرەرى ءسوزسىز. ءوزىمىزدىڭ تاۋەلسىز ەلىمىز، پرەزيدەنتىمىز، مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىز، ءانۇرانىمىز بار ەكەنىن ەسكەرمەي، ەسكىنى ەستەن شىعارا الماي وتىرعاندارعا ءبىر توقتاۋ بولا ما؟ ماسكەۋگە قاراپ بوي تۇزەيتىن كارى كوممۋنيستەر قاشان تاۋەلسىز ەلدى شىنايى مويىندايدى؟

ەكىنشى ماسەلە، كوممۋنيستىك پارتياعا ەندى پارلامەنت ماجىلىسىندە ورىن جوق. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تورىنە ەندى قىزىل يمپەريانىڭ قالدىعى كارى كوممۋنيستەردى شىعارۋدىڭ قاجەتى قالمادى دەپ ەسەپتەيمىز. بىلتىر وتكەن پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا وسى پارتيانىڭ اتىنان ۇمىتكەر بولعان جامبىل احمەتبەكوۆ 1.82% داۋىس جيناپ، جەتى ۇمىتكەردىڭ ىشىندە التىنشى ورىندا قالدى. دەمەك، زامانانىڭ زاڭى ءوز كۇشىنە ەنسە، پارلامەنتتىك سايلاۋدا دا كوممۋنيستىك پارتيا از داۋىس جينايدى. ارينە قازىرگى بيلىكتەگى كونە كوممۋنيستەردىڭ قحكپ-عا بۇيرەگى بۇرىپ جۇرمەسە...

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz