بۇلاي دەمەسكە لاجىڭ جوق. كوزاپارا قياناتقا جاقىن تۇرار جاستار كوپ. كوپكە توپىراق شاشپايىق، جاستار دەپ  بولە جارمايىق دەسەك تە، قوعامنىڭ دامۋ اۋانى وسىنى ايگىلەپ تۇر. بۇگىنىمىز ەرتەڭىمىزدىڭ جالعاسى دەسەك، كەيىنگى جاستارعا قاراپ ەرتەڭىمىز بۇلىڭعىرلاۋ ما دەگەن كۇدىك ۇيالايدى. بۇرىن قۇلىن قىردا، قۇندىز سۋدا دەيتىندەي، ءبارى ءوزىنىڭ ورىن-جۇيەسىمەن ءوربيتىن. قازىر قۇندىلىقتار اۋىستى. جاسىڭ ءوزىن جاسپىن دەپ سەزىنبەيدى. ۇلكەنگە قۇرمەتىن ارالدىڭ قۇردىم سۋىنداي ازايتقانى قاشان. الماتىداعى ءبىر جاماعايىن الاتوپان توقسانىنشى جىلداردى مەگزەپ ايتۋشى ەدى: «كۇزدىڭ قازان-قاراشا ايلارىندا كەشكە قاراي ۇيدەن شىعۋدان قالامىز. اۋىلدان كەلگەن ستۋدەنتتەر «سەلحوزكا»-اۋىلشارۋاشىلىق جۇمىسىنان كەيىن كاريب تەڭىزىنىڭ قاراقشىلارىنداي كيىم توناۋعا شىعادى. اۋىلداعى جۇمىسسىزدىقتان، اشقۇرساق جاستاردىڭ يىققا سۇعار جۇقاناقتى جاعاسى ءبۇتىن كيىمى بولمايدى-اق. سول ولقىنى قالالىقتاردان العىسى كەلەدى» -دەپ. سول كەپ، بىتەۋ جارا اسقىنىپ بارىپ جارىلعان سىڭايلى.

بۇلاي دەمەسكە لاجىڭ جوق. كوزاپارا قياناتقا جاقىن تۇرار جاستار كوپ. كوپكە توپىراق شاشپايىق، جاستار دەپ  بولە جارمايىق دەسەك تە، قوعامنىڭ دامۋ اۋانى وسىنى ايگىلەپ تۇر. بۇگىنىمىز ەرتەڭىمىزدىڭ جالعاسى دەسەك، كەيىنگى جاستارعا قاراپ ەرتەڭىمىز بۇلىڭعىرلاۋ ما دەگەن كۇدىك ۇيالايدى. بۇرىن قۇلىن قىردا، قۇندىز سۋدا دەيتىندەي، ءبارى ءوزىنىڭ ورىن-جۇيەسىمەن ءوربيتىن. قازىر قۇندىلىقتار اۋىستى. جاسىڭ ءوزىن جاسپىن دەپ سەزىنبەيدى. ۇلكەنگە قۇرمەتىن ارالدىڭ قۇردىم سۋىنداي ازايتقانى قاشان. الماتىداعى ءبىر جاماعايىن الاتوپان توقسانىنشى جىلداردى مەگزەپ ايتۋشى ەدى: «كۇزدىڭ قازان-قاراشا ايلارىندا كەشكە قاراي ۇيدەن شىعۋدان قالامىز. اۋىلدان كەلگەن ستۋدەنتتەر «سەلحوزكا»-اۋىلشارۋاشىلىق جۇمىسىنان كەيىن كاريب تەڭىزىنىڭ قاراقشىلارىنداي كيىم توناۋعا شىعادى. اۋىلداعى جۇمىسسىزدىقتان، اشقۇرساق جاستاردىڭ يىققا سۇعار جۇقاناقتى جاعاسى ءبۇتىن كيىمى بولمايدى-اق. سول ولقىنى قالالىقتاردان العىسى كەلەدى» -دەپ. سول كەپ، بىتەۋ جارا اسقىنىپ بارىپ جارىلعان سىڭايلى.

سىمداي تارتىلىپ جۇرەر كەيىنگى بۋىننىڭ كوپ جەردە ەسە جىبەرىپ، بەكزاتتىق قالپىن جوعالتۋىن قوعامداعى اقاۋلىقتاردان ىزدەگەن ءجون شىعار. بۇرىن بەسىكتەن بەلى شىقپاي جاتىپ بالانى وكتيابريات قاتارىنا، ودان پيونەر، كومسومول ۇيىمدارىنا تارتار ەدى. وزىنشە ويلاتپاي، ۇزىن ارقان، كەڭ تۇساۋدا ۇستادى دەپ ءۋاج ايتساق تا، ادامدىق، ادالدىق، ىزگىلىك، مەيرىمدىلىك سەكىلدى پەرىشتە سەزىمدەردى ۇيالاتار ەدى، قوعام، ورتا، وتان الدىنداعى جاۋاپتىلىق ۇعىمدارىن سەزىندىرەر ەدى. سول ارالىق كەڭىستىك بوس تۇر. تاربيەنىڭ ءبارىن مەكتەپتە مۇعالىم بوپ جۇرگەن قارشاداي قىزدارعا تەلىپ قويدى. ولاردىڭ تاربيەسىنەن گورى، «كوشەنىڭ تاربيەسى»، ۇيىمداسقان قىلمىستىڭ ىقپالى باسىمىراق. وڭ-سولىن تانىپ ۇلگەرمەسە دە، كومپيۋتەر ءتىلىن جەتىك بىلەتىن ءبىلىمدى، دارىندى جاستاردى كريمينالدىق قۇرىلىمدار «تىپتەن الاقاي» دەپ ءوز قاتارىنا قوسىپ الۋ تاجىريبەگە اينالدى. بۇل - تاربيەلىك سالادا كەتكەن اقاۋلىق. جۋاننىڭ جىڭىشكەرەر، جىڭىشكەنىڭ ۇزىلەر تۇسى. «بالاڭدى ءوزىڭ تۇزەت، ءوزىڭ تۇزەتپەسەڭ ءومىر تۇزەتەدى» دەپ جايباراقات ءجۇرىپ الار زامان ەمەس. مۇنىڭ ءوزى كۇندەلىكتى ومىردە، ءباسپاسوز بەتىندە ءجيى ايتىلىپ، ءتىپتى ايتا-ايتا ابدەن جاۋىر تارتقان قاراپايىم تاقىرىپ بولعانمەن، استارىندا تۇيەنىڭ قومىنداي اۋىر ءزىل بار. قوعام باعىتىنا ساراپتاما جاسايتىن عالىمدار بۇگىنگى كۇنى حالقىمىزدىڭ ساناسىندا قاۋىپكە قارسى تۇرۋ سەزىمى، الامان ءداۋىردىڭ الماعايىپ قيىندىقتارىنا وراي قايتا قالىپتاسۋ ۇدەرىسى، ۇلتتىق رۋحتىڭ جاڭارۋ كەزەڭى باستالىپ كەتتى دەپ اۋىز تولتىرىپ قانشاما ايتسا دا، بۇل كەزەڭ، شىنتۋايتىنا كەلگەندە، كەرىسىنشە، ۇلتىمىزدىڭ ءبىرشاما بولىگىنىڭ ءوزىنىڭ رۋحاني قاينارىنا نەمقۇرايدى قارايتىنداردىڭ قاراسى كوبەيگەن تۇس دەگىمىز كەلەدى.

قازىرگى قازاق جاستارى استىنداعى اتىن التى اي ىزدەيتىن كەشەگى اڭقاۋ قازاقتىڭ بالاسى ەمەس، زاڭ، قۇندىلىق اتاۋلىنى وزىنە قاراي يكەمدەي بۇرىپ، ءوڭىن تەرىس اينالدىرىپ، وزىمدىكى - وزەكتە، كىسىنىكى - كەزەكتە دەيتىندەر. زامانىڭ تۇلكى بولسا، تازى بوپ شالدىڭ كەرى. «كول شايقالسا، كوبىگى بەتىنە شىعادى، ەل شايقالسا، تەنتەگى بەتىنە شىعادىنىڭ» ايعاعى بۇل. تويىمسىزدىق ءناپسى تۋدىرىپ، ءناپسى يماننان ايىرعان كەز. كەلىسسىز دە كەلەڭسىز قاعيداتتاردى بەرىك ۇستاناتىنداردى قازىر جاساعان قىلمىس تۇرىنە قاراپ-اق انىق بايقاۋعا بولاتىنداي. سولاردىڭ ءبىر پاراسىنا توقتالىپ وتەلىك.

