قر پرەزيدەنتى تاپسىرماسى بويىنشا قۇرىلعان جەر كوميسسياسىنىڭ بىرنەشە مۇشەسى بۇگىن ارنايى مالىمدەمە جاساپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنا ارنالعان جەرلەردى شەتەلدىكتەرگە عانا ەمەس، قازاقستان ازاماتتارىنا دا ساتۋعا قارسى ەكەندىكتەرىن جاريالادى.

رەسمي مالىمدەمەدە:

«ءبىز، جەر كوميسسياسىنىڭ مۇشەلەرى، قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا ارنالعان جەرلەردى قر ازاماتتارىنا دا جەكە مەنشىككە ساتۋعا قارسىمىز! جەر مەملەكەت مەنشىگىندە قالۋى كەرەك. ازاماتتارىمىز جەردى جالعا الىپ جۇمىس ىستەسىن. جەر كوميسسياسىنىڭ باسقا دا مۇشەلەرىن بىزگە قوسىلۋعا شاقىرامىز!»، - دەپ جازىلعان.

مالىمدەمە جاساۋشىلار: مۇحتار تايجان، مۇرات ابەنوۆ، ماقسات تولىقباي جانە جانىبەك قوجىق. وسى اتالعان ازاماتتاردىڭ بارلىعى جوعارىداعى مالىمدەمەنى الەۋمەتتىك جەلىدەگى جەكە پاراقشالارىندا جاريالاعان.

ءبىز مۇرات ابەنوۆ پەن جانىبەك قوجىق مىرزالارعا حابارلاسىپ، اتالعان ماسەلەگە قاتىستى پىكىرلەرىن بىلگەن ەدىك.

جەر تاعدىرىن 1 پايىز ادام عانا شەشپەۋى كەرەك!

مۇرات ابەنوۆ:

- بىرىنشىدەن, ا/ش ماقساتىنداعى جەرلەردى جەكە مەنشىككە بەرۋگە قارسىمىن! سەبەبى، بۇل جەر كوميسسياسى جۇمىسىنىڭ ەڭ ماڭىزدى ماسەلەسى! بالالارىمىز بەن نەمەرەلەرىمىز، بولاشاق ۇرپاقتارىمىزدىڭ ءوز ەلىمىزدىڭ جەرىن پايدالانۋعا قۇقىعى بولا ما؟ وعان كازىر وسى كوميسسيا جاۋاپ بەرۋ كەرەك! دۇرىس شەشىم قابىلداۋعا ءالى كەش ەمەس!

ا/ش جەرلەرىنىڭ تەك 0,6%-ى عانا جەكە مەنشىككە بەرىلگەنىن كوپشىلىك بىلە بەرمەيدى. قازىرگى ۋاقىتتا بارلىق اۋىل شارۋاشىلىعى القاپتارىنىڭ 99%-دان استامى ءالى دە مەملەكەتتىك مەنشىكتە. نەگىزگى سۇراق - قازىرگى تالقىلانىپ جاتقان زاڭدار مەن قازىرگى بيلىك ورگاندارى ونى تولىعىمەن جەكە مەنشىككە بەرە مە دەگەن ماسەلە. ەرتەڭ ۇرپاقتارىمىز اتا-بابالارىمىز قالدىرعان جەردى پايدالانۋ ءۇشىن باسقالاردان رۇقسات سۇراۋىنا تۋرا كەلمەي مە؟.. ميلليونداعان گەكتار جەكە جەرى بولاتىن «لاتيفۋنديستەر» پايدا بولا ما؟ ولاردىڭ مۇراگەرلەرى، جەر تەلىمدەرىن الۋعا مۇمكىندىگىنەن ايىرىلعان قازاقستاندىقتاردىڭ ۇرپاقتارىنا جالعا بەرىپ، سول كولدەنەڭ تابىسپەن ەڭبەك جاساماي اق، «رانتە» بولماي ما؟ ءدال قازىر ءبىزدىڭ ەمەس، بولاشاق ۇرپاقتىڭ جەرگە قۇقىعى شەشىلۋدە. سول سەبەپتەن مەن جەردى جەكەگە بەرۇگە، ونىن ىشىندە قازاقستان ازاماتتارىنا دا جەكەگە بەرۋگە قارسىمىن. جەر بارلىعىنىڭ تەڭ يەلىگىندە، حالىقتىڭ مەنشىگىندە بولۋ كەرەك!

