ەسەنيننiڭ iزiمەن

حح عاسىردىڭ ەكiنشi جارتىسىنداعى ورىس پوەزياسى تۋرالى اڭگiمە بولعاندا نيكولاي رۋبتسوۆتىڭ ەسiمiن اينالىپ وتۋگە ەشكiمنiڭ دە قاقىسى جوق. ال رۋبتسوۆ پوەزياسىن بiلمەيتiن جىرقۇمار وقىرماننىڭ ورىس پوەزياسىن دا بiلiپ جارىتپايتىنى انىق. ناعىز ورىس پوەزياسى ءوز تابيعي دامۋىنىڭ جاڭا بiر كەزەڭiن رۋبتسوۆ شىعارماشىلىعىندا جان-جاقتى كورسەتكەنi بۇگiندە ادەبيەت تاريحى، ورىس رۋحىنىڭ تاريحى مويىنداپ وتىرعان شىندىق. تiپتi وسى بiر اقىن پوەزياسىن ورىس جاندۇنيەسiنiڭ جالاۋى دەسەك تە بولادى.

جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باسى، كەڭەستiك ءداۋiردiڭ العاشقى جىلدارى ورىس پوەزياسىندا ەكi اقىننىڭ - ەسەنين مەن ماياكوۆسكيدiڭ تەكەتiرەسiنەن باستالدى. ەسەنين ماياكوۆسكيدi «ورىس پوەزياسىنىڭ جولىنا كەس-كەستەپ جاتىپ العان جانسىز بورەنەگە» تەڭەسە، ماياكوۆسكي ەسەنينگە «سونشالىقتى جاقسى كورەتiن وتانىڭدى نانعا ماي قىلىپ جاعىپ جە» دەدi. ءسوزسايىس ەرەگەس ۇستiندە ايتىلا سالعانداي كورiنگەنiمەن، بۇل ءوزارا قىجىرتپالاردان ەكi اقىننىڭ اقىندىق بولمىسى دا، رۋحاني ۇستانىمدارى دا مەن مۇندالايدى.

ەسەنيننiڭ iزiمەن

حح عاسىردىڭ ەكiنشi جارتىسىنداعى ورىس پوەزياسى تۋرالى اڭگiمە بولعاندا نيكولاي رۋبتسوۆتىڭ ەسiمiن اينالىپ وتۋگە ەشكiمنiڭ دە قاقىسى جوق. ال رۋبتسوۆ پوەزياسىن بiلمەيتiن جىرقۇمار وقىرماننىڭ ورىس پوەزياسىن دا بiلiپ جارىتپايتىنى انىق. ناعىز ورىس پوەزياسى ءوز تابيعي دامۋىنىڭ جاڭا بiر كەزەڭiن رۋبتسوۆ شىعارماشىلىعىندا جان-جاقتى كورسەتكەنi بۇگiندە ادەبيەت تاريحى، ورىس رۋحىنىڭ تاريحى مويىنداپ وتىرعان شىندىق. تiپتi وسى بiر اقىن پوەزياسىن ورىس جاندۇنيەسiنiڭ جالاۋى دەسەك تە بولادى.

جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باسى، كەڭەستiك ءداۋiردiڭ العاشقى جىلدارى ورىس پوەزياسىندا ەكi اقىننىڭ - ەسەنين مەن ماياكوۆسكيدiڭ تەكەتiرەسiنەن باستالدى. ەسەنين ماياكوۆسكيدi «ورىس پوەزياسىنىڭ جولىنا كەس-كەستەپ جاتىپ العان جانسىز بورەنەگە» تەڭەسە، ماياكوۆسكي ەسەنينگە «سونشالىقتى جاقسى كورەتiن وتانىڭدى نانعا ماي قىلىپ جاعىپ جە» دەدi. ءسوزسايىس ەرەگەس ۇستiندە ايتىلا سالعانداي كورiنگەنiمەن، بۇل ءوزارا قىجىرتپالاردان ەكi اقىننىڭ اقىندىق بولمىسى دا، رۋحاني ۇستانىمدارى دا مەن مۇندالايدى.

ءيا، ەكi اقىن دا شەكسiز اتاققۇمار بولدى. ول دەرتتەرiن (اسىلى، بۇل دەرتتi اقىندارعا ءتان قاسيەت دەگەن دۇرىس شىعار) ەكەۋi دە جاسىرعان جوق. بiراق ماياكوۆسكي ءوز اتاعىن ەسكiنi تۇگەلiمەن قيراتىپ-قوپارۋ ارقىلى جاساعىسى كەلسە، ەسەنين ءوز داڭقىن ەسكiنi بۇزىپ-جارماي، داستۇرمەن ساباقتاستىرا سومداۋعا ۇمتىلدى. ونىڭ پۋشكين ەسكەرتكiشiنە جىر ارناۋىنىڭ، ءوز ولەڭدەرiن حالىق اندەرiندەي سازدى قىلىپ جازۋىنىڭ وسىنداي استارى بار-دى. ءيا، ەسەنين ءوز ولەڭدەرiنiڭ قايسىبiر سارىندارىن پۋشكيننەن العاندىعىن ەشكiمنەن جاسىرماعان، قايتا ماقتانىش كورگەن. ءوزiن كولتسوۆقا تەڭەگەندە باقىتتان باسى اينالعان كەزدەرi دە بولعان. بiراق ول كولتسوۆ تا، پۋشكين دە، بلوك تا ەمەس، تەك ەسەنين - تامىرىن تەرەڭنەن، ءتول تiلiنiڭ سان عاسىرلىق اۋەزدi دە اۋەندi دامۋ تاريحىنان تارتقان ورىس پوەزياسىنىڭ جاڭا بەلەسi بولاتىن. بۇل وتىزدا قىرشىنىنان قيىلعان بەلەس ەدi. ال وسى بەلەستەن جاڭا بەلەستەر باستاۋ الاتىندىعىنا كۇمان جوق-تى. ول بەلەستەردiڭ بiرi, بiرەگەيi نيكولاي رۋبتسوۆ بولدى.

بiزدiڭ بۇگiنگi اڭگiمەمiز وسى اقىن تۋرالى بولماق.

اقىن تۋرالى زامانداستارىنىڭ بiرi گلەب گوربوۆسكي بىلاي دەپ جازادى: «نيكولاي رۋبتسوۆ - كوپتەن كۇتكەن اقىنىمىز. بلوك پەن ەسەنين جىر سۇيەر قاۋىمدى تابيعي، شىنايى پوەزياسىمەن تامساندىرعان سوڭعى اقىندار بولدى. ولاردان كەيiن ءارتۇرلi فورمالىق قالىپتاردى جانە دە اقيقاتتى iزدەۋمەن جارتى عاسىرداي ۋاقىت ءوتتi. ورىس پوەزياسىندا بۇل جىلدارى تابىلدى دەگەن جاڭالىقتاردىڭ كوبi كەيiن تۇككە جارامسىز بولىپ قالدى. ەندi بiرەۋلەرi ونى قويۋلاندىرا، سالماقتاندىرا ءتۇستi. تۇبiنە تۇنعان، ينتەللەكتۋالدىق شوگiندi بولعاندارى دا از ەمەس. ارا-تۇرا كەڭەس پوەزياسىنىڭ الىپ حورىندا قايتالانباس جارقىن داۋىستار ەستiلiپ قالاتىن. دەگەنمەن رۋبتسوۆتىڭ كەلۋi كەرەك ەدi. ۋاقىت سونى تالاپ ەتتi. ونىڭ ولەڭدەرiنسiز رۋحاني اشارشىلىقتىڭ جاقىنداپ كەلە جاتقانى اڭعارىلاتىن... كوپ كۇتتiرگەن اقىن. سونىمەن بiرگە كۇتپەگەن دە اقىنىمىز. مەن ونى العاش كورگەن كۇننiڭ ەرتەسiنە-اق ەسiمنەن شىعارىپ الدىم.

ونىڭ سىرت بەينەسiنەن ەشقانداي دا «اقىندىقتىڭ ەرەكشە تاڭباسى» سەزiلمەيتiن. وسىنداي بiر «مۇجىقتى» ولەڭ جازادى دەۋگە، تiپتi, كەيiن ناقتىلانعانىنداي، ورىستىڭ تاماشا اقىنى بولادى دەۋگە سەنۋدiڭ ءوزi تىم قيىن ەدi...»

مiنە، بۇل ءوزi دە اقىن زامانداسىنىڭ پiكiرi. كوپ كۇتتiرگەن اقىن. كۇتپەگەن اقىن. نيكولاي رۋبتسوۆتىڭ كۇتپەگەن جەردەن جارق ەتە قالعان اقىن بولعاندىعىن بiر زامانداسى، ورىس پوەزياسى مەن تاريحىنىڭ بiلگiرi ۆاديم كوجينوۆتىڭ مىنا بiر ەستەلiگi دە ايعاقتاي تۇسەتiندەي. كوجينوۆ 1965 جىلدىڭ جاڭا جىلىن دوستارىمەن بiرگە ءوز ۇيiندە قارسى الماق بولعاندىعىن جازادى. ارينە، ول دوستارىنىڭ iشiندە كوليا رۋبتسوۆ تا بار ەدi. بiراق كوجينوۆ الدەبiر شارۋالارمەن سىرتتا كەشiگiپ قالادى دا، رۋبتسوۆ كوجينوۆتىڭ اكەسiنiڭ ۇيiنە قاراڭعى تۇسە ءوزi كەلەدi. الدە سىرت كيiمi, الدە ءوڭi, الدە ءجۇرiس-تۇرىسى ۇنامايدى ما، كوجينوۆتىڭ اكەسi رۋبتسوۆتى iشكە كiرگiزبەي، ەسiكتiڭ تابالدىرىعىنان اتتاتپاي كەرi قايتارىپ جiبەرەدi. شاماسى، ارعى اتالارى ورىستىڭ تاعى بiر ۇلى اقىنى - تيۋتچەۆتiڭ وزiمەن ارالاس-قۇرالاس بولعان قارياعا نيكولاي رۋبتسوۆ دەگەن ەسiم ەشنارسەنi اڭعارتسا كەرەك. كەشiگiپ كەلگەن كوجينوۆتىڭ اۋلادا جۇرگەن رۋبتسوۆتى كورگەندە ءشات-شالەكەيi شىعادى. ۇيiنە اناسىن قۇتتىقتاۋعا كiرەدi دە قايتا ىتىرىلادى. سوسىن بiرگە كەلگەن ورىستىڭ تاعى بiر مىقتى اقىنى اناتولي پەرەدرەەۆ ۇشەۋi ادەبيەت ينستيتۋتىنىڭ جاتاقحاناسىنا تارتىپ كەتەدi. جاڭا جىلدى سوندا قارسى الادى. «ەرتەسiنە تاڭەرتەڭ بiز اناتولي پەرەدرەەۆ ەكەۋمiز جاتاقحانانىڭ تومەنiنە ءتۇسiپ، اكەمنەن قالايدا «ءوش الۋ» ءۇشiن وعان اۆتوماتتان تەلەفون سوقتىق. اكەمنiڭ كوڭiل-كۇيi دە كەشەگiدەي ەمەس، قايتا كەلۋiمiزدi, ت.ت. ءوتiندi.

