سوتتىڭ سەگىزىنشى جانە توعىزىنشى كۇندەرى، حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتىنىڭ اقتاۋداعى مۇشەلەرىنىڭ حابارلاۋىنشا، جابىرلەنۋشىلەردى سۇراۋ جالعاسقان.

سەگىزىنشى سوت وتىرىسى

5-ءساۋىر كۇنگى سوت وتىرىسى جۇماعاليەۆ مۇراتتىڭ بۇكىل سوتتالۋشىلار اتىنان سۋدياعا جۋرناليستەردى زالعا كىرگىزۋ جونىندە ءوتىنىش ايتۋىنان باستالعان. الايدا، ارالباي ناعاشىباەۆ ول ءوتىنىشتى قاناعاتتاندىرماي تاستاعاندىقتان، سوعان نارازىلىق رەتىندە سوتتالۋشىلار سوت وتىرىسى اياقتالعانشا اياقتارىنان تىك تۇرعان. بىراق سۋديا بۇل اكتسياعا نازار اۋدارماعان.

وسىعان دەيىنگى تىڭداۋلارداعىداي، پروكۋرورلار تاعى دا پوليتسەيلەردىڭ قارۋ قولدانۋىنا بايلانىستى سۇراقتار قويىلۋىنا قارسى بولىپ، سۋديا ولاردى قولداعان. ماسەلەن، ادۆوكاتتىڭ: «بۇعان زاڭ تىيىم سالسا دا، ءسىز نەگە ازاماتتىق كيىممەن ءجۇرىپ قارۋ قولداندىڭىز؟» - دەپ، پوليتسەي مەدەۋ قويلانوۆقا قويعان سۇراعىن سۋديا الىپ تاستاعان.

تاعى ءبىر ادۆوكاتتىڭ: «ءسىز نەگە جارالانعان ءۇش ادامدى كورە تۇرا ء(ىس ماتەريالدارىندا سولاي ايتىلعان. - ج.ق.), ولارعا جاردەم كورسەتپەدىڭىز؟» - دەپ، ماڭقىستاۋ وبلىستىق ءىىد-ءنىڭ قوعامدىق قاۋىپسىزدىك ءبولىمىنىڭ باستىعى ۇلىقبەك مىلتىقوۆقا قويعان سۇراعىن دا پروكۋرورلاردىڭ قارسىلىعى نەگىزىندە سۋديا الىپ تاستاعان.

سوتتىڭ سەگىزىنشى جانە توعىزىنشى كۇندەرى، حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتىنىڭ اقتاۋداعى مۇشەلەرىنىڭ حابارلاۋىنشا، جابىرلەنۋشىلەردى سۇراۋ جالعاسقان.

سەگىزىنشى سوت وتىرىسى

5-ءساۋىر كۇنگى سوت وتىرىسى جۇماعاليەۆ مۇراتتىڭ بۇكىل سوتتالۋشىلار اتىنان سۋدياعا جۋرناليستەردى زالعا كىرگىزۋ جونىندە ءوتىنىش ايتۋىنان باستالعان. الايدا، ارالباي ناعاشىباەۆ ول ءوتىنىشتى قاناعاتتاندىرماي تاستاعاندىقتان، سوعان نارازىلىق رەتىندە سوتتالۋشىلار سوت وتىرىسى اياقتالعانشا اياقتارىنان تىك تۇرعان. بىراق سۋديا بۇل اكتسياعا نازار اۋدارماعان.

وسىعان دەيىنگى تىڭداۋلارداعىداي، پروكۋرورلار تاعى دا پوليتسەيلەردىڭ قارۋ قولدانۋىنا بايلانىستى سۇراقتار قويىلۋىنا قارسى بولىپ، سۋديا ولاردى قولداعان. ماسەلەن، ادۆوكاتتىڭ: «بۇعان زاڭ تىيىم سالسا دا، ءسىز نەگە ازاماتتىق كيىممەن ءجۇرىپ قارۋ قولداندىڭىز؟» - دەپ، پوليتسەي مەدەۋ قويلانوۆقا قويعان سۇراعىن سۋديا الىپ تاستاعان.

تاعى ءبىر ادۆوكاتتىڭ: «ءسىز نەگە جارالانعان ءۇش ادامدى كورە تۇرا ء(ىس ماتەريالدارىندا سولاي ايتىلعان. - ج.ق.), ولارعا جاردەم كورسەتپەدىڭىز؟» - دەپ، ماڭقىستاۋ وبلىستىق ءىىد-ءنىڭ قوعامدىق قاۋىپسىزدىك ءبولىمىنىڭ باستىعى ۇلىقبەك مىلتىقوۆقا قويعان سۇراعىن دا پروكۋرورلاردىڭ قارسىلىعى نەگىزىندە سۋديا الىپ تاستاعان.

