پورتالىمىزدىڭ الداعى ساندارىندا ءبىز ورىس پوەزياسىنىڭ كۇمىس عاسىرىنا ساپار شەگەمىز. سەبەبى ءبىز، الىس-جاقىن كورشىلەرىمىزدىڭ ادەبي مۇراسىن جاقسى بىلۋگە مىندەتتىمىز. تابىنۋ نەمەسە ىقپالىنا ءتۇسىپ قالۋ ءۇشىن ەمەس. زەرتتەۋ، زەردەلەۋ ءۇشىن. نەگە دەسەڭىز، كەز-كەلگەن ۇلتتىڭ مىنەز-قۇلقى،  ماقسات-مۇراتى ەڭ الدىمەن ادەبيتىندە كورىنىس تابادى. نەمەسە، سول ۇلتقا قاجەتتى رۋحاني دۇنيەنى، مۇرات پەن ماقساتتى ەلدىڭ اقىندارى مەن جازۋشىلارى سومداپ، جۇيەلەيدى. راس، ورىس اعايىندارىمىزدىڭ ادەبي تاريحىنان قازاق ءبىرشاما حاباردار. ال، اشىپ ايتپاساق تا «قىتاي» دەگەن ءبىر ۇرەيدىڭ ىشىمىزدە جۇرگەنى تاعى بار. شىعىس جاقتان ەسەتىن جاعىمسىز ساياسي سامال قازاق ءۇشىن داۋىلعا اينالىپ كەتپەسىن دەسەك، بىزگە ولاردىڭ دا ادەبيەتىن جەتىك بىلۋىمىزگە تۋرا كەلەدى. بۇل ەندى باسقا ماقالانىڭ ماسەلەسى. قازىرگە ءبىز الاعاشقى تاقىرىبىمىزعا قايتا ورالايىق.

ورىس پوەزياسىنىڭ كۇمىس عاسىرى ءبىرىن-ءبىرى مويىندامايتىن بەس ادەبي اعىمنان تۇرادى. ولار: سيمۆوليزم، فۋتۋريزم، اكمەيزم، يماجينيزم جانە وبەريۋتتەر پوەزياسى.

پورتالىمىزدىڭ الداعى ساندارىندا ءبىز ورىس پوەزياسىنىڭ كۇمىس عاسىرىنا ساپار شەگەمىز. سەبەبى ءبىز، الىس-جاقىن كورشىلەرىمىزدىڭ ادەبي مۇراسىن جاقسى بىلۋگە مىندەتتىمىز. تابىنۋ نەمەسە ىقپالىنا ءتۇسىپ قالۋ ءۇشىن ەمەس. زەرتتەۋ، زەردەلەۋ ءۇشىن. نەگە دەسەڭىز، كەز-كەلگەن ۇلتتىڭ مىنەز-قۇلقى،  ماقسات-مۇراتى ەڭ الدىمەن ادەبيتىندە كورىنىس تابادى. نەمەسە، سول ۇلتقا قاجەتتى رۋحاني دۇنيەنى، مۇرات پەن ماقساتتى ەلدىڭ اقىندارى مەن جازۋشىلارى سومداپ، جۇيەلەيدى. راس، ورىس اعايىندارىمىزدىڭ ادەبي تاريحىنان قازاق ءبىرشاما حاباردار. ال، اشىپ ايتپاساق تا «قىتاي» دەگەن ءبىر ۇرەيدىڭ ىشىمىزدە جۇرگەنى تاعى بار. شىعىس جاقتان ەسەتىن جاعىمسىز ساياسي سامال قازاق ءۇشىن داۋىلعا اينالىپ كەتپەسىن دەسەك، بىزگە ولاردىڭ دا ادەبيەتىن جەتىك بىلۋىمىزگە تۋرا كەلەدى. بۇل ەندى باسقا ماقالانىڭ ماسەلەسى. قازىرگە ءبىز الاعاشقى تاقىرىبىمىزعا قايتا ورالايىق.

