تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعى قارساڭىندا استانادا پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن، 3 ايتۋلى وقيعانى بىرىكتىرگەن «يندۋستريالاندىرۋ كۇنى» ءوتتى. ول بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى جونىندەگى كونكۋرس جەڭىمپازدارىن ماراپاتتاۋ سالتاناتىمەن اشىلدى. قازاقستان كوشباسشىسى باستاماشى بولعان «پارىز» سىيلىعى جومارتتىق كورسەتىپ، جان-جاعىنداعى جۇرتشىلىقتى قامقورلىعىنا العان، ءوز قولاستىنداعى قىزمەتكەرلەرىن دە قولداۋدان قاقپايتىن كومپانيالارعا تاپسىرىلدى. وسىدان كەيىن پرەزيدەنتىنىڭ «التىن ساپا - 2011» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتتارى مەن «قازاقستاننىڭ ۇزدىك تاۋارى» كورمە-كونكۋرسىنىڭ ديپلومانتتارىنا سىي-قوشەمەتى كورسەتىلدى.

«يندۋستريالاندىرۋ كۇنىنىڭ» نەگىزگى شاراسى - «قۋاتتى قازاقستاندى بىرگە كوركەيتەمىز! العا قازاقستان» اتتى ءىV جالپىۇلتتىق تەلەكوپىر بولدى. ونىڭ بارىسىندا ءوز ايماقتارىنان بەينە-بايلانىسقا شىققان وبلىس اكىمدەرى مەملەكەت باسشىسىنا ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ ناتيجەلەرى جانە ازاتتىقتىڭ 20 جىلىندا ءوز ايماقتارىندا قول جەتكىزىلگەن جەتىستىكتەر تۋرالى باياندادى.

تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعى قارساڭىندا استانادا پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن، 3 ايتۋلى وقيعانى بىرىكتىرگەن «يندۋستريالاندىرۋ كۇنى» ءوتتى. ول بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى جونىندەگى كونكۋرس جەڭىمپازدارىن ماراپاتتاۋ سالتاناتىمەن اشىلدى. قازاقستان كوشباسشىسى باستاماشى بولعان «پارىز» سىيلىعى جومارتتىق كورسەتىپ، جان-جاعىنداعى جۇرتشىلىقتى قامقورلىعىنا العان، ءوز قولاستىنداعى قىزمەتكەرلەرىن دە قولداۋدان قاقپايتىن كومپانيالارعا تاپسىرىلدى. وسىدان كەيىن پرەزيدەنتىنىڭ «التىن ساپا - 2011» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتتارى مەن «قازاقستاننىڭ ۇزدىك تاۋارى» كورمە-كونكۋرسىنىڭ ديپلومانتتارىنا سىي-قوشەمەتى كورسەتىلدى.

«يندۋستريالاندىرۋ كۇنىنىڭ» نەگىزگى شاراسى - «قۋاتتى قازاقستاندى بىرگە كوركەيتەمىز! العا قازاقستان» اتتى ءىV جالپىۇلتتىق تەلەكوپىر بولدى. ونىڭ بارىسىندا ءوز ايماقتارىنان بەينە-بايلانىسقا شىققان وبلىس اكىمدەرى مەملەكەت باسشىسىنا ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ ناتيجەلەرى جانە ازاتتىقتىڭ 20 جىلىندا ءوز ايماقتارىندا قول جەتكىزىلگەن جەتىستىكتەر تۋرالى باياندادى.

ءبىرىنشى بولىپ، تەلەكوپىرگە شىققان قوستانايلىقتار يندۋستريالاندىرۋ جوبالارىنىڭ جەتىستىكتەرىنىڭ ورتاق قورجىنىنا سوكولوۆ-سارىباي كومبيناتىنىڭ جاڭا سەكتسياسىن قوستى. وبلىس اكىمى سەرگەي كۋلاگين وڭىردە 24,6 ملرد تەڭگەنىڭ 28 جوباسى جۇزەگە اسقاندىعىن ءمالىم ەتتى. ال سوكولوۆ-سارىباي تاۋ-كەن وندىرىستىك بىرلەستىگىنىڭ №17 تەحنولوگيالىق سەكتسياسى جوباسىنا 7,3 ملرد تەڭگە جۇمسالىپتى. بۇل جوبانىڭ ارقاسىندا تەمىر كەنى كونتسەنتراتىن شىعارۋ 1,2 ملن تونناعا ارتپاق. وسىلايشا، جىلىنا 18 ميلليون ءونىم وندىرۋگە جول اشىلدى. رەسەيگە، قىتايعا ەكسپورت ەسەلەنەدى. «بۇل شىنىندا قاجەت ەدى، - دەدى ن.نازارباەۆ. - بۇل جاڭا ءونىم، قوسىمشا قۇنى جوعارى. قۇرىلىسشىلار دا، پايدالانۋشىلار دا جۇرگىزىلگەن جۇمىسقا قاناعاتتانادى دەگەن ويدامىن».

