«كىمدە-كىم جامان بولسا، ونىڭ زامانداسىنىڭ ءبارى ۆينوۆات!»

اباي.

الىمساقتان «باتىر بولماق سويدان-ءدۇر، جالاڭاش بارىپ جاۋعا تي، ءتاڭىرى ءوزى بىلەدى، اجالىمىز قايدان-ءدۇر»،- دەپ ەل مەن جەردى قورعاۋدى ماقسات تۇتقان اتام قازاقتىڭ ۇرپاعىنىڭ، سوڭعى كەزەڭدەردە ەل ىشىندە بەلەڭ العان ءتۇرلى كەلەڭسىزدىكتەرگە بوي الدىرۋى كەز-كەلگەن ازاماتتى ويلاندىرماي قويماس! «ەشتەن كەش جاقسى» دەگەندەي دابىلدى قاعىپ، ەل بولىپ قوڭىراۋلاتىپ، ەتەك-جەڭىمىزدى جينايتىن ۋاقىت كەلىپ جەتكەندەي. «ەل باسىنا كۇن تۋدى» دەگەن ۋاقىت وسى بولار. بۇدان جاماننىڭ بەتىن ءارى قىلسىن ءاماڭدا.

قازىر باق بەتتەرىندە ەلىمىزدە وسى جىلى ورىن الىپ وتىرعان بىرنەشە لاڭكەستىك اكتىلەر تۋرالى ءتۇرلى ساراپتامالار جاسالۋدا. سوندىقتان دا ەڭ ماڭىزدىسى ماسەلەنىڭ شىعۋ توركىنىن، قالاي جانە نەلىكتەن ءبىزدىڭ مۇنداي جاعدايعا دۋشار بولىپ وتىرعاندىعىمىزدىڭ سەبەبىن انىقتاۋىمىز كەرەك. قانداي كەمشىلىكتەر جىبەرىلدى جانە ول كەمشىلىكتەردى جويۋعا، بولدىرماۋعا قانداي شارالار جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس دەگەن سۇراقتار اسا وزەكتى بولىپ وتىر.

«كىمدە-كىم جامان بولسا، ونىڭ زامانداسىنىڭ ءبارى ۆينوۆات!»

اباي.

الىمساقتان «باتىر بولماق سويدان-ءدۇر، جالاڭاش بارىپ جاۋعا تي، ءتاڭىرى ءوزى بىلەدى، اجالىمىز قايدان-ءدۇر»،- دەپ ەل مەن جەردى قورعاۋدى ماقسات تۇتقان اتام قازاقتىڭ ۇرپاعىنىڭ، سوڭعى كەزەڭدەردە ەل ىشىندە بەلەڭ العان ءتۇرلى كەلەڭسىزدىكتەرگە بوي الدىرۋى كەز-كەلگەن ازاماتتى ويلاندىرماي قويماس! «ەشتەن كەش جاقسى» دەگەندەي دابىلدى قاعىپ، ەل بولىپ قوڭىراۋلاتىپ، ەتەك-جەڭىمىزدى جينايتىن ۋاقىت كەلىپ جەتكەندەي. «ەل باسىنا كۇن تۋدى» دەگەن ۋاقىت وسى بولار. بۇدان جاماننىڭ بەتىن ءارى قىلسىن ءاماڭدا.

قازىر باق بەتتەرىندە ەلىمىزدە وسى جىلى ورىن الىپ وتىرعان بىرنەشە لاڭكەستىك اكتىلەر تۋرالى ءتۇرلى ساراپتامالار جاسالۋدا. سوندىقتان دا ەڭ ماڭىزدىسى ماسەلەنىڭ شىعۋ توركىنىن، قالاي جانە نەلىكتەن ءبىزدىڭ مۇنداي جاعدايعا دۋشار بولىپ وتىرعاندىعىمىزدىڭ سەبەبىن انىقتاۋىمىز كەرەك. قانداي كەمشىلىكتەر جىبەرىلدى جانە ول كەمشىلىكتەردى جويۋعا، بولدىرماۋعا قانداي شارالار جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس دەگەن سۇراقتار اسا وزەكتى بولىپ وتىر.

