كەشە ارمەنيا العاش رەت رەسەيدەن كومەك سۇرادى. «ازەربايجان اسكەرلەرى ءبىزدىڭ شەكارامىزعا جاقىنداپ قالدى، رەسەي بىزگە 1997 جىلعى ەكى ەل اراسىنداعى كەلىسىم بويىنشا كومەك بەرۋى ءتيىس» دەپ پاشينيان ا4 فورماتتا Times New Romanمەن تاباقتاي ەتىپ كوزىنىڭ جاسىن كولدەتىپ حات جازدى. وسى حاتى ارقىلى نەگىزى ءوزى فرونتتاعى ساتسىزدىگىن مويىنداپ قويدى. حات لەزدە ماسكەۋگە جەتىپ، وعان پۋتين بىلاي دەپ جاۋاپ قاتتى. «پاشەكە، كومەك-مومەكتەن باس تارتپايمىز، ايتىلعان ءسوز، اتىلعان وق كانەشنى، بىراق ۇرىس قيمىلدارى ارمەنيا اۋماعىنا وتسە عانا اسكەري كومەك بەرەمىز. نۋ تى پويمي» دەدى. ادەمى جاۋاپ نەگىزى.

نەگە ارمەنيا رەسەيدەن كومەك سۇرادى، نەگە ودكب-دان ەمەس؟ ويتكەنى ودكب مۇشەلەرى ەرەۆانعا كومەك بەرگىسى كەلمەيدى. ول انىق. ونداعى قازاقستان مەن قىرعىزستان سوعىستىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ اشىق ايتپاسا دا باكۋگە بۇيرەگى بۇرىپ تۇر. ءبىز «تۇركى كەڭەسى» ۇيىمى ارقىلى ارمەنيانى قاتاڭ ايىپتادىق. ول ۇيىمعا 2018 جىلدان بەرى قازاق باسشىلىق ەتۋدە. باردا قالاسىن باسقىنشى سودىرلار اتقىلاعان ساتتە ازەربايجانداعى ەلشىمىز ارمەنيانىڭ ارەكەتىن قاتاڭ سىنعا الدى. ءبىز ۇنەمى «باۋىرمىز، ءتۇبىمىز ءبىر، ءتىلىمىز ۇقساس» دەۋمەن كەلەمىز. بۇل ارينە ەرەۆانعا تۇسىنىكتى ءتىل. مىڭ جەردەن ءبىر وداقتا بولساق تا، ءبىز ازەربايجانعا وق اتپايمىز دەگەن ءتىل. قىرعىزستاننىڭ جاعدايى دا تۋرا سونداي. سوندىقتان ارمەنيا كومەكتى ودكب-دان ەمەس، بىردەن ماسكەۋدەن سۇرادى.

نەگە ماسكەۋ كومەكتى ناقتى بەرەتىنىن ايتپادى؟ يا، ماسكەۋ جاۋاپ قاتتى. بىراق جاۋاپتا «ۇرىس قيمىلدارى ارمەنيا جەرىنە وتسە، وندا ءبىز كەلىسىمگە ساي ارەكەت ەتەمىز» دەدى. بۇل ادەمى جاۋاپ. پۋتين ۇرىس قيمىلدارىنىڭ ارمەنيا جەرىنە وتپەيتىنىن بىلەدى. ازەربايجاننىڭ ماقساتىنا ول مۇلدە كىرمەيدى. جەتى اۋدانىن قايتارىپ السا بولدى، سول ماقسات. ءتىپتى ارمەنيا جەرىنە ازەربايجاندى رەسەي عانا ەمەس، تۇركيا دا كىرگەنىن قالامايدى. سەبەبى ارمەنياعا كىرۋ دەگەن ءسوز، رەسەيدىڭ دە، تۇركيانىڭ دا سوعىسقا اشىقتان اشىق كىرىسۋىنە تۋرا كەلەدى دەگەندى بىلدىرەدى. ول قازىرگى تاڭدا پۋتينگە دە، ەردوعانعا دا كەرەك ەمەس. ول بىزگە دە قاجەت ەمەس. ويتكەنى ماسكەۋ دەگەنىمىز ودكب، انكارا دەگەنىمىز ناتو. ءتۇسىندىڭىز.

ەندى جاعداي قالاي بولماق؟ مەنىڭ سۋبەكتيۆتى ويىمشا، مۇمكىن ول قاتە بولار، ازەربايجاننىڭ ءساتتى جورىعى پاشينياندى تاقتان تايدىرادى. ارمياندار وزدەرى-اق ونى الىپ تاستايدى. وعان سەبەپ كوپ. ءبىر ايدىڭ ىشىندە ارمەنيا 3 ملرد دوللار بولاتىن قارۋىنان ايىرىلدى. 2019 جىلى ارمەنيا بيۋدجەتى 3,35 ملرد دوللاردى قۇرادى. ياعني سوعىستا ءبىر جىلدىق بيۋدجەتتى جاعىپ جىبەردى. ءبىر عانا ايدا. ال ەندى اسكەري بيۋدجەت بويىنشا قاراساق، ارمەنيا 2020 جىلى 600 ملن دوللار ءبولىپتى. مەنىمشە كوبەيتىلىپ كورسەتىلگەن، ءتىپتى سولاي بولعان كۇننىڭ وزىندە ءبىر ايدا ارمەنيا 5 جىلدىق اسكەرگە كەتەتىن قارجىنى ارتيللەريا مەن بايراكتاردىڭ استىندا كۇلگە اينالدىردى. بۇنى حالىق كەشىرە مە؟!

