دۇنيە جۇزىلىك پاندەميا مەن ءوزىن-ءوزى وقشاۋلاۋ كەزىندە ەلدىڭ ەكونوميكاسى مەن قوعامدىق ومىرىندە نەبىر جاعىمسىز قۇبىلىستاردىڭ ورىن الىپ، جاپپاي تاراعانى سونشا، سوعان ەتىمىز دە ۇيرەنىپ كەتىپتى.

بيلىكتەگى دارىنسىزدىق، جەمقورلىق پەن رۋشىلدىق بىلاي تۇرسىن، ءوزىڭىز «پوستوياننىي كليەنت» بولىپ كۇندەلىكتى بارىپ جۇرگەن بازاردا ۇنەمى ەت ت.ب. الىپ جۇرگەن اپاشكالاردىڭ ءوزى «اينالايىن، مەنەن ارتىق تاپپايسىڭ» دەپ وتىرىپ، پاكەتىڭىزگە اسۋعا جارامسىز ەت-ماي قالدىقتارىن قالاي ىتقىتىپ جىبەرگەنىن بايقاماي دا قالاسىز. ارينە «ساۋدا ساقال سيپاعانشا» دەيدى. ءار ساتۋشى قوعام الدىندا جانە قۇداي الدىندا ىستەگەن ءىسى مەن پەيىل-نيەتىنە قاراي ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن ءوزى كوتەرەدى. «تارازىدان جەگەن و دۇنيەدە تاسباقا بولادى» دەگەن قاعيدانى دا بىلەتىن بولار. الايدا تارازىدان جەۋ باسقا دا، كوپە-كورنەۋ ءبىر مالدىڭ ورنىنا باسقا تۇلىكتىڭ ەتىن الداپ ساتۋدىڭ جاۋاپكەرشىلىگى اۋىرلاۋ بولاتىنى اقيقات.

ال، بۇنىمەن نە ايتپاقشىمىز. قازىر الماتىنىڭ ەت بازارلارىندا قويدىڭ ەتى كۇرت ازايىپ كەتتى. كوپ جاعدايدا ميرينوس اق قوي دەپ ساتىپ تۇرعان تۋشالار ەشكىنىڭ ەتى بوپ جاتىر. قازاقي قويدى قۇيرىعىنا قاراپ تانىساڭىز، قالا تۇرعىندارىنىڭ ىشىندە ميرينوس اق قوي مەن ەشكىنىڭ ەتىن اجىراتا الاتىندار كەم دە كەم. جاقىندا ءوزىمىز دە سونداي ءبىر جاعدايعا تاپ بولدىق. اق قوي، جاس مالدىڭ ەتى دەپ العان قويىمىزدىڭ تۋشاسى ەشكىنىڭ ەتى بولىپ شىقتى.

ەشكى ەتى – ءدارى دەيتىندەر دە بار. بىراق قوي مەن ەشكى ەتىنىڭ ايىرماسى ەشكى ەتى ءۇش ساعات قايناسا دا قاتتىلاۋ بولىپ، مايى تەز قاتادى. بازاردا سول ەتتى ساتقان ساتۋشىعا نارازىلىق ايتىپ بارعانىمىزدا ءلام-ميم دەمەي العان ەتىمىزدىڭ اقشاسىن قايتارىپ بەردى. وسىنداي جاعدايدى بودىرماۋدى قاداعالايتىن بازاركومدار نە قاراپ جۇرگەنى بەگىسىز.

سونىمەن، اڭگىمە توركىنى ەشكى ەتىن الداپ ساتقان يمانسىز، تەكسىز ساۋداگەرلەر تۋرالى ەمەس.

قويدىڭ ەتى قايدا جوعالىپ كەتتى؟!

باياعى كسرو زامانىندا دا قازاقستان ەگىن مەن مال شارۋاشىلىق ونىمدەرىن شىعارۋعا ماماندانسا دا ءوز حالقىن ەتپەن دە، باسقا دا ازىق-تۇلىك تۇرلەرىمەن دە جارىتا الماپى. ويتكەنى ول ءوزى شىعارعان ءونىمنىڭ ءبارىن «باۋىرلاس» قالعان 14 رەسپۋبليكا حالقى مەن ماسكەۋ، لەنينگراد سياقتى كسرو-نىڭ ءىرى قالالارىن ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسسىز ەتىپ وتىردى.

1970-80 جىلدارى ماسكەۋگە ءىس-ساپارمەن بارىپ قايتقان ازاماتتار ماسكەۋدەن كامپيت، باناننان باسقا ۇيلەرىنە قالاي ەت كوتەرىپ كەلگەندەرىن ۇمىتپاعان بولار...

سونداي قىزىق جاعداي بۇگىن – تاۋەسىزدىك العاننان كەيىن شيرەك عاسىر وتسە دە تاعى دا قايتالانا باستاعان سياقتى.

ءبارىمىز بىلەتىندەي، اۋىل شارۋاشىلىق مينيسترلىگى قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ەكسپورتقا شىعارۋدى قولعا الدى. دۇرىس-اق. بيۋدجەتتى تولتىراتىن مۇناي سالاسى داعدارىسقا ۇشىراعان زاماندا، ستراتەگيالىق ماڭىزى بار شيكى زاتتاردى ساتۋدى اتاماعاندا، رەسپۋبليكا بيۋدجەتىن تولتىرۋدىڭ نەگىزگى ەكى جولى عانا قالدى. ءبىرى، ايىپ پۇلداردىڭ كولەمىن ارتتىرۋ بولسا، ەكىنشىسى، ازىق-تۇلىكتى ەكسپورتقا شىعارۋ. قر اۋىل شارۋاشىلىق مينيستىرلىگىنىڭ ايتۋىنشا 2020 جىلدىڭ وزىندە قازاقستان ەت شىعارۋدى 200 مىڭ تونناعا دەيىن جەتكىزۋدى جوسپارلاعان كورىنەدى.

ارينە تابىس كەرەك. وعان ەشكىمنىڭ دە قارسىلىعى جوق. بىراق «جاقسىلىق جاساساڭ الدىمەن وزىڭە جاسا دەمەكشى»، الدىمەن قوي ەتىمەن ءوز نارىعىمىزدى تولىق قامتىي الماي جاتىپ، جاپپاي ەكسپورتقا شىعارعانىمىز قانشالىقتى دۇرىس؟

قۇداي «جوق» دەگەننەن ساقتاسىن!

ارمان ءجۇمادىل

Abai.kz