مەن ساياساتتانۋشى، نە الەۋمەتتانۋشى ەمەسپىن، دەگەنمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى رەتىندە قالىپتاسقان وقيعالار جايلى مەنىڭ دە ازاماتتىق كوزقاراسىم، تانىمىم، ۇستانىمىمنىڭ بولۋى زاڭدىلىق. بۇگىنگى قازاق قوعامىندا ورىن الىپ وتىرعان وقيعالار ءبىر كۇننىڭ جەمىسى، نە جەتىستىگى، نە كەزدەيسوق وقيعا ەمەس ەكەندىگىنە بارشا جۇرت كەلىسەر، ول جىلدار بويىنا جۇرگىزىلىپ كەلگەن ەلىمىزدىڭ ىشكى ساياساتىنىڭ ولقىلىعى دەپ باعالانسا كەرەك جانە تەك بۇل جالاڭ ءدىني عانا فاكتور ەمەس، سينتەتيكالىق، كەشەندى فاكتور. ونىڭ ىشىنە الەۋمەتتىك، ساياسي، يدەولوگيالىق، ءدىني، رۋحاني فاكتورلاردىڭ ءبارى كىرەدى دەۋگە بولادى.لاڭكەستىك ارەكەتتەردى جاساپ وتىرعان ازاماتتاردىڭ ءبارى دەرلىك ورىمدەي قازاق جاستارى ەكەندىگىنە كوزىمىز جەتەدى.   بۇل قازاق جاستارىنىڭ ءوزىن-ءوزى ولىمگە شىمىرىكپەستەن قيۋىنا، حالىقتىڭ ساناسىنا جات ارەكەتكە بەل بايلاپ، تاباندىلىقپەن بارۋىنا نە سەبەپ بولۋدا؟

جەتكەن جەتىستىكتەرى اسا كوپ، دامىعان ەلۋ ەلدىڭ قاتارىنا كىرگەلى وتىرعان قازاقستاننىڭ بەدەلىن كورە الماۋشىلاردىڭ ارنايى ۇيىمداستىرعان ارەكەتتەرى مە، الدە ءوز توپىراعىمىزدا ءوسىپ شىققان ءونىم بە؟

جاعدايدىڭ كۇردەلى ەكەنىن ۇكىمەت پەن قۇزىرلى مەملەكەتتىك ورگاندار ءالى كۇنگە دەيىن تولىق سەزىنە الماي وتىرعانداي سىڭاي قالدىرادى. وسى تۇستا ۇكىمەت پەن ارناۋلى ورىندار قىزمەتكەرلەرىنىڭ ۇلتتىق ءدىل مەن تاريحتان جىراق ەكەندىگى كوزگە ۇرىنىپ كورىنىپ قالاتىنداي. «داۋدىڭ باسى دايرابايدىڭ كوك سيىرى» دەمەكشى ەلىمىزدە قالىپتاسقان وسىنداي احۋال تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنان باستاپ ىشكى ساياساتقا، ونىڭ ىشىندە ءدىن ماسەلەسىنە جەتە كوڭىل بولمەگەندىگىمىزدەن تۋىنداپ وتىر. زايىرلى قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسياسى مەن «ءدىن تۋرالى زاڭى» الەمدەگى بارلىق سەكتالار مەن كونفەسسيالاردىڭ  ەلىمىزدە تايراڭداپ، ورنىعىپ، كەڭ قۇلاش جايىپ ارەكەت ەتۋىنە جول بەردى. اتەيستىك ۆاكۋمنەن شىققان ءدىني، پسيحولوگيالىق تۇرعىدان ءالجۋاز، الەۋمەتتىك تۇرعىدان كەدەي قازاق قاۋىمى شەتتەن كەلگەن ميسسيونەرلەردىڭ تىستەگەنىنىڭ اۋزىندا كەتتى. وعان ءبىر دالەل رەتىندە 2003 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنداعى مالىمەت بويىنشا قازاقستاننىڭ اۋماعىندا 3206 ءدىني بىرلەستىكتەر تىركەلىپ، جۇمىس ىستەگەندىگىن ايتساق جەتكىلىكتى سىندى.

ارينە، الەمدىك ەكونوميكالىق كاتاكليزمدەردىڭ تۇسىندا ىرگەسىن قالاپ، اياقتان تۇرىپ كەلە جاتقان قازاقستان ءۇشىن سىرتقى ساياسات ماسەلەلەرىمەن قاتار، ەكونوميكانىڭ وزەكتى بولىپ، سول ءۇشىن كوپ جۇمىس ىستەلىپ، باسىم نازار بولىنگەنىن جوققا شىعارمايمىز. ول تاۋەلسىز ەلدىڭ تۇعىرىن بەكىتۋ ءۇشىن كەرەكتى ماڭىزدى شارۋالار، دەگەنمەن ىشكى ساياسات پەن رۋحانيات ماسەلەسىندە كەمشىلىكتەر جىبەرىلگەنىن مويىنداۋىمىز كەرەك. ايتپەسە، ەلىمىزدە لاڭكەستەر قايدان شىقتى دەيسىز؟

90-شى جىلدارى ءداستۇرلى قازاق تانىمىنا جات ءتۇرلى اعىمدار، ونىڭ ىشىندە حريستاندىق، مۇسىلماندىق، باسقا كونفەسسيالىق ميسسيونەرلەر ەل ىشىندە اشىقتان اشىق ۋاعىز جۇرگىزىپ، جاستاردى وزدەرىنە باۋلۋى كەڭ ەتەك الىپ، ۇلكەن قالالاردى قويعاندا، شاعىن اۋىلدارعا دەيىن اۋىز سالىپ، دەندەپ ەنگەندىگى انىق. سول تۇستا ولارعا «ءاي» دەيتىن اجە، «قوي» دەيتىن قوجا بولماعاندىعى دا شىندىق. ءبىرلى-جارىم ەل زيالىلارى عىلىمي تۇرعىدان زەرتتەۋ ەڭبەكتەر جازىپ، ايتىپ جاتقانىمەن وعان قۇلىقتى بولعان بىردە-ءبىر مەملەكەتتىك ورگان جوق ەدى. بارلىعى دا «قازىنانى جەۋ چەمپيوناتىندا» جارىسىپ، شەلەكتەپ تەر توگىپ جاتقان بولاتىن. ەلىشىلىك قازىنانى جەۋ چەمپيوناتتارىنىڭ جەڭىمپازدارى، قازىر شەتەلدەردى جارىلقاپ وتىر.

ەلدى جەگىش سىبايلاس جەمقورلار مەن ەلدىك تانىمنان، حالىقتان  جىراق كوسموپوليت شەنەۋنىكتەر ول ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە. الايدا سول ۋاقىتتا جىبەرىلىپ، كەيىن دە جالعاسقان «نەمقۇرايلى» پوزيتسيا مەن ماسەلەنىڭ توركىنىن بىلمەستىك پەن تاريح تارازىسىنان اۋلاقتىق بۇگىنگى بيلىكتىڭ جاۋىرىنىڭ جەر يىسكەتتى. ۇلتتىق، مەملەكەتتىك ءدىل مەن تاريحتان، مادەنيەتتەن حابارى شامالى ۇكىمەت پەن بيلىك مۇشەلەرى ەكونوميكالىق، قارجىلىق تۇرعىدان ساۋاتتى بولعانىمەن، ءدىن مەن رۋحانيات ماسەلەلەرىندە ارقاشان ساۋاتسىزدىق تانىتتى.  ال بۇل ماسەلەلەردى ءبىر-بىرىنەن تىم وقشاۋلاۋ كەرەك ەمەس ەدى، مەملەكەت تە ءتىرى ورگانيزمدەي، بارلىق سالالارى ءبىر-بىرىمەن وتە تىعىز بايلانىستى، ءجىپسىز جالعانعان دەپ ايتا الامىز.

الەمنىڭ  بارلىق ۋاقىتتارىنداعى ويشىلدارى ءسوز ەتكەندەي،   ادام تابيعاتىنىڭ ءمانى، ونىڭ جانى مەن رۋحى بولاتىندىعى، ادامزاتتىڭ كوبىنە سول جان مەن رۋحتىڭ قالاۋى بويىنشا تىرشىلىك ەتەتىندىگى ماسەلەلەرى ەشقاشان تولاستاعان ەمەس. سول سىقىلدى قازاق قوعامى دا ءومىر دەگەنىمىز تەك ەكونوميكا مەن قارىن قامى ەمەستىگىنەن حابار بەرگەندەي.

ەلىمىزگە دەندەپ كىرىپ، قاناتتارىن جايعان ءدىني اعىمداردىڭ باتىستىق تارماعى قانداي زياندى بولسا، شىعىستىق، ءدىني تارماعى دا سونشا قاۋىپتى ەكەندىگىن دالەلدەدى.  يسلام ءدىنى اتىن جامىلعان دەسترۋكتيۆتى، راديكال، ەكسترەميستىك توپتار مەن سول توپتارعا رۋحاني ازىق بولىپ، دەم بەرەتىن، پانا بولاتىن اعىمدار ەل ىشىنە كىرىپ، ۋاعىز-ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، ءالى وڭى مەن سولىن تانىماعان كوك ءورىم جاستاردىڭ ساناسىن ۋلاپ، جان دۇنيەلەرىنە پسيحومەديداتيۆتىك تاسىلدەرمەن كەرى اسەر ەتىپ، ادامشىلىققا جات ارەكەتتەرگە بارۋىنا يتەرمەلەۋدە. بۇل ءۇردىستىڭ ءبىر كۇندە ىسكە اسپايتىنى بەلگىلى، قۇرىققا ىلىككەن جاستارعا سول جات اعىمداردىڭ وقىمىستى ءدىندارلارى مەن رۋحاني كوسەمدەرى بىرنەشە اي بويىنا ۋاعىزىن جۇرگىزىپ، ءالى ىستىق-سۋىعى باسىلماعان جانە مەكتەپ قابىرعاسى مەن جوعارى وقۋ ورنىندا قازاق حالقىنىڭ ناعىز ادامگەرشىلىك مۇراتتارعا نەگىزدەلگەن ءدىني ۇستانىمى مەن تانىمى بويىنا سىڭىرىلمەگەن، الەۋمەتتىك مۇقتاجدىقتار مەن كۇن كورىس قامىنان ءارى اسا الماعان وسكەن ورتاسى مەن ديونيستىك ءومىر سالتىن جارنامالايتىن ساۋىققۇمار تەلەارنالار يگى اسەر ەتە الماعان  تۇلعانى قالاۋىنشا ءيىلتىپ، جات ويىن ايتىپ يلاندىرىپ، سەندىرىپ، وزدەرىنىڭ تۇپكى ماقساتتارى جولىندا پايدالانۋدا.

