الگىندە عانا اۋزىنان «اق يت كىرىپ، كوك يت شىعىپ»، قازاقتى – «قورقاق»، قازاقتىڭ ءتىلىن – «مايمىلدىڭ ءتىلى» دەپ كۇشەنە سويلەگەن قوستانايلىق كيريلل بوجكو دەگەن بىرەۋدىڭ شىققانىن بىلەسىزدەر. ونىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەن قوقيلانعان ۆيدەوسى قازاق قوعامىندا، قازاقتىلدى ورتادا ءبىراز اڭگىمە بولدى. الەۋجەلىدەن اكىرەڭدەنگەن الگى بوجكونىڭ «اكەسىن تانىتايىق» دەگەندەر دە، قۇزىرلى ورگانداردان زاڭمەن جازالاۋدى تالاپ ەتكەندەر دە بولدى.

كەيىن، قوستاناي وبلىسىنىڭ پوليتسيا دەپارتامەنتى ۇلتارالىق ارازدىقتى تۋدىرۋشى كيريلل بوجكونىڭ زاڭ الدىندا جاۋاپقا تارتىلاتىنىن حابارلادى.

«الەۋمەتتىك جەلىگە مونيتورينگ جۇرگىزۋ بارىسىندا پوليتسەيلەر «YouTube» ارناسىنان اتالمىش ۆيدەونى انىقتاپ، شۇعىل تەكسەرىس جۇرگىزدى. قازىر كۇدىكتىنىڭ تۇلعاسى انىقتالىپ، تەرگەۋ شارالارى باستالدى. كۇدىكتى 7 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرىلۋى مۇمكىن»، -دەپ مالىمدەدى.

وسىدان سوڭ-اق، نارازى جۇرت بوتەن پيعىلدى بوجكونىڭ بۇلىك شاقىرعان بۇل ارەكەتىنە زاڭ شارا قولداناناتىنىنا سەندى. سابىرعا ءتۇستى.

ال العاشقىدا كەبىنىپ، ءىسىنىپ، قازاقتى قولدان جاساعانداي اۋىزىنا كەلگەنىن ايتىپ وتىرعان بوجكو ەرتەسى كۇنى-اق، كەشىرىم سۇراپ، ۆيدەو جاريالادى. العاشقى ۆيدەونى جازعاندا ماس بولعانىن ايتىپ، ءمۇلايىمسىپ، مايىسقان كەيىپ تانىتتى.

ال كەشە الەۋمەتتىك جەلىگە جاڭاعى بوجكوعا قوستاناي سوتىنىڭ «قاتاڭ جازا» تاعايىنداعانى تۋرالى جازبا جاريا بولدى. ول – مەملەكەتتى قۇرۋشى تيتۋلدى ۇلت – قازاقتى، قازاقتىڭ، قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى – قازاق ءتىلىن قورلاعان بوجكونى 5 تاۋلىككە قاماۋ جازاسى ەكەن. «Qamshy.kz» سايتى سولاي جازىپتى، انە.

قوستاناي وبلىسى رۋدنىي قالاسىنىڭ تۇرعىنى كيريلل الەكساندروۆيچ بوجكوعا قاتىستى 22 قىركۇيەك كۇنى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكستىڭ 667-بابى 1-بولىگى (پوليتسيا قىزمەتكەرىنىڭ تالابىنا باعىنباۋ) بويىنشا سوت ۇكىمى شىققان.

«جاقىندا شىققان جازبالارعا بايلانىستى تومەندەگىنى حابارلايمىز.
2020 جىلعى 22 قىركۇيەكتە سوتقا اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكستىڭ 667-بابى 1-بولىگى پوليتسيا قىزمەتكەرىنىڭ تالابىنا باعىنباۋ بويىنشا قالا تۇرعىنى ك. بوجكوعا قاتىستى ءىس كەلىپ ءتۇستى.

بۇل باپ بويىنشا ەسكەرتۋ نەمەسە ايىپپۇل تۇرىندە 20 اەك نەمەسە 5 تاۋلىككە دەيىن قاماۋعا الۋ قاراستىرىلعان.

سوت قۇقىق بۇزۋشىلىقتى دالەلدەنگەن دەپ تانىدى. اۋىرلاتاتىن جاعداي الكوگولدىك ماساڭدىق جاعدايىن انىقتادى.

