قاسيەتتى قازاق دالاسىنىڭ دارابوز ۇلدارى مەن قىر گۇلىندەي قىزدارىنىڭ اراسىندا قازاق دەگەن اتاۋعا ەسىمىن قوسىپ ايتۋعا بولاتىندارى ءبىر توبە. سولاردىڭ ءبىرى – قاپاش، ءانشى قاپاش. قازاقتىڭ قاپاشى!
ءبىر كەزدە نابات ايداۋلەتوۆا ەكەۋى قازاق ونەرىنىڭ كوگىلدىر اسپانىندا قوس جۇلدىزداي جارق ەتىپ شىققاندارى كۇنى كەشە عانا سياقتى ەدى. زىمىراعان ۋاقىت-اي! سودان بەرى قىرىق جىل ءوتىپتى. سول ءبىر جىلدارى «گۇلدەر» ءانسامبلىنىڭ قۇرىلعانى جايىندا بۇكىل گازەت-جۋرنالدا جازىلىپ، راديو مەن تەلەديداردان حابارلار بەرىلىپ جاتتى. قوس اققۋدىڭ ۇنىنە تامسانباعان، تاڭداي قاقپاعان، سۇيسىنبەگەن جان قالمادى دەسە دە بولادى.
قازاقتىڭ كيەلى دومبىراسىن ۇستاپ، ساحناعا شىققان اققۇبا ءوڭدى، دوڭگەلەك ءجۇزدى بوتاگوز قىزدىڭ مايدا قوڭىر ماقپال داۋسى جۇرتتى سول كەزدە-اق بىردەن باۋراپ العان ەدى. ول – قازىر ەسىمى ەلگە تانىمال بولىپ وتىرعان، دومبىرامەن ءانىن تەك ءوز داۋسىمەن ايتاتىن، فونوگرامما دەگەنىڭدى مويىندامايتىن قاپاش-تۇعىن... قاپاش قابىكەنقىزى قۇلىش – ءانشى، قىرىق جىلعا جۋىق ءان سالىپ، قازاق ونەرىنە ءبىر كىسىدەي ەسەلى ەڭبەك سىڭىرگەن جان. ال ەندى ونىڭ ونەردەگى ونەگەلى دە ومىرشەڭ ەڭبەك جولىنا كوز جىبەرەر بولساق، ول بىلاي ورىلەر ەدى:
كوكشەنىڭ قالىڭ ەلى جەڭىس كۇنىنىڭ جىل سايىنعى مەرەكەسىن كەزەكتى رەت تويلاپ جاتقاندا دۇنيەگە كەلگەن قاپاش كوپ بالالى وتباسىنىڭ ۇلكەنى ەكەن.
كىندىك قانى تامعان جەرى – كورىكتى كوكشەنىڭ دوڭگىلاعاش دەگەن اۋىلى. وسىنداعى باستاۋىش مەكتەپتى، سودان كەيىن كوكشەتاۋداعى №3 قازاق ورتا مەكتەبىن ءبىتىرىپ، رەسپۋبليكالىق ەسترادا ستۋدياسىنا وقۋعا تۇسكەن. قازاق ونەرىنىڭ العاشقى قارلىعاشتارىنىڭ ءبىرى گۇلجيھان عاليەۆانىڭ كەڭەسىمەن عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتىڭ كلاسى بويىنشا ستۋديانى 1969 جىلى تامامداعان قاپاش سول جىلدىڭ قازان ايىنىڭ باستاپ جاڭا قۇرىلعان «گۇلدەر» ءانسامبلىنىڭ ءانشىسى بولىپ قابىلدانعان. مىنە، سودان بەرى قاپاشتىڭ ءبىر وزىنە عانا ءتان، تەك وزىنە عانا جاراسىمدى ادەمى الەمى – ءان كوشى جالعاسىپ كەلەدى.
العاشقى ۇلكەن تابىسىنىڭ ءبىرى – بوستاندىق ارالى اتانعان كۋبانىڭ استاناسى گاۆانا قالاسىندا وتكەن جاستار مەن ستۋدەنتتەردىڭ دۇنيەجۇزىلىك 2-فەستيۆالىنىڭ لاۋرەاتى اتانۋى. بۇل – 1978 جىل بولاتىن.
كەلەسى جىلى «قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى» اتاعىنا يە بولدى. كەڭەستىك داۋىردە «ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالىمەن ماراپاتتالدى.
