بيىل «الاش» پارتياسى مەن الاش وردانىڭ قۇرىلعانىنا 90 جىل تولدى. شىنى كەرەك، قازاق ەلىنىڭ تاريحىنداعى اسا ايتۋلى داتا توڭىرەگىندە قازىر استانادا ەداۋىر تىرلىكتەر جاسالىپ جاتىر. ايتسە دە، قازاق قوعامى تاريحىندا بيىلدىققا ەڭ ءىرى ساياسي جانە رۋحاني شارا رەتىندە اتالىپ وتۋگە ءتيىستى بۇل مەرەيتويدى ءال-ءازىر رەسپۋبليكا كولەمىندە اتاپ وتۋگە ەلەۋلى قادام جاسالا قويماعانى راس.

ءبىزدىڭ ەستە جوق ەسكى زامانداعى، حاندىق داۋىردەگى تاريحىمىزدى ايتپاعاندا، بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ التىن باستاۋى وسى الاشتان باستاۋ الىپ جاتقانى انىق.

بيىل «الاش» پارتياسى مەن الاش وردانىڭ قۇرىلعانىنا 90 جىل تولدى. شىنى كەرەك، قازاق ەلىنىڭ تاريحىنداعى اسا ايتۋلى داتا توڭىرەگىندە قازىر استانادا ەداۋىر تىرلىكتەر جاسالىپ جاتىر. ايتسە دە، قازاق قوعامى تاريحىندا بيىلدىققا ەڭ ءىرى ساياسي جانە رۋحاني شارا رەتىندە اتالىپ وتۋگە ءتيىستى بۇل مەرەيتويدى ءال-ءازىر رەسپۋبليكا كولەمىندە اتاپ وتۋگە ەلەۋلى قادام جاسالا قويماعانى راس.

ءبىزدىڭ ەستە جوق ەسكى زامانداعى، حاندىق داۋىردەگى تاريحىمىزدى ايتپاعاندا، بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ التىن باستاۋى وسى الاشتان باستاۋ الىپ جاتقانى انىق.

الاش وردا - قازاق مەملەكەتتىگىنىڭ جاڭا باستاۋى. بۇگىنگى تاۋەلسىز قازاقستان يدەياسىنا وسىدان 90 جىل بۇرىن قادام جاسالدى. ولاردىڭ، الاش ارداگەرلەرىنىڭ، كوسەمدەرىنىڭ ارمانى كەشەگى جەلتوقساننىڭ جارالى قۇندەرىندە الاۋ بولىپ جانىپ، اقىرى جۇزەگە استى. دەمەك، قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىك اڭساعان تاريحىنا ءوزىمىز كەلگەن جەردەن قاراماي تەرەڭىرەك ۇڭىلگەنىمىز ءجون.

كەيدە كەيبىر ازاماتتار «ءبىز قابىرعامىز ەندى قاتايىپ كەلە جاتقان جاس مەملەكەتپىز» دەپ سوعادى. ارينە، بەرتىندەگى رەسمي قۇجاتتارعا سۇيەنسەك، سولايى سولاي. ايتسە دە، بۇگىنگى تاۋەلسىزدىككە دەيىنگى شىنايى تاريحىمىزدى تارازىلاعان كەزىندە قاتەلىككە ۇرىنۋ سىرت كوز ءۇشىن سەس بولماي قالادى. ەگەر «الاش» پارتياسى مەن الاش وردا قوزعالىسىنىڭ 90 جىلدىعىن تمد مەن دۇنيە ءجۇزىنىڭ ءىرى عالىمدارىنىڭ باسىن قوسىپ اتاپ وتەتىن بولسا، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىگىمىزدىڭ قالىپتاسۋىنا سوڭعى 10-15 جىل مولشەرىمەن قارايتىن كەيبىر كەراۋىزداردىڭ اۋزىنا قۇم قۇيىلعان بولار ەدى.

كەيبىرەۋلەر ءۇشىن قازاقتا پارتيا دا، ۇكىمەت تە وسى كۇنى قۇرىلعانداي بولىپ كورىنەدى. تاقىر جەرگە ءشوپ شىقپايدى. قازاق جەرىندە الاش وردا قايراتكەرلەرى قاداۋ-قاداۋ، ءبىر توپ شوعىر جۇلدىزداي بولىپ شىققاندا، ورتا ازيانىڭ وزگە ەلدەرىنىڭ كوسەمدەرى بەس ساۋساققا دا تولمايتىن ەدى.

الاش جۇلدىزىنىڭ جارىعى سول كەزدىڭ وزىندە الىسقا ءتۇستى. الاش يدەياسى، داۋىسى الىسقا كەتتى. الاش وردا كوسەمدەرىنىڭ ارقايسىسى ۇلت ۇستازىنىڭ دەڭگەيىنە كوتەرىلدى. ولاردىڭ تاعىلىمى، ونەگەسى بۇگىنگى ورتا مەكتەپتەردەن باستاپ، تەرەڭ ناسيحاتتالۋى كەرەك. مەكتەپكە دە، جوعارعى وقۋ ورىندارىنا دا شارتتى تۇردە العاندا «تۇلعاتانۋ» دەگەن ءپان ەنگىزىلۋى كەرەك.

ولار. ازاپ پەن قورلىقتان باسقا تۇك كورگەن جوق.