سوعىسقا اتتانعانداردىڭ 80% 19-21 جاسىنداعىلار. اليەۆ رەسمي تۇردە 5 مىڭنان استام جاۋ ساربازى مەرت بولدى دەيدى. ءومىر كورمەگەن، جاپ-جاس ۇلدارىنىڭ نەگىزسىز، ماعىناسىز سوعىستا وپات بولعانىن حالىق كەشىرە مە؟! اكەلەرى ۇمىتا ما؟!

سوعىستىڭ ناتيجەسى بەلگىلى. قازىردىڭ وزىندە ايقىن. پاشينيان قانشا ارانداتسا دا، ازەربايجان قاقپانىنا تۇسپەي كەلەدى. ەندى رەسەيدى ۇرىس دالاسىنا ەنگىزۋ ءۇشىن بىرنەشە نەگىزسىز اقپارات شىعاردى. بۇگىن رەسەي باق-تارىن «ارمەنيا-ازەربايجان شەكاراسىندا رەسەيلىك ەكى سارباز قازا تاپتى» دەگەن اقپارات باستى. ماقساتتارى رەسەي قوعامى ارقىلى ماسكەۋگە قىسىم جاساۋ، سوعىسقا ارالاستىرۋ، بىراق ماسكەۋ وعان كونبەيدى. ەرەۆانداعى رەسەي ەلشىلىگى «بۇل شىندىققا جاناسپايدى، وتىرىك. باق كوزدەرىن اقپاراتتى تەكسەرىپ تاراتۋدى سۇرايمىز» دەپ مالىمدەدى. ءسويتىپ پاشينيان قۇرعان كەزەكتى تۇزاق بوس قالدى.

تاۋلى قاراباقتىڭ وزىنە كەلەتىن بولساق، ۇرىس قيمىلدارى كۇن سايىن حانكەنتىگە جاقىنداپ كەلەدى. بۇگىن ازەربايجان اسكەرلەرى شۋشاعا كىردى دەگەن اقپارات تاراعان ەدى. ءالى ناقتىلانبادى. ءتىپتى سەپاراتيستەردىڭ باسشىسى ارايك ارۋتيۋنيان درون سوققىسىنان ءولدى دەگەن دە مالىمەت بار. ونىڭ دا راس-وتىرىگى ازىرگە بەلگىسىز. ارمەنيا تاراپى وتىرىك دەسە، تۇركيا جاقىن ۋاقىتتا ۆيدەو دالەل كورسەتەمىز دەدى. كۇتەمىز ەندى، باسقا امال جوق.

ال جالپى كەسىرتكەنىڭ قۇيرىعىنداعى جانىنداي عانا جانى قالعان باسقىنشىلار شۋشا ماڭىنىڭ ورمانىن ورتەپ الەك. ءسويتىپ قىزىل ءورت ازەربايجان اسكەرىن العا جىلجۋدا كەدەرگى كەلتىرەدى، ال قويۋ ءتۇتىن درونعا بوگەت بولادى دەپ ويلايدى. ازداپ قيىندىق كەلتىرىپ جاتقانى راس، بىراق بۇل اسكەردىڭ العا جىلجۋىن تۇبەگەيلى توقتاتا المايدى. ساسقان ۇيرەكتىڭ ارەكەتى عوي. انە-مىنە شۋشا الىنىپ، حانكەنتى قۇلايدى-اۋ. مىنە، تۋرا سول مينۋتتا، تۋرا سول سەكۋندتا ارميان حالقى بۇل ساتسىزدىكتىڭ بارىنە كىم كىنالى ەكەنىن ىزدەي باستايدى. ول – پاشينيان! ونى سوعىسقا قوينىنداعى قاتىنىن، ەت جۇرەگى بالاسىن جىبەرگەنى قۇتقارا الا ما؟ قايدام...ۋاقىت كورسەتەدى.

پىسى: ءتۇبى پاشەكەڭنىڭ ورنىنا رەسەيگە بارىنشا ءتيىمدى كانديدات كەلەتىن سياقتى. ال ەگەر وسىنىڭ بارلىعىنان كەيىن پاشينياندى حالقى تاقتان تايدىرماسا، وندا بىلمەدىم وندا شوكپىن)

اسحات قاسەنعاليدىڭ جازباسى

Abai.kz