قاپاش قوعامدىق جۇمىستار اتقارۋعا دا ۋاقىت تابا ءبىلىپ، ەلىمىزدىڭ اسەم تابيعاتىن قورعاۋ ىسىنە ۇلەس قوسىپ كەلەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىقارالىق قوعامدىق «ەكولوگيا» اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى (29 قاراشا 2001 جىل). وسى اكادەميانىڭ ەكولوگيا جانە مادەنيەت ماماندىعى بويىنشا تولىق مۇشەسى بولىپ سايلانعان. ال ەڭ باستى تابىسى – ەلىنىڭ ەركەسىنە، حالقىنىڭ سۇيىكتىسىنە اينالعانى.
قاپاش كونتسەرتتىك ساپارمەن ەۋروپا، ازيا، امەريكا قۇرىلىقتارىنىڭ 36 ەلىندە بولدى. العاشقى شەتەلدىك ساپارى ءۇندىستاننان باستالعان (1967). سودان كەيىن گەرمانيا، سيريا، فرانتسيا، امەريكا قۇراما شتاتتارى، جاپونيا، پورتۋگاليا، گرەكيا، مالايزيا، سينگاپۋر، پاكستان، شري-لانكا، بيرما، يۋگوسلاۆيا، فينليانديا، شۆەتسيا، نورۆەگيا جانە تاعى باسقا ەلدەردە دالامىزدىڭ دارحاندىعىن، حالقىمىزدىڭ قۇدىرەتىن ءان ارقىلى تانىتتى.
وسىناۋ ساپارلاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ءبىر ەستە قالارلىعى – 1986 جىلى پاريجدە، سوناۋ وتكەن عاسىردىڭ جيىرماسىنشى جىلدارىنىڭ ورتاسىندا اتاقتى امىرە ءان سالعان ساحناعا قازاقتىڭ دومبىراسىمەن شىعۋى ەدى. امىرە تارتقان دومبىرا ءۇنىن كونە كوز فرانتسۋزدار ۇمىتا قويماسا كەرەك. ورىندارىنان تۇرىپ، كوپكە دەيىن وتىرماي قول سوعىپ، قوشامەتتەپ، قاپاشقا قايتا-قايتا ءان سالدىرعان!
قاپاشتىڭ رەپەرتۋارى وتە باي. اسىرەسە ۇكىلى ىبىرايدىڭ «سۇلۋ كوكشەسى» مەن «قالدىرعانى»، مۇحيتتىڭ «اقەركەسى»، ساكەن سەيفۋلليننىڭ «ءبىزدىڭ جاقتا»، «تاۋ ىشىندە» اندەرى قاپاشتىڭ ورىنداۋىندا ەرەكشە ءبىر ەكپىنمەن، سىرلى دا سۇلۋ سازبەن قۇلاققا جاعىمدى ەستىلەدى. بۇل اندەردى باسقا ءانشىنىڭ ورىنداۋىندا كوزگە ەلەستەتۋ قيىن-اق. ال ونىڭ رەپەرتۋارىنداعى حالىق اندەرىنىڭ ورنى، ارينە، ەرەكشە. ولاردىڭ ىشىنەن «جيىرما بەس»، «زامانداس»، «بۇلبۇلىم»، «جەز كيىك» اندەرىن ايرىقشا اتاۋعا بولار ەدى.
قاپاشتىڭ ورىنداۋشىلىق ونەرىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى اتىراۋ، ارقا، جەتىسۋ ماقامدارىن شەبەر مەڭگەرۋى دەر ەدىم. مۇنىڭ ءوزى ءانشىنىڭ ارقا جەرىندە ءوسىپ، اتاقتى عارەكەڭنەن ءتالىم-تاربيە الىپ، جەتىسۋ جەرىندە ەڭبەك ەتكەنىنەن دە بولار، ءسىرا.
قاپاش كەزىندە حالىق ءارتىسى دەگەن اتاققا بىرنەشە رەت ۇسىنىلعان. قازىر ونداي اتاق جوق. ال حالىقتىڭ، اسىرەسە ونەر سۇيەر قاۋىمنىڭ جۇرەگىندە ول ارقاشان حالىقتىڭ ونەرپاز قىزى بولىپ ۇيالاعان.

عازيزبەك ءتاشىمباي، الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ «ءتىل» وقۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعىنىڭ باس مامانى
«ايقىن» گازەتى 1 شىلدە 2009 جىل