سوعان وراي سوتتالۋشىلاردىڭ ءبىرى پروكۋرورلارعا: «سەندەر ادامداردى ايامايسىڭدار!» - دەپ، تەرگەۋ كەزىندە پروكۋرور سىدىقوۆ وعان تەك پسيحولوگيالىق قىسىم جاساپ قانا قويماي، دەنە ازابىن دا قولدانعانىن ايتىپ، سۋديادان ونى سوت زالىنان الاستاۋدى وتىنگەن ساتتە، سىدىقوۆ وعان: «شىقشى بەرى!» - دەپ ايقايلاعان. البەتتە، ونىڭ مۇنداي وعاش، وزبىر ءارى دورەكى قىلىعى زالدا ۇلكەن نارازىلىق تۋدىرىپ، جۇرتشىلىق اراسىنان: «مۇمكىن، سەندەر ءبىزدى بىردەن اتا سالارسىڭدار؟! ءبىزدىڭ بار قۇنىمىز ءبىر ميلليون تەڭگە عوي!» - دەپ اشىنا سويلەگەن داۋىستار ەستىلگەن.

جۋرناليستەردىڭ ايتۋىنشا، پروكۋروردىڭ الگى ايقايىنان كەيىن ءباسپاسوز وكىلدەرى وتىرعان بولمەدە زالدان حابار بەرۋدى دەرەۋ ءۇزىپ تاستاعان (ەسكەرتە كەتەيىك - جۋرناليستەردىڭ زالعا جىبەرىلمەۋىن پايدالانىپ، سوت تىڭداۋلارىنىڭ «سىرتقا شىعىپ كەتپەۋگە ءتيىس» تۇستارىندا بەينەنى دە، دىبىستى دا ۇنەمى ءوشىرىپ وتىرۋدى سوت تۇراقتى «داستۇرگە» اينالدىرعان).

مىلتىقوۆ ءوزىنىڭ باسشىلىق بۇيرىعىنا سايكەس جاڭاوزەنگە اقتاۋدان 107 ادامدىق توپ قۇرامىندا 14-18-جەلتوقسان ارالىعىنا ىسساپارعا جىبەرىلگەندىگىن، ارالارىندا 14 سوبر جاۋىنگەرى بولعانىن ايتقان (سوت پروتسەسى بارىسىندا مۇنايشىلارعا قارسى وق اتقاندار دا ءدال وسى توپ ەكەندىگى ايقىندالعان). ادۆوكات بۇل بۇيرىقتى ءىس ماتەريالدارىنا قوسۋدى جانە پوليتسيا قۇرامىن 16-جەلتوقساندا «كۇشەيتۋ» تۋرالى بۇيرىقتىڭ بولعان-بولماعانىن انىقتاۋدى وتىنگەن. سوتتالۋشى مۇرىنباەۆ مىلتىقوۆتان: «ءسىز نەگە «مەنىڭ بۇيرىعىم بويىنشا - تيگىزىپ اتىڭدار!» («پو موەي كوماندە - نا پوراجەنيە وگون!») دەپ بۇيىردىڭىز؟» - دەپ سۇراعاندا پوليتسەي مۇنى مويىنداماعان. ال سوتتالۋشى اسپەنتاەۆ مىلتىقوۆتىڭ ءوزى اسپانعا ەمەس (حاتتامادا جازىلعانداي), ادامدارعا قاراي اتقانىن كورگەندىگى جونىندە مالىمدەمە جاساعان.

سۇرالعان پوليتسەيلەردىڭ بارلىعى الاڭدا تاياق، جارىلعىش شولمەك، قارۋ ۇستاعان ادامداردى، سونداي-اق، 37 سوتتالۋشىنى كورمەگەندىكتەرىن، بىراق ولاردى كەيىن فوتوسۋرەتتەرىنەن «تانىعاندىقتارىن» ايتقان. الاڭدا كورمەسە، سۋرەتتەن قالايشا «تانۋ» مۇمكىن ەكەندىگى ازىرشە ۇلكەن سۇراق بەلگىسىمەن قالعان.