كەڭەس وداعى كەلمەسكە كەتكەندە، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ بار وندىرەتىنىنىڭ 90 پايىزىن مۇناي قۇراپتى. قازىر ءوڭىر ءونىمنىڭ نەشە ءتۇرىن شىعارادى. تەلەكوپىر كەزىندە ماڭعىستاۋلىقتار مەملەكەت باسشىسىنا «اي-تي» سالانىڭ جوباسىن - «ءCaspىy ءelectronىcs»-ءتىڭ «اققۋ» برەندىمەن پلانشەتتىك كومپيۋتەرلەر، تەلەديدارلار مەن مونيتورلاردى قۇراستىرۋ زاۋىتىن ىسكە قوسۋدى ۇسىندى. وبلىس اكىمى قىرىمبەك كوشەرباەۆتىڭ ايتۋىنشا، ءتىپتى بۇل «پلانشەتتىك كومپيۋتەرلەر ساپاسى تانىمال باسقا ماركالاردىكىنە پارا-پار» كورىنەدى. ءارى وندا قازاق قارىپتەرىن تەرۋگە بولادى. سوسىن بۇل كومپيۋتەردى قوسقاندا «دەدىماي-اۋ» حالىق ءانىنىڭ اۋەزى ورىندالادى ەكەن. باعاسى دا قولجەتىمدى كورىنەدى. «العاشقى پارتياسىن ورتا مەكتەپتەرگە جىبەرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز» دەدى ايماق باسشىسى. «وسى جىلدار ىشىندە ماڭعىستاۋ وڭىرىنە مەملەكەت تارابىنان ۇدايى كوڭىل ءبولىنىپ كەلە جاتىر. اقتاۋدىڭ توڭىرەگىندە جاڭا ەركىن ايماق پايدا بولدى. بۇل ينۆەستيتسيا تارتۋعا پايداسىن تيگىزدى» دەدى پرەزيدەنت. كاسىپورىندا كۇنىنە 280 پلانشەتتىك كومپيۋتەر، 180 مونيتور جانە 220 كومپيۋتەر قۇراستىرىلماق. اقتوبە وبلىسى ەل مەن ەلباسىنا «قازاقويل-اقتوبە» كومپانياسىنىڭ گاز وڭدەۋ زاۋىتىن تارتۋ ەتتى. وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇحامبەتوۆ بۇل زاۋىتتىڭ وڭىردەگى ءۇيد باعدارلاماسى اياسىندا وڭىردە ىسكە قوسىلاتىن 27 جوبانىڭ ءبىرى ەكەندىگىن جەتكىزدى. ونىڭ مالىمەتىنشە، زاۋىت جىلىنا 420 ملن تەكشە مەتر گاز وڭدەۋگە قاۋقارلى. وعان 41,7 ملرد تەڭگە ينۆەستيتسيا سالىنعان. «بىزدە اقتوبە وبلىسى - مۇناي-گاز وندىرەتىن ماڭىزدى ءوڭىردىڭ ءبىرى، - دەدى ن.نازارباەۆ، - گاز ءوندىرۋ قازاقستانعا قاجەت. سوندىقتان ونى جىلدان-جىلعا وركەندەتىپ كەلە جاتقان اقتوبە وبلىسىنا ريزاشىلىعىمدى ايتامىن».

جامبىل وبلىسى قازاقستان كوشباسشىسىنىڭ «سالاۋاتتى ۇلت» قالىپتاستىرۋ جوباسىنا ۇلەس قوسىپتى - ءوڭىر ەلباسىنىڭ قولداۋىمەن، ونلاين رەجيمىندە جامبىل وبلىسىنىڭ ايشا ءبيبى سەلوسىنداعى مەديتسينالىق كيىمدەر شىعاراتىن زاۋىتتى ەل يگىلىگىنە تاپسىردى. وبلىس اكىمى قانات بوزىمباەۆ وسى «وزىق تەحنولوگيالى جاڭا ءوندىرىس ارقىلى ەلىمىزدىڭ سۇرانىسىن تولىعىمەن قامتاماسىز ەتۋگە» نيەتتى كورىنەدى. جىلدىق ءونىم شىعارۋ قۋاتى 15 ميلليون دانانى قۇرايتىن بۇل زاۋىت ءبىر رەت قولدانىلاتىن مەديتسينالىق ارنايى كيىمدەر، باحيللالار جانە ساۋساقتى بيالاي جاساماق. وندىرىستە جاڭا تەحنولوگيالار قولدانىلادى ەكەن. ايماق باسشىسى «تمد ەلدەرى بويىنشا العاشقى زاۋىت بولعاندىقتان، وسى كەڭىستىكتەگى باسەكەلەستىكتە الدا بولاتىنىن» ايتادى. «ءبىز وسى جۇمىستى باستاعاندا، قازاقستاننىڭ مەديتسينالىق قۇرالدارمەن جانە جابدىقتارمەن، ءدارى-دارمەكپەن ءوزىن-ءوزى 10 پايىز عانا قامتاماسىز ەتەتىنىن ايتقانبىز، - دەدى مەملەكەت باسشىسى، - سونى 50 پايىزعا جەتكىزۋگە جۇمىس ىستەيتىن بولامىز. ەلىمىزدە بۇل باعىتتا ءتيىستى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە» دەي كەلە، «وتە كەرەكتى زاۋىت» دەپ باعالادى.