ەكىنشىدەن, جەر ماسەلەلەرىن شەشكەن كەزدە جەرى بار جانە وندا جۇمىس ىستەپ جاتقانداردىڭ عانا ەمەس، بۇكىل قر ازاماتتارىنىڭ پىكىرىن ەسكەرۋ كەرەك!

ا/ش جەرلەرىن جەكە مەنشىككە جالعا بەرۋ جانە ساتۋ تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن باستالدى. مەملەكەتتىلىكتىڭ قالىپتاسۋىنىڭ العاشقى جىلدارى، ەكونوميكالىق تۇراقسىزدىق، ەل ەكونوميكاسىن قايتا قۇرۋ اياسىندا كوپتەگەن ازاماتتار تۇرعىلىقتى جەرىن، قىزمەت اياسىن وزگەرتۋگە، ۇيلەرىن ساتۋعا، جەردى يگەرۋگە جاعدايى بولماي، پايلارىنان باس تارتۋعا، تەگىن بەرىپ كەتۋگە ءماجبۇر بولدى. قر ازاماتتارىنىڭ كوپشىلىگى اۋىل شارۋاشىلىعى قۇرىلىمدارىن جەكەشەلەندىرۋگە قاتىسپادى. اۋىلدىق جەرلەردە تۇرىپ، الەۋمەتتىك، ءبىلىم، مادەنيەت، دەنساۋلىق سالالارىندا قىزمەت ىستەدى نەمەسە جۇمىسسىز بولدى.

سوندىقتان قازاقستان ازاماتتارىنىڭ 99%-دان استامىنىڭ مەنشىكتە دە، جالعا العان دا جەرلەرى جوق. بارلىعى 19 ملن حالىقتىڭ 100 مىڭعا جۋىعىنىڭ مەنشىكتە نەمەسە 49 جىلعا جالعا الىنعان جەر تەلىمدەرى بار. حالىقتىڭ 1 پايىزىنان ازى بۇكىل جەردىڭ تاعدىرىن باسقا 99% اتىنان شەشپەۋى كەرەك. سول سەبەپتەن «جەر ماسەلەسىن، جەرمەن اينالىساتىندار، ماماندار شەشۋ كەرەك» دەگەن پىكىرمەن كەلىسپەيمىن. مۇمكىن ءبىز قازىر جەردىڭ مامانى ەمەس شىعارمىز، بىراق ءبىزدىڭ نەمەرە شوبەرەلەرىمىز جەرمەن اينالاسۋى مۇمكىن. بارلىعىمىز بىرگە شەشۋىمىز كەرەك.

ۇشىنشىدەن، ا/ش جەرلەرىن تەك جالعا بەرۋدى ۇسىنامىن. ونى تەك مەملەكەت اتىنان تىكەلەي جالعا الاتىندارعا عانا بەرۋ كەرەك. جەرگە جەكە مەنشىك قۇقىعىن تالاپ ەتەتىندەردىڭ ايتاتىن ءۋاجى - جەردى تەك كوممەرتسيالىق اينالىمعا ەنگىزۋ ارقىلى نارىقتىق قۇنى پايدا بولادى جانە ينۆەستورلار ءۇشىن پايدا تابۋ مۇمكىنشىلىگى وسەدى. بىراق ول جالعىز عانا نارىقتىق قۇرال ەمەس. مىسالى، ەگەر ءبىز زاڭمەن قازاقستاندا جەردى بەلگىلى ۇزاقتاۋ مەرزىمگە جالعا بەرۋ نارىعىن قۇراتىن بولساق، وندا جەكە مەنشىككە ساتپاي، جەر قاتىناستارى سالاسىندا نارىقتىق قاتىناستار قۇرۋعا بولادى. بۇل جاعدايدا جالعا بەرۋ جەر ۋچاسكەلەرىنىڭ تۇرىنە بايلانىستى ءارتۇرلى مەرزىمدەردى، ءارتۇرلى باعالار مەن شارتتاردى قامتۋى كەرەك. شارتتاردى ورىنداۋ كەزىندە الدىن-الا سىناق كەزەڭىنەن باستاپ، ارى قاراي سوزۋعا بولادى. ەڭ ۇزاق مەرزىمى 49 جىلعا دەيىن. بىراق مەملەكەتتىك ورگاندار بۇنى اشىق، جاريا تۇردە، ءادىل وتكىزۋ جۇيەسىن ورتناتۋ كەرەك.