ورىس پوەزياسىنىڭ كۇمىس عاسىرى ءبىرىن-ءبىرى مويىندامايتىن بەس ادەبي اعىمنان تۇرادى. ولار: سيمۆوليزم، فۋتۋريزم، اكمەيزم، يماجينيزم جانە وبەريۋتتەر پوەزياسى.

وسى بەس اعىم ەكى ءداۋىردىڭ، ياعني ءحىح عاسىردىڭ اياعى مەن حح عاسىردىڭ باس كەزەڭىندە داعدارىسقا ۇشىراعان، ويى مەن سەزىمىنەن جان كەتە باستاعان ورىس پوەزياسىن قايتا ءتىرىلتىپ الدى. جالپى، ەكى ءداۋىردىڭ اراسىندا ادەبيەتكە كىرگەن قاي بۋىن ءوزىن كەرەكسىز، ساف التىنداي باعالاناتىن كلاسسيكا كەزەڭىنەن كەيىن تۋعان جەتىمەك ۇرپاق سەزىنەتىنى بەلگىلى. قازاق ادەبيەتىنە دە مۇنداي ءۇردىس تاڭسىق ەمەس. الىسقا بارماي-اق قويالىق، حح عاسىردىڭ 90-شى جىلدارىندا ادەبيەت كوشىنە ارالاسقان جاس بۋىن اقىن-جازۋشىلار ءالى كۇنگە دەيىن ەسىن جيناي الماي كەلەدى. بىزدىڭشە، ونىڭ سەبەبى مىنادا. ەكى عاسىردىڭ ورتاسىندا كەرىلگەن «التىن كوپىر» وكىلدەرى اتالىپ جۇرگەن مارالتاي رايىمبەكۇلى، ديدار امانتاي، ءامىرحان بالقىبەك، داۋرەن قۋات، باۋىرجان باباجان، جاراس سارسەك، الىبەك شەگەباي جانە تاعى باسقالار كەرەعار ەكى يدەولوگيانىڭ، قاراما-قايشىلىقتى ەكى جۇيەنىڭ تۇتقىنى بولىپ قالدى. ول كەزدە، الپىسىنشى جىلداردا ادەبيەتكە كەلگەن اعا-اپالارىمىزدىڭ اتاعىنان ات ۇركەتىندەي جاعداي ەدى. امالسىزدان، بۇلار جاڭا فورمالار، تىڭ يدەيالار، قولدانباعان وبرازدار ىزدەي باستادى. ولەڭدەرى مەن پروزالىق شىعارمالارى كوبىنەسە ءولىم جايلى ويلارعا تولى، جالعاننان تىس الەمدەر ىزدەۋ ارەكەتىندەگى دەپرەسيالىق سارىندا بولدى. بۇل سارىن وكىنىشكە وراي، ءبىزدىڭ بۋىنعا دا ءتان بولىپ كەلەدى. وسىلايشا، قازاق ادەبيەتىنىڭ كۇمىس عاسىرى باستالىپ تا كەتكەنىن ءبىز اڭعارماي جۇرگەن شىعارمىز...

ورىس پوەزياسىندا ءدال وسىنداي زاڭدى ءۇردىستى ءحىح عاسىردىڭ اياعى مەن حح عاسىردىڭ اراسىنداعى ءولارا كەزىندە باسىنان كەشىرگەن بولاتىن. اتالعان بەس اعىمنىڭ العاشقىسى بولىپ پوستپۋشكيندىك شالاجانسار ورىس پوەزياسىنىڭ اۋزىنا سۋ تامىزعان سيمۆوليستەر ەدى.