قاراما-قايشىلىعى كوپ، ماڭگىلىك ارپالىستاردان تۇراتىن مىنا جالپاق دۇنيەدە كەز-كەلگەن ادامنىڭ رۋحاني تىرەك ىزدەيتىنى بەلگىلى جانە ءتۇپتىڭ-تۇبىندە ول رۋحاني تىرەك -  دىن بولىپ تابىلادى. يسلام دىنىنە بارىنشا جان تازارتۋ ءۇشىن ەنگەن جاننىڭ باسىندا ءتۇرلى تولعانىستار بولاتىنى بار. ءدىن، يسلامنىڭ، قۇراننىڭ، يماننىڭ، شاريعاتتىڭ جولى مەن ونىڭ ايتقاندارى باسقا دا، رەالدى ءومىر مۇلدەم باسقا ارنادا داميدى، ءوربيدى. قۇران مەن حاديستەردىڭ ايتقاندارىنىڭ كوبى مىنا ءبىزدىڭ ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان الەم مەن ءوز ەلىمىزدە ورىندالمايدى. جاس ادام ساياسي-الەۋمەتتىك تۇرعىدان دا، مورالدىق-يدەولوگيالىق تۇرعىدان دا قاراما-قايشىلىقتارعا كەزىگەدى. وكىنىشكە وراي ەلىمىزدە الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك ورىن العانى جاسىرىن ەمەس جانە الەۋمەتتىك جىك جىلدار وتە تىم تەرەڭدەپ، ۇلعايىپ كەلەدى. مورالدىق-ەتيكالىق تۇرعىدان دا قوعامىمىز وتە السىرەگەن. وسىلاي سىرتقى قورشاعان الەم مەن جەكە ءوزى ساياسي، الەۋمەتتىك، مورالدىق تۇرعىدان كولليزياعا ءتۇسىپ، جان الەمىندە تارتىس الىپ جۇرگەندە، دەسترۋكتيۆتى اعىمداردىڭ ىقپالىنا ءتۇسىپ، حاليفات قۇرۋدى ۋاعىزدايتىن، نە قۇراندا قالاي جازىلسا سولاي ءجۇرۋدى ناسيحاتتايتىن، كۇشتىك ورگاندارعا باعىنباۋعا، مەملەكەتشىلدىك يدەياعا قارسى جۇمىس ىستەيتىن، ەل اراسىندا قاۋىپ پەن ۇرەي وتىن سەۋىپ، قوعامدا بەي-بەرەكەتسىزدىك پەن تىنىشسىزدىققا، قاۋىپكە باستايتىن ونىڭ ارىسىندە مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن ەنەرگيا كوزدەرى، بايلىعىن تالان-تاراج ەتۋ، وسى سىندى يدەولوگيالىق جولمەن دامۋشى ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرىپ، تۋ-تالاقاي ەتۋ سىندى مۇددەلەر جاتقان سەكىلدى. ساراپشى ساياساتتانۋشىلار تاياۋ شىعىس مەن سولتۇستىك افريكاداعى مۇنايلى مۇسىلمان ەلدەرىن ءتۇرلى سەبەپتەرمەن جەرمەن-جەكسەن ەتىپ، ەنەرگيا وشاقتارىن ءوز قولدارىنا تۇسىرگەننەن كەيىن، كەلەسى كەزەك ءدال وسى ستسەناري ورتالىق ازيا ەلدەرىنە تايانعاندىعىن جارىسا جازۋدا. قازاقستانداعى ورىن العان جاعداياتتاردى الەمدىك ۇدەرىستەر تۇرعىسىنان سينحروندى تۇردە قاراستىرساق، اقش پەن ەۋروپا ەلدەرىنىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان «جىمىسقى» ساياساتى دەگەنگە كەلىسەسىڭ. ءتىپتى، ءدىني سودىرلاردىڭ جانە سول سياقتى «يسلامدىق لاڭكەستىكتىڭ» «رۋحاني جەبەۋشىسى» بولىپ وتىرعان ۋاحاببيستىك، سالافيتتىك اعىمداردىڭ دا «باتىستىق تۋىندى» ەكەندىگىن باياندايتىن پىكىرلەر تاعى بار. ەلىمىزدىڭ سىرتقى جانە ىشكى تۇراقتىلىعىنا جاسالعان شابۋىلداردىڭ ارتىندا كىم تۇر دەگەن ماسەلە قازاقستان ۇكىمەتى پەن ارناۋلى ورگاندارىن، ونىڭ ىشىندە ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى مەن قمدب-ىن جاۋاپكەرشىلىكتەن بوساتپايدى. ارينە، كىنانى بۇكىلالەمدىك قاقتىعىستار مەن ساياساتتان ىزدەپ تاۋىپ، «كۆازي جاۋدى» جەردەن الىپ جەرگە سالىپ جامانداپ، تۋ-تالاقاي ەتۋگە بولادى. «سۋدا جۇرگەن اق شورتان، قاراعاي باسىن شالماي ما؟» دەگەننىڭ كەرى كەلسە، قيىندىقتىڭ كوكەسى سوندا بولار.