كەزەك قاراعاندى وبلىسىنا كەلگەندە، «جوعارى تەحنولوگيالار تەك وندىرىسكە عانا ەمەس، تەلەۆيزياعا دا كەلدى» دەپ حابارلاعان جۇرگىزۋشىلەر، وسى وڭىردە ىسكە قوسىلاتىن دومنا پەشىنىڭ گولوگرامماسىن كورسەتتى. وبلىس اكىمى سەرىك احمەتوۆ ەلباسىنىڭ رۇقساتىمەن بالقاش قالاسى جانىنداعى كاتودتىق مىس وندىرەتىن زاۋىتتى ىسكە قوستى. مۇندا گيدرومەتاللۋرگيانىڭ زاماناۋي تەحنولوگيالارى قولدانىلادى ەكەن. جوباعا 7 ملرد تەڭگەدەن اسا ينۆەستيتسيا تارتىلعان. 210 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلماق. بۇل كاسىپورىننىڭ ىسكە قوسىلۋىمەن بىرگە، قازاقستاندا قۇرامىندا پوليمەتالدارى از تەحنوگەندىك مينەرالدىق تۇزىلىستەردى قايتا وڭدەۋ بويىنشا جاڭا وندىرىستەر باستاۋ الادى. «ءوڭىردىڭ بارلىق تۇكپىرىندە قىزۋ جۇمىستار ءجۇرىپ جاتىر، - دەدى قاراعاندىلىقتارعا قايىرىلعان پرەزيدەنت، - مەن وسىنداي قارقىندى بارلىق اكىمدەردەن تالاپ ەتكەن بولاتىنمىن. شىنىندا، يندۋستريالاندىرۋ - ءبىزدىڭ وسى كەزەڭدەگى ۇلتتىق يدەيامىز! قاراعاندى ەل يندۋسترياسىنىڭ ورتالىعى بولىپ تابىلادى».
قىزىلوردا وبلىسى قازاقتىڭ اڭىز-ءاپساناسىندا اياز بي «ەڭ جامان ءشوپ» دەپ تاپقان قامىستان تاقتايشا جاساۋدى جولعا قويىپتى. بىراق نۇرسۇلتان نازارباەۆقا قىزىلوردالىقتار جاڭا كۇكىرت قىشقىلى زاۋىتىن ۇسىندى. وبلىس اكىمى بولاتبەك قۋاندىقوۆتىڭ حابارلاۋىنشا، اگرارلى ايماقتان يندۋستريالى ايماققا اينالعان سىر ءوڭىرى 5 ترلن تەڭگەنىڭ ونەركاسىپ ونىمدەرىن وندىرگەن. ول «قازاتومونەركاسىپ» كومپانياسى سالعان كۇكىرت قىشقىلى زاۋىتىنىڭ «تمد-دا بالاماسى جوقتىعىن»، جىلىنا 500 مىڭ توننا كۇكىرت قىشقىلىن وندىرەتىندىگىن جەتكىزدى. «بۇل وڭىردەگى يندۋستريالدىق نىساندارىمەن تانىسپىن، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ، - قىزىلوردا حالقى سونداي ءوندىرىستىڭ ارقاسىندا جاڭاشا دامۋدا. جاڭا جۇمىس ورىندارى، جاڭا نىساندار - وسىنىڭ بارلىعى تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسى!»

شىعىس قازاقستان ءوڭىرى سەمەيدە تەرى يلەيتىن زاۋىتتى ىسكە قوسۋدى ۇسىندى. كاسىپورىن 450 مىڭ ءىرى قارانىڭ تەرىسىن وڭدەۋگە قاۋقارلى. «ناتيجەسىندە 7 مىڭ جۇمىس ورنى اشىلىپ، بيۋدجەتكە 23 ملرد تەڭگە كولەمىندە سالىق تۇسەدى» دەدى وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ. ونىڭ ايتۋىنشا، سەمەي كومبيناتى - «قازاقستانداعى تەرى وڭدەيتىن ەڭ ءىرى ءارى شيكىزات پەن دايىن ءونىم وندىرۋگە قاجەتتى تەحنولوگيامەن جابدىقتالعان جالعىز كاسىپورىن». «بۇرىن مىرىش پەن قورعاسىندى يلەيتىن ەدىڭدەر، ەندى تەرى يلەيتىن بولدىڭدار! بۇل دا اۋىل شارۋاشىلىعىنا اسا قاجەت» دەپ قۋانىش ءبىلدىردى ەلباسى.
كەندى قاراشىعاناقتان بايلانىسقا شىققان باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ باسشىسى باقتىقوجا ىزمۇحامبەتوۆ كومىرسۋتەگى شيكىزاتىن تازالاپ، وڭدەيتىن قوندىرعىنى العا تارتتى. «رەسەيدەن كەلەتىن ەلەكتر قۋاتىنا تاۋەلدىكتەن قۇتىلعاندارىڭىز قۋانتارلىق جاعداي! - دەدى پرەزيدەنت، - جالپى، وبلىس اۋىل شارۋاشىلىعى جاعىنان دا، يندۋستريا، ماشينا قۇراستىرۋ جاعىنان دا الدا كەلە جاتقان ءوڭىر بولىپ سانالادى».
الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى «بايسەركە اگرونىڭ» 10 ءتۇرلى ءونىم شىعاراتىن، قۋاتتىلىعى جىلىنا 1 مىڭ توننا بولاتىن ەت وڭدەۋ كەشەنىن قوسۋعا پرەزيدەنتتىڭ ۇلىقساتىن الدى.