تورتىنشىدەن, سۋبارەنداعا تىيىم سالۋ قاجەت! جەردى جالعا بەرۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى ونى بوسقا جاتقىزباي وڭدەۋگە جانە ءتيىمدى پايدالانۋعا ىنتالاندىرۋ بولۋى كەرەك. جەرگە سالىناتىن سالىقتار ساپالى ءونىم الۋعا، جاڭا تەحنولوگيالار ەنگىزۋگە جانە جۇمىس ورىندارىن اشۋعا يتەرمەلەۋى ءتيىس. ەگەر جالعا الۋشى جەردى ءتيىمدى پايدالانا الماسا، ونى مەملەكەتكە قايتارۋعا مىندەتتى. ونى ءارى قاراي كەلەسى پايدالانۋشىعا جالعا بەرۋ تەك مەملەكەتتىڭ قۇزىرىندا، بارلىق جاعدايلاردا بىردەي بولۋى كەرەك. ءتيىمسىز جالعا الۋشى ونى ءوز قالاۋى بويىنشا قوسالقى جالعا - سۋبارەنداعا بەرۋگە قۇقىلى بولماۋى كەرەك. بۇل شەكتەۋدى ەنگىزسەك قازاقستاندا «لاتيفۋنديستەر – رانتە» پايدا بولۋىنا جول بەرمەيدى. بولماسا ولار ۇلكەن جەر ۋچاسكەلەرىن يەمدەنىپ، مەملەكەت پەن جەردى پايدالانۋشى اراسىنداعى دەلدال رەتىندە سۋبارەنداعا بەرىپ، دىم ارەكەت جاساماي پايدا تاباتىن بولادى. بۇل ەكونوميكا ءۇشىن ءتيىمدى ەمەس، ويتكەنى ءونىمنىڭ باعاسى دەلدال-جالعا الۋشىنىڭ قوسىمشا پايداسى قوسىلادى. جەردى پايدالانعىسى كەلگەن ازاماتتار وعان قولى جەتپەيدى. سىبايلاستىق جەمقورلىققا جول اشىلادى. جەردى كوپتەپ ءبىر قورعا بەرىپ، قالعان ازاماتتاردى سول جەكە ادامعا تاۋەلدى قىلادى. وعان جول بەرمەۋ كەرەك.

بەسىنشىدەن, جەر كودەكسى تالاپتارىنىڭ ورىندالۋى اكىمدەر باقىلاماۋى كەرەك. بۇل فۋنكتسيا تسيفرلاندىرۋ جانە اۆتوماتتاندىرۋ نەگىزىندە پرەزيدەنتكە تىكەلەي باعىناتىن ورتالىق ورگانعا بەرىلۋى كەرەك.

جەر رەسۋرستارىن باسقارۋ، ەسەپكە الۋ، ءبولۋ جانە باقىلاۋ ماسەلەلەرى سىبايلاس جەمقورلىق كوپ تاراعان سالالارىنىڭ ءبىرى. ءبىرىنشى جەر كوميسسياسى وتكەن 5 جىل ىشىندە ءبىز قانداي ۋچاسكەلەرگە قانداي ادام يەلىك ەتەتىنىن، جەردىڭ قانداي كۇيدە ەكەنىن، ونى قالاي ءتيىمدى پايدالاناتىنىن، بۇل ۋچاسكەلەر ناشارلاعانىن انىقتاي الدىق پا؟ جوق! قولدانىستاعى زاڭناما بويىنشا بۇل اقپارات جەرگىلىكتى ورگانداردىڭ سايتتارىندا بولۋى كەرەك. ول دا جوق. نەلىكتەن؟ جەرگىلىكتى دەڭگەيدە ميلليونداعان گەكتارعا دەيىن جەرى بار، بيۋدجەتتەن جۇزدەگەن ميلليون سۋبسيديا الاتىن، بيلىككە جاقىن قارجىلىق ءوندىرىس توپتارى بار. اكىمدىكتەر ولارعا جەردى وزدەرى بەرەدى، سۋبسيديالار بويىنشا وزدەرى شەشەدى، وزدەرى باقىلايدى. سوندىقتان، اقپارات قول جەتىمدى بولۋى ولارعا ءتيىمدى ەمەس. ولاي بولعاسىن جەردىڭ اشىق كوسمومونيتوريگىنە كەدەرگى كەلتىرەدى، ويتكەنى وسى مالىمەتتەر نەگىزىندە قانشا جەر ەگىلگەنىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار توپىراقتىڭ، ەگىننىڭ جاعدايىن كورۋگە بولادى. بۇل سالىق جيناۋعا جانە ءونىم باعاسىن بولجاۋعا كومەكتەسەدى. سول سەبەپتەن وعان جەرگىلىكتى اكىمدەردىڭ قاسىنداعى سابايلاستىق توپتار قارسىلىق جاسايدى. ەڭ ءتيىمدىسى جەردى باقىلاۋ جونىندەگى فۋنكتسيالاردى ورتالىق ورگانعا بەرىپ، ونى ەڭ الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق ماڭىزدىلىعىن ەسكەرىپ تىكەلەي قر پرەزيدەنتىنە باعىندىرۋ كەرەك.