ال، باستاپقىدا مۇنايشىلاردىڭ وزىنە «مورالدىق شىعىن» تولەۋىن تالاپ ەتكەن «جابىرلەنۋشى» پوليتسەي تولەگەن شەگەرباەۆ سۇراۋ بارىسىندا، كەرىسىنشە، ادام ءولتىرۋشى رەتىندە اشكەرەلەنگەنى سونشالىق (ول ءوزىنىڭ «شوك» جاعدايىندا پيستولەتتەن قاتارىنان ءتورت رەت اتقانىن مويىنداعان), اقىر اياعىندا ءوزىنىڭ بۇكىل مورالدىق تالاپتاردان باس تارتاتىندىعىن جانە بۇل جونىندە سوتقا حات جازاتىندىعىن مالىمدەپ: «مەن الاڭدا وق اتقانىما وكىنەمىن جانە سول ءۇشىن سىزدەردەن كەشىرىم سۇرايمىن!» - دەگەن.

تۇسكە دەيىنگى وتىرىس سوڭىندا ادۆوكاتتار مىناداي ءۇش تالاپ-تىلەك جاساعان:

1. مىلتىقوۆتىڭ جارالانعان ءۇش ادامعا جاردەم بەرمەگەندىگىنە وراي ونى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ جونىندە سوت ۇيعارۋى شىعارىلسىن.

2. جۋرناليستەر زالعا جىبەرىلسىن.

3. پروكۋرور سىدىقوۆ بۇعان دەيىن دە الدەنەشە رەت ادەپتەن تىس مىنەز كورسەتىپ، سوتتالۋشىلارعا قوقان-لوققى جاساۋىنا بايلانىستى زالدان الاستاتىلسىن.

سۋديا سوڭعى ەكى تالاپ-تىلەكتى قاناعاتتاندىرماي، ءبىرىنشىسىن قارايتىندىعىن مالىمدەگەن.

تۇستەن كەيىن سۇرالعان جاڭاوزەن قىىب-نىڭ تەرگەۋشىسى جانداربەكوۆ سوتتا قارالىپ جاتقان ءىستى تەرگەۋگە قاتىسقاندىعىن (ادام جەتىسپەگەندىكتەن-ءمىس), تەرگەۋ توبىنىڭ قۇرامىنان تەك ءىس قوزعالعاننان كەيىن ون كۇن وتكەسىن شىققانىن، جانە ءبىر ىستە ءارى تەرگەۋشى، ءارى جابىرلەنۋشى بولۋ قپك-عا قايشى كەلەتىندىگىن ءوزى مويىنداعان. سونىمەن قاتار: «ءسىز جارالانعانداردى كوردىڭىز بە؟» - دەگەن سۇراققا، ءسىرا، تۇسكە دەيىن ادۆوكاتتاردىڭ مىلتىقوۆتىڭ ۇقساس جاعدايىنا وراي سوتتان ۇيعارۋ جاساۋدى وتىنگەنىنەن «قورىتىندى» جاساسا كەرەك: «جوق»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن. ال ءىس ماتەريالىندا ونىڭ «اياعىنان جارالانعان ادامدى كوردىم» دەگەندىگى جازىلعان. سوتتالۋشى دوسماعامبەتوۆ تەرگەۋ كەزىندە ءوزىن ءدال وسى تەرگەۋشى ۇرىپ-سوققاندىعىن ايتقان، بىراق جانداربەكوۆ مۇنى دا مويىنداماي: «سوتتالۋشىنىڭ دالەلى جوق»، - دەپ، شىندىقتان جالتارعان.

ودان سوڭ سۇرالعان جاڭاوزەن قىىب-ىندا ۋچاسكەلىك پوليتسەيلەردىڭ جۇمىسىنا جەتەكشىلىك ەتەتىن قوشانوۆ وزىنە مۇنايشىلاردىڭ «كيىز ۇيلەردى ورتەۋ دايىندالىپ جاتىر» دەگەن حاتى كەلۋىنە بايلانىستى قاراماعىنداعى پوليتسەيلەرمەن بىرگە 15-جەلتوقسان كۇنى كيىز ۇيلەردى كۇزەتۋگە كىرىسكەنىن، بۇل اقپاراتتى فاكس ارقىلى باسشىلىعىنا جەتكىزگەنىن، بىراق ولاردان جاۋاپ بولماعانىن  كورسەتكەن. جانە الاڭدا بالالار ءۇيىنىڭ تاربيەلەنۋشىسى الەكساندر بوجەنكونى كورگەنىن ايتقان، الايدا، وكىنىشكە وراي، ادۆوكاتتار ول بالانىڭ تاعدىرى جونىندە سۇراق قويماعان.

