وتكەن اپتادا ورالمانداردىڭ وڭالماعان تىرلىگىنە قاتىستى تاعى ءبىر جايسىز وقيعا بولعانى ءمالىم: الماتى ماڭىنداعى ەلدى مەكەندە قازاعا ۇشىراعان وتاناسىنىڭ قايعىلى تاعدىرى جونىندە ءبىراز باق جازدى. بۇل قازانى ءتيىستى ورگاندار تۇرمىستىق تۇرعىداعى قىلمىستىق وقيعاعا بالاپ، جاعدايدىڭ سوڭى ۋشىعىپ كەتپەۋىن كۇيتتەپ جاتسا دا، ەرىكسىزدەن ورالمان اتانعان اعايىندار اراسىندا اشۋلى اڭگىمەلەر ايتىلۋدا.

«دات، تاقسىر!» ايدارىنىڭ بۇگىنگى قوناعى - قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ جانە ەۋرازيا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى ءجادي شاكەندى وسى ورايداعى سوزدەن ورەتىن تاقىرىپقا تارتتىق. قالامگەرلىك قىزمەتى قايراتكەرلىك مىنەزىمەن استاسىپ جۇرگەن جازۋشى بۇگىنگى قازاقتىڭ باس اۋرۋىنا اينالعان بىرقاتار ساۋالدار توڭىرەگىندە توگىلە سويلەدى.

- ءجادي مىرزا، الماتىنىڭ ماڭىندا ورىن العان ورالماننىڭ ولىمىنە قاتىستى وقيعادان حاباردار بولارسىز...

- ماسەلەنىڭ مانىنە تولىق قانىعىپ كەتپەسەم دە، باق ارقىلى حاباردارمىن. دەگەنمەن، ءار قاراقشى ءوزىنىڭ «جەمىن» تاڭداعان كەزدە، ونىڭ ۇلتىن، رۋىن سۇراپ جاتپايتىنى سياقتى بىرەر ادامعا بولا بۇكىل قاۋىمدى كىنالاۋ اۋىر شىعار. دەسە دە، كەيدە «ءيتتىڭ يەسى بولعاندا، ءبورىنىڭ ءتاڭىرىسى بار» دەگەندەي، الىستان كەلگەن اعايىندى وڭاي ولجا كورەتىن قانىپەزەرلەر دە از ەمەس. ونىڭ ءبارىنىڭ جاۋابى ءبىزدىڭ زاڭىمىزدىڭ ادىلدىگى مەن قاۋقارلىعىنا بايلانىستى. زامان قاسقىر بولسا، زاڭدى قالقان ەتپەسكە امال جوق.

وتكەن اپتادا ورالمانداردىڭ وڭالماعان تىرلىگىنە قاتىستى تاعى ءبىر جايسىز وقيعا بولعانى ءمالىم: الماتى ماڭىنداعى ەلدى مەكەندە قازاعا ۇشىراعان وتاناسىنىڭ قايعىلى تاعدىرى جونىندە ءبىراز باق جازدى. بۇل قازانى ءتيىستى ورگاندار تۇرمىستىق تۇرعىداعى قىلمىستىق وقيعاعا بالاپ، جاعدايدىڭ سوڭى ۋشىعىپ كەتپەۋىن كۇيتتەپ جاتسا دا، ەرىكسىزدەن ورالمان اتانعان اعايىندار اراسىندا اشۋلى اڭگىمەلەر ايتىلۋدا.

«دات، تاقسىر!» ايدارىنىڭ بۇگىنگى قوناعى - قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ جانە ەۋرازيا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى ءجادي شاكەندى وسى ورايداعى سوزدەن ورەتىن تاقىرىپقا تارتتىق. قالامگەرلىك قىزمەتى قايراتكەرلىك مىنەزىمەن استاسىپ جۇرگەن جازۋشى بۇگىنگى قازاقتىڭ باس اۋرۋىنا اينالعان بىرقاتار ساۋالدار توڭىرەگىندە توگىلە سويلەدى.

- ءجادي مىرزا، الماتىنىڭ ماڭىندا ورىن العان ورالماننىڭ ولىمىنە قاتىستى وقيعادان حاباردار بولارسىز...

- ماسەلەنىڭ مانىنە تولىق قانىعىپ كەتپەسەم دە، باق ارقىلى حاباردارمىن. دەگەنمەن، ءار قاراقشى ءوزىنىڭ «جەمىن» تاڭداعان كەزدە، ونىڭ ۇلتىن، رۋىن سۇراپ جاتپايتىنى سياقتى بىرەر ادامعا بولا بۇكىل قاۋىمدى كىنالاۋ اۋىر شىعار. دەسە دە، كەيدە «ءيتتىڭ يەسى بولعاندا، ءبورىنىڭ ءتاڭىرىسى بار» دەگەندەي، الىستان كەلگەن اعايىندى وڭاي ولجا كورەتىن قانىپەزەرلەر دە از ەمەس. ونىڭ ءبارىنىڭ جاۋابى ءبىزدىڭ زاڭىمىزدىڭ ادىلدىگى مەن قاۋقارلىعىنا بايلانىستى. زامان قاسقىر بولسا، زاڭدى قالقان ەتپەسكە امال جوق.

- بۇل ءبىر قاراعاندا تۇرمىستىق سيپاتتاعى قىلمىس سياقتى. بىراق قايعى شەككەن ورالمان وتباسىنىڭ كەكتەنگەن پىكىرىنەن ەلدە قالىپتاسقان ورالماندار ماسەلەسىنىڭ بۇگىنگى ءمانى سەزىلەتىن سياقتى، قالاي ويلايسىز؟

- وڭ-تەرىس وقيعالاردىڭ كىناسىن ورالمانعا اۋدارۋ - ۇلت بىرلىگىنە ۇلكەن قاتەر. بولعان جاعدايعا بايلانىستى ورالمان وتباسىلاردىڭ اشىنعانىن كورىپ، ولاردىڭ نەگە، نە ءۇشىن اشۋ-ىزاعا بوي الدىرعانىن اڭداۋ قيىن ەمەس. ولار نەگە اشىنادى؟ ولار قارنىنىڭ اشقانىنا ەمەس، قادىرىنىڭ قاشقانىنا جىلايدى. قادىرى نەگە قاشادى؟ ەڭ ۇلكەن «قىلمىسى» - شەت جۇرتتا تۋعانى. «ادام قۇلاقتان ازادى، كوڭىلدەن سەمىرەدى» دەگەن ءسوز بار. ولار قۇلاقتان نەگە ازدى؟

العاشقى قۇرىلتايدا پرەزيدەنت الىستاعى اعايىندى شاقىرىپ جار سالىپ ەدى. كوش اعىلدى. تاۋبە! بىراق سول كوشتىڭ باسى تاۋداي، اياعى قىلداي بولدى. ەل بىردەڭە بىلەدى دەپ، اۋزىنا قاراعان ءبىراز ۇلىقتىڭ «اۋزىنان اق يت كىرىپ، كوك يت شىقتى». وزگە وتار ەلدە ەستىمەگەن «ساۋاتسىز»، «قاشقىن»، «سۇرامشاق»، «تەررورشى»، «ۇرعانىم بار»، ت.ب. جات سوزگە قۇلاعى جاۋىر بولدى.

- ءيا، ايتقان ءسوزىڭىزدىڭ جانى بار، ويتكەنى ورالماندار مەن جەرگىلىكتى تۇرعىندار اراسىنداعى ارازدىقتى قوزدىرۋدىڭ ساياساتى جۇرگىزىلىپ جاتقان سياقتى جانە وعان اقوردانىڭ ءوزى باس بولىپ وتىرعانداي كورىنەدى. ءسىز وسى پىكىرگە نە وي قوسار ەدىڭىز؟

- كوشكە پرەزيدەنتتىڭ كوزى ءتۇزۋ ەدى. ۇكىمەت تە وڭ كوزبەن قاراعان. كوشىپ كەلۋشى العاشقى لەك تە كوڭىلدى بولدى. بىراق بۇل وردا توڭىرەگىندەگى قىزعانىشتىڭ قىزىل ءيتىن باققاندارعا جاقپادى. اعايىنعا بەرىلگەن ەرۋلىكككە، ەزۋىندەگى ەنشىگە قىزعانا قارايتىندار كوبەيدى. حراپۋنوۆ سىندى «كۇيەۋگە» قيعان قارجىنىڭ جارتىسىن ميلليونداعان باۋىرىنا قيعىسى كەلمەيتىن قىزىل كوزدەر پايدا بولدى. داۋ ءورشىدى. تاعى دا ورالمان كىنالى بولدى.

ءبىزدىڭ بيلىك ەركىن ويلى، تاۋەلسىز ساناداعى قازاقتاردى باسقارۋعا قاراعاندا، قۇلدىق يدەيانىڭ قۇرىعىنان قۇتىلىپ ۇلگەرمەگەن تەكسىز اۋلەتكە قوجالىق جاساۋدىڭ وڭايلىعىن جاقسى بىلەدى. ال شەتتەگى اعايىن - قازاقتىڭ شاشىلىپ قالعان كوز جاسى. ولاردىڭ جالپى ۇلتتىق بولمىسى تۋرالى ايتقاندا، كوبى اسىلدىڭ قيىعى، التىننىڭ سىنىعى دەگەندەي اقسۇيەك، تەكتى اتانىڭ تۇقىمدارى. ولاردىڭ «ءمىنى» - «باس اساۋلىعى». ەشكىمگە باس يگىسى كەلمەي، قۇرلىق اسىپ كوشكەندەر دە سولار. ەندەشە كەڭەستىكتەردىڭ شەكپەنىنەن شىققاندارعا قاراعاندا، قىتايداعى، موڭعولياداعى، ەۋروپاداعى قازاقتاردى قۇلدىققا بايلاۋ، ولاردى «تارتىپپەن ۇستاۋ» ءتىپتى قيىن. سول ءۇشىن دە بيلىك ءوزىنىڭ «باس اۋرۋىن» كوبەيتكىسى كەلمەيدى. دەموگرافيالىق قاجەتتىلىك ءۇشىن ميلليونعا جاقىن قانداسىمىز وتانعا ورالعاسىن، قازاقتىڭ ەندىگى ءوسىمى تابيعي جولمەن ءوزىن-ءوزى تولىقتىرىپ كەتەدى دەپ سەنگەندەر ەندى ولارعا شەكەسىمەن قارادى. قۇل تۇقىمىنان شىعىپ، بيلىك سىرماعىنىڭ شەتىن جاعالاپ جۇرگەن ۇساق مانساپتىلار ورىسقا باس شۇلعىپ، «قاشىپ كەتكەن حالىق جاۋلارى» قايتا ورالعاندا، ولارعا ۇركە قارادى. ءتىپتى اكەسىن ءولتىرىپ كەتكەن قىلمىسكەردى كەزدەستىرگەندەي جاۋىعا قاراعاندار دا تابىلدى. ءسويتىپ، كوشكە كولەڭكە ءتۇستى. شەتتەگى اعايىننىڭ اتاجۇرتقا جەتۋى مۇڭ بولىپ، وزدەرى وتىرعان ەلدەگى باسىم ۇلتتىڭ تەلەگەيىنە شوگىپ بارادى. ەندى 5-10 جىلدان سوڭ، سول 5 ميلليون قازاقتى قۇتقارامىن، قازاق ەتەمىن دەۋ بوس اڭگىمە عانا بولىپ قالادى.

ورالمان اتالعان «ءتورتىنشى ءجۇزدىڭ» داۋىن كوتەرگەندەرگە ۇركە قارايتىندار ولاردىڭ قازاق ەكەنىن، قازاقتىڭ كوز جاسىنىڭ ءالى قۇرعاماي جاتقانىن بىلمەيتىن بەزبۇيرەكتەر عانا. ونداي ادامدار قۇزىرلى ورگانداردىڭ قۇلاعىن ۇستاپ وتىرعاندا، مۇڭىمىز سەيىلمەيدى، كۇنىمىز كۇلمەيدى. قازاقتىڭ سۇيەگىنەن تاۋ تۇرعىزعان يمپەريا يەلەرى كىندىگىن كەسكەن قانىپەزەر ۇلدار قانداسىن قالاي اياسىن.