بوجكونىڭ بۇرىن بىرنەشە رەت جاۋاپقا تارتىلعانىن ەسكەرە وتىرىپ، سوت ەڭ قاتاڭ جازانى – 5 تاۋلىككە قاماۋعا الۋ تۋرالى جازا تاعايىندادى.

زاڭ بويىنشا سوتتىڭ ادامدى زاڭنىڭ نەعۇرلىم وزگە قاتال بابى بويىنشا جاۋاپقا تارتۋعا قۇقىعى جوق.

بۇل ماسەلەلەر قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قۇزىرەتىنە جاتادى»، دەپتى رۋدنىي قالاسى اكىمشىلىك سوتى.

ال مىناۋ جاڭاعى كيريلل بوجكوعا قاتىستى سوت ۇكىمى:

بوجكونىڭ جازباسى جەلىگە تارالعاننان باستاپ، الەۋمەتتىك جەلىدە نارازى جۇرت ءارتۇرلى پىكىرلەرىن ايتىپ، ساراپشىلار بۇلىك شاقىرعان ادامنىڭ زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرۋىن تالاپ ەتىپ-اق جاتىر. وسى رەتتە ءبىز Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ قوستاناي وبلىسىنداعى اۆتورى، زەرتتەۋشى الماسبەك ابسادىقتىڭ پىكىرىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك....

ءىرىگەن اۋىزدان شىرىگەن ءسوز شىعادى نەمەسە ۇندەمەگەن ۇيدەي پالەدەن قۇتىلا ما؟

الماسبەك ابسادىق:

فاميلياسى قازاقتىڭ «قۇدايبەرگەن» دەگەن ۇعىمىنا ساي كەلەتىن بوجكو كيريلل اتتى جەرلەسىمىزدىڭ حالقىمىزدى قورلاپ ايتقان سوزدەرى ءəربىر قازاقتىڭ نامىسىنا تيگەنى ءسوزسىز. ەستىگەن كەزدە قۇلاعىمىز تۇنىپ، كوڭىلىمىزدىڭ الاي-دۇلەي بولدى. اشۋ-ىزاعا بۋلىققان، نامىس قىسقان كوڭىلىمىزدەن قاتتى سوزدەر ايتۋعا دا وقتالعان بولاتىنبىز. سەبەبى جەرلەستىڭ ءسوزى جانعا باتقان ەدى. بىراق سالماقتى سابىرعا سالعان ەدىك... مىنا حابار سابىرىمىزدى ءۇزدى.

ويىمىزدى تەزيس تۇرىندە سانامالاپ ايتىپ بەرۋگە تىرىسايىن:

1. ىرىگەن اۋىزدان شىرىگەن ءسوز شىعادى. جەرلەسىمىزدىڭ اۋزى ءىرىپ، ودان ساسىپ شىرىگەن ءسوزى جەرگە توگىپ، توپىراققا ارالاستىرا سالاتىن كوڭ ەمەس. ول «ايتىلعان ءسوز - اتىلعان وق» دەگەندەي، شەت-شەگى جوق ينتەرنەت اتتى كەڭىستىككە تاراپ كەتتى. ەندى ونى ۇستاي المايسىڭ. قورشاپ، قورالاپ، تۇزاققا دا تۇسىرە المايمىز. ول ميلليونداعان ادامداردىڭ كوڭىل سارايىن كەزىپ كەتتى. بۇعان بيولوگيالىق تۇرعىدان كەلسەك، شىرىگەن زات ءوزىنىڭ جانىنداعى وزگە نəرسەلەردى دە شىرىتەدى دەگەن اكسيوما بار. دەمەك، بوجكونىڭ ايتقان سوزدەرى كەيبىرەۋدىڭ ايىزىن قاندىرادى، ەندى بىرەۋلىڭ نامىسىن تۋدىرادى. نامىسى بارلار قارسى ءۇن قاتتى، ايىزى قانعاندار ۇندەمەي ىشتەن «سەندەرگە سول كەرەك» دەستى.