سوت وتىرىسىنىڭ ەكىنشى جارتىسىندا بارلىعى 10 پوليتسەي سۇرالعان، ولاردىڭ تورتەۋى ءوز تالاپتارىنان باس تارتقان، بىرەۋى تالاپ-ارىزىن قاراۋسىز قالدىرۋدى وتىنگەن.

باس تارتقاندار اراسىنان قۇلماعامبەتوۆ, ماسەلەن، تالاپ-ارىز جازۋ ءوزىنىڭ ويىندا بولماعانىن، ونى تەك تەرگەۋشىلەر وتىنگەن سوڭ عانا جازعانىن ايتقان. جاڭاوزەنگە اقتاۋدان كولوننا سوڭىندا ءجۇرىپ وتىرىپ، قىزمەتتىك «گازەل»-مەن كەلگەنىن، الدىندا پوليتسەيلەر مىنگەن ءتورت اۆتوبۋس بولعانىن، وزدەرىنە جاڭاوزەنگە 14-جەلتوقساندا جەتىپ، سوندا «ايرىقشا وكىمگە» دەيىن بولۋ جونىندە بۇيرىق بەرىلگەندىگىن كورسەتىپ، كەشە پوليتسەي قاراجاەۆ ايتقان مالىمەتتى راستاعان.

ال، وعان دەيىن سۇرالعان پوليتسەي داۋلەنوۆ اقتاۋدان ارنايى قۇرالدار - برونەجيلەت، كاسكا، شوقپارمەن قارۋلانىپ كەلگەنىن ايتىپ قويعان. جانە ونىڭ «16-جەلتوقسان كۇنى بەلگىسىز بىرەۋدىڭ وزىنە شولاق مىلتىقتان وق اتىپ، ودان ازەر دەگەندە قالقانمەن قورعانىپ ۇلگەرگەندىگى» جونىندە ايتقان اڭگىمەسى زالدا كۇلكى تۋدىرعان. سوعان وراي ادۆوكاتتىڭ: «اۆتوماتتى قارۋمەن، برونەجيلەتپەن، كاسكامەن جابدىقتالعان ەلۋ پوليتسەيدىڭ شولاق مىلتىقتان اتۋشىلاردىڭ تىم قۇرىعاندا بىرەۋىن ۇستاي الماۋىن قالاي ءتۇسىنۋ كەرەك؟» -دەگەن سۇراعى جاۋاپسىز قالعان. ال، سوتتالۋشىلار مۇڭايتپاشەۆ پەن قويشىباەۆ داۋلەنوۆتىڭ وزدەرىن 17-18-جەلتوقسان كۇندەرى ۇرىپ-سوققان پوليتسەي ەكەنىن تانىعان. مۇڭايتپاشەۆ داۋلەنوۆتىڭ ءۇش كۇن بويى تاماق بەرمەي، دارىگەر شاقىرماي قويعانىن، قويشىباەۆ بۇل پوليتسەيدىڭ جاڭاوزەن قىىب-نىڭ اتىشۋلى گاراجىندا ادامداردى ازاپتاعانىن كورسەتكەن.

قوسىمشا: 5-ساۋىردە بولعان بريفينگتە ماڭعىستاۋ وبلىستىق سوتىنىڭ وكىلى نۇرلان كۇنتۋوۆ سوت الدىندا بارلىعى 33 پوليتسەي سۇرالۋعا ءتيىس ەكەنىن، بىراق ولاردىڭ 15-ءى سوتقا كەلمەۋگە رۇقسات العاندىعىن مالىمدەگەن.