ال قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندىق جاعداياتتى دياحروندى تۇرعىدان قاراستىرساق، ماسەلەنى شەتتەن ەمەس، ءوز قاتەلىكتەرىمىز بەن كەمشىلىكتەرىمىزدەن، ءوز ىشىمىزدەن ىزدەۋىمىز كەرەك. ونىڭ ءبىرىنشى فاكتورى رەتىندە ەلىمىزدەگى ءدىن ساياساتىنىڭ دۇرىس بولماعاندىعى، شەتەلدىك ءتۇرلى اعىمداردىڭ بارىنە قۇشاق اشىپ، تايراڭداتىپ جىبەرگەندىگىمىزدە بولسا كەرەك.   الەۋمەتتىك ماسەلەلەر مەن سىبايلاستىق جەمقورلىق فاكتورلارى دا راديكاليستتەر ءۇشىن سەرپىن بولىپ وتىرعان جاعدايى تاعى بار. قازاق حالقىنىڭ عاسىرلار بويى كەلە جاتقان ءداستۇرلى تانىمىن ءبىر جاقتى جوققا شىعارىپ، شەتتەن كەلگەن «تار ءورىستى دۇنيەلەرىن» تىقپالاۋى جانە وعان مەملەكەتتىك توسقاۋىل قويىلماۋى، ءتىپتى ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگىن ساقتاپ، حالىقتى جات سەنىمدەردەن قورعاۋى كەرەك جاۋاپتى تۇلعالار مەن مەكەمەلەر قىزمەتكەرلەرىنىڭ وزدەرىنىڭ سول جات اعىمداردىڭ جەتەگىندە كەتكەندىگى جانە ولاردىڭ سول دۇربەلەڭ تۋدىرىپ وتىرعان جات اعىمداردىڭ ناسيحاتشىسىنا اينالعاندىعى جونىندە پىكىرلەردىڭ ايتىلۋى كوپ جاعدايلاردىڭ باسىن اشىپ بەرسە كەرەك. «حالىق ايتسا، قالت ايتپايدى» دەمەكشى، ەل باسشىلارى حالىقتىڭ سوزىنە قۇلاق اسۋى ءتيىس. جانە ءدال ەلىمىزدەگى لاڭكەستىك اكتىلەردىڭ ءدىني سيپاتىن ەسكەرەتىن بولساق، ءدىني كادرلار ماسەلەسىنە دە ىجداھاتتىلىقپەن قاراۋ كەرەك. ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى، قمدب، سونداي-اق «اسىل ارنا» سىندى مەملەكەتتىك قۇزىرەتتى ورگاندار قىزمەتكەرلەرى مەن اقپارات سالاسى ماماندارى قاتارىندا ءداستۇرلى يسلامنان بوگدە سەنىمدەگى ادامدار الاستاتىلۋى قاجەت. «ەت ساسىسا تۇز سەبەر، تۇز ساسىسا نە سەبەر؟» دەگەن حالىق دانالىعىن ەسكەرىپ، ەلىمىزدەگى ءدىني احۋالدى باسقاراتىن ورگانداردار قىزمەتكەرلەرى ول ىندەتپەن اۋىرسا، قاراپايىم جاستارعا نە ءپاتۋا ايتاسىڭ؟ سوندىقتان، ەلباسى ول ورگانداردى دا ءبىر رەۆيزيادان وتكىزگەنى نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى دەسترۋكتيۆتى توپتاردىڭ پايدا بولۋىن ءجىتى قاداعالاپ، ەلدەگى قارۋ-جاراق اينالىمىن تولىق قامتاماسىز ەتە الماي وتىر. الداعى ۋاقىتتا ازاماتتارىمىز ەكى جاقتان دا قۇربان بولماسا دەگىمىز كەلەدى.

