قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆقا اشىق حات
اسا قادىرلى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى!
سىزگە قازاقستان «ادىلەت» تاريحي-اعارتۋ قوعامى مۇشەلەرىنىڭ اتىنان بىرەر تىلەك ايتپاقپىز.
2000 جىلى ءسىزدىڭ قابىلداۋىڭىزدا بولعان قوعام مۇشەلەرىنىڭ وتىنىشىنە وراي، 1937-38 جج. ساياسي قۋعىن-سۇرگىندە اتىلعاندار قۇپيا كومىلگەن ورىنعا ەسكەركىش تۇرعىزۋعا ءوزىڭىز تىكەلەي تاپسىرما بەرىپ، سول جاڭالىق ەسكەرتكىشىن اشقانىڭىزعا بيىل، مىنە، جەتى جىل تولدى. جاڭالىققا ساياسي رەپرەسسيا قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى الماتى قالاسى مەن الماتى وبلىسى جۇرتشىلىعىنىڭ وكىلدەرى جىل سايىن كەلىپ تاعزىم ەتەدى.
وسى ەسكەرتكىش ورناعان جەردەگى «ادىلەت» قوعامى مەنشىگىنە بەرىلگەن 15 گەكتار تەلىمدى قارالى-سالتاناتتى ورماندى القاپقا - اشىق اسپان استىنداعى پانتەونعا اينالدىرۋدىڭ مەزگىلى جەتكەن سياقتى.
نكۆد عيماراتىنىڭ جەراستى بولىگىندە اتىلىپ، دەنەلەرى جاڭالىقتا تىنشىعان جازىقسىز قۇرباندار سانى 3 مىڭنان اسادى. وندا حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ ءار سالاسىندا ەڭبەك ەتكەن قاراپايىم ەڭبەك ادامدارى، سونداي-اق وراز جاندوسوۆ، ۇزاقباي قۇلىمبەتوۆ، وراز يساەۆ، تەمىربەك جۇرگەنوۆ، سۇلەيمەن ەسقاراەۆ، جانايدار سادۋاقاسوۆ، مۇحامەدجان تىنىشباەۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆ، قوڭىرقوجا قوجىقوۆ، سانجار اسفەندياروۆ، سەيىتقالي مەڭدەشەۆ، قابىلبەك سارىمولداەۆ، قايسار ءتاشتيتوۆ، ساكەن سەيفۋللين، ءىلياس جانسۇگىروۆ، بەيىمبەت مايلين، جۇمات شانين، راحىم سۇگىروۆ، ماعجان جۇماباەۆ، قۇدايبەرگەن جۇبانوۆ، زاراپ تەمىربەكوۆ سىندى جۇزدەگەن مەملەكەت، عىلىم، ادەبيەت، ونەر قايراتكەرلەرى جاتىر.
اسا قادىرلى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى!
سىزگە قازاقستان «ادىلەت» تاريحي-اعارتۋ قوعامى مۇشەلەرىنىڭ اتىنان بىرەر تىلەك ايتپاقپىز.
2000 جىلى ءسىزدىڭ قابىلداۋىڭىزدا بولعان قوعام مۇشەلەرىنىڭ وتىنىشىنە وراي، 1937-38 جج. ساياسي قۋعىن-سۇرگىندە اتىلعاندار قۇپيا كومىلگەن ورىنعا ەسكەركىش تۇرعىزۋعا ءوزىڭىز تىكەلەي تاپسىرما بەرىپ، سول جاڭالىق ەسكەرتكىشىن اشقانىڭىزعا بيىل، مىنە، جەتى جىل تولدى. جاڭالىققا ساياسي رەپرەسسيا قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى الماتى قالاسى مەن الماتى وبلىسى جۇرتشىلىعىنىڭ وكىلدەرى جىل سايىن كەلىپ تاعزىم ەتەدى.
وسى ەسكەرتكىش ورناعان جەردەگى «ادىلەت» قوعامى مەنشىگىنە بەرىلگەن 15 گەكتار تەلىمدى قارالى-سالتاناتتى ورماندى القاپقا - اشىق اسپان استىنداعى پانتەونعا اينالدىرۋدىڭ مەزگىلى جەتكەن سياقتى.
نكۆد عيماراتىنىڭ جەراستى بولىگىندە اتىلىپ، دەنەلەرى جاڭالىقتا تىنشىعان جازىقسىز قۇرباندار سانى 3 مىڭنان اسادى. وندا حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ ءار سالاسىندا ەڭبەك ەتكەن قاراپايىم ەڭبەك ادامدارى، سونداي-اق وراز جاندوسوۆ، ۇزاقباي قۇلىمبەتوۆ، وراز يساەۆ، تەمىربەك جۇرگەنوۆ، سۇلەيمەن ەسقاراەۆ، جانايدار سادۋاقاسوۆ، مۇحامەدجان تىنىشباەۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆ، قوڭىرقوجا قوجىقوۆ، سانجار اسفەندياروۆ، سەيىتقالي مەڭدەشەۆ، قابىلبەك سارىمولداەۆ، قايسار ءتاشتيتوۆ، ساكەن سەيفۋللين، ءىلياس جانسۇگىروۆ، بەيىمبەت مايلين، جۇمات شانين، راحىم سۇگىروۆ، ماعجان جۇماباەۆ، قۇدايبەرگەن جۇبانوۆ، زاراپ تەمىربەكوۆ سىندى جۇزدەگەن مەملەكەت، عىلىم، ادەبيەت، ونەر قايراتكەرلەرى جاتىر.
ەسكەرتكىشتىڭ اينالاسىنا سولاردىڭ ەسىمدەرىن تاسقا قاشاپ ەستەلىك-قابىرعا ورناتۋ قاجەتتىگى سۇرانىپ-اق تۇر. الجير لاگەرىندە جازىقسىز جاپا شەككەن 7 مىڭنان استام جاندى (ونىڭ 179-ى قازاق ايەلى، ال سوتتالعانداردىڭ باسىم كوپشىلىگى ماسكەۋدەن، لەنينگرادتان، كەڭەس وداعىنىڭ باسقا قالالارىنان اكەلىنگەندەر) ەسكە سالىپ تۇراتىن ەستەلىك قابىرعالار تارىزدەندىرىپ، جاڭالىق ەسكەرتكىشىن سۇيەگى سوندا جاتقان 3 مىڭنان استام قازاقستاندىق بوزداقتىڭ اتى-ءجونى تىزىلگەن جوقتاۋ تاقتا-قابىرعالار ورناتۋمەن تولىقتىرۋ ءلازىم.
سونداي-اق زەردە كەشەنىنە كىشى ارحيتەكتۋرالىق فورمالار - اتىلعانداردىڭ مۇسىندىك پورترەتتەرىن قويعان ءجون بولار ەدى. بۇل شارۋا قازاق-بريتان ۋنيۆەرسيتەتى جانىنداعى اللەيادا تىزىلگەن رەپرەسسيالانعان كەڭەستىك قايراتكەرلەردىڭ مۇسىندەرىن جاڭالىققا كوشىرۋمەن باستالسا يگى، سول ءىستىڭ جالعاسى رەتىندە رەپرەسسيا قۇرباندارىنىڭ ۇرپاقتارى سوندا جاتقان ءوز اكەلەرىنە ەسكەرتكىش-ءمۇسىن ورناتپاق ويلارىن «ادىلەت» قوعامىنىڭ باسقارما ماجىلىستەرىندە ۇدايى ايتىپ كەلەدى.
قاسىرەتتى 32-جىلعى سۇراپىل اشتىق اكەلگەن ۇلتتىق اپاتتا الماتى كوشەلەرىندە اشتان ولگەندەردىڭ مايىتتەرىن وسى جەردەگى ءالي جانە ديحانباي اۋىلدارىنىڭ قاڭىراپ بوساپ قالعان ورىندارىنا تاسىپ اكەپ توگىپ، ءجۇزىن جاپقانى ءمالىم، سونى ەستە تۇتىپ، سوناۋ اشارشىلىقتا كوز جۇمعان مىڭ-سان قۇربان رۋحىن ۇلىقتايتىن بەلگى قويۋ دا وسىناۋ زەردە كەشەنىنىڭ مازمۇنىن اشا تۇسەرى ءسوزسىز.
كيەلى القاپقا اعاش ەگىپ، باق وتىرعىزۋعا «ادىلەت» قوعامىنىڭ مۇشەلەرى مەن جاناشىرلارىنا قوسا قالىڭ جۇرتشىلىق اتسالىسار ەدى دەگەن ويدامىز.
بۇل كۇندەرى «ادىلەت» قوعامى باسقارماسىنىڭ مۇشەلەرى جاڭالىقتا جاتقان بوزداقتاردىڭ تولىق ءتىزىمىن جاساۋ ۇستىندە. ونى 1996-2004 جىلدارى شىعارىلعان «ازالى كىتاپ. كنيگا سكوربي» جيناقتارىنىڭ ۇلگىسىمەن جەكە كىتاپ ەتىپ شىعارۋ قاجەت-اق.
ءبىزدىڭ بۇل وي-جوسپارلارىمىز الماتى قالاسى مەن الماتى وبلىسى باسشىلىعى تاراپىنان تۇسىنۋشىلىك تاۋىپ تۇر.
قۇرمەتتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى، وسى بايان ەتىپ وتىرعان نيەتىمىزدى ەندى ءسىزدىڭ ماقۇلداۋىڭىزدى سۇرايمىز، وسىناۋ يماندى دا ابىرويلى شارۋاعا كۇللى جۇرتشىلىق جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن قول ۇستاسىپ كىرىسۋ ءۇشىن ءسىز ءوزىڭىزدىڭ ەلباسىلىق باتاڭىزدى بەرسەڭىز ەكەن دەپ تىلەيمىز.
تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە - 2000 جىلعى قابىلداۋدان سوڭ ءوزىڭىزدىڭ تاپسىرماڭىزبەن الماتىدا اشىلعان ساياسي رەپرەسسيالار تاريحى مۇراجايىنا بايلانىستى. قىزمەت اتقارعان ءبىر جارىم جىل ىشىندە مۇراجايدا مىڭداعان جۇرتشىلىق وكىلدەرى، شەتەل دەلەگاتسيالارى، اسىرەسە وقۋشىلار مەن ستۋدەنت جاستار بولىپ، بەلگىلى دارەجەدە تاريحپەن تاربيەلەنۋدىڭ وزىندىك بەلەسىنەن وتكەن ەدى. الايدا مۇراجاي بىزگە بەيمالىم سەبەپپەن تەز جابىلىپ قالدى. مۇراجايدا رەپرەسسيالانعانداردىڭ وزدەرى مەن ۇرپاقتارى تاپسىرعان وتە قۇندى جادىگەرلىكتەر جيناقتالعان بولاتىن، قازىر سولار ءبىر بولمەدە ءۇيىلىپ جاتقاندىقتان، توزىپ، ەكسپوزيتسيالاۋعا جارامسىزدانىپ كەتۋ قاۋپى بار.
بۇل ورايدا ءبىز الماتى اكىمشىلىگىنە الدەنەشە رەت ءوتىنىش بىلدىرگەن ەدىك، الايدا وسى ماسەلەنىڭ قالا بيلىگى تاراپىنان ەشبىر شەشىمىن تاپپايتىنى ماعلۇم بولدى.
قۇرمەتتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى، ەگەر مۇراجايدى بۇرىنعى نكۆد عيماراتىندا ورنالاسقان ورنىنا قايتارۋعا ەشقانداي مۇمكىندىك بولماسا، وندا ونى قالاداعى باسقا قوعامدىق عيماراتتاردىڭ بىرىنە ورنالاستىرۋعا، ءسويتىپ، ەلىمىزدىڭ ساياسي تاريحى مۇراجايىنىڭ قالىڭ كوپشىلىككە وتانشىلدىقتى، دەموكراتيا قۇندىلىقتارىن ناسيحاتتاۋ رەتىمەن قىزمەت ەتە باستاۋىنا قول ۇشىن بەرۋىڭىزدى وزىڭىزدەن قاتتى ءوتىنىپ سۇرايمىز.
جاقىندا قوعامنىڭ 20 جىلدىعىنا وراي وتكىزىلگەن «ادىلەت» تاريحي-اعارتۋ قوعامى: توتاليتارلىق تاريحتان - دەموكراتيالىق بولاشاققا» عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسياسىنا قاتىسۋشىلاردىڭ جانە ولاردىڭ ىشىندەگى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن ناۋقاندارىندا جازىقسىز جازالانعان بەلگىلى قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ «ادىلەت» قوعامىنا مۇشە ۇرپاقتارىنىڭ ءبىر اۋىزدان بىلدىرگەن تىلەگى وسىلارعا سايادى. سولاردىڭ اتىنان -
قۇرمەتپەن،
بەيبىت قويشىباەۆ، «ادىلەت» تاريحي-اعارتۋ قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى.
الماتى، 07 شىلدە 2009 ج.