- سەن ءوز ءۇيiڭنiڭ تابالدىرىعىنان كiمدi اتتاتپاعانىڭدى بiلەسiڭ بە،- دەپ جاۋاپ بەردiم مەن. - تiرi ەسەنيننiڭ ءوزiن...

ول كەزدە، 1965 جىلدىڭ 1 قاڭتارىندا بۇل اقيقات شىندىق ەدi...»

60-ىنشى جىلدار. ەسترادالىق پوەزيا

جوق، كوجينوۆ اكەسiن كiنالامايدى. ونىڭ بiلمەستiگiن كiنالايدى.

ال بۇل كەزدەرi قاراپايىم ينتەلليگەنت قانداي جاس اقىنداردى بiلۋi مۇمكiن ەدi? داۋ جوق، ەۆگەني ەۆتۋشەنكونى. سوسىن اندرەي ۆوزنەسەنسكيدi, بۋلات وكۋدجاۆا نەمەسە روبەرت روجدەستۆەنسكيدi. ايەل اقىن دەسە بەللا احمادۋللينانىڭ ەسiمi اتالاتىنى انىق. ويتكەنi, بۇل ەسترادالىق پوەزيانىڭ دۇركiرەپ تۇرعان كەزi بولاتىن. پوەزيا ستاديونداردى جاۋلاپ جاتقان-دى. الدە شىنايى پوەزيانىڭ ستاديون تولى حالىقتىڭ شاپالاق داۋسى استىنا كومiلiپ جاتقان كەزi مە؟ بالكiم، ەكەۋi دە بولۋى. جوق، شىندىعىن ايتۋىمىز كەرەك، كەڭەس پوەزياسىندا ماياكوۆسكيدiڭ iزباسارلارى سالتانات قۇرىپ جاتقان كەز ەدi بۇل كەز. ەسەنين تاعى دا تاسادا قالعان. ونىڭ وقىرماندارى الىستاعى تۇرمەلەردەن ەندi-ەندi قايتىپ كەلiپ جاتقان نەمەسە ساۋ باسىما ساقينا تiلەپ الارمىن دەپ ۇندەمەي قالۋدى دۇرىس كورەتiن. بiراق ولار ەسەنين مەن ماياكوۆسكيدiڭ تايتالاسىندا ءتۇبi ەسەنيننiڭ جەڭەتiنiن انىق سەزەتiن. سەبەبi, ەسەنين پوەزياسى حالىقتىق رۋحپەن استاسىپ كەتكەنiن الدەقاشان دالەلدەگەن-دi. ال كوجينوۆتىڭ اكەسi قابىلداماي جiبەرگەن رۋبتسوۆ ەسەنين پوەزياسىنىڭ بۇتاعىنان ءبۇر جارىپ شىققان جاڭا وسكiن ەدi. ونداي جاڭا وسكiندi تانىماي قالۋ، ارينە، كوجينوۆتاي قارتتىڭ كiناسi ەمەس.

بۇكiل بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى بۇل كەزدەرi ەسترادالىق پوەزيانىڭ وكiلدەرiن جارنامالاپ جاتتى. بابي يارداعى ەۆرەي قىرعىنىن اشىنا جىرلاعان، ستاليندi الدىمەن ماقتاپ، كەيiن داتتاعان ەۆتۋشەنكو بۇل كەزدەرi «يزۆەستيا» مەن «پراۆدانىڭ» بiرiنشi بەتiنەن تۇسپەۋگە اينالسا، ال ونىڭ ولەڭدەرi باس ماقالالاردىڭ ورنىنا جۇرسە (شىن ولەڭ ەشقاشان ماقالا دەڭگەيiندە بولا المايدى), ۆوزنەسەنسكي دە ءتۇرلi جىر فورمالارىن تابۋعا اۋەستiگiمەن جىرسۇيەر قاۋىمدى ارباپ العان-دى.

ال بەللا احمادۋللينانى «كوركiنە قىلىعى ساي» كوپ قىز اقىننىڭ بiرi دەۋگە عانا بولادى. ول تۋرالى ورىستىڭ ۇلى جازۋشىسى شۋكشيننiڭ: «بەللا اسفالتتi تەسiپ شىققان گۇل. ودان ارىعا ونىڭ شاماسى جەتپەيدi» دەگەنi بار. مiنە، احمادۋلليناعا بەرiلەر كەسiمدi باعا وسى بولۋى كەرەك.