وبلىس اكىمى اڭسار مۇساحانوۆتىڭ ايتۋىنشا، سول جەردە جەم-ءشوپ بازاسىنان باستاپ، دايىن ونىمدەر شىعاراتىن مال شارۋاشىلىعى كلاستەرى قۇرىلىپتى.
«مال شارۋاشىلىعى، ەت، ءسۇت وڭدەۋدى وركەندەتۋ - وبلىس ءۇشىن وتە پايدالى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى، - الدارىڭىزعا قويىلعان تاپسىرما بار. اپورت شىعارۋدى جولعا قويىڭىزدار!»
الماتى قالاسىنىڭ باسشىسى احمەتجان ەسىموۆ مەترونىڭ «الاتاۋ ستانساسىنان» تەلەكوپىرگە قوسىلدى. «الماتىداعى ءىرى يندۋستريالدىق جوبالاردىڭ ەڭ ەلەۋلىسى - ءوزىڭىز جاقىندا ىسكە قوسقان مەتروپوليتەن، - دەدى ول، پرەزيدەنتكە قايىرىلىپ، - بۇل زاماناۋي، جۇردەك، ەكولوگيالىق كولىك ءتۇرى. الماتىلىقتار ونى جايلىلىعى مەن ىڭعايلىلىعى ءۇشىن بىردەن جاقسى كورىپ كەتتى. كۇن سايىن 30-دان 40 مىڭعا دەيىن جولاۋشى تاسىمالدانادى. ءسىزدىڭ قولداۋىڭىزسىز بۇل جوبا جۇزەگە اسپايتىن ەدى. وسى ءۇشىن قۇرمەتتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى، الماتىلىقتار سىزگە العىس ايتادى!» نۇرسۇلتان نازارباەۆ مەترونىڭ قۇرىلىسى جالعاساتىندىعىن جەتكىزدى. «مەن بارلىق ستانسالاردى كورۋ باقىتىنا يە بولدىم. بۇل - بىرەگەي، قىمبات، ادەمى نىسان. جازدا - جانعا جايلى، قىستا - جىلى. مۇنداي جوبا ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت ىسكە اسىپ وتىر. ءبىز مەترونىڭ قۇرىلىسىن جالعاستىرامىز. بۇل قالانىڭ ەكولوگيالىق جاعدايىن جاقسارتادى. قازاقستاندا اقىرى ءوز مەتروسى بار قالانىڭ پايدا بولعاندىعى مەنىڭ دە جانىما جاعادى» دەدى ەلباسى.
استانا قالاسى ءوز جوباسىنا وسى سالتاناتتى ءىس-شارا باستالاردان بىرەر ساعات بۇرىن ن.نازارباەۆتىڭ جەكە «باتاسىن» ەندىگى الىپ العان. استانانىڭ ورنى بولەك، ول - پرەزيدەنتتىڭ ءتول تۋىندىسى. «ءبىزدىڭ ءبارىمىز - استانالىقتارمىز!» دەپ رۋحتانا مالىمدەدى كەشە مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءوزى. باس قالامىز تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىنا ءوز تارتۋى رەتىندە «تالگو» جولاۋشىلار ۆاگوندارىن شىعاراتىن زاۋىتتى ۇسىنعان. بۇل رەتتە دە سالتاناتتى ءراسىمدى جۇرگىزۋشىنىڭ الاقانىندا زاماناۋي لوكوموتيۆتىڭ 5D كورىنىسى پايدا بولدى. سونىڭ ارقاسىندا زالداعى كورەرمەندەر ءونىمدى ءارتۇرلى قىرىنان كورۋگە مۇمكىندىك الدى.
«بۇل زاۋىتتى سالۋداعى ماقسات - زاماناۋي ۆاگوندار ارقىلى قازاقستانداعى جولاۋشىلار تاسىمالى ۋاقىتىن ەكى ەسەگە قىسقارتۋ ەدى، - دەدى قازاقستان كوشباسشىسى، - ياعني استانادان قازاقستاننىڭ باسقا قالالارىنا اتتاناتىن بارلىق پويىزدار جولعا قازىرگى كەتىرەتىن ۋاقىتىنىڭ جارتىسىن عانا شىعىنداماق. بۇكىل ەلىمىز بويىنشا جۇردەك پويىزدار جۇرەتىن بولادى». پرەزيدەنت ەلوردا ماڭىندا، سونداي-اق «ەۋروكوپتەر» «ەس 145» تىكۇشاعى دا شىعارىلاتىندىعىن ايتتى.

پاۆلودار وبلىسىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ تەلەكوپىر ارقىلى تۋربواگرەگاتتى ىسكە قوسۋدى بۇيىردى. وبلىس اكىمى باقىتجان ساعىنتاەۆتىڭ ايتۋىنشا، وڭىردە جاڭا سالالار دامىپ، 45 ءىرى كاسىپورىن اشىلعان. جۋىردا ەلباسى پاۆلودار وڭىرىندە ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتى قۇرۋ تۋرالى جارلىققا قول قويعان. بۇل ماڭىزدى شەشىم زاماناۋي جوعارى تەحنولوگيالى جاڭا وندىرىستەردى اشۋعا مۇمكىندىك بەرىپ، ەلەكتر قۋاتىنا دەگەن سۇرانىستى ارتتىرماق. سوندىقتان ايماق باسشىسىنىڭ بايانداۋىنشا، بۇگىنگى كۇنى بارلىق ستانسالاردىڭ ەنەرگيالىق بلوكتارىنا جاڭعىرتۋ جۇمىستارى بەلسەندى تۇردە جۇرگىزىلۋدە. «پاۆلودار ەنەرگو» كاسىپورنىنىڭ 3-جىلۋ ەلەكتر ستانساسىندا جاڭا تۋربينا اگرەگاتىن ورناتۋ جۇمىستارى اياقتالعان. ناتيجەسىندە، ستانسا قۋاتى 65 مەگاۆاتتقا ءوسىپ، 505 مەگاۆاتتى قۇراپ وتىر. «ەلەكتر قۋاتىنىڭ 40 پايىزىن پاۆلوداردا شىعارادى!» دەدى قوندىرعىنىڭ جۇمىس ىستەۋىن قۇپتاعان ن.نازارباەۆ.

مەملەكەت باسشىسى اتىراۋ وڭىرىندە «راۋاننالكو» كومپانياسىنىڭ حيميالىق رەاگەنتتەر وندىرەتىن زاۋىتىنىڭ ءوز جۇمىسىن باستاۋىن ماقۇلدادى. بۇل وڭىردە حيميا ونەركاسىبى قانات جايۋدا. وبلىستا 4 ميلليارد 290 ميلليون تەڭگەنىڭ رەزينا جانە پلاستماسسا ونىمدەرى شىعارىلادى. اتىراۋ وبلىسى ينۆەستيتسيا تارتۋ جونىنەن ەلىمىز بويىنشا كوش باستاپ تۇر: سوڭعى 3 جىلدا وبلىسقا 3,4 تريلليون تەڭگەدەن استام قارجى كەلگەن. قازاقستان مەن ورتا ازياداعى گاز-تۋربينالىق قوندىرعىلاردى جوندەۋ جانە سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتۋ جونىندەگى جالعىز كاسىپورىن وسىندا ورنالاسقان. وبلىس اكىمى بەرگەي رىسقاليەۆ بۇل حيميالىق ەلەمەنتتەردىڭ «سۋ تازالاۋ ءۇشىن كوممۋنالدىق شارۋاشىلىققا، كومىرسۋتەكتى ءوندىرۋ، دايارلاۋ، تاسىمالداۋ ءۇشىن مۇناي-گاز سالاسىنا قاجەتتى» ەكەندىگىن ءتۇسىندىردى. بۇرىن وسىنىڭ ءبارىن شەتەلدەن ساتىپ الساق، ەندى وزىمىزدە ءوندىرۋدى قولعا الىپ وتىرمىز. ايماق باسشىسىنىڭ سەندىرۋىنشە، ءونىم «الەمدىك تالاپتارعا ساي، كەيبىر كومپونەنتتەرى ودان دا جوعارى».
سولتۇستىك قازاقستان - استىقتى ءوڭىر. ول 8,8 ميلليون توننا استىقتى ەل قامباسىنا قۇيعان. ەلىمىزدەگى ۇن مەن ماكارون ونىمدەرىنىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى وسى وڭىردە شىعارىلادى. قىزىلجاردا وندىرىلگەن ازىق-تۇلىك ونىمدەرى وڭتۇستىك ازياعا مولىنان ەكسپورتتالۋدا. ودان بولەك، بۇل جوعارى تەحنولوگيالى ءىرى ونەركاسىپ ايماعى: قورعانىس سالاسىنىڭ كاسىپورىندارىندا بۇگىندە مىڭداعان مامان قايتا دايارلانىپ، جاڭا ونىمدەر شىعارۋدا. بۇل - پەتروپاۆل اۋىر ماشينا جاساۋ زاۋىتى، مۇنايماش، كيروۆ اتىنداعى زاۋىت جانە تاعى باسقالارى. ءوڭىر اكىمى سەرىك بيليالوۆ كەشە بايلانىسقا شىعىپ، ەلباسىنىڭ قولداۋىمەن ديىرمەندىك-ماكارون كەشەنىن قولدانىسقا بەردى. بۇل كاسىپورىن جىلىنا 4 مىڭ توننا ءونىم شىعارادى.

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا پرەزيدەنتتىڭ رۇقساتىمەن كەشە «شىمكەنت كاشيمير» زاۋىتى ءوزىنىڭ العاشقى ءونىمىن شىعاردى. «وڭتۇستىك» اەا اۋماعىندا بوي كوتەرگەن بۇل كاسىپورىن ءجۇندى وڭدەپ، ودان ءجىپ، كورپە سياقتى دايىن ونىمدەر وندىرمەك. تولىق قۋاتىنا شىققان سوڭ، زاۋىت جىلىنا 5 مىڭ توننا تازالانعان ءجۇن، 650 توننا مامىق ءتۇبىت، 100 مىڭ توننا كورپە، 500 توننا ءجىپ جاساماق. جۇمىسقا 272 ادام تارتىلادى ەكەن.
قازاقستان كوشباسشىسى تەلەكوپىر ارقىلى اقمولا وبلىسىنىڭ ستەپنوگور قالاسىنداعى وسىمدىكتى قورعاۋدىڭ حيميالىق قۇرالدارىن شىعارۋ زاۋىتىن ىسكە قوستى. وبلىس اكىمى سەرگەي دياچەنكو زاۋىتتىڭ جىلىنا پەستيتسيدتەر مەن گەربيتسيدتەردىڭ 15 ميلليون ءليترىن وندىرەتىندىگىنەن جانە ول ءونىمنىڭ 20 پايىزى ەكسپورتقا ساتىلاتىندىعىنان قۇلاعدار ەتتى.

وسىدان سوڭ «حالىقتىق قۇرىلىستار» دەپ اتالعان ءىرى جوبالاردى قولدانىسقا بەرۋ ءراسىمى ءوتتى. پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ «ونلاين» رەجيمدە، شارىن وزەنىن قۇرىقتاعان «مويناق» گەس-ىنە ومىرگە جولداما بەردى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا، «سامۇرىق-قازىنا» جۇزەگە اسىرعان بۇل ءىرى جوبا ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىگىن ەلەكتر قۋاتىمەن قامتاماسىز ەتپەك. ءبىر عاجابى، بۇل نىسانعا بيۋدجەت قاراجاتى جۇمسالماپتى. «مويناق گەس-ءى كوپتەن كۇتكەن نىسان بولاتىن! - دەدى قازاقستان كوشباسشىسى، - ءبىزدىڭ وڭتۇستىگىمىزدە ەلەكتر تاپشى ەكەندىگى ءمالىم. وسى پروبلەمانى شەشۋ ءۇشىن بۇل نىسان اسا قاجەتتى ءارى ءتيىمدى. ونىڭ ۇستىنە، ەلەكتر قۋاتىنىڭ باعاسى ارزان بولماقشى» دەگەن ول، قۇرىلىسشىلاردى، ەنەرگەتيكتەردى قۇتتىقتادى.
2 جىلدا جالپى قۇنى 155 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن 62 جوبا يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسى بويىنشا ىسكە قوسىلىپ، 3300 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلدى. قازاقستان ەلەكتروليز زاۋىتى، «قازەنەرگوكابەل»، «كاۋستيك» اق-ى سىندى كاسىپورىندار قازاق ونەركاسىبىن ساپالى تەحنولوگيالىق دەڭگەيگە كوتەردى. اۋقىمدى جوبالاردىڭ ءبىرى جىلىنا 3000 جۇك ۆاگونىن شىعاراتىن قازاقستان ۆاگون قۇراستىرۋ زاۋىتى. كاسىپورىن قولدانىسقا بەرىلگەلى ەلىمىزدەگى جۇك تاسىمالداۋ رەكوردتىق كورسەتكىشكە جەتتى. جوبا حالىقارالىق جۇك تاسىمالىنداعى قازاقستاندىق ۇلەستى ارتتىردى.

وسىدان سوڭ تەلەكوپىر ارقىلى مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «قازاقستان تەمىر جولى» اق-تىڭ جەتىگەن - قورعاس تەمىر جول جەلىسىنىڭ العاشقى ىسكە قوسۋ كەشەنى - جۇمىس قوزعالىسىن ىسكە قوستى. قىتايمەن اراداعى «قورعاس» شەكارالىق ىنتىماقتاستىق ورتالىعى اشىلعان سوڭ، جۇك اعىنىنىڭ كولەمى ارتپاق. بۇل اۋقىمدى «جەتىگەن - قورعاس» جاڭا جەلىسى ەڭسەرۋگە قابىلەتتى. بۇل قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ەكىنشى تەمىر جول وتپەسى. «قورعاس» شەكارالىق ىنتىماقتاستىق ورتالىعىنا «التىنكول» ستانساسى قىزمەت كورسەتەتىن بولادى. مۇندا بارلىق قاجەتتى ينفراقۇرىلىم سالىندى. نۇركەنت اتتى قالاشىق سالىنعان، وندا تەك تەمىر جولشىلار عانا ەمەس، حالىقارالىق ورتالىقتىڭ بۇكىل پەرسونالى ءومىر سۇرمەك.

«جاڭا تەمىر جول جەلىسىنىڭ قۇرىلىسى ءدال ۋاقىتىندا اياقتالدى. ەكى ەل اراسىنداعى ەكىنشى تەمىر جول جەلىسى پويىزداردى وتكىزۋگە تەحنيكالىق تۇرعىدان ءازىر. بۇل قىتايدان قازاقستان ارقىلى جۇك وتكىزۋگە وراسان زور پەرسپەكتيۆا اشادى. جەلىدە 2055 تەمىرجولشى ەڭبەك ەتەتىن بولادى» دەدى «قازاقستان تەمىر جولىنىڭ» ۆيتسە-پرەزيدەنتى ەرىك سۇلتانوۆ.

- تەمىر جول قۇرىلىسى قاشاندا كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ ماڭىزدى قۇرىلىسى بولىپ سانالادى، - دەدى ەلباسى. - ءبىز قىسقا مەرزىم ىشىندە قازاقستان بويىنشا 1 مىڭ 300 شاقىرىم تەمىر جول سالدىق. ال مىنا جول قىتاي شەكاراسىنان الماتىعا دەيىنگى 390 شاقىرىمدى قۇرايدى. ياعني ەندى قوزعالىس جاندانادى. ارنايى ستانسا سالىندى. دامۋ مۇمكىندىكتەرىنە يە بولىپ وتىرمىز. كولىك پەن قوزعالىس اعىنى ارتا تۇسەدى. بۇل ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزعا ۇلكەن سەرپىن، - دەي كەلە، ن.نازارباەۆ بۇل نىساننىڭ «قىتاي باسشىسى حۋ تسزينتاومەن تىكەلەي كەلىسسوزىنىڭ جەمىسى» ەكەندىگىن ەسكە سالدى. «مەن ورتالىقتىڭ ۇلكەن قالاعا اينالاتىنىنا سەنەمىن» دە ول.
«وزەن - تۇرىكمەنستانمەن مەملەكەتتىك شەكارا» جەلىسى دە ستراتەگيالىق ماڭىزدى جوبا. ونى ەل باسشىلىعىنا «قتج» ۇك» اق ۆيتسە-پرەزيدەنتى ەرمەك قيزاتوۆ ۇسىندى.
قازاقستان كوشباسشىسىنىڭ «باتىس ەۋروپا - باتىس قىتاي» مەگا-جوباسىنىڭ ءبىر بولىگى دە كەشە اشىلدى. بۇل الىپ ترانسكونتينەنتالدىق ارتەريا قازاقستاننىڭ دامۋىندا ۇلكەن ءمان-ماڭىزعا يە. جولدىڭ ونە بويىندا ورتا جانە شاعىن بيزنەستىڭ گۇلدەنۋىنە جول اشاتىن ينفراقۇرىلىم جولعا قويىلاتىن بولادى. «ءسىزدىڭ يدەياڭىزبەن باستالعان «باتىس ەۋروپا - باتىس قىتاي» مەگا-جوباسى باسقا ەلدەردە تەڭدەسى جوق جاھان قۇرىلىسىنا اينالدى، - دەدى بەينە-بايلانىسقا شىققان كولىك جانە كوممۋنيكاتسيالار ءمينيسترى بەرىك كاماليەۆ. - ەل ەكونوميكاسىنىڭ كۇرەتامىرى بولاتىن بۇل جول اسا جوعارعى قارقىنمەن ىسكە اسىرىلۋدا. ماگيسترال قۇرىلىسىندا 35 مىڭ ادام جۇمىس ىستەيدى. 6 مىڭ تەحنيكا ىسكە قوسىلعان. بيىلدىڭ وزىندە وسى جولدىڭ 780 شاقىرىمى، ال جامبىل وبلىسىندا جاڭادان 250 شاقىرىم جول سالىندى». ءمينيستردىڭ بايانداماسىن تىڭداعان پرەزيدەنت مەگا-جوبانىڭ «تاراز - شىمكەنت» تەلىمى بويىنشا كولىك قوزعالىسىن باستاۋعا رۇقسات ەتتى.

وسىلايشا، يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسى جاڭا قارقىن الدى. 2010 جىلى 23 مىڭ تۇراقتى جۇمىس ورىندارىن قۇرعان، 800 ملرد-تان استام ينۆەستيتسيا قۇيىلعان 152 جوبا پايدالانۋعا بەرىلسە، 2011 جىلعى ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا 10 مىڭنان استام جۇمىس ورىندارىن اشقان، 114 ملرد تەڭگەگە تۇسكەن 75 ينۆەستيتسيالىق جوبا ىسكە قوسىلدى. ەندى مىنە، ەكىنشى جارتىجىلدىقتا 35 مىڭنان استام جۇمىس ورىندارىن قۇراتىن، جالپى قۇنى 902 ملرد تەڭگە بولاتىن 162 جوبا ومىرگە جولداما الىپ وتىر. تۇتاستاي العاندا، يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، 2011 جىلدا 1 ترلن تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتقان 237 جوبا ىسكە قوسىلماق.
جانە دە بۇل ءالى باسى عانا. قازىرگى كەزدە «يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى» شامامەن 179 مىڭ جاڭا تۇراقتى جۇمىس ورىندارىن قۇراتىن، جالپى سوماسى 9,6 ترلن تەڭگەنىڭ 609 جوباسىنان تۇرادى. وسىلايشا، ءۇيد باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلعان ەكى جىلدا جالپى جيىنى 389 جاڭا ءوندىرىس ىسكە قوسىلماق.
ءوز سوزىندە قازاقستان پرەزيدەنتى تەلەكوپىر بارىسىندا ەل يگىلىگىنە تاپسىرىلعان جاڭا جوبالاردىڭ - وڭىرلەردىڭ تاۋەلسىزدىككە تارتۋى ەكەندىگىن ايتتى. وسى ورايدا نۇرسۇلتان نازارباەۆ بارشا قازاقستاندىقتاردى تورقالى تويمەن قۇتتىقتادى.