ماسەلە لاڭكەستىك قازاق جەرىندە تەرەڭ تامىرلادى، الداعى كۇندەر ءتىپتى سۇمدىق بولادى دەپ بوياۋدى قويۋلاتىپ، دابىرا جاساپ، قاۋىپ پەن ۇرەي تۋدىرۋ مىندەت ەمەس. قالىپتاسقان جاعدايدى وبەكتيۆتى تۇرعىدان باعالاپ، كونسترۋكتيۆتى وي ايتۋ ماقسات. وسى ماقساتتا «ناۋقانشىلىعىمەن» حالىقتان اجىراپ، الىستاپ بارا جاتقان «نۇر وتان» حدپ-سى قانداي شارالار اتقارۋدا؟ ەلىمىزدىڭ بيلىك پارتياسى قاراپايىم حالىق، اسىرەسە جاستار ءتۇرلى ميسسيونەرلەردىڭ قولىندا كەتىپ، دەسترۋكتيۆتى اعىمدار سايرانداپ جۇرگەندە قول قۋسىرىپ وتىردى، دابىل قاققان جوق. ەندى ەل لاڭكەستەردەن ەسەڭگىرەپ جاتقاندا، بيلىك پەن الەۋمەتتىڭ اراسىنا جىك تۋدىرىپ، «بىرەۋدىڭ جوعىن، بىرەۋ ولەڭ ايتىپ ءجۇرىپ ىزدەيدىنىڭ» كەرىن كەلتىرىپ، الداعى بولار سايلاۋعا باسىم بولىگى ءورىستىلدى ازاماتتار مەن زەينەتكەرلىك جاسقا تاياپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتەن «شارشاعان» اقساقالداردى ۇسىنۋدا. ماجىلىستەن ورىندى مونوپوليزاتسيالاپ العان،  3, 4 دۇركىن دەپۋتات اتانعان، ءوز پوتەنتسيالىن سارپىعان جانداردىڭ ورنىن جاڭا، جاس بۋىن ازاماتتار الماستىرۋى كەرەكتەي جانە سايلاۋ زاڭىنا پارتيالىق تىزىممەن ءبىر ازامات تەك 2 عانا شاقىرىلىمعا دەپۋتاتتىققا سايلانا الادى دەگەن وزگەرىس ەنگىزۋ قاجەت سىندى. انا ءتىلىن بىلمەيتىن، حالىق مۇڭىنان جىراق، «23 اقپان كۇنىن ەرەكشە ۇلىقتايتىن، جىل بويىنا سول كۇنمەن قۇتتىقتاۋعا دايىندالاتىن» تاڭىربەرگەن بەردوڭعاروۆتىڭ 3-ءشى مارتە پارتيالىق تىزىمگە ەندىرىلۋىنە جول بولسىن؟!

ءدىني-ەكسترەميستىك  تۇرعىدان سىرتقى جانە ىشكى ساياساتتى قاتاڭ قاداعالاۋمەن قاتار، ەلدە ساياسي جانە الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىك پەن الاۋىزدىقتىڭ بولماۋىنا جۇمىس ىستەلۋى كەرەك. بيلىك پەن حالىق ءبىر تىلدە سويلەسۋى قاجەت. ال قازىرگى قالىپتاسقان   جاعدايعا ابايدىڭ ايتقان سوزىنەن ارتىق باعا جوق: «ادام بالاسىن زامان وستىرەدى، كىمدە-كىم جامان بولسا، ونىڭ زامانداسىنىڭ ءبارى ۆينوۆات». سوندىقتان قازاقتىڭ ارعى اتاسىندا جوق لاڭكەستەردىڭ  پايدا بولۋىنا العىشارت جاساپ، ءتۇپتىڭ-تۇبىنە كەلگەندە قازاق بالاسىنىڭ ەسسىز، يت ولىممەن ولۋىنە ءسىز بەن ءبىز دە، ۇكىمەت پەن پارتيا دا، قىزمەت پەن قارىنىن، بايلىعىن عانا كۇيتتەيتىن شەنەۋنىك تە، قۇلقىن ءۇشىن جات اعىمنىڭ سويىلىن سوعىپ جۇرگەن ساتقىندار دا، اتاق پەن شەن ءۇشىن ديسسەرتاتسيا جازىپ، جىلى ورىن ىزدەيتىن عالىمدار دا، «ەلدىڭ كوزى، قۇلاعى، ءۇنى» بولاتىن، ماسەلەنىڭ توركىنىن ءدوپ تانىپ، جەدەل «قوڭىراۋ» قاعۋدىڭ ورنىنا ساۋىقشىلدىق پەن كارناۆاليزاتسيانى، اسىرەجىلتىراۋىقتى اسپەتتەيتىن تەلەارنالار مەن جورنالشىلار دا، قاپتاعان جوو-دارىنىڭ، نە كەزىندە اۋدان ورتالىقتارىندا جۇمىس ىستەگەن «اكادەميالاردىڭ» سىرتقى بولىمدەرىنەن ديپلوم العان مۇعالىمدەردىڭ دە، دۇنيە مەن ءدىننىڭ ءمانىن ۇعىنۋعا تالاپ قىلمايتىن، قولىنا قاجەتتى كىتاپتاردى ۇستامايتىن قاراپايىم اۋىل تۇرعىندارى اتا-انالار دا - كىنالى. ەندى سەرپىلەتىن ۋاقىت جەتتى!

نويابر كەنجەعاراەۆ،

«نۇر وتان» حدپ مۇشەسى

«اباي-اقپارات»