- سىزگە سۇراقتى بۇلاي قويىپ وتىرعان سەبەبىمىز - قازىرگى اقوردا بيلىگىنە قازاقتىڭ ۇيىسقان تۇتاستىعى قاجەت ەمەس، قازاقتىڭ ىرىڭ-جىرىڭ، الاۋىز، ءبىر-بىرىمەن اراز بوپ وتىرعانى قاجەت. ويتكەنى باسى بىرىكپەگەن قازاقتى بيلەۋ وڭاي عوي...

- قازاقتى قازاققا سالۋ ارقىلى ىشكى جاقتان ءىرىتىپ، توبەدەن ويىن كورۋ توردەگىلەرلىڭ ەجەلگى ادەتى. ءبىزدىڭ بيلىك ونى قايتالاسا، تاڭدانۋعا بولماس.

بيلىك پەن قارا حالىقتىڭ اراسىندا ۇلكەن قامال بار. كوپ جاعدايدا ءبىر-بىرىنە قول جەتكىزە الماي جاتادى. سول سەبەپتى دە بيلىك حالىقتى، حالىق بيلىكتى كىنالايتىن كەلەڭسىزدىك كەلىپ شىعادى. شىن مانىندە بيلىك پەن حالىقتىڭ ورتاسىنا وت تاستاپ جۇرگەن «قىرىق ءۋازىر» بار.

سول «قىرىق ءۋازىر» مەملەكەت پەن بولاشاقتى ەمەس، وزدەرىنە ءتيىمدى مايلى جىلىكتى ويلايدى. ەل مەن جەردىڭ بايلىعىنىڭ دا باسىم پايىزى سولار جانە سولاردىڭ توڭىرەگىندەگى جاندايشاپ جاقىندارىنىڭ قالتاسىنا قۇيىلادى. بيلىككە دە، بايلىققا دا قولى جەتپەگەن قارا حالىق تاپقانىن تالشىق ەتىپ، وكپەسى قارا قازانداي بولىپ كۇن كەشەدى.

سول قارا حالىقتىڭ ىشىندە سورى قالىڭداۋى - ارينە، ورالمان اتالعان ءوز باۋىرلارىمىز.

- ال بيلىكتىڭ «جاڭاوزەن وقيعاسىن ورالماندار ۇيىمداستىردى» دەپ مالىمدەۋى - از قازاقتى ارازداستىرعانمەن بىردەي شارۋا ەمەس پە، جادي مىرزا؟

- جاڭاوزەن وقيعاسى - قازاق تاريحىنا تۇسكەن قارا داق. ول سىزداعان جاراقاتتىڭ جارىلۋى. بۇرىنعى قىرعىندى، اسىرەسە ورىس وتارشىلدارى توڭىرەگىندەگى قاندى وقيعالاردى ەسكە الساق، وتكەننىڭ كىناسىن وزگە ۇلتتان ىزدەپ ەدىك. بۇل جولى قازاقتى قازاق اتتى. جانىمىز تۇرشىكتى. ءبىزدىڭ زاڭدا ولىمگە كەسۋ جازاسى جوق. الايدا زاڭ بەلدەن باسىلىپ، جازىقسىز جاندارعا ءولىم جازاسى اشكەرە اتقارىلدى. جاي عانا اتقارىلىپ قويعان جوق، قازاقتى قازاق قۋىپ ءجۇرىپ اتتى. جىعىلىپ تۇسسە، سويىلداپ ءولتىردى. كورمەيىن دەسەڭ كوزىڭ بار، ايتپايىن دەسەڭ اۋزىڭ بار.

تاريحتا مۇنداي قانتوگىستىڭ ەرتە مە، كەش پە ءبىر سۇراعى بولىپ وتىرعان. قاندى قولدار قاشان بولماسىن حالىقتىڭ الدىندا دا، اللانىڭ الدىندا دا جاۋابىن بەرىپ، جازاسىن الاتىن بولادى.

- ايتپاقشى، ءجادي مىرزا، ءسىز دە اقورداعا تاقاۋ وتىرايىن دەدىڭىز بە، استاناعا كوشىپسىز، قونىسىڭىز قۇتتى بولسىن!