سيمۆوليستەر ادەبيەتكە كەلگەن كەزدە پاتشالىق رەسەيدىڭ قوعامى كوممۋنيستىك جۇيەگە ءوتۋ العىشارتتارىن جاساپ جاتقان بولاتىن. پاتشانىڭ بيلىگى السىەپ، الىپ يمپەريانى لاڭكەستىك ۇيىمدار تۇعىرىنان شايقالتا باستاعان بولاتىن. پاتشالىق ۇكىمەت بىرىنەن سوڭ ءبىرىن ەنگىزگەن رەفورمالار ءوز جەمىسىن بەرمەدى. بۇل تۇستا رەسەيدىڭ ەۋروپا ەلدەرىمەن دە قارىم-قاتىناسى ناشارلاي باستاعان-دى. وسىنداي ساياسي رەاكتسيا جىلدارىنان كەيىنگى قوعامنىڭ ماقساتسىز ءھام ءۇمىتسىز، بەيمازا كەزىندە دۇنيە ەسىگىن قاعىپ، پۋشكين مەن لەرمونتوۆتى جۇتقان رەسەيدىڭ رۋحاني الەمىنە يمەنىپ كىرگەن سيمۆوليستەردى تەك داۋاسىز دەپرەسسيا مەن پەنداۋي كوڭىلسىزدىك كۇتىپ تۇرعان ەدى.

ءوز ورتاسىنىڭ رۋحاني جانتالاسىن، قوعامنىڭ رۋحسىزدىق دەرتىن، زامانىنىڭ زار-مۇڭىن اشىق ايتا الماعان، نەمەسە مۇمكىندىگى بولماعان ۆلاديمير سولوۆەۆ، ۆياچەسلاۆ يۆانوۆ، يننوكەنتي اننەنسكي، دميتري مورەجكوۆسكي، زينايدا گيپپيۋس، ۆالەري بريۋسوۆ، كونستانتين بالمونت، الەكساندر بلوك، اندرەي بەلىي، فەدور سولوگۋب جانە ماكسيميليان ۆولوشيندەر ولەڭدەرىندە ءوز ويلارىن سيمۆولدار مەن يشارالار ارقىلى جەتكىزۋگە تالپىندى.

مىسالعا، مەرەجكوۆسكيدىڭ «ادامداردى سۇيە المادىم، نەتەرمىن» ولەڭىنەن:

ادامداردى سۇيە المادىم، نەتەرمىن،

مەن ولارعا تۋعانىمنان بوتەنمىن.

بيىك تۇرعان جاعىمسىنعان دوستاردان،

ماعان قىمبات ەشنارسە جوق اسپاننان!

جاداۋ جانعا كورسەتەدى تۋىستىق،

جۇلدىزدار مەن مۇزداي سۋىق كەڭىستىك.

بۇگىن ماعان ءشولدىڭ مۇڭى ەڭ ىستىق،

سۇيكىمدىرەك سوسىن مىلقاۋ تىنىشتىق....

(ولەڭدەر ماقالا اۆتورىنىڭ اۋدارماسىنان بەرىلىپ وتىر)

نەمەسە ا. بلوكتىڭ:

ءتىرى مۇردە بوپ كۇيىپ ءجۇرمىن،

ازابىن ايتپاي ولمەگەنگە.

ءومىردىڭ سىرىن جيىپ ءجۇرمىن،

ومىرگە ءالى كەلمەگەنگە.

-سياقتى ولەڭدەرىن الايىقشى.

وسى ەكى ولەڭدە سول كەزدەگى قوعامنىڭ مۇڭى، سول كەزدەگى الاساپىران كەزەڭنىڭ سۋرەتىمەن استاسقان اقىننىڭ تراگەدياسى تۇر ەمەس پە؟! سيمۆول - بەينە ارقىلى ەكەۋى دە سول كەزدەگى رەسەيدىڭ جالعان، «كارناۆالدىق» كوڭىل كۇيدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندىعىن كورسەتەدى. قوعام دەگەن تەاتردىڭ تراگيليريكالىق دراماسىن جۇرەكتى شىمىرلاتىپ، ادەمى جەتكىزەدى. ادەمىلىك دەيمىز-اۋ، وسى اعىمنىڭ وكىلدەرى ورىس پوەزياسىنداعى ءسيمۆوليزمنىڭ نەگىزىن قالاۋشى سولوۆەۆ سياقتى، سولوۆەۆ ءوز كەزەگىندە دوستوەۆسكيگە ۇقساپ الەمدى سۇلۋلىق قۇتقارادى دەپ سەندى. سۇلۋلىق سيمۆوليستەر ءۇشىن ار-وجدان، يماندىلىق پەن پاراسات، ادامگەرشىلىك پەن مادەنيەتتىلىكتەن جوعارى تۇردى. كەرەك دەسەڭىز، سيمۆوليستەر وزدەرىن سۇلۋلىقتان تاراعان ۇرپاقپىز دەپ سەزىندى. مىسالى، ۆ.يۆانوۆتىڭ العاشقى جىر جيناعى «سۇلۋلىق» دەپ اتالسا، سۇلۋلىقتىڭ الەمدى قۇتقارا الاتىن قۇدىرەتى ا. بەلىيدىڭ «سيمفونياسىنداعى» ولەڭدەردىڭ دە باستى لەيتموتيۆى بولدى.