بوجكو جەرلەستىڭ əرەكەتىن قازاقتىڭ قاراپايىم سوزىمەن ايتساق، «ءبىر قارىن مايدى ءبىر قۇمالاق شىرىتەدى» دەگەننىڭ كەرى بولدى. قارىن دەپ وبرازدى تۇردە ءبىزدىڭ قوعامىمىزدى الاتىن بولساق، ونىڭ بۇل ءسوزى قوعامنىڭ تۇتاستىعىنا، بىرلىگىنە نۇقسان كەلتىردى. سول سەبەپتى مۇنداي ارازدىق تۋدىراتىن «شىرىگەن سوزدەردىڭ» يەسى ۇلت ارازدىعىن تۋدىرۋشى رەتىندە ءتيىستى قاتاڭ جازاعا تارتىلۋى كەرەك بولاتىن. ەگەر جازانىڭ ءتۇرى مىناداي بولسا، كەڭىستىككە تاراعان «شىرىگەن ءسوز» قوعامنىڭ تۇراقتىلىعى تۇرعىسىنداعى ءوز جۇمىسىن ودان ءəرى ءتۇرلى فورمادا جالعاستىرا بەرەدى دەپ توپشىلاۋعا بولادى.

2. ۇندەمەگەن ۇيدەي پƏلەدەن قۇتىلادى. اتا-بابامىزدىڭ داۋ-دامايدان، قورلىق پەن زورلىقتان قۇتىلۋ جولىندا ايتقان ماقالى. بىراق وسى ماقالدى مىنا وقيعاعا قولدانۋعا بولا ما؟ مۇنىڭ ەكى جاعى بار. ءبىرىنشىسى - ۇندەمەي قالىپ، ۋاقىتتىڭ تەزىنە سالۋ. تۇتاس ۇرپاق اۋىسىپ، دەموگرافيالىق وزگەرىستەرگە يەك ارتۋ. 30 جىل وسىنداي ساياسات ۇستاندىق. سول كەزدەردەن بەرى بىرنەشە ۇرپاق اۋىسىپ ۇلگىردى، ۇلكەن دەموگرافيالىق ۇردىستەر دە ورىن الدى. بىراق سونىمەن بىرگە الاۋىزدىق تۋدىرۋشىلاردىڭ جاسى دا جاسارىپ كەلە جاتقانى بايقالادى. دەمەك، ول ساياساتتى بۇدان ءəرى ۇستانۋ كوڭىلدەگىدەي نəتيجە بەرمەۋى مۇمكىن.

ەكىنشىدەن، تۇتاس العاندا قوعامنىڭ ۇندەمەي قالۋى ءسوز ەستىگەن ۇلتتىڭ ىشكى دۇنيەسىنە، نامىسىنا قوردالانىپ، جينالا بەرەدى. قورلانۋشى كوڭىلىنە قورلاۋشىنىڭ ءسوزى مەن ونىڭ ءəدىل جازا الماعانىنا بايلانىستى تۋىنداعان اشۋ-ىزاسى تۇراقتى ورىن تەۋىپ، ول ونى كوڭىلىنە جيناي بەرەدى. ويتكەنى ونىڭ باسقا امالى جوق، قولىنان كەلەتىن قايرانى جوق. سويلەيدى، ءسوزى جەتپەيدى. ءۇن قاتادى، ءتيىستى ورىندار جۋىپ-شايىپ، جىلى جاۋىپ قويادى. مəسەلە بەيبىت شەشىلگەندەي بولادى. اشۋ تارقاعانداي əسەر قالدىرادى. بىراق «شولمەك مىڭ كۇن سىنبايدى، ءبىر كۇن سىنادى» دەگەندەي، قوعامدا əلدە ءبىر كەلەڭسىز جاعداي ورىن العان كەزدە باياعى بويعا جينالعان اشۋ-ىزا زاپىرانعا اينالىپ، قاھار بولىپ نايزاعايداي ويناۋى مۇمكىن. «مىلقاۋدىڭ اشۋى قاتتى» دەگەندەي، قولدان «مىلقاۋعا» اينالعان جۇرتتىڭ اشۋ-ىزاسى زورلىققا ۇلاسىپ كەتۋى عاجاپ ەمەس. قوردايدا بولعان وقيعالار ءسوزىمىزدىڭ ايعاعى.

