«وسكەمەن ءوڭىرى وبلىس تۇرماق، ەسىمى بۇكىل ەلگە ءماشھۇر باتىرلار مەن اقىنداردىڭ ەسكەرتكىشىنە كەندە». وسىلاي دەپ ەسەپتەگەن ءبىر توپ ازامات ەندى مۇنداي ەنجارلىقتى قويۋ كەرەك دەيدى. قازاقتى قازاققا تانىتۋ كەرەك دەپ جار سالا بەرگەننەن گورى، ناقتى ىسكە اۋىسقان ءجون دەپ ساناعان ولار ەڭ الدىمەن كوكجارلى كوكجال باراقتىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋعا بەكىنىپ وتىر. بىراق قالتا تاياز، مۇمكىندىك تومەن. مۇنى بىلاي قويعاندا، كەرتارتپا سىلتاۋلار مەن كەرەعار پىكىرلەر قولبايلاۋ بولىپ تۇر. ايتپەگەندە بۇل كەلەلى ءىستىڭ باسى قايىرىلىپ تا قويىپتى. ەسكەرتكىشتى ورناتۋدى ونوماستيكالىق كوميسسيا قۇپتاپ، قالاداعى جاڭا اۋداندا ءبىر جوتانىڭ ءۇستى بەرىلدى. الايدا سول ەسكەرتكىش تۇراتىن كومسومولسكايا كوشەسىن زاتىنا ساي باراق باتىر كوشەسى دەپ اتاۋ دا، ءمۇسىندى اياقتاۋ جۇمىستارى دا ءالى ەشقانداي قولداۋ كورمەي جاتىر. باستاماشىل ازاماتتارعا باستاپقىدا ساناققا وراي جاريالانعان موراتوري كەدەرگى بولىپ ەدى، ەندى داعدارىس كەلىپ كيلىكتى.
«ەسكەرتكىش ەلدىڭ اۋزىنان جىرىپ الىنعان اقشاعا ەمەس، حالىقتىڭ ءوز نيەتىمەن تۇرعىزىلماق. نەگە ەكەنىن قايدام، باراقتىڭ ەسكەرتكىشى تۋرالى ايتىلعالى سىلتاۋ دا كوبەيدى. وسكەمەندە ونسىز دا قازاق زيالىلارىنىڭ، تاريحي تۇلعالاردىڭ مۇسىندەرى از. باتىردىڭ ءمۇسىنى قويىلاتىن كومسومولسكايا كوشەسىن زاتىنا ساي وزگەرتكەندە تۇرعان نە بار؟»، - دەيدى وسى باستامانىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن ءبىلىم سالاسىنىڭ قىزمەتكەرى نۇرلان استەكوۆ.

«وسكەمەن ءوڭىرى وبلىس تۇرماق، ەسىمى بۇكىل ەلگە ءماشھۇر باتىرلار مەن اقىنداردىڭ ەسكەرتكىشىنە كەندە». وسىلاي دەپ ەسەپتەگەن ءبىر توپ ازامات ەندى مۇنداي ەنجارلىقتى قويۋ كەرەك دەيدى. قازاقتى قازاققا تانىتۋ كەرەك دەپ جار سالا بەرگەننەن گورى، ناقتى ىسكە اۋىسقان ءجون دەپ ساناعان ولار ەڭ الدىمەن كوكجارلى كوكجال باراقتىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋعا بەكىنىپ وتىر. بىراق قالتا تاياز، مۇمكىندىك تومەن. مۇنى بىلاي قويعاندا، كەرتارتپا سىلتاۋلار مەن كەرەعار پىكىرلەر قولبايلاۋ بولىپ تۇر. ايتپەگەندە بۇل كەلەلى ءىستىڭ باسى قايىرىلىپ تا قويىپتى. ەسكەرتكىشتى ورناتۋدى ونوماستيكالىق كوميسسيا قۇپتاپ، قالاداعى جاڭا اۋداندا ءبىر جوتانىڭ ءۇستى بەرىلدى. الايدا سول ەسكەرتكىش تۇراتىن كومسومولسكايا كوشەسىن زاتىنا ساي باراق باتىر كوشەسى دەپ اتاۋ دا، ءمۇسىندى اياقتاۋ جۇمىستارى دا ءالى ەشقانداي قولداۋ كورمەي جاتىر. باستاماشىل ازاماتتارعا باستاپقىدا ساناققا وراي جاريالانعان موراتوري كەدەرگى بولىپ ەدى، ەندى داعدارىس كەلىپ كيلىكتى.
«ەسكەرتكىش ەلدىڭ اۋزىنان جىرىپ الىنعان اقشاعا ەمەس، حالىقتىڭ ءوز نيەتىمەن تۇرعىزىلماق. نەگە ەكەنىن قايدام، باراقتىڭ ەسكەرتكىشى تۋرالى ايتىلعالى سىلتاۋ دا كوبەيدى. وسكەمەندە ونسىز دا قازاق زيالىلارىنىڭ، تاريحي تۇلعالاردىڭ مۇسىندەرى از. باتىردىڭ ءمۇسىنى قويىلاتىن كومسومولسكايا كوشەسىن زاتىنا ساي وزگەرتكەندە تۇرعان نە بار؟»، - دەيدى وسى باستامانىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن ءبىلىم سالاسىنىڭ قىزمەتكەرى نۇرلان استەكوۆ.

باتىرلاردىڭ ەل ءۇشىن توككەن تەرى تۋرالى جاس ۇرپاققا جەتكىزۋ - تاريحشىلاردىڭ مۇراتى. وسكەمەندەگى تاريح زەرتتەۋشىلەرى باراق باتىردىڭ ۇرپاعى وسى ولكەگە تاراعان دەسەدى. مۇنى ءبىر ەمەس، بىرنەشە تاريح زەرتتەۋشىلەرى مەن ولكەتانۋشىلار ايعاقتاپ بەرە الادى.

سوۆەتحان يگىباەۆ، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى:

باراق باتىر ەسكەرتكىشى قازاقستاننىڭ ءبىر قالاسىندا جوق. تاريح بەتتەرىنە ۇڭىلسەك، كوكجال باراق باتىر تۋرالى اڭىز-شەجىرەلەر كوپ. كوپتىگى سونشا ونى باسقا قىرىنان كورسەتىپ شاتاستىرعان شىعارمالار دا جەتەرلىك ەكەن. شاتاساتىنداي دا ءجونى بار. قازاق تاريحىندا اسىرەسە جاۋگەرشiلىك زاماندا باراق ەسىمدى جاۋىنگەرلەر دە، ساربازدار دا، باتىرلار دا كوپ بولعان. بىراق ءبىز تاس ءمۇسىنىن قويۋدى ارمانداپ وتىرعان باتىرىمىز وسى ولكەدە دۇنيەگە كەلگەن كوكجال باراق، كوز ىلەسپەس جىلدامدىعىمەن كەز كەلگەننىڭ مىسىن باساتىن قايسارلىعى ءۇشىن ابىلاي حاننىڭ ماقتان تۇتار باتىرلارىنىڭ ءبىرى بولعان.

ەل اۋزىنان جينالعان دەرەكتەر باتىردىڭ جوتاسىندا ەكى ەلى جالى بولعان دەسەدى. اشۋلانعاندا سول ارقاسىنداعى جالى كۇدىرەيىپ كەتەتىن باراق باتىردىڭ ەسىمى قازاققا عانا ەمەس قالماقپەن قىتايعا دا اڭىز بولىپ تاراپتى. اق تۋدىڭ استىندا بەت قاراتپاس باتىر اتانعان ونى ابىلاي «كوكجالىم» دەپ ماداقتاپتى-مىس. ەندەشە ونىڭ تۇلعاسى ەلى مەن جەرىن سۇيەتىن، بويىندا نامىسى قايناپ تۇرعان جىگەرلى ۇرپاقتى تاربيەلەۋگە ۇلگى بولىپ تۇرسا، وسكەمەندەگى قازاقى تاربيەنىڭ ءبىر ساتى بولسىن العا جىلجىعاندىعى ەدى. ەسكەرتكىش وسكەمەندەگى سۋرەتشىلەر ۇيىندە جاسالاتىن بولدى. وسىعان دەيىن ءمۇسىننىڭ نوبايىن دايىنداپ ۇساق-تۇيەك جۇمىستارىن بىتىرگەنگە 900 مىڭ تەڭگەگە جۋىق قارجى جۇمسالىپتى. قازىر وڭىردەگى ءتىل جاناشىرلارى، قوعام قايراتكەرلەرى باستاعان ىستەرىن اياقتاي الماي جومارت اعايىنداردان قول ۇشىن بەرۋدى سۇراۋدا. كوكجال باراقتىڭ ەسكەرتكىشىن تولىقتاي اياقتاۋ ءۇشىن ارنايى قور دا اشىلدى. ازىرگە بۇعان سەلت ەتكەن ەشكىم جوق. بارلىعى قارجىلىق داعدارىستى سىلتاۋراتادى. الايدا پاتريوتتىق جۇمىستارعا ەشقانداي دا داعدارىس كەدەرگى بولماۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى مۇنداعى زيالى قاۋىم. ەگەر جاس ۇرپاق باتىر بابالارىن تانىماي ماڭگۇرت بولىپ وسسە ناعىز «رۋحاني داعدارىس» سوندا بولماق.

جازيرا سۇلتانقىزى، شىعىس قازاقستان وبلىسى

«الاش ايناسى» گازەتى 30 ماۋسىم 2009 جىل