باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ورتالىعى ورال قالاسىندا رەسمي مالىمەتكە سۇيەنسەك، 240-تان استام جارناما بيلبورد بار كورىنەدى. ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ باسىندا (24.01.2012)  قالا اكىمى قىزمەتىنە كىرىسكەن بولات شاكىموۆ وسى جارناما بىتكەنگە «جاۋداي ءتيىپ» سوڭعى ەكى-ءۇش جىلدا ورناتىلعان دۇنيەنى ەكى-اق اپتانىڭ ىشىندە تىپ-تيپىل قىلدى. ونىڭ ىشىندە قالا كوشەلەرىنىڭ بويىن جاعالاي ورناتىلعان حالقىمىزدىڭ داڭقتى تاريحي تۇلعالارى: يساتاي، ماحامبەت، قۇرمانعازى، دينا، داۋلەتكەرەي، عاريفوللا قۇرمانعاليەۆ، باۋىرجان مومىشۇلى، مانشۇك مامەتوۆا، تولە بي، قادىر مىرزا ءالي، اقۇشتاپ باقتىگەرەەۆا تاعى دا باسقا تولىپ جاتقان ايتۋلىلارىمىزدىڭ بەينەسى مەن مازمۇندى قاناتتى سوزدەرى كوزدەن بۇل-بۇل ۇشتى.

باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ورتالىعى ورال قالاسىندا رەسمي مالىمەتكە سۇيەنسەك، 240-تان استام جارناما بيلبورد بار كورىنەدى. ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ باسىندا (24.01.2012)  قالا اكىمى قىزمەتىنە كىرىسكەن بولات شاكىموۆ وسى جارناما بىتكەنگە «جاۋداي ءتيىپ» سوڭعى ەكى-ءۇش جىلدا ورناتىلعان دۇنيەنى ەكى-اق اپتانىڭ ىشىندە تىپ-تيپىل قىلدى. ونىڭ ىشىندە قالا كوشەلەرىنىڭ بويىن جاعالاي ورناتىلعان حالقىمىزدىڭ داڭقتى تاريحي تۇلعالارى: يساتاي، ماحامبەت، قۇرمانعازى، دينا، داۋلەتكەرەي، عاريفوللا قۇرمانعاليەۆ، باۋىرجان مومىشۇلى، مانشۇك مامەتوۆا، تولە بي، قادىر مىرزا ءالي، اقۇشتاپ باقتىگەرەەۆا تاعى دا باسقا تولىپ جاتقان ايتۋلىلارىمىزدىڭ بەينەسى مەن مازمۇندى قاناتتى سوزدەرى كوزدەن بۇل-بۇل ۇشتى.

قالا ساۋلەتىنە جاۋاپ بەرەتىن ارحيتەكتۋرا ءبولىمى ماماندارى بۇل بىتكەن ءىستى: «زامان تالابىنا سايكەستەندىرىپ، ادام ومىرىنە قاۋىپ توندىرمەيتىندەي ەتىپ، قايتادان سالۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز، جاڭا جارنامالار سيتي فورماتتا بولادى، ول دەگەنىڭىز ارنايى ساۋلەلەندىرۋ ءادىسى» دەپ اقپارات تاراتىپ ۇلگەردى.  بىز تۇسىندىك، بەك جاقسى تۇسىندىك. شىنىمەندە جولدىڭ بويىنداعى قولاقپانداي بيلبوردتاردىڭ ورنىنا شاعىن، ديزايىنى كەلىستى، ادەمى جارانامالار قويىلسا، قالا كوركى كىرىپ قالار ەدى دەگەن ويعا ءبىز دە قوسىلامىز. جانە اكىمنىڭ بۇل ءىسىن قىزۋ قولدايمىز. بىراق، بىراق ۇلتقا ۇران بولعان اتا-بابالارىمىزدىڭ رۋحقا، تىلگە، ونەر مەن مادەنيەتكە قاتىستى ايتقان سوزدەرى سول جاڭا جارنامالاردا قايتادان ورىن تابا ما، جوق پا، ءبىزدى وسى اراسى الاڭداتادى. ۇلىلارىمىزدىڭ داڭعاراداي بەينەسى جوعالعان سوڭ با، قالا ءبىرتۇرلى «ورىستانىپ»، «رۋحسىزدانىپ» بارا جاتقانداي كوڭىلدى شوشىتادى ەكەن. ارتى قايىر بولسا، اكىم سوزىندە تۇرىپ، جاڭارتسا جارادى. ال الدەقالاي بۇل توسىن باستاما قازاق زيالىلارىنىڭ بەينەسى مەن ايتقان سوزدەرىن قۇرتۋدىڭ ايلا-شارعىسى بولسا، وندا ءىس وڭبادى...