جەر كوميسسياسىنىڭ جۇمىسى اشىق بولۋى كەرەك!

جەر بويىنشا قابىلدانعان كەز-كەلگەن شەشىم ازاماتتاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ پىكىرىن ەسكەرۋسىز زاڭدى بولمايدى. سوندىقتان جەر كوميسسياسىنىڭ جۇمىسىن بارىنشا اشىق ءارى ناقتى جۇرگىزۋدى ۇسىنامىن. ونىڭ قۇرامىنا كىرەتىن 80 مۇشەنىڭ ارقايسىسى ۇسىنىلعان جانە قولداۋ كورسەتىلەتىن يدەيالار ءۇشىن وتانداستارىنىڭ الدىندا جەكە جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋى ءتيىس.

جەر كوميسسياسىنىڭ اشىقتىعى بويىنشا كەلەسى ۇسىنىستاردى ەنگىزەمىن:

• بارلىق وتىرىستاردى تىكەلەي ەفيردە، ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك جەلىلەر پلاتفورمالارىندا وتكىزۋ. وتىرىستاردا ايتىلعان رەسمي باياندامالاردىڭ ماتىندەرى، سويلەگەن سوزدەردىڭ كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ جازباشا ۇسىنىستارى وتىرىستان كەيىن ءبىر تاۋلىك ىشىندە جاريالانۋى ءتيىس.
• كوميسسيا جۇمىسى ءۇشىن دايىندالعان بارلىق ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر – انىقتامالار، ەسەپتەر، عالىمداردىڭ، ساراپشىلاردىڭ پىكىرلەرى، الەۋمەتتىك ساۋالنامالاردىڭ ناتيجەلەرى اشىق قولجەتىمدى بولۋى كەرەك.
• جەر كوميسسياسى مۇشەلەرىنىڭ بارلىق ۇسىنىستارى باستاماشىلاردىڭ تەگى مەن اتى-ءجونى كورسەتىلە وتىرىپ، كەستەدە اتالۋى ءتيىس.
• داۋىس بەرۋدىڭ بارلىق راسىمدەرى اتاۋلى تۇردە وتكىزىلۋگە ءتيىس. قولداعان، قارسى بولعان نەمەسە «قالىس قالعان» داۋىس تۋرالى دەرەكتەر اشىق تۇردە جاريالانۋى ءتيىس.
• بارلىق ارالىق جانە اسىرەسە قورىتىندى قۇجاتتاردى داۋىس بەرۋ الدىندا تۇپكىلىكتى شەشىمنەن كەم دەگەندە 3 كۇن بۇرىن اشىق قولجەتىمدى ەتۋگە مىندەتتى. كوميسسيا جۇمىسىنىڭ قورىتىندىسى جابىق ەسىكتىڭ ارتىندا قابىلدانعان قوعام ءۇشىن كۇتپەگەن جاعداي بولماۋى ءتيىس.

جەر تاعدىرى ول – سايلاۋ ەمەس!

جانىبەك قوجىق:

- اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەر قازاقستان ازاماتتارىنا دا ساتىلماسىن دەيتىنىمىزدىڭ باستى سابەبى – قازاقستاندا 8 جەر كاتەگورياسى بار. ا/ش ماقساتىنداعى جەرلەر سونىڭ ىشىندەگى ەڭ ۇلكەنى. قالعاندارى ورمان-تواعيلار، قالالىق جانە وندىرىستىك جەرلەر، اسكەري سىناق الاڭدارى ت.ب. جەرلەر. ال ەڭ ۇلكەنى وسى ا/ش جەرلەرى.

