(اڭگىمە)

(اڭگىمە)

اي كولەڭكە بەتى شەرميىپ ۇيەلەپ جاتىر. اسپان تاپ الاتاۋدىڭ ەتەگىنەن باستالعانداي، جۇلدىزى قايسى، شامى قايسى ايىرىپ بولمايدى. شىقسا كىرگىسى جوق، كەتسە قايرىلعىسى جوق، قايرىلماسقا بەكىنگەندە بەت كورىسەرى جانە كەم... قاڭىراعان ءبىر بولمەگە قاڭعىرىپ بارىپ قالعانداي بولاتىنىن ويلاپ كۇرسىندى. راسىندا ادام بولام دەپ كەلگەندە كىسىكيىككە اينالدىرعان الماتىنىڭ تۇنىنەن باسقا مۇڭ شاعار ەشىمى دە جوق ەكەن-اۋ. اتاقتى اقىننىڭ اتىنداعى جاعالاۋعا ءتۇسىپ، شەتكەرەك شانشىلعان فونار تۇبىندەگى ارقالىقتى اعاش ورىندىققا سىلق ەتىپ وتىرا كەتتى. تاس توبەدەن قيعاش تۇسكەن جارىقتىڭ پۇشپاعى باقايىنىڭ باسىندا عانا جاتىر. ارعى جاعىنداعى تىرشىلىكتى كوزىنە دە، كوڭىلىنە دە قوندىرا المادى. قاپتالداعى ورىندىقتا بالاڭ جىگىت ەنەسىنىڭ باۋرىنان ەمشەك ىزدەگەن بۇزاۋداي بالعىن قىزدىڭ القىمىن تۇرتىنكەتەپ وتىر ەكەن. اش بەلدەن وراي تارتىپ، قۇلاق تۇبىنەن قىتىقتاي شارپىعان ىستىق دەمىمەن تۇلا بويدى توقشا ۇرىپ، القىنتىپ اكەتەتىن باتىلسىز بوزبالانىڭ وت قۇشاعىندا ۇيقى قاشىپ، تاڭ بوزىنا دەيىن تالىقسىپ وتىرا بەرەتىن بۇلا شاقتىڭ تانىس سۋرەتى كوز الدىنان جۇگىرىپ ءوتتى. موينىن ىشىنە تىعىپ، ەكى قولىن قالتاسىنان الماعان كۇيى تالتىرەكتەي باسقان ەركەكتىڭ كۇركىلى سەلك ەتكىزدى. بەت-اۋىزى تۇتىندەپ، ەزۋىندەگى تەمەكىنىڭ تۇقىلىن شايناپ بارادى ەكەن. ولاق پەن شولاقتىڭ، پۇشىق پەن پىسىقتىڭ ەسەبىنەن جاڭىلتقان كىدىلىگى ۇستاپ، جيىرىلا قالدى. قۇددى، ەتەگىن باسىپ كەتكەندەي. سوسىن مىرس ەتتى. «...باقىتىمىز جۇعىستى بولسىن!» دەدى-اۋ...
ءومىردىڭ ءوتىپ بارا جاتقانىن ون ەكى ايدا ءبىر ەسكە سالىپ قوياتىن ادەتى. جىلدا پالەنشەكەڭ ەكەۋىنىڭ باسىنان اتتاپ كەتە الماعان باقىتتىڭ سىلەكەيىنەن دامەتتىرىپ، ءبىرى وڭ جاقتان ءورىس ۇزارتا الماعان، ءبىرى تالاق ارقالاپ توركىنىن تاپقان قامكوڭىل قۇربىلارىنىڭ كوكەيىن قۇرتتاتىپ قويا بەرەتىن ادەتى. باسقالارعا بۇيىرماي-اق قويعان پالەنشەكەڭدەر دە تاپ بۇنىڭ جولىندا شاشىلىپ جاتقانداي، جىلدا بىرەۋىمەن تابىسىپ، ەسى شىعىپ وتىرعانى.
كەيدە جىنى كەلەدى. وسى جاسقا دەيىن جالعىز جۇرگەنىن كوزى تۇسكەن جىگىتتىڭ كوڭىلىن شىرماپ، جەتەگىنە ەرەرلىك القام-سالقام مىنەزىنىڭ جوقتىعىنان، ۇمىتپەن كوز تىككەنگە كۇدىپەن قايتا قارايتىن سەكەمشىل تالعامپازدىعىنا جابادى. ايتپەسە ۇرعاشىنىڭ ءوڭدىسىن كورسە، قالعان دۇنيەنىڭ ەسەبىنەن جاڭىلاتىن ەركەك بايعۇستىڭ قايسىسى ءسوز ايتپادى.  جاسى دا بار ەدى، جاسامىسى دا بار ەدى. جامانى دا، جاقسىسى دا... بالكىم. ءتىپتى ايەلى بار ەكەنىن جاسىرماعانمەن، ءۇيىرىلىپ كەتە دە الماي «بالانى دا، باسقاسىن دا قيدىم جولىڭا، مەن سەندىكپىن» دەپ ەسىن شىعارعاندارى جوق ەمەس. قۇدايعا شۇكىر، ەسى شىقسا دا، اقىلى ورنىندا بولاتىن.
كەيدە قىرت ءومىردىڭ قيقىمىنداي تاعدىرىن ءار جىرتىققا ءبىر ولشەۋمەن كۇن وزدىرىپ جۇرگەن قۇربىسىن ايايدى. ويىندا بار، قوينىندا بار، قاسىندا جوق پالەنشەكەڭدەر، بوتەن ايەل مەن جات ەركەكتىڭ ءبىرىن قىمسىنۋدان، ءبىرىن قىسىلۋدان ازات ەتەر ارسى-گۇرسىدەن سولىعى باسىلعان كۇنى، باسقا قورانىڭ مەكيەنىن قۋىپ كەتەرىن بىلە تۇرا بەتى قايتپايتىنىنا ناليدى.     
مىناۋىسىن كوشەدەن تاپپاسا، كورمەدەن تاپپاعان-اۋ دەپ باستابىندا-اق توپشىلاعان. راسىندا تۇنگى كلۋبتىڭ كۇزەتشىسى ەكەن. «كومۋ زا تريدتساتتا» ەكى وكپەسىن قولىنا ۇستاپ ءجۇرىپ تانىسقان كورىنەدى. ەسىمى قۇلبولدى. ليۋسترانىڭ ساۋلەسى توبەسىندە سىرعاناق تەۋىپ جۇرگەن قازانداي سارى باستىڭ جەلكەسى قۇج، شەكەسى قاتپار-قاتپار، كەڭسىرىگى ۇگىتىلە دومبىققان، جانارى اششى ەكەن. جىگىتتىڭ مىنەزدىسىن ەمەس، شارقاياسىن كورىپ تۇرعانداي جاتىرقاي باس يزەستى. جەتى اتاسىنان بەرى بەكزاتتىق ارىلماعان دجەنتلمەن كىسىمسىپ، سۇق ساۋساقتىڭ ىمقىرۋىندا قىلقيعان شۇڭعىل قاسىقپەن سالاتتىڭ ىرگەسىنەن قوپارا كوسىپ، تۋعان كۇن يەسىنە جەم تاستاپ وتىر. جاقتىرماي وتىرعانىمەن ءىسى جوق، بۇعان دا مىرزالىق تانىتتى. ارتىنشا وتىرعاندارعا جاعالاي كونياك قۇيىپ، قىرلى ريۋمكانىڭ ءبىرىن ءوزى دە شىمشي قىسىپ، قۋانىش يەسىنە قاراعان. قۇربىسى دا لىپ ەتىپ ورنىنان تۇردى. بيىلعى تۋعان كۇنىنە جاراتۋشىسى ەرەكشە سىيلىق جىبەرگەنىن تەبىرەنە بايانداي كەلىپ «قىزدار، بارىڭە دە قۇلەكەڭ ەكەۋىمىزدىڭ باقىتىمىز جۇعىستى بولسىن!» دەپ سول تۇرعان بويدا ريۋمكانى قوتارا سالدى. كوڭىل اۋانىنا قاراي كەلىستى-كەلىسسىز باس قوسىپ، شەر تارقاتىسار وتىرىستاردا اركىم ءوز مۇڭىنا بۇركىپ-بۇركىپ جىبەرەتىن زاھار سۋدى بۇل جولى دا ۇزاق موليتكەن جوق... كەڭىردەكتە لاپ ەتكەن وتتى داۋىل تومەن قاراي جۇيتكىپ بەردى. سوسىن ماڭدايى ءجىپسىپ سالا بەرگەن. بىراق  باسى كوڭىلدى دىردۋمەن باستالىپ، اياعى جىلاپ-سىقتاۋعا ۇلاساتىن، اربىردەن سوڭ قايداعى ءبىر جۇرەكتى قوزعار اۋەندى ىڭىلداپ جاتىپ قالعىپ كەتەتىن ادەپكى كەپتىڭ قۇيرىعىن شۇبالتۋعا بۇل جولى كوڭىل شاپپادى. كيىنىپ سىرتقا شىققان...
سۋرەتتە - سۋرەتشى ەدۆارد مۋنكتىڭ «ايقاي» كارتيناسى
«اباي-اقپارات»