دەگەنمەن «ەستراداشىل» اقىنداردى تالانتتان جۇرداي جاندار دەۋگە استە بولماس. ولار كۇندەلiكتi كۇيبەڭ تiرلiكتiڭ بايقامپاز جىرشىلارى بولا بiلدi. ءوز ۋاقىتىنىڭ الدىندا ءجۇردi. تەك ءوز ۋاقىتىنىڭ عانا.

ماياكوۆسكي «بار داۋسىمەن» «لەنيندi» جىرلاسا، بۇلار دا ودان، ونىڭ «تەمiر ساۋىتتى» تولەڭگiتتەرiنەن كەم تۇسكەن جوق. بۇگiندە ماياكوۆسكيدi «ءوز پوەزياسىنىڭ كەڭiردەگiنە ءوزi اياعىمەن باسقاننان قازا تاپتى» دەيدi. اسىلى، «ەستراداشىلار» تۋرالى دا وسىنى ايتۋعا بولاتىن بولار. اقىن الەۋمەتتiك ياكي ساياسي پروبلەمانى ەمەس، رۋحاني پروبلەمانى شەشكەندە نەمەسە شەشۋگە تالپىنعاندا عانا اقىن. بۇل تۇرعىدا بiزدiڭ ءبارiمiز، اقىنىمىز بار، جازۋشىمىز بار، وقىرمانىمىز بار، ۇلى گومەردەن ۇلگi الۋىمىز كەرەك. ونىڭ احيللدەي قاھارماندى ماداقتاي وتىرىپ، ونىڭ گەكتوردىڭ ءولi تانiنە جاساعان وزبىرلىعىن، اقىر-اياعى گەكتوردىڭ اكەسi پريامنىڭ الدىندا جاس بالاداي وكسiپ جىلاعانىن ەشقانداي بۇلتالاق بوياماسىز جىرلاعانىن ۇمىتپاۋعا تيiستiمiز. ءومiر «ەسترادالىق» پوەزيا تۇسiندiرگiسi كەلەتiندەي تەك اق پەن قارا بوياۋدان عانا تۇرمايدى. بiز وسى قاعيداتتىڭ جەتەگiمەن عانا شىنايى پوەزيا الەمiنە، رۋبتسوۆ پوەزياسىنا دەندەپ ەنە الامىز. ارينە، بۇل رۋبتسوۆتى پۇتقا اينالدىرۋ كەرەك دەگەن ءسوز ەمەس.

ەسەنين سەكiلدi ونىڭ دا ءوز كەمشiلiكتەرi بولدى. ويتكەنi, ول دا ەت پەن سۇيەكتەن جاراتىلعان تاعدىرلى ادام بولاتىن.

ءومiرi تۋرالى شاعىن مالiمەت

نيكولاي ميحايلوۆيچ رۋبتسوۆ 1936 جىلدىڭ 3 قاڭتا­رىن­دا ارحانگەلسك وبلىسىنىڭ ەمەتسك سەلوسىندا دۇنيەگە كەلدi.

ول 1935 جىلى ۆولوگدادان ەمەتسككە قونىس اۋدارعان وتباسىداعى ءتورتiنشi بالا ەدi. كەيiن تاعى ەكi بالا دۇنيەگە كەلەدi. 1941 جىلى ۇلى وتان سوعىسى باستالعاندا اقىننىڭ ءۇي-iشi ۆولوگداعا قايتىپ ورالادى. 1942 جىلى اناسى قايتىس بولعاندا، اكەسiنiڭ بۇلارعا قاراۋعا شاماسى بولماعاندىقتان، نيكولاي، تاعى بiر باۋىرى ەكەۋi, جەتiم بالالار ۇيiنە تاپسىرىلادى. قالعان باۋىرلارىن تۋعان-تۋىستارى ءبولiپ الىپ كەتەدi. وسىلايشا، جەتiم بالالار ءۇيi ورنالاسقان نيكولا سەلوسى ونىڭ، كەيiن ءوزi ايتقانىنداي، «كiشi وتانىنا» اينالادى.

بۇل جەردەگi ءومiردi سوعىس كەزiندە دە، سوعىستان كەيiنگi مەزگiلدە دە جەڭiل بولدى دەۋگە بولمايدى. جەتiم بالالار ۇيiندە ءار كەرەۋەتكە ەكi بالادان جاتقىزىلاتىن. ال قىستىڭ سۋىعى ەركiن ساباق وتكiزۋگە مۇمكiندiك بەرمەيتiن. مەكتەپ بولمەسiندە بالالار قولدارىن ۋقالاپ، ىسقىلاپ جىلىتىپ وتىرۋعا ءماجبۇر ەدi.