بانكومات توڭىرەگىندەگى الاياقتىق

ارناۋلى تەحنيكالىق قۇرالدار ارقىلى بانكوماتتان پلاستيكالىق كارتوچكانىڭ مۇقىل مالىمەتتەرىن الۋعا بولادى ەكەن. ول ءۇشىن بانكوماتتىڭ كلاۆياتۋراسىنا الدىن الا ارنايى «جاپسىرۋلاردى» جەلىمدەپ قويادى دا، كارتوچكا يەسى ءتيىستى پۇلىن الىپ جاتقانىندا، الاياق قۋىڭ كلاۆيشتەگى قاي ساندى باسقانىن ءبىلىپ الا قويادى. كارتوچكانىڭ يەسى ەش كەدەرگىسىز اقشاسىن الا بەرسىن مەيلى، قولدان جاسالعان كلاۆياتۋرا ءار سانمەن بىرگە پين-كودتى دا ەسىنە ساقتاپ قالادى. ودان كەيىن وڭاي ولجاعا مۇمكىندىك مول...

ينتەرنەت-دۇكەندەردەگى الاياقتىق

ۇلكەن قالا، مەگاپوليۋستەردە اۋقاتتىلاردىڭ ينتەرنەتتى پايدالانىپ، قالاعان تاۋارىن ساتىپ الۋى ابدەن جولعا قويىلعان. ايتسە دە الار زاتتىڭ اقىسى تولەنسە دە، تاۋاردىڭ جوعالىپ كەتەتىنىن ءجيى كەزدەستىرىپ قالىپ ءجۇرمىز. ەندەشە تاۋاردى ينتەرنەت ارقىلى ساتىپ الۋدا جاسالاتىن الاياقتىقتان قالاي قورعانعان ءلازىم؟ ءسوز جوق، ساتىپ الاتىن زاتتىڭ ساپاسىنىڭ قانشالىقتى ەكەنىن كوزبەن كورمەگەن سوڭ بىلە المايسىڭ، سەنە المايسىڭ. بۇندايدا ءونىم باعاسىنىڭ ءوز نارقىنان تىم ارزاندىعى، ساتۋشىنىڭ ناقتى مەكەن-جايى نەمەسە تەلەفونىنىڭ بولماۋى كۇدىك تۋدىرۋى ءتيىس، سوندىقتان ەڭ الدىمەن دۇكەن تۋرالى مالىمەتتەر جيناپ، تولەمدى سودان سوڭ جاساعان قايىل. ساتۋشىعا تەلەفون سوعىپ، تاۋاردىڭ وزىڭىزگە بۇرىننان بەلگىلى ەرەكشەلىكتەرىن سۇراپ بايقاپ كورىڭىز. جاۋابىندا ناقتىلىق بولماي، نە وزىڭىزگە جاقسى بەلگىلى ەرەكشەلىكتەردى دۇرىس كورسەتپەسە، تاۋاردى الۋدان ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتقان ءجون. بۇل جاعدايدا تاۋاردى كۋرەرلىك قىزمەتتى پايدالانۋ ارقىلى ۇيگە الدىرىپ، زاتتى كورىپ بارىپ، اقىسىن تولەگەن ابزال دەيدى بىلەتىندەر.