- ءامين! ءبىزدىڭ اتالارىمىز قازاق حاندىعىنان الىستاپ بارا جاتقان ارعى عاسىرلاردا قازاق تۇتاستىعىنان ايرىلمايىق دەپ، حانداردىڭ ۇرپاعىنان وزدەرىنە تورە قويىپتى. قانشا دەگەنمەن بىرلىكتى، بۇتىندىكتى ويلاپ، كوڭىلگە مەدەۋ ەتكەنى عوي. اللاعا تاۋبە! ەل - تاۋەلسىز، مەملەكەتىمىز بار. ەلوردانىڭ تۇبىندە، اتاجۇرتتىڭ قۇشاعىندا باسىڭ امان، باۋىرىڭ ءبۇتىن ەركىن كۇن كەشسەك - بۇل اللانىڭ ىرىزدىعى ەمەس پە!

- دۇرىس قوي، دەگەنمەن الماتىدا جۇرگەنىڭىزدە ورالماندار ماسەلەسىن ءجيى كوتەرەتىنسىز، اقوردانىڭ ىرگەسىنە كەلگەلى «ءاۋ» دەگەنىڭىز ەسىمىزگە تۇسپەي وتىر. سوندا ەندى ءسىزدى دە «ۇندەمەس زيالىلاردىڭ» قاتارىنا قوسامىز با؟

- جەكە شىعارماشىلىعىما بايلانىستى ورالماندار تاقىرىبىنا كۇندە سوقپاسام دا، قوماقتى كىتاپتاردى قولعا العانىم بار. شەتتەگى اعايىننىڭ وتانىنا ورالۋىن وزەك ەتكەن «بوزمۇنار» دەگەن رومان جازدىم. ورالماندار جانە شەتتەگى قازاقتار تاعدىرىنا بايلانىستى ماقالالارىم «قايران ەلىم» دەگەن اتپەن كىتاپ بولىپ شىققالى جاتىر.

باس كەسپەك بولسا دا، ءتىل كەسپەك جوق. سەنىمىڭ بيىك، جۇرەگىڭ تازا بولسا، قالامدى قارۋ ەتۋدەن، ەل ءسوزىن سويلەۋدەن ارتىق نە بار. ورالمان ماسەلەسى - قازاق ماسەلەسى. ونى ايتۋدان نەمەسە تىڭداۋدان شارشاعان جان ۇلتتىڭ ۇلى بولا المايدى.

- استانانىڭ قوياندى ەلدى-مەكەنىنە قونىستانعان ورالمانداردىڭ داۋعا اينالعان جەر-ءۇي ماسەلەسى شەشىلدى مە ەكەن؟

- قوياندىنىڭ مۇڭى مەن جىرى ءالى بىتكەن جوق. دەگەنمەن، بيلىكتەگىلەردەن ءوز قۇلاعىممەن ەستىگەن مالىمەتتى شىن دەپ سەنسەم، بۇل ماسەلەلەر 2015 جىلعا دەيىن شەشىمىن تاباتىن كورىنەدى.

- كوشتىڭ توقتاۋىنا جاڭاوزەن وقيعاسى سەبەپ بولدى دەگەن پىكىرمەن كەلىسەسىز بە؟

- كەلىسپەيمىن. كوش ونسىز دا توقىراپ بولعان ەدى. الايدا جاڭاوزەن وقيعاسى ۇركەكتەپ وتىرعان حالىقتى ودان ارى ۇرەيلەندىردى. «قازاق مەملەكەتىندە قازاقتى قازاق اتىپ جاتىر ەكەن. قازاقتىڭ وعىنان ولگەنشە، وزگە ۇلتتىڭ جانىندا ءتىرى جۇرەيىك» دەيتىندەردىڭ كوبەيگەنىن جوققا شىعارا المايمىن.

- بيىل 1962 جىلعى العاشقى كوشتىڭ شەكارا اسقانىنا 50 جىل تولادى ەكەن. الايدا مەرەيتويعا لايىق داتانى اتاپ ءوتۋ تۋرالى بيلىك اۋىز اشپايدى. قازاقتىڭ جانىنا قان قۇيعان ءبىر كەزدەگى ۇلى كوش اقوردا باسشىسىنىڭ ءبىر تۋعان كۇنىنە تۇرماي ما سوندا؟..