كەيiن جاڭا وتباسى قۇرعان اكەسi بۇلاردان حابار الۋدى قويادى. نيكولاداعى جەتi جىلدىق مەكتەپتi جاقسى تامامداعان بولاشاق اقىن 1950 جىلى ريگاعا، سونداعى تەڭiزشiلەر ۋچيليششەسiنە تۇسۋگە اسىققان. بiراق وندا تەك ون بەس جاسقا تولعاننان كەيiن قابىلدايتىن بولعاندىقتان، توتماداعى ورمان شارۋاشىلىعى تەحنيكۋمىنا تۇسۋگە ءماجبۇر بولادى. اقىرى تەڭiزگە دەگەن ماحابباتى ونى تاعى بiر قالاعا، ارحانگەلسكiگە 1952 جىلى الىپ كەلەدi. مۇندا بالىق اۋلايتىن كەمەدە كومiرشiنiڭ كومەكشiسi بولىپ جۇمىس iستەيدi. ال 1955 جىل سولتۇستiك فلوتتا اسكەري بورىشىن وتەۋگە شاقىرىلادى. اسكەري كەمەدە وتكەن وسى ءتورت جىلدى، شاماسى، ونىڭ ومiرiندەگi ەڭ باقىتتى كەزەڭدەر دەۋگە بولاتىن شىعار. وسىنداعى ادەبيەت ۇيiرمەسiندە ارالاسقان اسكەري قىزمەتتەستەرiنiڭ بiرi, كەيiن ءوزi دە قالامگەر بولعان ۆالەنتين سافونوۆ اقىننىڭ: «ءتورت جىل بويى مەنi قالاي تاماقتاندىرىپ، كيiندiرۋگە ستارشينا باس قاتىردى. ەندi ءوزiمنiڭ باس قاتىرۋىما تۋرا كەلەدi...» دەپ مۇڭايعانىن ەسكە الادى. ولەرiنiڭ الدىنداعى بiر جارىم جىلى بولماسا، جەتi جاسىنان باستاپ ءومiرi جاتاقحانالاردا وتكەن اقىننىڭ راسىندا دا قايعىراتىنداي ءجونi بار-دى. اقىن اسكەرگە دەيiن دە ولەڭ جازعانىمەن، ادەبيەتپەن شىنداپ اينالىسۋدى وسى اسكەري تەڭiزشiلەردiڭ ادەبيەت ۇيiرمەسiندە باستايدى. بۇل جىلداردى رۋبتسوۆتىڭ ەسەنينمەن «اۋىرعان» كەزi دەۋگە دە بولاتىنداي. 1959 جىلى، اسكەري قىزمەتiنiڭ سوڭعى جىلىندا نيكولاي رۋبتسوۆ: «ارناسىنان اسىپ-تاسىپ توگiلiپ جاتقان سەزiم تولقىنى - ولەڭنiڭ ەڭ باستى قاسيەتi وسى...

ولەڭدە، بلوك ايتقانداي، «ون ەسەلەنگەن ومiرگە قۇشتارلىق سەزiمi» جاتۋعا تيiس... بiزدiڭ كوپتەگەن فلوت اقىندارىنىڭ ولەڭدەرiندە (تەك بiزدiڭ عانا ەمەس ەڭ الدىمەن، مiنە، وسى قاسيەت جەتiسپەيدi. ءبiرتۇرلi قۇرعاق، قولدان جاسالعان ولەڭدەر. ولاردى تiپتi ءومiر سۇرمەيدi دەپ ايتۋدىڭ كەرەگi جوق: ولار ءولi تۋعان»،- دەپ جازادى. مiنە، ولەڭ تۋرالى، ونىڭ تابيعاتى تۋرالى وسى ۇستانىمىنا اقىننىڭ ءوزi ءومiر بويى ادال بولىپ ءوتتi.

اقىن ارميادان سوڭ لەنينگرادتاعى كيروۆ زاۋىتىنا (بۇرىنعى پۋتيلوۆ) جۇمىسقا تۇردى. وسىنداعى ادەبيەت ۇيiرمەسiنە ارالاستى. ال 1962 جىلى ماسكەۋدەگi ادەبيەت ينستيتۋتىنا وقۋعا ءتۇستi. اقىننىڭ پوەزياداعى ءوز باعىتىن انىقتاۋىنا وسىنداعى اقىنداردىڭ شاعىن ۇيiرمەسiنiڭ ىقپالى مول بولعاندىعى انىق. بۇل ارادا كەيiن ورىس پوەزياسىندا «تۇنىق ليريكا» («تيحايا ليريكا») دەپ اتالعان پوەزيالىق باعىتتىڭ وسى ۇيiرمە مۇشەلەرi iزدەنiستەرiنiڭ نەگiزiندە قالىپتاسقانىن دا ايتا كەتكەن ءجون.

پوەزياداعى بۇل باعىت «ەسترادالىق پوەزياعا» باسەكەلەس باعىت رەتiندە كەيiن ءوزiن-ءوزi تولىقتاي دالەلدەي الدى. ونىڭ جارقىن كورiنiسi رەتiندە رۋبتسوۆ پوەزياسىن تiلگە تيەك ەتسەك تە جەتكiلiكتi بولاتىن شىعار.

بiراق اقىننىڭ ادەبيەت ينستيتۋتىن iشتەي وقىپ بiتiرۋiنە مۇمكiندiگi بولمادى. وعان مiنەزi كەدەرگi كەلتiردi دەۋگە بولادى. ادەبيەت ينستيتۋتىنىڭ تاريحىندا رۋبتسوۆتىڭ ستۋدەنت كەزiنەن سىر شەرتەتiن مىنانداي بiر وتiرiك-شىنى ارالاس اڭگiمە دە بار: «ستۋدەنت جاتاقحاناسىنىڭ، ونىڭ iشiندە كiلەڭ بولاشاق ۇلى اقىن-جازۋشىلار جاتاتىن جاتاقحانانىڭ ءتۇننiڭ بiر ۋاعىنا دەيiن تىنشي قويۋى مۇمكiن ەمەس نارسە. ايتەۋiر بiر تىنشىدى-اۋ دەگەن ۋاقىتتا كiرە بەرiس ۆاحتادا وتىراتىن كەمپiر انىق جاتاقحانانىڭ ۇيقىعا كەتكەنiنە كوزiن تولىق جەتكiزۋ ءۇشiن جوعارى كوتەرiلەدi. كەزەكتi قاباتتاعى فويەگە كوز تاستاسا قابىرعاداعى ۇلى كلاسسيكتەردiڭ بiرقانشاسىنىڭ سۋرەتتەرi جوق. تاڭ-تاماشا بولادى. ەسiككە ءوزi قاراپ وتىر، سىرتقا الىپ شىعىپ كەتكەن ەشكiم بولعان جوق. قايتسە دە وسىنداعى بولمەلەردiڭ بiرiندە بولۋعا تيiس. وسىنداي ويعا كەلگەن كەمپiر ءدالiزدi بويلاپ ءسال جۇرەدi. كەنەت قايسىبiر بولمەدەن كۇبiر-كۇبiر ەتكەن داۋىس شىعادى. الدەكiم سويلەپ وتىر. «الەكساندر سەرگەەۆيچ پۋشكين، كەلiڭiز، قاعىستىرىپ iشiپ قويايىق». «سەرگەي الەكساندروۆيچ، عافۋ وتiنەمiن، كەلiڭiز، قاعىستىرىپ iشiپ قويايىق»دەيدi. ءوزiنiڭ ەسiگi ءسال اشىق تۇر. كەمپiر ساڭىلاۋدان كوز تاستاسا نيكولاي رۋبتسوۆ كiل كلاسسيكتەردiڭ پورترەتiن توڭiرەگiنە جيناپ الىپ، مايحانا ۇيىمداستىرىپ وتىر ەكەن».

ارينە، مۇنداي مiنەزبەن جوعارى وقۋ ورنىن iشتەي بiتiرۋ قيىن نارسە. 1965 جىلى سىرتتاي بولiمگە قايتا تiركەلگەنiمەن، ەندiگi جەردە اقىننىڭ «ءار بۇرىشتا بiر قونعان» كەزبە ءومiرi باستالادى. مۇنداي ءومiر ابدەن جالىقتىرعان ول اقىرى تۋعان جەرiنە قايتقان. وسىندا ول 1969 جىلى عانا ءوز باسپاناسىنا، بiر بولمەلi پاتەرگە قول جەتكiزدi. ال بiر جارىم جىلدان كەيiن وسى ۇيiندە ايەل قولىنان قازا تاپتى.

الدىن الا بولجاعان ءولiم

ورىس ادەبيەتiنiڭ تاريحىندا ءوز ءولiمiنiڭ قالاي كەلەتiندiگiن الدىن الا سەزiنگەن اقىندار از ەمەس. «بiزدiڭ زاماننىڭ قاھارمانىنداعى» گرۋشنيتسكي مەن پەچوريننiڭ جەكپە-جەگi لەرمونتوۆتىڭ اجالىنان حابار بەرسە (ونىڭ ءوز ءولiمiن سۋرەتتەيتiن ولەڭi دە بار), نيكولاي گۋميلەۆ تۇسiندە 5 جانە 3 ساندارىن كورiپ ءوزiنiڭ 53 نەمەسە 35 جاسىندا ولەتiندiگiن بولجاعان. ايتسە دە 53-كە كوبiرەك دەن قويعان. ەسەنيندە دە ەرتە ولەتiندiگi تۋرالى جولدار جەتكiلiكتi. اقىرى سولاي بولىپ تىندى. بiز اڭگiمە ەتiپ وتىرعان نيكولاي رۋبتسوۆ تا وسىنداي كورiپكەل اقىنداردىڭ قاتارىنا جاتادى.

قاڭتاردا قارلى كوز جۇمام،

قايىڭدار قاق-قاق ايىرىلعان.

(يا ۋمرۋ ۆ كرەششەنسكيە موروزى،

يا ۋمرۋ، كوگدا ترەششات بەرەزى)

اقىننىڭ جەر بەتiندەگi تاعدىرى ءدال وسىلاي، ولەڭiندە ءوزi جازعانداي، قىستىڭ قاتتى ايازدى كۇندەرiنiڭ بiرiندە، 1971 جىلدىڭ 19 قاڭتارىندا ادام قولىنان ءۇزiلدi.

ءيا، اقىن بۇل قايعىلى وقيعادان بiر جارىم جىل بۇرىن عانا باسپانالى بولىپ ەدi. ءوزiنiڭ الا-قۇلا تۇرمىس-تiرشiلiگiن بiرiزدiلiككە، سابىرلى تۇراقتىلىققا ءتۇسiرۋدiڭ ءساتi ەندi تۋعانداي بولعان. ال ونىڭ جولى، ارينە، وتىز بەسكە كەلگەن سالتباستى، ساباۋ قامشىلى ەركەك ءۇشiن شاڭىراق كوتەرۋ بولىپ تابىلماق. جار ءسۇيۋ، ءسابي ءسۇيۋ - ودان ارتىق باقىت بولا ما، سiر-ءا!

ەگەر بiز رۋبتسوۆتى ءومiر بويى ەتەگiنە ناماز وقىعان تاقۋا ەدi دەسەك، ونىمىز كۇنا بولار ەدi. بiرگە تۇرمادى دەمەسەك، بۇل كەزدەرi ونىڭ ايەلi جانە قىزى بار-دى.

مiنە، زاڭدى نەكەگە تۇرماعان وسى ايەلi گەنريەتتا ميحايلوۆنا جانە قىزى لەنامەن ونىڭ جاڭا 1971 جىلدى بiر شاڭىراق استىندا قارسى العىسى كەلگەن. بiراق قارلى بوران باستالىپ، الىس دەرەۆنيادا تۇراتىن ايەلi مەن قىزى جاڭا جىلعا ۇلگەرiپ كەلە الماي قالادى. قىزىمەن بiرگە ساندەمەك بولعان شىرشاسى جاساۋسىز قالادى. ال بەسiنشi قاڭتار كۇنi اقىن ۇيiنە ەسكi ماسكەۋلiك تانىسى، ءوزi دە ولەڭ جازاتىن ليۋدميلا دەربينا كiرiپ كەلەدi. بiر كەزدەرi ەكەۋiنiڭ اراسىندا ماحاببات ماشاقاتى بولعاندىعىن ەسكەرسەك، ارينە، بۇل كەلiستiڭ سىرىن تۇسiنۋگە دە بولاتىنداي. اقىندى بiر كەزدە جوعالتقان مۋزاسى ءوزi iزدەپ تاپتى. قانداي ادەمi! دەگەنمەن بۇل ەشقاندايدا قۋانىش ەمەس، بولاشاق تراگەديانىڭ باسى ەدi.

18 قاڭتار كۇنi رۋبتسوۆ دەربينا ەكەۋi تۇرعىن ءۇي كونتورىنا، ليۋدميلانى تiركەتتiرۋگە بارادى. بiراق ونداعىلار ليۋدميلانىڭ رۋبتسوۆتىڭ بiر پاتەرلi باسپاناسىنا تiركەلۋiنە ءۇزiلدi-كەسiلدi قارسىلىق بiلدiرەدi. دەربينانىڭ بالاسىنا تيiستi پاتەر الاڭى جەتiسپەيتiندiگiن ايتادى. ال رۋبتسوۆتىڭ قالايدا شاڭىراق قۇرعىسى كەلگەن. مۇنداعىلارمەن بولعان بiراز ايعاي-شۋدان كەيiن ونسىز دا الدىندا جۇرەگi سىر بەرiپ جۇرگەن اقىن جورا-جولداستارىنا كەتەدi. جورا-جولداس iزدەۋدiڭ سوڭى ۇيدە iشكiلiك iشۋگە ۇلاسادى. كەشكە دەربينا ورالعاندا مۇنداعىلاردىڭ ءبارi دە ۋداي ماس بولاتىن. دەربينانى كورiپ رۋبتسوۆ ۇرىس شىعارادى. بiر تىقىردىڭ تايانعانىن سەزگەن جورا-جولداس جان-جاققا قاشىپ تىنعان. ارعى جاعى بولاشاق ەرلi-زايىپتىلاردىڭ كيكiلجiڭiنە ۇلاسقان كەش اقىرى ۇلى اقىننىڭ اجالىمەن اياقتالعان. كەيiن، سوتتا ءمالiم بولعانىنداي، دەربينا ىزا ۇستiندە رۋبتسوۆتى جايالىقپەن قالاي قىلعىندىرىپ ولتiرگەنiن سەزبەي قالعان.

مiنە، وسىلايشا اقىننىڭ ءوز ولەڭiندەگi بولجامى شىندىققا اينالدى.

اقىن اجالىنىڭ سەبەبi تۋرالى الىپ-قاشپا اڭگiمە كوپ. اقىننىڭ قايسىبiر كوزسiز بەرiلگەن وقىرماندارى دەربينانى رۋبتسوۆتىڭ كوزiن قۇرتۋ ءۇشiن «قاھارلى ءۇش ءارiپتiڭ» ءوزi جiبەرگەن دەگەن دە ءسوز قوزعايدى. ايتپەسە، ادام ولتiرگەن ادام، قۇر ادام ەمەس، ۇلى اقىندى ولتiرگەن قىلمىسكەر تۇرمەدە جازاسىن تۇگەل وتەمەي جاتىپ قالاي جىلدام بوسانىپ شىعادى دەيدi ولار. تiپتi بۇل ءولiمدi «ەستراداشىلار» مەن «تۇنىقشىلاردىڭ» ءوزارا باسەكەسiمەن بايلانىستىراتىندار دا كەزدەسiپ قالادى. ولار اقىننىڭ اجالى سەبەبiن تاعى سول باياعى ەسەنين مەن ماياكوۆسكيلەردiڭ تەكەتiرەسiنەن iزدەيدi. ماسكەۋلiك، لەنينگرادتىق پوەزيا ەركەتوتايلارىنىڭ ورىس پروۆينتسياسىنىڭ ساف التىن تالانتتارىنا جاساعان قۇپيا قاستاندىعى دەپ قيسىندايدى. ايتپەسە، الپىسىنشى جىلدارداعى ەستراداشىلاردىڭ شاشباۋىن كوتەرۋشiلiگiمەن ءمالiم دەربينانىڭ الىس تۇكپiرگە، ۆولوگداعا، رەسەي تۇگiلi ءالi ءوزiنiڭ ءوڭiرi دە تۇگەل تانىپ مويىنداپ ۇلگەرمەگەن اقىنعا iزدەپ كەلiپ قوسىلماق بولۋىنا نە سەبەپ؟ ال رۋبتسوۆتىڭ ولەڭدەرiن بالانىڭ شيمايى كورەتiندiگiن ونىڭ ءوزi دە كەيiن اشۋ ۇستiندە اعىنان جارىلىپ ايتىپ قويدى ەمەس پە! جوق، دەربينا اقىندى مويىنداماعان. دەمەك، كەلۋiندە باسقا بiر گاپ بار. ءيا، وقىرماندارىنا اقىن اجالىنىڭ شىنايى سەبەبiنە كۇدiكپەن قاراۋعا جوسىن كوپ. ارينە، قايسىسى دۇرىس، قايسىسى بۇرىس، ونى بiر جاراتقان عانا بiلەدi.

دەگەنمەن بiزدiڭ دە ءوز پايىمىمىزدى ايتقانىمىز ءجون بولار. دەربينانى ۆولوگداعا اكەلگەن رۋبتسوۆقا دەگەن ماحابباتى ەمەس، ءوز تۇرمىس حالiن بiرشاما ۋاقىت بولسا دا جوندەپ السام دەگەن كادۋiلگi ايەلگە ءتان باقاي ەسەپ قانا سەكiلدi. ەسەپ نوبايى «بiر وقپەن ەكi قويان اتىپ الماق» - باي دا بار، باسپانا دا بارعا سايادى. ال وسى ەسەپتiڭ سوڭعى ناتيجەسi ءوزi ويلاعانداي بولماۋى دەربينانى ادام ولiمiنە، مۇندا اقىن اجالىنا سوقتىرعان ارەكەتكە اپارعان سەكiلدi. ارينە، بiزدiكi تەك بولجام عانا.

P.S. رۋبتسوۆ دۇنيەدەن وتكەلi 30 جىلدان استام ۋاقىت بولدى. وسى ۋاقىت iشiندە ونىڭ وقىرماندارى كوبەيمەسە ازايعان جوق. تۋعان جەرiندە ەسكەرتكiش ورناتىلدى، اتىنان اشىلعان ارنايى مۇراجايى دا بار. ۆاديم كوجينوۆ ايتقانداي، ونىڭ شىنايى پوەزياسى ەشقانداي بۇقارالىق اقپارات قۇرالدا­رىنىڭ اتسالىسۋىنسىز-اق جاڭا ورتالاردى، جىر­قۇمار جۇرەكتەردi باعىندىرۋدا. قازاق وقىرماندارى رۋبتسوۆ پوەزياسىمەن ۇلىقبەك ەسداۋلەتوۆ، يبراگيم يساەۆ سەكiلدi اقىندارىمىزدىڭ اۋدارمالارى ارقىلى تانىس. بولاشاقتا دا جاڭا اۋدارمالار جاسالا بەرەتiندiگiنە بەك سەنiمدiمiز.

بiر تاڭ قالاتىنىمىز، رۋبتسوۆ پوەزياسىن اينالىپ وتە الماعان ەسەنين - ماياكوۆسكي تەكەتiرەسiنiڭ قازاق پوەزياسىندا دا وزiنشە كورiنiس بەرەتiندiگi. جازۋشى، سىنشى بەكدiلدا الدامجاروۆ بۇل تەكەتiرەستiڭ اۋقىمىن بiر عانا مۇقاعالي ماقاتاەۆ پوەزياسى ارقىلى جاقسى كورسەتiپ بەردi. بiزدە دە ەسەنين - ماياكوۆسكي تەكەتiرەسi ءجۇرiپ جاتىر، مۇنى ەندi اشىق ايتۋىمىز كەرەك. بۇل دالا مەن قالا، توپىراق پەن تاس كوشەنiڭ تايتالاسى. قايسىسى باسىم تۇسپەك، پوەزيامىزدىڭ بولاشاعى، ونىڭ حالقىمىزدىڭ رۋحاني قازىناسىنا قوساتىن ۇلەسi دە سونىمەن انىقتالماق. كوزگە كورiنiپ تۇرعان ەشتەڭە جوق دەمەسەڭiز، اقيقات وسى. رۋبتسوۆ تاعدىرى مەن تۆورچەستۆوسىنان ءوربيتiن اڭگiمەنiڭ بiر پاراسى وسىنداي.

2005 جىل.

(جالعاسى بار)

"اباي-اقپارات"