بانكىلىك كارتامەن تولەۋ بارىسىنداعى الاياقتىق

بانكىلىك تولەم كارتاسىنداعى قۇپيا مالىمەتتەردى الۋدىڭ ءتۇرلى جولدارى بار. سولاردىڭ ىشىندە ەڭ ءبىر كەڭ تاراعان ءتۇرى - الاياقتاردىڭ دۇكەننىڭ، قوناق ءۇي-وتەلدىڭ، مەيرامحانانىڭ، وزگە دە ساۋدا ورتالىقتارىنىڭ، ويىن-ساۋىق ورىندارىنىڭ قىزمەتشىلەرىمەن الدىن الا كەلىسىپ الىپ قىلمىستىق ارەكەتكە باراتىندىعى. مۇنداي ورىنداردا پلاستيكالىق كارتالار ارقىلى كوپتەگەن ترانساكتسيالار جۇرگىزىلەدى، سونىڭ بارىسىندا بۇكىل مالىمەتتەر كومپيۋتەرلىك بازادا نەمەسە سليپتەردە (تاۋاردىڭ ساتىپ الىنعاندىعىن ايعاقتايتىن قاعازدىق قۇجات) ساقتالىپ قالادى. الگىندەگى الدىن الا كەلىسىم بويىنشا جينالعان كارتا رەكۆيزيتتەرىنىڭ مالىمەتتەرى بەلگىلى ءبىر اقىعا كريمينالدىق قۇرىلىمدارعا تاپسىرىلادى. ارعى جاعى بەلگىلى...

...ەندى بىردە سكيمينگ دەپ اتالاتىن كەلىسسىز-كەلەڭسىز اركەت جاسالادى. بۇل - تولەم كارتاسىن ارناۋلى قۇرىلعى (سكيمەر) ارقىلى وتكىزىپ، ماگنيت جولاعىندا ساقتالاتىن قۇپيالاردى وقۋعا مۇمكىندىك الۋ جولى. وسىلايشا الاياقتار تولەم كارتاسىنىڭ ناقتى كوشىرمەسىن وزدەرىنە ءتۇسىرىپ الادى. وعان قاجەتتى سومانى كورسەتىپ، قولىن قويادى دا، ال تاۋار اقىسىن تولەۋدى كارتانىڭ يەسىنە قالدىرادى، ياكي كەرەگىن العان ۇتىلمايدى، شەلەكتىڭ ءتۇبىن جالاعان تۇتىلادى.

ەندىگى ءبىر ايلا-امالدىڭ ءبىرى - كريمينالدىق توپتاردىڭ وزدەرىنە ءتيىستى ءتول دۇكەندەرىن پايدالاناتىنى. ادەتتە مۇنداي دۇكەننىڭ يەسى اتالمىش توپتان ەمەس، كوك اتتى كولدەنەڭ بىرەۋ. جىرىندى قۋ وستاپ بەندەردەن قالعان ءداستۇر. مۇنداي ساۋدا نۇكتەلەرى قاراپايىم ماقساتتى عانا كوزدەيدى - تۇتىنۋشىلاردىڭ پلاستيكالىق كارتالارىنان مالىمەتتەردى مەيلىنشە كوبىرەك جيناپ الۋ. الاياقتار ول ءۇشىن ينتەرنەت-سايتتاردى قولدانادى. بۇل سايتتىڭ قىزمەتىن ءبىر عانا رەت پايدالانعان ادام (ماسەلەن ءبىر زات ساتىپ الدىڭ نەمەسە بەينەروليك جازىپ الدىڭ دەلىك) سول سايتتى ۇنەمى پايدالانۋشى بولىپ شىعا كەلەدى، اي سايىن وسى سايتقا اقى تولەيتىن بولادى. ال ونى تولەمەي كور، كريمينالدىق توپتاردا اكەڭدى تانىتاتىندار ازىرەيىلدەر بارشىلىق. «ەركىنەن ايىرىلعان تىرىدەي ولەدى» دەگەن ءسوز وسىدان تۋعان-اۋ، ءسىرا...

قاراپايىم قاتارداعى حالىققا الداعىعا ۇمىتپەن قاراۋ عانا قالدى. بالا جىعىلۋدى جۇگىرۋدەن ۇيرەنەدى دەيتىندەي، بيلىك جاستار تاربيەسىنە دە ايرىقشا كوڭىل ءبولىپ، يگىلىكتى ءىستى قولعا الار ءبىر كۇنى. تەك كەش بولىپ قالماسىن. باتقان كۇنگە وكىنگەنشە، اتار تاڭدى كۇت دەمەي مە قازاق. ءبىز دە كۇتتىك.

«اباي-اقپارات»