- بىزدە ءمانسىز، مايەكسىز تويلار كوپ. «وردا ىشىندەگى ويىن ساۋىقتىڭ كوبەيۋى - پاتشالىقتىڭ عۇمىرىن قىسقارتادى» دەيتىن اڭىز بار. ال حالىق تاعدىرىنا، ەل ومىرىنە قاتىستى ءىرى وقيعالاردىڭ ەلەنبەۋى، كورسە دە كورمەسكە سالۋ - بۇل حالىقپەن ساناسپاۋ دەگەن ءسوز. بيلىك حالىقپەن ساناسپاسا، حالىق بيلىكپەن قالاي ساناسادى؟ وسىلايشا ءبىر-بىرىنەن سۋىپ بارا جاتقان ەكى توپتىڭ اراسىنداعى بيىك دۋالدىڭ كولەڭكەسىندە ەل ءومىرىنىڭ تالاي التىن پاراقتارى اشۋسىز قالادى. سول ءۇشىن دە 1956-1957, 1960-1962 جىلدارى اتاجۇرتقا اعىلعان بىرنەشە ءجۇز مىڭ قازاقتىڭ ۇلكەن كوشى ەلەنبەي كەلەدى.

قاي داۋىردە بولماسىن، قازاق كوشىنىڭ باقىتى مەن سورى قازاقتىڭ اتىنا زاتى ساي قابىرعالى ۇلدارىنا عانا تيەسىلى بولىپ وتىرعان. عاسىرلار ءولاراسىنىڭ الدى-ارتىنداعى ءىرى كوشتىڭ تاعدىرى دا ۇلت ۇلدارىنا سىن.

- ءسىز دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعىندا قىزمەت ەتتىڭىز. وزدەرىن «قازاق كوشىندە جۇمىسىمىز جوق، ءبىزدىڭ قىزمەت شەتتەگى قانداستارمەن رۋحاني بايلانىس ورناتۋ» دەپ تۇسىندىرەتىن قۇزىرلى مەكەمەنىڭ جۇمىسىنا ەندى سىرت كوز رەتىندە پىكىر ايتىڭىزشى!..

- مەن قاۋىمداستىققا كەلۋدەن بۇرىن، وسى ۇيىم جاعىنان ۇيىمداستىرىلعان كونفەرەنتسيالاردىڭ بىرىندە، ءدۇيىم جۇرتتىڭ الدىندا كوشتىڭ توقىراي باستاعانىن ايتقانمىن. سوندا تالعات ماماشەۆ مەنىڭ سوزىمە قارسى بولعان.

قاۋىمداستىقتا وتىرعاندا دا بۇل ماسەلەنى قوڭىراۋلاتۋدى توقتاتقان جوقپىن. شىندىقتى كىم سۇيەدى، ءبىراز كىسىگە جاقپاعان دا شىعارمىن. ۋاقىت مەنىڭ ايتقانىمنىڭ شىندىعىن كورسەتتى. تالعات ماماشەۆ - اق كوڭىل ءارى داڭعازالاۋ جان. ماڭىنداعى «قىزىل تۇلكىلەردىڭ» قۇيرىق بۇلعاسىمەن كەيدە اداسقانىن بىلمەيدى. ءوزىنىڭ اداسقانى تۇك ەمەس، حالىقتى اداستىرسا، ونى ادام دا، اللا دا كەشپەيدى.

جالپى، اتالعان ۇيىم ءوزىنىڭ تاريح الدىنداعى مىندەتىن ورىنداپ بولدى. ەڭبەگىنىڭ ارتىق-كەمىن ۋاقىت ايتادى. ەڭ جاقسىسى، بۇل ۇيىمنىڭ قۇرىلىمىن قايتا جاساقتاپ، جاڭاشا تۇرمەن، تىڭ مىندەتپەن باسقاشا قۇرۋ كەرەك.

