«الماتى اقشامىنىڭ» كىتاپحاناسى» سەرياسىمەن جارىق كورگەن ساكەن سىبانبايدىڭ «ءدىلدىڭ دەرتى» كىتابىنان ۇزىندىلەر بەرۋدى جالعاستىرامىز. «لاد» رەسەيدەن كومەك سۇراماق!» اتتى ماقالا 2004 جىلى جازىلىپتى. سودان بەرى 8 جىل وتسە دە قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك ساياساتى ەش وزگەرمەگىنىنە، ءورىستىلدى ءباسپاسوز بەن ساياسي ۇيىمداردىڭ ويىنا كەلگەنىن ىستەپ، اۋزىنا تۇسكەنىن سويلەپ جۇرگەنىنە كەزەكتى مارتە كوز جەتكىزەسىز.

«اباي-اقپارات»

«جۋرناليستى ۆ بەدە» قوعامدىق قورى (قازاقستاندا مۇنداي دا قور بار ەكەن) «ءسوز جانە شىعارماشىلىق بوستاندىعىنا قاۋىپ ءتوندى!» دەگەن تاقىرىپپەن ۇندەۋ جاريالاپتى. مۇنداي ۇرەيلى ۇندەۋدىڭ قابىلدانۋىنا الماتىداعى مەدەۋ اۋداندىق سوتى شىعارعان شەشىم سەبەپ بولسا كەرەك. ەلىمىزدەگى الماتى، شىمكەنت، جەزقازعان، قىزىلوردا، تالدىقورعان سەكىلدى قالا اتاۋلارىن الما-اتا، چيمكەنت، دجەزكازگان، كزىل-وردا، تالدى-كۋرگان دەپ جازىپ، «قازاق مەملەكەتتىلىگىن مويىنداماعانى، قازاقتاردى قۇرمەتتەمەگەنى، مەنسىنبەگەنى ءۇشىن» (تالاپكەردىڭ ارىزىندا وسىلاي جازىلىپتى) «ارگۋمەنتى ي فاكتى كازاحستان» گازەتىن ماقسۇت ورازاي ەسىمدى الماتىلىق ازامات سوتقا بەرگەن بولاتىن. جوعارىدا اتالعان سوت ونىڭ تالاپ-ارىزىن ورىندى دەپ تاۋىپ، گازەتتى بۇدان بىلاي قالالاردىڭ رەسمي اتاۋلارىن ەلىمىزدىڭ كونستيتۋتسياسىندا جانە «قر اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىسى تۋرالى» زاڭىندا كورسەتىلگەن قالىپتا، بۇزباي جازۋعا مىندەتتەگەن-ءدى.

«الماتى اقشامىنىڭ» كىتاپحاناسى» سەرياسىمەن جارىق كورگەن ساكەن سىبانبايدىڭ «ءدىلدىڭ دەرتى» كىتابىنان ۇزىندىلەر بەرۋدى جالعاستىرامىز. «لاد» رەسەيدەن كومەك سۇراماق!» اتتى ماقالا 2004 جىلى جازىلىپتى. سودان بەرى 8 جىل وتسە دە قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك ساياساتى ەش وزگەرمەگىنىنە، ءورىستىلدى ءباسپاسوز بەن ساياسي ۇيىمداردىڭ ويىنا كەلگەنىن ىستەپ، اۋزىنا تۇسكەنىن سويلەپ جۇرگەنىنە كەزەكتى مارتە كوز جەتكىزەسىز.

