«جاڭاوزەن ءىسى»: كەزدەيسوق تۇتقىندار، بەيكۇنا سوتتالۋشىلار
حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتى مۇشەلەرىنىڭ حابارلاۋىنشا، 18-ءساۋىر كۇنى سوت پروتسەسىنىڭ 17-ءشى وتىرىسىن سۋديا ارالباي ناعاشىباەۆ سوتتالۋشىلاردى ۇرىپ-سوعۋ، ازاپتاۋ جونىندەگى ماتەريالداردى پروكۋراتۋراعا جىبەرۋ تۋرالى قاۋلىنى وقۋدان باستاعان. وعان 10 كۇن ىشىندە جاۋاپ بەرۋگە مىندەتتەگەن.
ادۆوكات سارسەمبينانىڭ سوتتالۋشى جاڭبىر ەرعازەۆ ءۇشىن بۇلتارتپاۋ شاراسىن وزگەرتۋدى وتىنگەن تالاپ-تىلەگىن سۋديا قاناعاتتاندىرماعان. ودان سوڭ سەگىز سوتتالۋشى - يسلام ءشامىلوۆ، باۋىرجان تىلەگەنوۆ، جانايدار وتەبەكوۆ، قايرات ءادىلوۆ، ادىلبەك شاموۆ، ەسەنگەلدى ءابدىراحمانوۆ، جىگەر امانجولوۆ، مارات ءامينوۆ سۇرالعان.
ولاردىڭ اراسىنان تەك ءادىلوۆتىڭ عانا مۇنايشىلار ەرەۋىلىنە تىكەلەي قاتىسى بولعان، ال قالعاندارى نە كەزدەيسوق ءوتىپ بارا جاتقاندار، نە قاراپايىم مەيرامداۋشىلار بولعان. جاراقات العاندارى بار. كورسەتۋلەرى بىرىنە ءبىرى ۇقساس: «مەيرام كۇنى قىدىرىستاي شىقتىق، جانىپ جاتقان عيماراتتاردى، اتىپ جاتقان پوليتسەيلەردى كوردىك، كەتىپ ۇلگەرمەدىك»... جانە ەشقايسىسى دا الاڭدا بولماعان. اۋرۋحاناعا ءتۇسىپ، ەمدەلگەن، ودان سوڭ كۋالار رەتىندە پوليتسياعا شاقىرىلعان، ودان ءارى تۇتقىندالعان، ۇرىپ-سوعۋ، قورقىتۋ، حاتتاماعا زورلاپ قول قويدىرتۋ ءتارىزدى زاڭسىز ارەكەتتەرگە دۋشار بولعان. سوندىقتان بارلىعى دا تۇگەل الدىن-الا تەرگەۋ كەزىندە بەرگەن كورسەتۋلەرىنەن باس تارتقان.
حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتى مۇشەلەرىنىڭ حابارلاۋىنشا، 18-ءساۋىر كۇنى سوت پروتسەسىنىڭ 17-ءشى وتىرىسىن سۋديا ارالباي ناعاشىباەۆ سوتتالۋشىلاردى ۇرىپ-سوعۋ، ازاپتاۋ جونىندەگى ماتەريالداردى پروكۋراتۋراعا جىبەرۋ تۋرالى قاۋلىنى وقۋدان باستاعان. وعان 10 كۇن ىشىندە جاۋاپ بەرۋگە مىندەتتەگەن.
ادۆوكات سارسەمبينانىڭ سوتتالۋشى جاڭبىر ەرعازەۆ ءۇشىن بۇلتارتپاۋ شاراسىن وزگەرتۋدى وتىنگەن تالاپ-تىلەگىن سۋديا قاناعاتتاندىرماعان. ودان سوڭ سەگىز سوتتالۋشى - يسلام ءشامىلوۆ، باۋىرجان تىلەگەنوۆ، جانايدار وتەبەكوۆ، قايرات ءادىلوۆ، ادىلبەك شاموۆ، ەسەنگەلدى ءابدىراحمانوۆ، جىگەر امانجولوۆ، مارات ءامينوۆ سۇرالعان.
ولاردىڭ اراسىنان تەك ءادىلوۆتىڭ عانا مۇنايشىلار ەرەۋىلىنە تىكەلەي قاتىسى بولعان، ال قالعاندارى نە كەزدەيسوق ءوتىپ بارا جاتقاندار، نە قاراپايىم مەيرامداۋشىلار بولعان. جاراقات العاندارى بار. كورسەتۋلەرى بىرىنە ءبىرى ۇقساس: «مەيرام كۇنى قىدىرىستاي شىقتىق، جانىپ جاتقان عيماراتتاردى، اتىپ جاتقان پوليتسەيلەردى كوردىك، كەتىپ ۇلگەرمەدىك»... جانە ەشقايسىسى دا الاڭدا بولماعان. اۋرۋحاناعا ءتۇسىپ، ەمدەلگەن، ودان سوڭ كۋالار رەتىندە پوليتسياعا شاقىرىلعان، ودان ءارى تۇتقىندالعان، ۇرىپ-سوعۋ، قورقىتۋ، حاتتاماعا زورلاپ قول قويدىرتۋ ءتارىزدى زاڭسىز ارەكەتتەرگە دۋشار بولعان. سوندىقتان بارلىعى دا تۇگەل الدىن-الا تەرگەۋ كەزىندە بەرگەن كورسەتۋلەرىنەن باس تارتقان.