- بۇكىل وڭىرلەردەگى حالقىمىزدى - قازاقستاندىقتاردى شىن جۇرەگىممەن ەرەن ەڭبەكتەرىنىڭ جەمىسىمەن، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 20 جىلدىعىمەن قۇتتىقتايمىن! ەلىمىز وركەندەپ ءوسىپ، امان-ساۋ بولىپ، بىرلىگىمىز اجىراماسىن دەگەن جاقسى ىزگى تىلەگىمدى ايتقىم كەلەدى! - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ەلباسى يندۋستريالدىق باعدارلامانى قولعا العاندا، مەملەكەتتىڭ تەك قانا زاۋىت، فابريكا سالۋدى باستى مىندەت ساناماعاندىعىن نىقتادى. «سول وندىرىستەر حالىققا جۇمىس ىستەپ، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتادى دەگەن ويمەنەن جاساپ وتىرمىز، - دەدى ول. - ارينە، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ مۇنايعا، كومىرگە، تەمىرگە، التىن مەن كۇمىسكە باي ەكەنى راس. ونىڭ بارلىعى جەر قويناۋىنداعى بايلىق. ول بايلىق ءبىر كۇنى، ەرتە مە، كەش پە بىتەدى. سوعان دايىندالىپ، ەكىنشى ەكونوميكا - ءوندىرىس ەكونوميكاسىن قۇرىپ جاتىرمىز. تەك قانا سول جاعدايدا ءبىز باسەكەدە شاڭ قاپپاي، وركەنيەت كوشىنەن قالماي، داعدارىستاردان وتەتىن بولامىز!»
پرەزيدەنت تەك ءىرى بيزنەستىڭ عانا ەمەس، ورتا جانە شاعىن كاسىپكەرلىكتىڭ دامۋىنا دا جاعداي جاسالىپ جاتقاندىعىن ەسكە سالدى. وسى ورايدا ەل باسشىلىعى بيزنەستى تەكسەرۋلەر ءتۇرىنىڭ تاعى دا 30 پايىزعا ازايتىلاتىندىعىن جاريالادى. «بىزگە شيكىزاتتىق ەمەس سەكتوردىڭ ەكسپورتى جەدەل وسكەنى ماڭىزدى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى، - بۇل سالا ءوندىرىسىنىڭ اۋقىمى قازىردىڭ وزىندە 21 ملرد تەڭگەنى قۇراپ وتىر. وسى سالاعا سالىناتىن شەتەلدىك ينۆەستيتسيا اۋقىمى دا ارتىپ كەلەدى. وتكەن جىلدارى ول 6 ەسەگە ءوسىپ، 2010 جىلى 18 ملرد دوللاردان استى. مۇنى ءبىر كەزدەرى ويلاۋعا دا شامامىز كەلمەپ ەدى. الايدا قىزۋ جۇمىستىڭ ارقاسىندا بۇعان دا قول جەتكىزدىك».
ەلباسى الەم كۇتىپ وتىرعان داعدارىستىڭ جاڭا تولقىنىنا قاتىستى دا ءوز ويىن ايتا كەتتى. ونىڭ ويىنشا، قازاقستاندىقتار ماسايراماي، «بولدىم-تولدىم» دەپ ارقانى كەڭگە سالماي، كەرىسىنشە، تىنىمسىز ەڭبەك ەتۋى كەرەك.

- باسەكەگە قابىلەتتىلىك - اسا ماڭىزدى ماسەلە. الەم داعدارىستان ءالى ايىققان جوق. دەمەك، الدا نە كۇتىپ تۇرعانىن ەشكىم دە ايتا المايدى. بىراق ءبىر بەلگىلىسى - ءبىز قاپى قالماي، قۇر وتىرماي، بارلىق قاتەرلەرگە ءازىر بولۋىمىز كەرەك. وتكەن داعدارىستان جاڭارىپ شىقتىق، ەندى كەز كەلگەن داعدارىستان دا سولاي شىعۋعا ءتيىسپىز. بۇعان ءبىزدىڭ ەڭبەگىمىز، ءبىزدىڭ بىرلىگىمىز كەپىل بولا الادى. ەڭبەك ەتكەن ۇلت قانا تابىسقا كەنەلەدى! - دەدى ەلباسى ن.نازارباەۆ.

ايحان ءشارىپ

http://www.aikyn.kz