«اباي-اقپارات»

«جۋرناليستى ۆ بەدە» قوعامدىق قورى (قازاقستاندا مۇنداي دا قور بار ەكەن) «ءسوز جانە شىعارماشىلىق بوستاندىعىنا قاۋىپ ءتوندى!» دەگەن تاقىرىپپەن ۇندەۋ جاريالاپتى. مۇنداي ۇرەيلى ۇندەۋدىڭ قابىلدانۋىنا الماتىداعى مەدەۋ اۋداندىق سوتى شىعارعان شەشىم سەبەپ بولسا كەرەك. ەلىمىزدەگى الماتى، شىمكەنت، جەزقازعان، قىزىلوردا، تالدىقورعان سەكىلدى قالا اتاۋلارىن الما-اتا، چيمكەنت، دجەزكازگان، كزىل-وردا، تالدى-كۋرگان دەپ جازىپ، «قازاق مەملەكەتتىلىگىن مويىنداماعانى، قازاقتاردى قۇرمەتتەمەگەنى، مەنسىنبەگەنى ءۇشىن» (تالاپكەردىڭ ارىزىندا وسىلاي جازىلىپتى) «ارگۋمەنتى ي فاكتى كازاحستان» گازەتىن ماقسۇت ورازاي ەسىمدى الماتىلىق ازامات سوتقا بەرگەن بولاتىن. جوعارىدا اتالعان سوت ونىڭ تالاپ-ارىزىن ورىندى دەپ تاۋىپ، گازەتتى بۇدان بىلاي قالالاردىڭ رەسمي اتاۋلارىن ەلىمىزدىڭ كونستيتۋتسياسىندا جانە «قر اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىسى تۋرالى» زاڭىندا كورسەتىلگەن قالىپتا، بۇزباي جازۋعا مىندەتتەگەن-ءدى.

مۇنداي ناتيجەنى كۇتپەسە كەرەك، «ايف-كازاحستان» گازەتى بۇل ماسەلەگە ءوزىنىڭ ءتورت بەتىن ارناپ، كوپشىلىكتەن تورەلىك ىزدەپتى. «حالىق نە ويلايدى؟» دەگەن ايدارمەن بەرىلگەن ساۋالنامادا ەلگە بەلگىلىسى بار، بەلگىسىزى بار ءبىراز ادام پىكىرىن بىلدىرگەن. ونىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى گەرولد بەلگەردىڭ ويى وزگەلەردەن ەرەكشەلەنىپ تۇر: «قازاق اۋىلىنىڭ تاربيەسىمەن وسكەن مەن ءۇشىن، ءسوز جوق، دۇرىسى - الماتى! ءبارى قۇرمەتتەيتىن جازۋشى دميتري سنەگين دە وسىنداي پىكىردە ەدى. الما-اتا - ويدان شىعارىلعان اتاۋ، وتكەن عاسىردىڭ 20-جىلدارىندا، بولشەۆيكتەر كەزىندە پايدا بولدى. ەگەر كەيبىرەۋلەر قالانىڭ اتى وزدەرى ءۇشىن اۋەزدى ەستىلگەنىن قالاسا، «الما-اتا» دەپ ايتا بەرسىن، بىراق ونى «وتەتس يابلوك» دەپ اۋدارماسىن، ول دۇرىس ەمەس».

گ.بەلگەردىڭ جاۋابىن «وزگەلەردەن ەرەكشە» دەيتىن سەبەبىمىز، ساۋالناماعا قاتىسقان باسقا ادامداردىڭ بارلىعى دەرلىك «الما-اتانى» قولداپ شىققان (اشىق قولداماعاندارىنىڭ ءوزى «قالاي جازىلسا دا ماعان ءبارىبىر» سىڭايىنداعى سيپاي قامشىلاۋمەن شەكتەلگەن). باسقاسى باسقا، «الما-اتانى» اڭساپ جۇرگەندەردىڭ قاتارىنان قازاقتىڭ ايگىلى انشىلەرىن كورەمىز دەپ ويلاماعان ەدىك.

ماسەلەن، روزا باعلانوۆا: «ارينە، الما-اتا جاقسى! الماتى دەگەندى كىمنىڭ ويلاپ شىعارعانىن دا بىلمەيمىن (شاماسى، بۇ كىسى قالا باياعىدان «الما-اتا» دەپ اتالىپ، «الماتى» دەگەندى كەيىن بىرەۋلەر ويلاپ تاپقان دەپ ەسەپتەيتىن بولسا كەرەك - س.س.)... الما-اتا - المالار قالاسى دەگەن ءسوز (سوندا «الماتى» نەنى ءبىلدىرىپ تۇر؟ - س.س.). ال الماتى سەپتەلمەيدى دە عوي!» (ويپىر-اي، قازاق ەندى ءوز قالاسىنىڭ اتىن ورىسشا سەپتەلۋ-سەپتەلمەۋىنە قاراپ قويۋعا دا ءماجبۇر مە؟ - س.س.) - دەپ، قاتتى رەنجىپتى.

بيبىگۇل تولەگەنوۆا: «ورىسشا - الما-اتا، قازاقشا - الماتى. بىراق ماعان الما-اتا ىستىعىراق. مەن بۇل اتاۋعا باۋىر باسىپ كەتتىم...» - دەپ، اعىنان جارىلادى.

ەرمەك سەركەباەۆ بولسا: «تەك الما-اتا! مەن بۇل قالانى 80 جىل الما-اتا دەپ اتاپ كەلدىم (ال قازاق حالقى قانشا عاسىردان بەرى «الماتى» دەپ اتاپ كەلە جاتقانىن ەرەكەڭ بىلمەي مە، الدە بىلگىسى كەلمەي مە؟ - س.س.). «الماتى» ءبىرتۇرلى دورەكى ەستىلەدى. بۇدان قۇتىلۋ كەرەك - جانە نەعۇرلىم تەزىرەك بولسا، سوعۇرلىم جاقسى»، - دەپ سالىپتى.

بۇل جەردە ءبىزدى بۇكىل ۇلت بولىپ ۇلىقتايتىن ادامداردىڭ جەمە-جەمگە كەلگەندە «بارريكادانىڭ ارعى بەتىنە» اۋىسا سالۋى تاڭداندىرىپ تۇرعان جوق. كەڭەس وكىمەتىنىڭ قولىنان «جەم جەپ» قالعان «زيالىلاردىڭ» كىمنىڭ تارىسى پىسسە، سونىڭ تاۋىعى بولا سالاتىنىنا بويىمىز ابدەن ۇيرەنگەن. «ولار قالايشا ءوز انا ءتىلىنىڭ ايتىلۋ-جازىلۋ ەرەكشەلىكتەرىنە نازار اۋدارمايدى؟» - ءبىزدى ايران-اسىر ەتەتىنى وسى. «الماتى» - «المالى» دەگەن ءسوز عوي! قازاق تىلىندە قازىر تەك قاتاڭ داۋىسسىزبەن بىتەتىن اتاۋلارعا («شارباق+تى»، «قامىس+تى») عانا جالعانىپ جۇرگەن «-تى» جۇرناعى ىلگەرىرەكتە ۇياڭ جانە ءۇندى داۋىسسىزدارمەن، ءتىپتى داۋىستى دىبىسپەن اياقتالاتىن سوزدەرگە دە جالعانىپ، «-لى» جۇرناعىنىڭ قىزمەتىن اتقارا بەرگەن. «ولەڭتى»، «شىدەرتى» سياقتى جەر اتاۋلارى حالىق شىعارمالارىندا از كەزدەسپەيدى.