سيمۆوليستەرگە ءتان تاعى ءبىر جايت - ول پلاتوندىق ەكىۇشتى عالام تەورياسى جانە ميفولوگيزمگە بوي ۇرۋ. بۇل، ياعني، بەس كۇندىك جالعاننان شارشاعان اقىنداردىڭ تولاس-تىنىم مەن تىنىشتىقتى باقي دۇنيەدەن ىزدەۋ، سول جاقتاعى ءومىردىڭ كوڭىلسىز بولمايتىنىن ءتۇيسىنۋ ارقىلى پەندەشىلىك تىرلىكتەن باس تارتۋى ەدى. ءفانيدىڭ ءافسانا ەكەندىگىن دالەلدەۋ، ونى اڭىز ءبىر ءتاڭىرىنىڭ قيالداپ وتىرعانى سياقتى ەلەستەتۋ - سيمۆوليستەردىڭ شىعارماشىلىعىنداعى نەگىزگى ەرەكشىلدىگى. وسىنداي ميستيكاعا تاۋەلدىلىك اقىنداردىڭ حالىقتىق پوەزيادان، حالىقتان الىستاپ كەتۋىنە الىپ كەلدى. وسىلايشا پۋشكين، لەرمونتوۆ، نەكراسوۆتاردىڭ وزەگىنەن شىققان قۇدىرەتتى ءسوزدىڭ اسەرىمەن كوتەرىلگەن ورىس رۋحى بەيمالىم كۇيگە تۇسە باستاعان-دى. قىسقاشا قايىرىپ ايتساق، سيمۆوليزم ورىس پوەزياسىنا تالعاجاۋ بولعانىمەن، حالىقتىڭ رۋحىنا نۇر قۇيا العان جوق.

بىزدەگى جاعداي قانداي ەكەن؟..

وسى كەزەڭ پوەزياسىن، اسىرەسە، سيمۆوليستەردىڭ شىعارمالارىن وقىعانىمدا كوز الدىما سول اۆتورلار قۇددى ءبىر كولەڭكەلەر الەمىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقانداي ەلەستەيدى. جانارىما بۋلانعان، سىز قابىرعا ىرگەلەرىندە ويناعان بەلگىلەر، شەگى جوق كوشەلەردەگى تۇنەكتەر مەن ايقاي-ۇرىس، ماستاردىڭ توبەلەسى مەن باسقا ۋاقىتتا دۇنيەگە كەلمەگەندىگىنە وكىنىپ وتىرعان مۇڭلى اقىننىڭ سىنىق ءجۇزى كەلەدى. مۇنداي زاماندا ويىڭدى اشىق ايتۋ تۇگىلى، يشارا ءبىلدىرۋ دە قاۋىپتى بولماق. ايتارىن ايتىپ ءولۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە قويماس. الايدا، پوەزيانىڭ مىندەتى - سول كەزدەگى ءومىردى تاسپاعا (لەنتاعا) تۇسىرەتىن بەينەكامەرا ىسپەتتى. ولاي بولسا، ورىس اقىندارىن سيمۆوليست قىلعان سول قوعامنىڭ ءوزى. شىندىقتان، اششى اقيقاتتان قاشقان قوعام. امال نەشىك، بلوك تا، بەلىي، بريۋسەۆ تە وزدەرى جيىركەنگەن دۇنيەنى سۇلۋ جىرمەن كورىكتەندىرگىسى كەلدى.

بلوك ءۇشىن رەسەي اربانىڭ دوڭگەلەكتەرى بەلىنەن باسىپ ولتىرگەن «سۇلۋ بيكەش» بەينەسىندە كورىنسە، بەلىي ءبىر ولەڭىندە ءوز وتانىن كەدەيشىلىك پەن ناداندىققا قيماي، ارداقتى رەسەيىنىڭ شاڭىراۋعا قۇلاپ جوعالعانىن تىلەيدى. بريۋسوۆ شە؟ بريۋسوۆ ازعىنداعا رەسەيدىڭ ءدۇر سىلكىنەتىن ۋاقىتىن اڭساپ وتكەن، ءبىزىدڭ بابالارىمىز - عۇندار كەلىپ ءبارىن قيراتىپ، جاڭا سەرپىن بەرسە دەپ ارمانداعان!!! وسى ولەڭى ءۇشىن ورىس پوەزياسى بريۋسوۆتى ءالى كۇنگە دەيىن كەشىرە الماي كەلەدى..وسىلاردىڭ ىشىندە بلوكتىڭ ءوزى ورىس بۇقاراسىنىڭ تابيعاتى مەن دۇنيەتانىسھمىنا جاقىن ليريكالىق ولەڭدەرى باسىم بولعانىمەن ەسەنين سياقتى حالىقتىڭ جۇرەگىنەن ۇلكەن ورىن الا العان جوق. ونىڭ سەبەبى، بلوكتىڭ كىرپياز دۇنيەتانىمىندا ەدى. بلوك مەنىڭشە ءوز ۋاقىتىندا تۋماعان دارىن يەسى. سيمۆوليستەردىڭ ىشىندەگى اقىنعا حالىقتىڭ جۇرەگىنە جول تابۋعا نەندەي قاسيەتتەر كەرەك ەكەنىن جاقسى تۇيسىنەتىنى دە وسى بلوك ەدى. ال، اتى اتالعانداردىڭ ءبىرسىپىراسى پسيحولوگيالىق دەرتكە شالدىققان بولاتىن. بلوك ءوزىنىڭ قىم-قيعاش تولعانىستارىن ءبىر قاراعاندا بوياماسى قالىڭداۋ كورىنەتىن ادەمى ليريكاعا ارالاستىرىپ كومىپ تاستاعان. دەمەك، اقىن رەتىندە بلوك ءوزىنىڭ نەگىزگى مىندەتىن تولىعىمەن ورىنداي الماي كەتكەن سياقتى.

«اقىن - قوعامنىڭ ولشەۋشىسى» - دەگەن سوزگە يلاناتىن بولساق، ءوزىن-ءوزى «اقىنمىن» دەپ سەزىنەتىن كەز-كەلگەن جان يەسى، ەڭ باستىسى، ءوز رۋحى مەن جۇرەگىنىڭ ۇنىنە قۇلاق ءتۇرۋى ءتيىس، ول رۋح پەن جۇرەك حالىق دەپ اتالاتىن قاسيەتتى قارا ورماننىڭ توپىراق قاتپارلارى استىنداعى ۇلى اڭسارلار ءھام بيىك مۇراتتاردان تۇراتىن سان تاراۋلى التىنتامىرمەن استاسا بايلانىسىپ، ۇندەسە دۇرسىلدەي سوعىپ جاتۋى شارت. ەكىنشىدەن، اقىن تاريح سوتىنان ساقتانۋى قاجەت.

تاريحتا عالامشاردىڭ ءار نۇكتەسىندە، ءار ۋاقىتتا قايتالانىپ وتىراتىن ءوز زاڭدىلىعى بار. ولاي بولسا، ورىس سيمۆوليستەرى ءوتىپ كەتكەن جولعا ءبىر عاسىر ۋاقىت وتكەنىنە سوڭ ءبىز شىعىپ وتىرمىز دەۋگە بولار. بۇگىنگى شولدەگەن قازاق رۋحىنا ءبىز ءوز پوەزيامىزدان كاۋسار بۇلاقتار تاۋىپ بەرىپ، سۋسىنداتا الامىز با؟ وسى ويلاردان ارىلا المادىم.... ءسىز قالاي ويلايسىز؟