توعىزىنشى سوت وتىرىسى

سوت پروتسەسىنىڭ 6-ءساۋىر كۇنگى وتىرىسى ماڭعىستاۋ وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى كونۆوي قىزمەتىنىڭ قىزمەتكەرى شامسۋدينوۆتى سۇراۋدان باستالعان. ول ءوزىنىڭ جاڭاوزەنگە اقتاۋدان 14-جەلتوقسان كۇنى 60-70 ادام قۇرامىندا كەلگەنىن، بۇكىل توپتىڭ برونەجيلەت، كاسكا، شوقپار، قالقانمەن جابدىقتالعانىن، بىراق وق قارۋى بولماعانىن كورسەتكەن. ادۆوكاتتىڭ: «ءسىز جاڭاوزەنگە 2010 جىلى تاۋەلسىزدىك كۇنىنە كەلىپ پە ەدىڭىز؟» - دەگەن سۇراعىنا: «كەلدىم، بىراق و كەزدە ارنايى قۇرالدار الماعان بولاتىنبىز»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن. شامسۋدينوۆ 37 سوتتالۋشىنىڭ ەشقايسىسىن جانە تاس لاقتىرۋشىلار مەن شولاق مىلتىق ۇستاعانداردى كورمەگەن. سۇراۋ كەزىندە انىقتالعانى، شامسۋدينوۆ كورسەتۋلەر بەرگەن كەزدە تەرگەۋشىلەر تەرگەۋ ارەكەتتەرىنىڭ حاتتاماسىن جاساماعان، فوتوسۋرەتتەر بويىنشا «تانۋ» جۇرگەندە كۋالاردى (پونياتىە) شاقىرماعان، سوندىقتان ادۆوكات جامەنوۆ ونىڭ كورسەتۋلەرىن دالەلدەر قاتارىنان الىپ تاستاۋدى تالاپ ەتكەن. مۇنىڭ ءبارى سوت وتىرىسىنىڭ حاتتاماسىنا كىرگىزىلگەن.

سۇراق قويۋ كەزەگى سوتتالۋشىلارعا جەتكەن كەزدە ولاردىڭ ءبىرى - قوسبارماقوۆ 17-18-جەلتوقسان كۇندەرى ءوزىن تۇتقىنداعان سوڭ ءدال وسى شامسۋدينوۆتىڭ وعان: «مەن شوقپاردى سەنىڭ ارتىڭا تىعام!» - دەپ قورقىتقانىن كورسەتكەن. زالدا شۋ كوتەرىلىپ، سۋديا سابىر ساقتاۋعا شاقىرعان، جانە قوسبارماقوۆقا الگى ايتقانى جونىندە ارىز جازۋدى ۇسىنىپ، ونىڭ بەلگىلەنگەن تارتىپپەن قارالاتىندىعىن ايتقان. ال شامسۋدينوۆ وزىنە تاعىلعان ايىپتى مويىنداماعان.

ودان كەيىن ماتەريالدىق شىعىن شەككەن 10 جابىرلەنۋشى سۇرالىپ، ولاردىڭ 9-ى ءوز تالاپتارىنان باس تارتقان، ال «ارەناس» جشس-ءنىڭ («سۋلپاك» ساۋدا ماركاسى) وكىلى وزدەرىنىڭ ازاماتتىق تالاپ-ارىز بەرمەگەندىگىن، ناقتى ازاماتتارعا قويار تالاپتارى جوق ەكەنىن، سوندىقتان وسى سوت پروتسەسى اياقتالعان سوڭ ارەكەتتەنەتىندىكتەرىن مالىمدەگەن.

سوتتالۋشى تالعات ساقتاعانوۆتىڭ ادۆوكاتى باتيەۆا, ساقتاعانوۆقا قاتىستى ءىستى جۇرگىزۋدى باستاعان تەرگەۋشى جانداربەكوۆ، جوعارىدا ايتىلعانداي، ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ جابىرلەنۋشى بولىپ مويىندالعاندىقتان، تالعاتتىڭ تۇتقىندالۋ شاراسىن جۇمساق شاراعا اۋىستىرۋ جونىندە تالاپ-تىلەك جاساعان. سۋديا بۇل ماسەلەنى كەڭەسۋ بولمەسىندە قاراپ، شەشىمىن 9-ءساۋىر، كەلەسى دۇيسەنبى كۇنى ساعات 10:00-دە جاريالايتىندىعىن مالىمدەپ، سوت وتىرىسىن جاپقان.

سونىمەن, اقتاۋداعى سوت پروتسەسىنىڭ توعىز وتىرىسى نە كورسەتتى؟ ولار، مەنىڭشە، بۇل سوتتى ءجىتى قاداعالاپ وتىرعان جۇرتشىلىقتىڭ سوت باستالماي تۇرىپ-اق كوكەيگە تۇيگەن كۇدىگىن، ياعني، سوتتالۋشىلار ورىندىعىندا بەيكۇنا مۇنايشىلار ەمەس، ولارعا قارسى وق اتۋ جونىندە بۇيرىق بەرگەن جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەر مەن سول بۇيرىقتى ورىنداعان كۇش قۇرىلىمدارىنىڭ وكىلدەرى وتىرۋعا ءتيىس ەكەندىگىن راستادى دەۋگە تولىق نەگىز بار...

جاسارال قۋانىشالين،

حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتىنىڭ

اقپاراتتىق توپ جەتەكشىسى.

الماتى قالاسى،

2012 جىلدىڭ 06-ءساۋىرى.