ال «الما-اتا» - ورىستاردىڭ ويدان شىعارعان اتاۋى. ونى قولداۋشىلار «بۇل دا قازاقشا عوي، سوندا قازاقتارعا ول نەگە جاقپايدى؟» دەپ تاڭ قالادى. جوق، «الما-اتا» - قازاقشا ەمەس. بۇل قازاق ءتىلىنىڭ ەشقانداي زاڭدىلىعىنا سايكەس كەلمەيدى. «المانىڭ اتاسى» دەگەن ماعىنانى دا بىلدىرمەيدى. شىن مانىندە «الما-اتا» - «الماتىنى» ايتقىسى كەلمەگەن، ونى قازاق ءتىلىنىڭ زاڭدىلىعىنا ساي جازۋدى قالاماعان جۇرتتىڭ بۇرمالاعان ءسوزى (قاراعاندىنى دا ءسويتىپ «كاراگاندا» دەپ العان جوق پا؟). ايتپەسە، «الماتى» دەگەن سوزدە ورىس تىلىنە تاڭسىق ەشقانداي ءارىپ جوق. ەندەشە ورىستىلدىلەر بۇعان نەگە قارسى؟ ويتكەنى، ولار «الماتى» دەپ ايتسا، جازسا، قازاق مەملەكەتتىلىگىن، ونداعى قازاق ءتىلىنىڭ ۇستەم بولۋى كەرەكتىگىن مويىنداپ قويعانداي بولادى. ال مۇنى ولاردىڭ ەشقاشان مويىنداعىسى كەلمەيدى. ەسەسىنە، «الما-اتا» اتاۋى ولاردى باياعى كەڭەستىك كەزەڭگە، ەشكىم قازاق ءتىلى تۋرالى، تيتۋلدى ۇلت تۋرالى اڭگىمە قوزعاۋعا باتپاعان باقىتتى شاقتارعا جەتەلەيدى. ونىڭ ۇستىنە، بۇرىن، كەڭەس وكىمەتى تۇسىندا قازاقتىڭ كوپشىلىگى اۋىلدا تۇردى، قالادا باسقا ۇلت وكىلدەرى باسىم بولدى. كەيىنگى جىلدارى الماتىدا قازاقتار كوبەيە باستادى، «الما-اتا» دەپ ەمەس، «الماتى» دەپ ايتۋشىلاردىڭ سانى كۇرت ءوستى. قازىر ورىستىلدىلەر قالانى قازاقتاردىڭ وزىنەن قىزعانۋعا كوشتى. سوندىقتان دا سول تىلدەگى ءباسپاسوز «الما-اتادان» ايرىلماۋ ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساۋعا بار.

تەك «ايف-كازاحستان» عانا ەمەس، رەسەيلىك گازەتتەردىڭ قازاقستاندىق قوسىمشالارىنىڭ ءبارى دە الماتىنى - الما-اتا، شىمكەنتتى - چيمكەنت، قىزىلوردانى - كزىل-وردا دەپ جازادى. راس، ولار - رەسەي گازەتتەرىنىڭ قوسىمشالارى. بىراق قر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىندە تىركەلگەن عوي. دەمەك، ولار وسى مەملەكەتتىڭ زاڭىنا باعىنۋى كەرەك، قازاقستاننىڭ زاڭناماسىندا جاعرافيالىق اتاۋلار قالاي بەكىتىلسە، سولاي ايتىپ-جازۋعا مىندەتتى. باق قاي تىلدە شىقسا دا (قازاق، ورىس، ۇيعىر، ت.ب.), قاي تىلدە حابار تاراتسا دا، اتاۋلار زاڭنامادا كورسەتىلگەن نۇسقادا بولۋعا ءتيىس.

«قازاقتار روسسيانى - رەسەي، موسكۆانى - ماسكەۋ، ومسكىنى - ومبى دەپ جازسا دا، ورىستار ۇندەمەي ءجۇر عوي. وندا ولار دا قازاقتاردى سوتقا بەرسىن!» دەگەن ءۋاج ايتۋشىلار دا بار. ءيا، قازاق ءباسپاسوزى جوعارىداعى ورىس اتاۋلارىن ءوز ءتىلىنىڭ ەرەكشەلىگىنە يكەمدەپ جازادى. بىراق مۇندا تۇرعان ەشقانداي زاڭ بۇزۋشىلىق جوق. ويتكەنى، قازاق گازەتتەرى قازاقستاندا شىعادى، رەسەيدىڭ كونستيتۋتسياسىنا نەمەسە زاڭناماسىنا باعىنبايدى. ەگەر رەسەيدە شىعاتىن قازاق باسىلىمى (مىسال ءۇشىن) «ماسكەۋ»، «ومبى» دەپ جازسا، كەز كەلگەن رەسەيلىك ازاماتتىڭ «مىنا گازەت رەسەي مەملەكەتتىلىگىن، ونىڭ ءتىلىن، زاڭىن مويىنداماي وتىر» دەپ، سوتقا بەرۋىنە بولار ەدى. سول سياقتى كەيبىر ءورىستىلدى باسىلىم وكىلدەرى ءريمنىڭ يتاليان تىلىندە Roma, ءپاريجدىڭ فرانتسۋزشا Paris دەپ جازىلاتىنىن، سوندا دا ولاردىڭ ءدال سولاي جازباعانى ءۇشىن ەشكىمدى سوتقا بەرىپ جاتپاعانىن مىسالعا كەلتىرەدى. ارينە، ولار ءبىزدى (وزگە ەل باسىلىمدارىن) سوتقا بەرە المايدى! ويتكەنى، يتاليان جانە فرانتسۋز زاڭناماسى، ول تىلدەردىڭ جازىلۋ نورماسى قازاقستانعا (جانە باسقا دا ەلدەرگە) جۇرمەيدى! ال ەگەر ءبىر قازاق نە ورىس يتاليادا ءجۇرىپ، سول ەلدەگى باق-تا «ريم» دەپ جازسىنشى - سوندا پروبلەما باستالادى. ارينە، ولار ءىستى سوتقا دا جەتكىزبەيدى، ويتكەنى، ەشكىمنىڭ زاڭدى بۇزۋىنا جول بەرمەيدى.

مۇنىڭ ءبارىن، شىنى كەرەك، مەكتەپ وقۋشىسى دا جاقسى بىلەدى. بىراق ءبىزدىڭ ەلدەگى ءورىستىلدى جۋرناليستەر ەش قىسىلىپ-قىمتىرىلماستان وسىلاردى مىسال رەتىندە كەلتىرە بەرەدى. مەنىڭشە، مۇنىڭ ءۇش سەبەبى بولۋى مۇمكىن: نە ولاردىڭ باسىنداعى بارى وسى، نە ادەيى بىلمەگەنسىپ، وقىرماندى شاتاستىرعىسى كەلەدى، نە قاي ەلدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندارىن ۇمىتىپ قالا بەرەتىن سكلەروز دەرتىنە ۇشىراعان...

حوش، سونىمەن «جۋرناليستى ۆ بەدە» قوعامدىق قورى نە دەيدى؟

وقىڭىز: «مەملەكەتتىك ورگان ءوزىنىڭ «باسشىلىق نۇسقاۋلارىن» مەنشىك يەسى مەملەكەت بولىپ تابىلاتىن باسىلىمدارعا عانا ورىنداتا الادى، جەكە مەنشىك باق... نەنى قالاي جازۋدى، ءتىپتى ارىپتەر مەن سىزىقشالاردى قالاي قولدانۋدى ءوزى شەشۋگە قۇقىلى... ۇكىمەت، پرەزيدەنت اكىمشىلىگى جانە باسقا دا مەملەكەتتىك ورگاندار، ەگەر مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ بەدەلىن كوتەرۋدىڭ باسقا ءتاسىلىن تاپپاسا، قازاق اتاۋلارىنىڭ ورىس تىلىندە جازىلۋىنىڭ ءارتۇرلى فورمالارىن زاڭداستىرا بەرسىن. بىراق مەملەكەتتىك ورگاندار تەك مەملەكەتتىك باق-قا عانا بۇيىرا الادى، جەكە مەنشىك باسىلىمدارعا دا سولاي جاساسا، جەكە مەنشىكتىڭ دەربەس قۇقىعىن ساقتاۋ مەن قورعاۋ تۋرالى كونستيتۋتسيالىق نورمانى اياققا تاپتاۋ بولىپ تابىلادى...».

سوندا وسى مەملەكەتتىڭ مينيسترلىگىندە تىركەلگەن باسىلىمدار سول مەملەكەتتىڭ زاڭىن مويىنداماي ما؟ بۇل شەكتەن شىعۋ ەمەس پە؟

اتالعان ۇندەۋدى قولداۋشىلار دا تابىلدى. «قدت» پارتياسىنىڭ اقمولا وبلىسىنداعى ءباسپاسوز قىزمەتىنەن ۆلاديمير ناموۆير دەگەن بىرەۋ «كادىمگى فاشيزم؟!» دەگەن اتپەن ءباسپاسوز حابارلاماسىن جولداپتى. مۇنىڭ ءسوزىنىڭ قاسىندا الگى قوعامدىق قوردىڭ بايبالامى - وگىزدىڭ وكىرگەنىمەن سالىستىرعانداعى بۇزاۋدىڭ موڭىرەگەنىندەي عانا. «...ناتسيستىك گەرمانيادا كىتاپتاردى وتقا ورتەسە، بۇگىنگى اۆتوريتارلىق قازاقستاندا الەمدى فاشيستىك ىندەتتەن قۇتقارۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ 30 ميلليون ازاماتىن قۇربان ەتكەن حالىقتىڭ ءتىلى سوتتالدى» دەپ كۇڭىرەنەدى ۆ.ناموۆير. ال قازاقستانداعى «لاد» سلاۆيان قوزعالىسىنىڭ توراعاسى كليموشەنكو ودان دا اسىپ ءتۇسىپتى. «...سوتتىڭ شەشىمى ورىس تىلىنە عانا ەمەس، ەڭ الدىمەن، ەلدەگى ءورىستىلدى حالىققا قارسى باعىتتالعان، - دەيدى ول. - وسى ارەكەتىمەن بيلىك قوعام جانە مەملەكەت ومىرىندەگى وزگە ۇلت ازاماتتارىنىڭ قانداي ورىن الۋعا ءتيىس ەكەنىن ۇقتىردى. ءبىز بۇعان، ارينە، ءۇن قاتپاي وتىرا المايمىز. رەسەي وكىمەتى دە مەملەكەتارالىق، ينتەگراتسيالىق پروتسەستەردىڭ دامۋىنا سىنا قاعاتىن بۇل وقيعاعا لايىقتى باعا بەرەر دەگەن ويدامىن. بيىل قازاقستانداعى رەسەي جىلى ەكەنىن ەسكە الساق، سوتتىڭ بۇل شەشىمى - رەسەيدى جانە پرەزيدەنت ءپۋتيندى وتە شامداندىراتىن جانە قورلايتىن شەشىم...».

بۇلاردىڭ سوزىنە قاراپ وتىرساڭىز، الماتىنىڭ مەدەۋ اۋداندىق سوتى «ايف-كازاحستاندى» قازاق قالاسىنىڭ ەجەلگى اتاۋىن دۇرىس جازۋعا ەمەس، قۇددى رەسەي شاھارىنىڭ اتىن وزگەرتىپ جازۋعا مىندەتتەگەن سياقتى. وسىدان كەيىن «قازاقستاندىق ۇلت»، «قازاقستاندىق پاتريوتيزم» دەگەن اڭگىمەنى قالاي قوزعاۋعا بولادى؟ بۇلاردىڭ وتانى - قازاقستان بولسا، وسى ەلدىڭ پاتريوت ازاماتىمىن دەسە، زاڭدى ورىنداپ وتىرا بەرمەي مە، قازاق مەملەكەتتىلىگىن قالىپتاستىرۋعا اتسالىسپاي ما؟ جوق، بۇلار قازاقستاندى وتان دەپ سانامايدى. ويتكەنى، سىرتتا ءوز وتانى بار، قيت ەتسە، «قۇتقارا گور!» دەپ سوعان جۇگىنەدى، سوعان جۇگىرەدى. ايتپەسە قازاقستان قالاسىنىڭ قالاي جازىلۋىندا ءپۋتيننىڭ نە شارۋاسى بار؟ ونىڭ باسقا اينالىساتىن جۇمىسى جوق پا ەكەن؟

راس، ءبىزدىڭ ەلدەگى ءورىستىلدى قاۋىم «قازاقستاننىڭ پاتريوتىمىز، ءبىزدىڭ وتانىمىز - قازاقستان!» دەپ ءجيى ايتادى. «قازاقستاندىق ۇلت» يدەياسىن جابىلا قولداپ جاتقاندار دا سولار. بىراق ولار قاي كەزدە پاتريوت؟ ەلىمىزدە ونسىز دا ويقاستاپ تۇرعان ورىس ءتىلىنىڭ وسى ۇستەمدىگى ساقتالعان كەزدە عانا! ولار «قازاق ءتىلىنسىز قازاقستاندىق ۇلت» بولعىسى كەلەدى! قازاق ءتىلىنىڭ، قازاق ۇلتىنىڭ باسىمدىعى تۋرالى اڭگىمە باستالعان زامات ولار «پاتريوتتىق» بەتسىرىسىن (ماسكاسىن) لاقتىرىپ تاستايدى دا، قازاقپەن اشىق جاۋلاسۋعا كوشەدى. ءتىپتى، كورىپ وتىرسىزدار، تاريحي وتانىنان كومەك سۇراۋعا دەيىن بارادى! بۇل - قانداي پاتريوتيزم؟ وسىدان سوڭ، ماقسۇت ورازايدىڭ نەلىكتەن سوتقا جۇگىنۋگە ءماجبۇر بولعانىنا تاڭدانۋ مۇمكىن بە؟

ءتىل، ۇلت ماسەلەسىنە كەلگەندە ءبىزدىڭ بيلىك - وتە جالپاقشەشەي، ءتىپتى جالتاق، جاعىمپاز دەۋگە بولادى. مۇنداي ماسەلەنىڭ ءبارىن زاڭ ارقىلى تاستاي عىپ شەشىپ، ءتىپتى قايتادان اڭگىمە قوزعاپ، تالقىلاۋعا تىيىم سالىپ تاستاۋدىڭ ورنىنا سولقىلداقتىق تانىتىپ وتىر. ناتيجەسىندە ۇلتتىق ساناسى وياۋ ميلليونداعان قازاقتىڭ ار-نامىسى اياققا تاپتالادى، «ولاي ەمەس، بىلاي عوي!» دەپ تۇسىندىرۋدەن جۇيكەسى جۇقارادى (ونى ءتۇسىنىپ جاتقان، ءتىپتى تۇسىنۋگە تىرىسىپ جاتقان جۇرت تا نەكەن-ساياق). م.ورازايدىڭ ارەكەتى - مەملەكەت ءوز زاڭىن ءوزى ورىنداتا الماعاننان كەيىن، بالكىم، ورىنداتۋعا ەش پارمەن كورسەتپەگەننەن كەيىن، امال جوق، جانى كۇيگەننەن جاسالىپ وتىرعان تىرلىك.

جالپى، مەملەكەتتىڭ زاڭىن، ءتىلىن مويىندامايتىن، «ءبىز مەملەكەتتىك ورگانعا باعىنبايمىز» دەپ مىنەز كورسەتەتىن، قازاقستان حالقىن بىرلىككە شاقىرۋدىڭ ورنىنا، قۇجات جۇزىندە بەكىتىلىپ قويعان اتاۋلاردى ارى تارت تا، بەرى تارت قىلىپ، جۇرتتى دۇرلىكتىرەتىن وسىنداي باسىلىمدارعا قاشان تىيىم سالىنادى؟ ەلىمىزدە ونسىز دا ورىسشا باسىلىم جەتەرلىك، رەسەيدەن كەلەتىن ءبىر قۇشاق گازەت تاعى بار. ەندەشە، «ءۇي ىشىنەن ءۇي تىگىپ الىپ»، ەل اراسىنا ىرىتكى سالاتىن «ايف-كازاحستان»، «يزۆەستيا-كازاحستان»، «ترۋد-كازاحستان»، «كپ ۆ كازاحستانە»، «مك ۆ كازاحستانە» سەكىلدى گازەتتەر كەرەك پە، ءوزى؟!

«ءدىلدىڭ دەرتى»، ماقالا 2004 جىلى جازىلعان.

«اباي-اقپارات»