- ءسىزدىڭ «قارالى كوش» رومانىڭىز تۋرالى جاعىمدى پىكىر كوپ. سول رومانىڭىزعا ارقاۋ بولعان بۇگىنگى ەۋروپالىق قازاقتاردىڭ ەلگە، وتانعا كەلۋگە ىقىلاستارى قالاي؟

- سوڭعى كەزدەرى جارىق كورگەن «ءبىر ۋىس ساۋلە» اڭگىمەلەر جيناعىم مەن «قارالى كوش» رومانىمنىڭ وقىرمان كوڭىلىنەن شىققانى وتىرىك ەمەس. تۇرسىنبەك كاكىشەۆ، مىڭباي ءراش، جانات احمادي، توقتار بەيىسقۇلوۆ، تەمىرحان تەبەگەنوۆ، بەكقوجا جىلقىبەكۇلى باستاعان ونعا جاقىن ادەبيەتشى-عالىمدار جوعارى باعا بەرىپ، ارنايى ماقالالار جازدى.

ال ەۋروپا قازاقتارىنا كەلسەك، ولاردىڭ جاعدايى ءتىپتى قيىن. ولارمەن ءجيى بايلانىستامىن. وزگە ۇلتتىڭ تەلەگەيىنە شوگىپ بارا جاتقان ولاردىڭ جان داۋىسى اندا-مۇندا ەستىلىپ، قابىرعاڭىزدى قايىستىرادى. كوشى توقتاعان، كوڭىلى كۇمان-كۇدىككە تولى. ء(بىر مىسال رەتىندە جۋىردا عانا حات قورجىنىما كەلىپ تۇسكەن ءبىر حاتتى دا سىزدەردىڭ پوشتالارىڭىزعا جىبەردىم).

ەل بولىپ ەتەك جاۋىپ، جالپاق جاھانعا ءوزىمىزدى جارنامالاپ جاتقاندا، وزگە جۇرتتا وگەيلىكپەن تىرلىك ەتىپ وتىرعان قانداستارىمىزعا قول ۇشىن بەرمەۋ - تەكسىزدىكتىڭ كوكەسى سانالادى.

ەلىمىزدە بولىپ جاتقان ءار كۇنگى جاڭالىقتى ساعات سايىن قاداعالاپ وتىرعان الىستاعى اعايىندار ءبىر اۋىز جىلى ءسوز ەستىسە - بەرى، ءبىر اۋىز جامان ءسوز ەستىسە - ارى قيسايادى. ولار جىلى مەيىرگە، وتانىنىڭ الاقانداي جەرىنە ءزارۋ. سوندىقتان ءبىزدىڭ جايلى پاتەردە وتىرىپ، ويلانباي ايتىپ قالعان ءبىر اۋىز وداعاي ءسوزىمىز بەس ميلليون قازاقتىڭ تاعدىرىنا تاس اتقانمەن بىردەي. كولدەي كوز جاسىنا توعىتىلعان ەتباۋىر جاقىنىمىز اتاجۇرتىندا ەمەس، اجال دارياسىندا شىرقىراسا، وبالىن كىم كوتەرەدى؟! وندايدا كەشەگى بايشىلدار-اقسۇيەكتەر تۇقىمى بولعان الاش كوسەمدەرىنىڭ رۋحى دا تىنىش جاتا الماس.

جات جۇرتتا جاۋتاڭكوز بولعان 5 ميلليون قازاق تۇگىلى، جاۋ قولىندا قالعان جالعىز ۇلدى قۇتقارۋ جولىندا باسىن بايگەگە تىككەن ءباھادۇر بابالار رۋحى ەسكە تۇسسە، كوكىرەگىڭ ۋداي اشيدى. كوزىڭنىڭ الدى تۇمانداپ، سول تۇماننىڭ ارجاعىنان تەلمىرگەن ميلليونداعان جاناردى كورەسىڭ. «قازاعىم، قايران ەلىم، قايران جۇرتىم!» دەپ ۇرتىڭدى تىستەيسىڭ. قۇلدىق سانادان قۇتقارا كور دەپ اللاعا باس ۇراسىڭ.

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!

جۇقامىر شوكە،

«D»

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 16 (144) 11ءساۋىر 2012 جىل