قازىر قالا بويىنشا بۇكىل بيلبوردتار الىنىپ ءبىتتى دەۋگە بولار. ايتەۋىر ورتالىق كوشەلەردەگىسى ءىزىم-عايىم بولعان. قالا اكىمى وتىرعان عيماراتتىڭ ارتقى جاعىنداعى قاسىم امانجولوۆ اتىنداعى كوشەدە ۇلتىمىزدىڭ ايبوز اقىنى ماعجان جۇماباەۆتىڭ: «ۇلت ءۇشىن تىلىنەن قىمبات ەش نارسە جوق» دەگەن ءسوزى قازاق جانە ورىس تىلىندە جازىلىپ، اقىننىڭ سۋرەتى دە بەرىلگەن. بۇل ءسوز قالتارىستا تۇرعاندىقتان با، ايتەۋىر سۋرەتىن ءتۇسىرىپ ۇلگەردىك. مىنە، وسىنداي قازاقستاندىق ۇل-قىزدىڭ وي-ساناسىنا تامىزدىق بولار سوزدەردىڭ ءبىز قايتادان قالا كوشەلەرىنەن ورىن الۋىن قالايمىز. ءبىر قاراعاندا ونداي جارنامالار ەلەۋسىز سياقتى كورىنگەنمەن، بالاعا، جاستارعا، جالپى ادامعا بەرەرى مول. بالامىزدى جەتەكتەپ بارا جاتقاندا: «اكە، مىنا سۋرەتتەگى ماحامبەت باتىر عوي، ءدا؟» دەپ سۇراق قويۋى، وعان سەنىڭ جاۋاپ قاتۋىڭ اكە مەن بالا اراسىن، كەشە مەن بۇگىننىڭ اراسىن بايلانىستىرۋعا ءبىر سەپ. جانە بۇل رۋح ماسەلەسى.

ورال قالاسىنىڭ اكىمى بولات شاكىموۆ قازاقستاننىڭ ەمەس، رەسەي جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، بىلتىرعى جىلدىڭ جەلتوقسانىندا ماسكەۋدە رەسەي جازۋشىلار ۇيىندە «چتو تام زا داليۋ؟» دەگەن كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتىپ، ورىس زيالىلارى: «قاتارىمىزعا جاڭا تالانت قوسىلدى» دەپ جاڭا جازۋشىنىڭ اتىنا ويداي-ويداي جىلى ءسوز ايتىپ، وبلىستىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ونى جىلدىڭ جاقسى جاڭالىعىنداي قىلىپ بىرنەشە كۇن جالاۋلاتتى. مۇنى نەگە قىستىردىق؟ اكىمنىڭ جازۋشىلىعىنا داۋىمىز جوق، جازا بەرسىن، اتى اسقاقتاسىن، بىراق وزىنە ەمەس، وزگەگە، تۋراسى ورىسقا بۇيرەگىنىڭ بۇرىڭقىراۋىنىڭ سالقىنى ونىڭ جاڭا باستالىپ جاتقان اكىمدىك قىزمەتىنە ىقپال ەتپەس پە ەكەن دەگەن وي-كۇمان ىشتە جوق ەمەس. ونى  جاسىرىپ قالا المادىق.

بولات كوكەمىز ءبورلى اۋدانىنا اكىم بولىپ تۇرعان كەزىندە دە شەتەلدىك كومپانيانىڭ وكىلى رودجەر فوكس دەگەننىڭ اتىنا اقساي قالاسىنان ءبىر كوشە بەرەمىن دەگەن باستاماسىمەن قۇدىققا قاۋعا سالعان قوجەكەڭە ۇقساپ، ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعارعان بولاتىن. ەل-جۇرت ءبىراز داۋرىعىپ، بەتىن قايتارعان. ەندى، مىنە، ەلەۋسىزدەۋ كورىنگەن جاڭا ءبىر باستاما «بيلبوردتاردى جويۋ» دەپ اتالادى. قۇدايعا شۇكىر، بيلبورد قۇلاپ، استىندا ادام قالدى دەگەندى ەستىمەدىك، بىراق ساقتىقتا قورلىق جوق، جاڭا باستاما قولداۋعا ابدەن تۇرارلىق، تەك تاعى قايتالاپ ايتام، مۇنىڭ ارتى قازاق زيالىلارىنىڭ بەينەسى مەن سوزدەرىن دە الاستاۋ بولماسا نەعىلسىن؟ ەگەر بۇل مەملەكتتىك تىلىمىزگە مۇرىن شۇيىرە قاراۋعا ۇلاسسا، جاعداي 1991 جىلدى ەلەستەتپەك. سەبەبى، سول توقسان بىردە قالالىق كەڭەستىڭ باسشىسى بولات مولداشەۆ ورال قالاسىندا مەملەكەتتىك ءتىل قازاق ءتىلىنىڭ قولدانۋىنا رەسمي تۇردە تىيىم سالۋ شاراسىنا دەيىن بارعانى ەسىمىزدە. ونىڭ ارتى باسقا دا جاعدايلارمەن قابات ۋشىعىپ، ايتۋلى «قىركۇيەك وقيعاسىنا» ۇلاسىپ، ساياسي احۋال اسقىنعانىن ءالى ۇمىتا قويعانىمىز جوق.

مەن سىرت كوزگە تۇيمەدەيدى تۇيەدەي ەتىپ، بايبالام سالىپ جاتقانداي كورىنۋىم دە مۇمكىن، قۇداياقى، مەيلىڭ تاپ وسىلاي بولسىنشى، مەن-اق ماسقارا بولىپ قالايىن. ەڭ باستىسى ورال جاڭارىپ، ەلدىك رۋح سالتانات قۇراتىنداي جاعداي تۋسىن. سونى قالا اكىمى شاكىموۆ جاساسا، مىڭ دا ءبىر العىس ايتىپ، بوركىمدى اسپانعا اتىپ، شىن قۋانار ەدىم. سول كۇنى: «سەن بالا انا كىسىنىڭ اتىنا بوسقا سىن ايتىپ، داۋرىعىپسىڭ» دەپ مەنىڭ بەتىمە تۇكىرگەن ادامعا العىس ايتامىن.

مارقۇم بولات مولداشەۆتان سوڭ ورال اكىمدىگىنە ءبىراز ادام كەلىپ-كەتتى. ەندى اراعا جيىرما جىل سالىپ، تاعى ءبىر بولات بيلىككە كەلگەن ەكەن، ەندى بۇل كىسى جازۋشىلىعىنا، ەل باسقارۋدىڭ ءبىراز ساتىسىنان وتكەن بىلىكتىلىگىنە، اقىلعا سالىپ، قالانى ەگەمەندىگىمىزگە ساي، ەل كۇتكەندەي تۇلەتەدى دەپ سەنەيىك. سەنەيىك تە ءالىپتىڭ ارتىن كۇتەيىك. بىزدە باسقا قايران بار ما؟  بار. ول - بۇقارا حالىق. ءسىز بەن ءبىز. تىلىنەن قىمبات ەش نارسە جوق حالىق، قالىڭ قازاق بار!

ورال قالاسى.

«اباي-اقپارات»