ولار. قازاقتىڭ ءوز الدىنا ەل، مەملەكەت بولعانىن، وزگەلەرمەن تەرەزەسى تەڭ بولعانىن كوكسەدى، كورگەن جوق. ءبىراق ولار وسى كۇندى جاقىنداتىپ كەتتى.

ولار. تەك قازاق ءۇشءىن قان توكتى، جانىن بەردى. قازاقتىڭ بالاسى ەشكىمنەن كوزتۇرتكى كورمەۋىن قۇدايدان كۇن-ءتۇن تىلەدى.

ولار. بار ءبىلىمىن، قاجىر-قايراتىن، ءتاڭءىرى سىيلاعان تالانتىن تەك كانا حالقىنىڭ كوزىن، باعىن اشۋعا، ازاتتىققا ارنادى.

ولار. كول-كوسىر دۇنيە جيمادى، كىتاپ، اقىل، پاراسات، ءىلىم-ءبىلىم جيدى. اسپانمەن استاستىرىپ ءۇي سالمادى، ساياجاي سوعىپ، ساۋناعا ءتۇسىپ، سايران سالمادى، ەسىك پەن تءوردەي ماشينە مىنبەدى، كىسى اقىسىن جەمەدى، حالقىن، وتانىن وتتان دا ىستىق ءسۇيدى. ءار قازاقتىڭ بالاسىنىڭ ماندايىنان سيپادى، سول قارادومالاكتىڭ كەلەشەگىن ويلاپ ءتۇن بالاسىنا كوز ىلمەدى، وتقا دا، سۋعا دا ءتۇستى، جانبادى، باتپادى. رۋحى ولمەدى. سول رۋح كەشەگى قيىن كۇندەردە دە ءبىزدى جەلەپ-جەبەپ ءجۇردى. كەيبىرەۋلەر «بىزگە تاۋەلسىزدىك قانتءوگىسسىز كەلدى» دەيدى. تاۋەلسىزدىكتى اپەرگەن سولاردىڭ شەلەكتەپ توككەن قانى، شۇبەرەككە تۇيگەن جانى.

ولار. ۇلتقا ۇستاز، حالىققا قامقور بولدى. ارتىندا مەيىرىم، شۋاق قالدى. ءبىز جىلدار بويى سوعان جىلىندىق.

ولار. وزىنەن بۇرىن وتكەن بابالارىن ءپىر ءتۇتتى، ونەگەسىنە ادال بولدى. ءبىر-ءبىرءىءنىڭ سوڭىنا شام الىپ تۇسپەدى، ءبىر-ءبىرىن باۋىر كءوءردى، ءبىر-ءبىرىن ساعىنىپ ىزدەدى...

ولار. تەك قانا «الاش»، «قازاق» دەگەن ۇعىممەن عانا تىنىستادى.

ولار. تولىققاندى قۇرمەتتەلۋى قاجەت. ءبىز ءوز قادىرىمىزدى ءوزىمىز كەش بىلەتىن، كەش تۇسىنەتىن حالىقپىز. ەندى كەشىگۋگە بولمايدى.

ولار. ورالۋ كەرەك. ولار (اكەلەرىمىز) ورتامىزدا جۇرگەندەي سەزىنۋ كەرەك ءوزىمىزدى. ءبىز ەندى ولاردىڭ يدەياسىن، تازالىعىن، تەكتىلىگىن باسشىلىققا الۋىمىز كەرەك. ولارسىز تاڭىمىز اتىپ، كۇنىمىز باتپاۋى كەرەك. ولاردى بىلمەيتىندەردى بيلىككە جولاتپاۋ كەرەك.

ولاردى. وتان ءۇشىن وپات بولعانداردى ءاردايىم ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك.

ولار - ءا.بوكەيحانوۆ، ا.بايتۇرسىنۇلى، م.شوقاي، م.دۋلاتوۆ، ج.ايماۋىتوۆ، م.جۇماباەۆ، ح.دوسمۇحامەدوۆ، ت.رىسقۇلوۆ، ب.سىرتانوۆ، ج.اقباەۆ، م.تىنىشباەۆ، ق.كەمەڭگەروۆ، س.سءادۋاقاسوۆ، س.قوجانوۆ، وسىلاي كەتە بەرەدى.

ءبىز كىمدى ونەگە تۇتپادىق. ەندى كىمدى قۇرمەتتەۋىمىز، كىمدى كەمەل كءوءرۋىمىز كەرەك؟!

قازىرگى جەر باسىپ جۇرگەن الاش بالاسىنىڭ قايسىسى دا بولسىن ولارعا قارىزدار. سولاردىڭ رۋحى ءبىزدى ءالى كۇنگە جەلەپ-جەبەپ كەلەدى. ولاردىڭ رۋحىنا مىڭ تاعزىم! ولاردىڭ ارقايسىسى ءبىر-ءبىر قاھارمان. ولاردىڭ ارقايسىسىنا ەلىمىزدىڭ ەڭ جوعارى اتاعى - «حالىق قاھارمانى» - اتاعى بەرىلۋى ءتيىس. ولاردىڭ اتى رەسپۋبليكامىزدىڭ بار الابىندا جاڭعىرىپ جاتۋى ءتيىس.

...ولاردان - اكەلەرىمىزدەن ەشكىم دە اۋليە ەمەس.

قالي سارسەنباي.

«الماتى اقشامى»، №138, 2007 ج.