3. جوعارىدا اتالعان قازا حالقىنىڭ باسۋ مəنىندە ايتىلعان قاناتتى سوزدەرى بۇگىنگى قوعامدا جۇمىس ىستەمەي تۇر. نە ىستەۋ كەرەك؟ مۇندايدا الاۋىزدىق تۋدىرۋشى جۇرتتىڭ كوڭىلىندە جۇرگەن كۇماندى ويلاردى ورتاعا سالىپ تالقىلاۋ قاجەت. ول تالقىلاۋلار دەسوۆەتيزاتسيا، دەكوممۋنيزاتسيا سىندى اۋقىمدى ديسكۋرستار اياسىندا ءجۇرۋى كەرەك. زاۋىت-فابريكالار، قالا سالىپ بەردىم /كيريلل جەرلەسىمىزدىڭ «مى وسۆويلي» دەگەن ءسوزىنىڭ استارىندا وسىنداي ويلاردىڭ جاتقانى كۇمانسىز/ دەگەن ۋəجگە، حالىقتى الاپات اشتىققا ۇشىراتىپ، رەپرەسسيا قىلىشىنا بايلاپ، قۋعىن-سۇرگىنگە سالا كەلە قاڭىراپ بوساعان جەرگە يمپەريانىڭ وزگە ايماعىنان كىسىلەردى كوشىرىپ اپارۋ ارقىلى وتارلاۋ كەڭەس پاتشا زامانىنان باستاۋ العان يمپەريالىق ساياساتىنىڭ جەمىسى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ، سول ساياساتقا قاراپايىم جۇرت قۇربان بولعانىن اشىق ايتا وتىرىپ، بۇگىنگى تəۋەلسىز قازاقستاننىڭ ماقسات-مۇراتى جولىنان الاسقانداردىڭ قاتارىن ازايتۋ امالىنا كوشۋىمىز قاجەت. وسىنداي اۋقىمدى يدەولوگيالىق تۇرعىدان جۇمىستار جۇرگىزىلمەسە، «بوجىراعان» بوجكولاردىڭ قاتارىنىڭ ازايماسى انىق.

مۇنداي ديسكۋرسقا عالىمدارمەن قاتار قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى دا بەلسەنە ارالاسۋى قاجەت. ايتپاقشى، بۇل ۇيىم بوجكونىڭ ىرىگەن اۋزىنان شىققان شىرىگەن سوزىنە العاشقى تاس اتۋشىلار قاتارىندا بولۋى كەرەك ەدى. بىراق، كەڭەس زامانىنداي، ءبىر-ءبىرىنىڭ كەۋدەسىنە تەمىر-تەرسەك تاعۋعا، مەيرامداردا ەتنوكيىمدەرمەن اتويلاپ شىعۋعا قۇمار بۇل ۇيىم دا، əدەتتەگىدەي، ۇندەمەي قالدى. اتالمىش ديسكۋرس قوعامدى اعارتۋعا، بوجكو سىندى اداسقان جەرلەستەرىمىزدى ەل مۇددەسى مەن ورتاق مəسەلەسىنە تارتۋعا كەرەك.

بىراق ءسوز قونباي، مويىنۇسىنباي سانالى تۇردە كەرى كەتەتىندەردى زاڭ شەڭبەرىندە قاتاڭ جازا جالاڭداپ كۇتىپ تۇرۋى دۇرىس كورىنىس. بۇل تۇستا زاڭنىڭ قاتال ورىندالۋى - مىقتى پروفيلاكتيكالىق شارا. بوساڭ جازا، بوس ۇستاعان قامىس قولىڭدى كەسەتىنىندەي، تۇبىندە قوعامدى جازالايدى.

تۇيىندەي كەلگەندە، قازاقستاندا، əسىرەسە، سولتۇستىكتەگى كەڭەستىك، كوممۋنيستىك قوعامنىڭ سارقىنشاقتارىن مەنتالدىك تۇرعىدا جەڭبەي بولمايدى. ولاي بولماسا، بوجكولار ءتۇرلى فورمادا «بومبا بولىپ» ءəلسىن-ءəلسىن جارىلا بەرەدى.

تاقىرىپقا تۇزدىق:

قازاقتى قورلاپ قۇتىردىم، كەشىرىم سۇراپ قۇتىلدىم!

بوجكو 7 جىلعا سوتتالۋى مۇمكىن...

بوجكونىڭ بەتپاقتىعىنا بايلانىستى

Abai.kz