پرەزيدەنت: «شەتەلدىكتەرگە ساتىلمايدى، شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرىلمەيدى»، - دەپ ناقتى شەشىمىن شىعاردى. ال جەر كوميسسياسىندا قارالىپ جاتقان ماسەلە كوپ. سونىڭ ءبىرى – ا/ش جەرلەرى قازاقستان ازاماتتارىنا ساتىلا ما، جوق پا دەگەن ماسەلە. ول جەردە ءبىز داۋىسقا سالاتىن بولساق، ازشىلىق بولىپ، جەڭىلىپ قالامىز. سوندىقتان، حالىقتىڭ قولداۋى وتە قاجەت!

جەردى ساتۋ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزگە قاۋىپ توندىرەدى

ەگەر جەر قر ازاماتتارىنا ساتىلاتىن بولسا، وندا ءبىزدىڭ جەرىمىز قالمايدى! جەر – «كەلەسى جىلى كوبەيتىپ الامىن، كەلەسى جىلى تولدەيدى» دەيتىن مال نەمەسە ەگىستىك ەمەس! ۇلتاراقتاي عانا جەر. مىسالى، ءبىر اۋىلدىڭ ماڭىنداعى جەردى بىرەۋ ساتىپ الاتىن بولسا، ول جەتپىس جەتى اتاسىنا دەيىن سونىڭ مەنشىگىندە قالادى. ساتىپ العان جەرى بولعاندىقتان، ەشكىم ونىڭ جەكە مەنشىگىنە قول سۇعا المايدى. ال باسقا ادامدار جەر الا المايدى. قازىر قر ازاماتتارىنىڭ ىشىندەگى اۋىلدا تۇراتىندارىنىڭ ءوزى جەر ساتىپ الاتىنداي جاعدايى جوق.

ال الماسبەك سادىرباي دەيتىن كوميسسيا مۇشەسى: «جەر تەك قازاقتارعا عانا ساتىلسىن»، - دەپ ءجۇر. بۇل جالپى حالىقتى الداۋ عوي. قازاققا ساتىلسىن، باسقاعا ساتىلماسىن دەيتىن زاڭ جوق. قازاقستاندا قر ازاماتتارى ۇلتىنا، تىلىنە، ناسىلىنە قاراپ بولىنبەيدى. بارىنە بىردەي بولادى. ال جەكە مەنشىككە ساتىلىپ كەتەتىن بولسا، بولاشاقتا جەرىمىز قالمايدى.

قازىردىڭ وزىندە جۇزدەگەن مىڭ قىتاي قر ازاماتتىعىن الدى دەپ ەسەپتەپ وتىرمىز. تەك قىتايلار عانا ەمەس، باسقا دا ەلدىڭ ازاماتتارى دا بار. قوس ازاماتتىعى بارلارى قانشاما؟.. ەرتەڭ ولار دا قر ازاماتتارى قاتارلى جەرگە يەلىك ەتۋشى بولىپ شىعادى. بۇل ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزگە قاۋىپ توندىرەدى.

قازىرگى جەر كوميسسياسىنىڭ قۇرامىندا «جەر قر ازاماتتارىنا دا ساتىلماسىن» دەپ وتىرعان ازاماتتار ازبىز. كوميسسيادا وبلىس اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارلارى، ءىرى جەر يەلەنۋشى ازاماتتار وتە كوپ. سوندىقتان، ەرتەڭ كوميسسياعا قانداي دا ءبىر ۇسىنىس ءتۇسىپ، ول داۋىسقا سالىناتىن بولسا، ارينە ءبىز جەڭىلىپ قالامىز.

جەر تاعدىرى ول – سايلاۋ ەمەس! ۇلكەن ماسەلە! جەردەن ايىرىلاتىن بولساق، مەملەكەتتەن ايىرىلامىز! قازاقتىڭ ءبىر ۋىس توپىراعىندا اتالارىمىزدىڭ قانى بار. جەردى ساتاتىن بولساق، اتا-بابالارىمىزدىڭ ارۋاعى اتادى. جەر ءۇشىن بارىنە دە بارۋعا بولادى! كوشەگە دە، ميتينگىگە دە شىعۋعا بولادى! ەگەر ەرتەڭ جەر ساتىلاتىن بولىپ جاتسا، جەر ءۇشىن باسىمىزدى بايگەگە تىگەمىز! سونىڭ ءبىرى ءوزىم دەپ سانايمىن!

رەداكتسيا: ءبىز الداعى ۋاقىتتا اتالعان باستاماعا قاتىستى جەر كوميسسياسىنىڭ وزگە دە مۇشەلەرىنىڭ پىكىرىن بىلەتىن بولامىز!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz