كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ دامۋىنا كەدەرگى جاساپ، اياقتان شالاتىن، وركەندەۋ مەن ءوسۋدىڭ الدىندا كەسە كولدەنەڭ جاتىپ، مەملەكەتتىڭ قۇرۋى مەن قۇلدىراۋىنا باستايتىن باستى ىندەت – جەمقورلىق. جەمقورلىق جەتى باستى ايداھار ىسپەتتەس. ونى جەڭۋگە بولادى، توقتاتۋعا بولادى. باستىسى جەمقورلىق پەن پاراقورلىق اياسىندا تىنباي ەڭبەك ەتۋ قاجەت. سوندا عانا ءتيىستى ناتيجەگە قول جەتكىزىپ، بۇل ىندەتتىڭ ازايۋىنا سەبەپكەر بولامىز.

الماتى وبلىسى كولەمى ۇلكەن، حالقى كوپ ايماق. وبلىستىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتى اسا جوعارى، قىتاي ارقىلى تاۋار تاسۋدىڭ ءترانزيتى، حالىق ەڭ كوپ قونىستانعان اسەم قالا الماتى دا وسى ايماقتا. الاتاۋدى كورگىسى كەلەتىن تۋريستەر مەن تابيعاتىن تاماشالايتىن ىشكى تۋريستەر سانى دا تولاستاعان ەمەس. ايماقتا اۋىل شارۋاشىلىعى، ەگىن، مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ىلگەرىلەپ كەلەدى. كەي وبلىستاردا حالىق سانى ازايىپ جاتسا، الماتى وبلىسىندا كەرىسىنشە كوبەيۋ ۇستىندە. وسىنىڭ ءوزى وبلىستىڭ ەكونوميكالىق پوتەنتسيالى مەن قارجىلىق مۇمكىندىگىن كورسەتىپ تۇر. قارجى مول جەردە، ادالدىقتى ىسىرىپ قويىپ، ارام اقشامەن قالتاسىن قامپايتىپ، قاراپايىم حالىقتىڭ نەسىبەسىن ۇرلايتىندار دا كوپ بولادى. مىنە، سوندىقتان دا وبلىستا جەمقورلىق پەن پاراقورلىققا قارسى كۇرەس اپتاسىنا جەتى كۇن، كۇنىنە جيىرما ءتورت ساعات بويى توقتاعان ەمەس. جەمقورلىق پەن پاراقورلىقتى تولىق اۋىزدىقتاعانشا توقتامايدى دا.

جالپى بۇل «ىندەتپەن» كۇرەسۋدىڭ نەگىزگى جۇيەسى رەتىندە ەلىمىزدە جەمقورلىق پەن پاراقورلىقتى جويۋ ماقساتىندا رەسپۋبليكا كولەمى بويىنشا «ادالدىق الاڭدارى» اشىلعان. الماتى وبلىسى بويىنشا بۇل باعىتتا جۇمىستار قىزۋ جۇرۋدە.

جوبانى ىسكە اسىرۋدىڭ نەگىزى مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2018 جىلعى 5 قازانداعى «قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ» جولداۋى بولىپ تابىلادى. جولداۋ اياسىندا جەمقورلىقپەن كۇرەسۋدىڭ باتىل قادامدارى جاسالا باستادى.
«جەتىسۋ - ادالدىق الاڭى» جوباسىنىڭ ميسسياسى - سىبايلاس جەمقورلىق دەڭگەيىن تومەندەتۋ، سىبايلاس جەمقورلىقتان جالپى باس تارتۋدى قالىپتاستىرۋ جانە ازاماتتاردىڭ الماتى وبلىسىنداعى مەملەكەتتىك بيلىك ينستيتۋتتارىنا دەگەن سەنىمىن ارتتىرۋ بولىپ تابىلادى. بۇل ماقساتتى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن جوبا كەلەسى بلوكتاردا جۇمىس ىستەيدى:
· كۇندەلىكتى سىبايلاس جەمقورلىقتى جويۋ جانە ازاماتتارعا جايلى جاعداي جاساۋ;
· قوعامدىق باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرۋ;
· سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ.
كورسەتىلگەن بلوكتار ءۇشىن كەلەسى باعىتتار بولىنگەن:
كۇندەلىكتى سىبايلاس جەمقورلىقتى جويۋ جانە جايلى جاعداي جاساۋ ءبىلىم; دەنساۋلىق ساقتاۋ; الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ; ساۋلەت، قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق; اۋىل شارۋاشىلىعى جانە جەر قاتىناستارى; مەملەكەتتىك كىرىستەر ورگاندارى; سوت جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى; ءبىرىنشى باسشىلاردىڭ جەكە جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ.
قوعامدىق باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرۋ تومەندەگىدەي ىسكە اسادى:
· قوعامدىق باقىلاۋ كارتاسى;
· قوعامدىق باقىلاۋدىڭ ينتەراكتيۆتى كارتاسى;
· مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ مونيتورينگى.

جالپى وبلىس حالقىن، اۋداندار مەن اۋىل حالقىن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءبىلىم بەرۋ مەن اقپاراتتىق جۇمىس ارتىپ كەلەدى. ءار ايماقتا «ادالدىق الاڭدارىنىڭ» وفيستەرى اشىلىپ، ولار حالىقتى پاراقورلىققا قارسى يممۋنيتەت قالىپتاستىرۋ جولىندا جۇمىستار جاساۋدا. اتاپ ايتقاندا اۋىل، اۋدان، قالا حالقىمەن كەزدەسۋلەر بولىپ، ارنايى ترەنينگتەر، سەمينارلار وقىتىلادى. وندا پاراقورلىق، جەمقورلىق فاكتىلەرىن بىلگەن جاعدايدا ءانونيمدى كەيىپتە قالاي حابار بەرۋ كەرەكتىگى ايتىلادى. حالىقتى اقپاراتتاندىرۋ بارىسىندا ءتۇرلى روليكتەر جاسالىپ، ۇلەستىرمە قاعازدار تاراتىلادى. بۇل ارينە ءوزىنىڭ وڭ اسەرىن بەرەدى. سەبەبى ادام ۆيزۋالدى اقپاراتتى كوبىنە تەز قابىلدايدى.

تەك قانا اقپاراتتىق باعىتتا ەمەس، شىنايى ىستەر دە جۇزەگە اسۋدا. مىسالى كۇنى كەشە عانا كاسىپكەرلىك جانە يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى مەن مەردىگەردىڭ باسشىلىعى سىبايلاس جەمقورلىققا قاتىستى دەگەن كۇدىكپەن ۇستالدى. مەملەكەتتىك قىزمەتكەر 14 ميلليوننان استام تەڭگەنى قايتارىپ الۋ (وتكات) رەتىندە العان.

«ءبولىم باستىعى جشس باسشىلىعىنان كەلىسىمشارت سوماسىنىڭ 15 پايىزى مولشەرىندە قايتارىم (وتكات) رەتىندە بۇرىن كەلىسىلگەن 90 ميلليون تەڭگەنىڭ 33 500 دوللارى (14 304 500 تەڭگە) كولەمىندە پارا الدى دەپ كۇدىكتەلۋدە. «بيزنەستىڭ جول كارتاسى – 2025» بيزنەستى قولداۋ مەن دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى شەڭبەرىندە بولىنگەن قاراجات ەسەبىنەن سالىنىپ جاتقان وبەكتىدە جۇمىستاردى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ بويىنشا تەندەردى جەڭىمپاز دەپ تانۋ جانە ودان ءارى كەدەرگىسىز قابىلداۋ ءۇشىن ايماقتاعى وبەكتىنىڭ قۇرىلىسىنا وبلىس بويىنشا 666 ملن تەڭگە كولەمىندە قارجى بولىنگەن ەدى»، - دەلىنگەن حابارلامادا.

جالپى ءدال وسىنداي فاكتىلەر ناقتى جەتكىلىكتى. ءبىلىم بەرۋ، مەديتسينا، حالىقتى الەۋمەتتىك قامتاماسىز ەتۋ، جول مەن ءۇي قۇرىلىسىن سالۋ جانە تاعى باسقا سالادا جەمقورلىق پەن پاراقورلىققا قارسى كۇرەس كۇشەيدى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ءبىلىم باسقارمالارى ۇنەمى تەكسەرىلۋ ۇستىندە، ال مەديتسينا سالاسىندا كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسكە بولىنگەن قاراجاتتىڭ قانشالىقتى ءتيىمدى يگەرىلىپ جاتقانى، قولدان پتر تەست جاساۋ مەن ۆاكتسيناتسيا پاسپورتىن جاساۋشىلاردى انىقتاۋ كۇنى-ءتۇنى ءجۇرىپ جاتىر. جول جانە ءۇي قۇرىلىسىنىڭ ساپاسىن تەكسەرۋ، ونى ۇنەمى قاداعالاپ وتىرۋ ماڭىزدى. سەبەبى ءبىر كىرپىشتىڭ قارجىسى جىمقىرىلسا، ەرتەڭ ءۇي قۇلاپ، كوپىر سۇلاپ، جول وپىرىلىپ قالۋى عاجام ەمەس. سوندىقتان الماتى وبلىسىنداعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس ماماندارى ونى جاقسى ءتۇسىنىپ، ەل يگىلىگى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋدە.

Abai.kz