ەرەۋىل باستالار تۇستا، 26-مامىردا، ءادىلوۆ الماتىعا وپەراتسيا جاساتۋعا كەتكەن. بىراق ونىڭ سىرقاتتانۋ پاراقشاسىن سوزۋدان باس تارتىپ، «جۇمىسقا شىقپاعانى ءۇشىن» جۇمىستان شىعارىپ جىبەرگەن. ول سوتقا بەرگەن، الايدا سوت تالاپ-ارىزىن قاراۋسىز قالدىرعان. سول كەزدە جۇمىس بەرۋشىنىڭ وكىلى - كەيىن مەملەكەت وسى سوتتالۋشىلارعا... قورعاۋشى ەتىپ تاعايىنداعان دوسبولوۆ ەكەن. ءادىلوۆتىڭ ايتۋىنشا، ول سونىڭ كەسىرىنەن ەرەۋىلشىلەرگە قوسىلۋعا ءماجبۇر بولعان.
16-جەلتوقساننان كەيىن ءوزىن تەلەديداردان كورىپ، ۇقك-گە ءوز ەركىمەن بارعان. ول جەردە وعان «15 ادامنىڭ ۇستىنەن كورسەت» دەپ، قپك-ءنىڭ كۋالاردى قورعايتىن 100-ءشى بابىن قولدانۋعا ۋادە بەرگەن، بىراق ول بۇعان كەلىسپەگەن. سودان سوڭ: «سەن جاقسىلىقتى تۇسىنبەيدى ەكەنسىڭ!» - دەپ، ۇرىپ-سوعا باستاعان. باسىنا التى رەت تسەللوفان پاكەت كيگىزىپ، تۇنشىقتىرعان. «زورلاپ، بەينەجازبانى ينتەرنەتكە شىعارامىز» دەپ قورقىتقان. تەرگەۋشى باقىت مەڭدىباەۆ بىرنەشە رەت باسىنا پيستولەتىن تاقاعان، «يتكە تالاتام» دەپ ۋادە بەرگەن.
ءادىلوۆ كوشەدە تۋ تاۋىپ العانىن، سول تۋمەن اكىمدىكتىڭ تومەنگى قاباتىندا جۇرگەنىن جانە ءوزىن تۇسىرگەن كەزدە ونىڭ سابىمەن بەينەكامەرانى ىعىستىرعانىن مويىنداعان، الايدا تۋدى قورلاعاندىعىن تەرىسكە شىعارعان. جانە توناۋعا، ورتەۋگە، تارتىپسىزدىكتەردى ۇيىمداستىرۋعا قاتىسقاندىعى تۋرالى بۇرىنعى كورسەتۋلەرىنەن باس تارتقان.
پروكۋرورلار كورسەتكەن بەينەجازبادا دا ءادىلوۆتىڭ تۋدى الىپ جۇرگەن كەزدە ونى قورلاماعاندىعى انىق كورىنگەن، سوندىقتان ادۆوكاتتار جامەنوۆ پەن جۋاسپاەۆا سوتتالۋشىعا تاڭىلعان ايىپتار مەن دالەلدەر قاتارىنان تۋدى قورلاۋ جونىندەگى بولىگىن الىپ تاستاۋدى تالاپ ەتكەن.
سوتتالۋشىلار شاموۆ پەن ءابدىراحمانوۆ 16-جەلتوقسان كۇنى، شامامەن كەشكى ساعات 8-9-دا كوشەدە كەلە جاتقاندا بىرنەشە قوراپ ىدىس-اياق كورىپ، ولاردى ءماشيناسىنا سالىپ العان. سول كەزدە وزدەرىن قۋىپ جەتكەن بەلگىسىز بىرەۋلەر پيستولەتپەن قورقىتىپ توقتاتقان دا، ءماشينادان شىعارىپ الىپ، ەتپەتتەرىنەن جاتقىزعان، ۇرىپ-سوققان، قولدارىن كىسەندەگەن، سودان سوڭ پوليتسياعا الىپ بارعان. ولار تەك سول كەزدە عانا الگىلەردىڭ پوليتسەيلەر ەكەنىن تۇسىنگەن. «قانشا اۋلادىڭدار؟» دەگەن سۇراققا: «كارتون بالىق بار، قاقتالعان بالىق بار»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن. ءابدىراحمانوۆ، پوليتسەيلەر قوراپتاردى العان ادامداردى ۇستاۋ ءۇشىن ولاردى كوشەدە ادەيى قالدىرعان بولسا كەرەك دەپ تۇسپالداعان.
ودان ءارى شاموۆ پەن ءابدىراحمانوۆتى شەشىندىرىپ، بىرىنە-ءبىرىن كىسەندەگەن دە، ۇزاق ۋاقىت ۇرىپ-سوققان، ۇستەرىنە مۇزداي سۋ قۇيعان. ءىرى، مىعىم دەنەلى شاموۆقا بىرنەشە ادام جابىلعان. ول سپورتشى-زىلتەمىرشى، قازاقستان چەمپيونى، ازيا چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى، لوندون وليمپياداسىنا بارۋدى ارمانداپ جۇرگەن ۇمىتكەر ەكەن. سونداي-اق، جاڭاوزەندەگى قۇرامىندا 15-20 ادام بار كۇزەت فيرمالارىنىڭ ءبىرىن باسقارادى ەكەن. جانە دە تارتىپسىزدىكتەر كەزىندە ونىڭ فيرماسى كۇزەتەتىن وبەكتىلەردىڭ ەشقايسىسى زارداپ شەكپەگەن. ال، 16-جەلتوقسان كۇنى كەشكە ول ءوزىنىڭ كەزەكشىلىكتەگى قىزمەتكەرلەرىن ارالاپ جۇرگەن.
ادۆوكات جامەنوۆ پوليتسەيلەردىڭ وقتى قارۋ قولدانۋى بويىنشا ىستە سوتتالۋشىلار سەيسەن اسپەنتاەۆ پەن جانايدار وتەبەكوۆتى جابىرلەنۋشى دەپ مويىنداۋ تۋرالى ءوزىنىڭ وسىدان ون كۇن بۇرىن ءوتىنىش جازىپ، ونى وبلىستىق سوتتىڭ كەڭسەسىنە تاپسىرعانىن، بىراق ءالى جاۋاپ الماعىنىن ايتقان. سۋديا «انىقتايمىن» دەپ ۋادە بەرگەن.
سوتتالۋشى امانجولوۆ - ءبىر كوزى جوق مۇگەدەك، سوندىقتان سوت پروتسەسىنىڭ باسىندا-اق ادۆوكاتى ونىڭ بۇلتارتپاۋ شاراسىن وزگەرتۋدى وتىنگەن، بىراق سۋديا مۇنى قاناعاتتاندىرماي تاستاعان. ايىپتاۋ قورىتىندىسىندا ول «ەرەۋىلگە بەلسەندى قاتىسۋشى» دەپ كورسەتىلگەن، ال شىن مانىندە جۇمىسسىز جۇرگەن ونىڭ مۇنايشىلارعا ەشقانداي قاتىسى بولماعان. ايىپتاۋ تارابى امانجولوۆقا بايلانىستى «دالەلدەردى» شىن ەسىمدەرى جاسىرىن، قپك-ءنىڭ 100-بابى بويىنشا قاۋىپسىزدىك شارالارى قولدانىلعان كۋالاردىڭ كورسەتۋلەرىنە نەگىزدەگەن.
ادۆوكاتتاردىڭ ءبىرى وتباسىلىق جاعدايىنا وراي جارتى كۇنگە سوتتان رۇقسات سۇراعاندىقتان بۇل سوت وتىرىسى وسىمەن اياقتالعان.
ال، وسى جولى (جانە بۇدان بۇرىنعى سوت وتىرىستارىندا دا) سۇرالعان سوتتالۋشىلار جاعدايلارىنان مەن ءوز باسىم، بىرىنشىدەن، ولاردىڭ بارلىعى پوليتسيا تاراپىنان نە كەزدەيسوق، نە قاساقانا (ىدىس-اياق سالعان قوراپتاردى ەسكە ءتۇسىرىڭىز) تۇتقىندالعان، ەكىنشىدەن، ەش قىلمىس جاساماعان، تەك كەيبىرەۋلەرى عانا (ماسەلەن، ءادىلوۆ) اسىپ كەتكەندە اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋى مۇمكىن ادامدار ەكەنىن انىق كورىپ وتىرمىن. دەي تۇرعانمەن، ارينە، زاڭ مەن ادىلەتتىلىككە قاتىستى قازاقستاندىق تەرگەۋ، پروكۋراتۋرا، سوتتىڭ كوزقاراسى مەن ناقتى ءىس-ارەكەتتەرى كوبىنە-كوپ ءومىردىڭ وبەكتيۆتى شىندىعىنا ەمەس، «جوعارعى جاقتىڭ» ساياسي تاپسىرىستارىنا تىكەلەي بايلىنىستى بولاتىندىعىنا ءوز جەكە باس تاجىريبەم ارقىلى دا تالاي رەت كوز جەتكىزگەن ازامات رەتىندە مەن بۇعان، قانشا وكىنىشتى بولسا دا، ەش تاڭدانعان جوقپىن...
P.S. «شەتپە ءىسى» بويىنشا اقتاۋدا باستالعان سوت پروتسەسىنە قاتىستى مەن ءۇشىن بەلگىسىز سەبەپپەن اقپاراتتىڭ كەلمەي قالۋىنا بايلانىستى ول جونىندە رەپورتاج جازۋدىڭ ساتى تۇسپەدى...
جاسارال قۋانىشالين،
حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتىنىڭ
اقپاراتتىق توپ جەتەكشىسى.
الماتى قالاسى،
2012 جىلدىڭ 18-ءساۋىرى.