سونىمەن، تورتكۇل دۇنيە كوز تىككەن وليمپيادا ويىندارى دا ءتامام. قازاقستان قورجىنىندا 8 قولا جۇلدە. جالپى ەسەپتە 83-ءشى ورىندامىز. قازاقستان بۇل وليمپياداعا 27 سپورت تۇرىنەن 96 ليتسەنزيا ۇتىپ الىپ بارعان ەدى. قازاق جۇرتى جولىن توسقان، جۇلدە كۇتكەن جۇزگە تاياۋ سپورتشىنىڭ ەڭ ازى ءبىر-ەكەۋى التىن الۋى كەرەك-ءتى. وكىنىشكە وراي، قورجىنىمىزعا التىن تۇگىلى، كۇمىس تە تۇسپەدى. سەگىز سپورتشىمىز قولا جۇلدەمەن شەكتەلدى.

راس، ءبىرىنىڭ - بابى كەلمەدى، ءبىرى - مىنەزسىزدىك كورسەتتى، ۇشىنشىسىنە - ساتتىلىك سەرىك بولماسا، ءتورتىنشىسىن - تورەشى جىعىپ بەرگەن ساتتەر كوپ بولدى. بارلىعىن وزدەرىڭىز دە كوردىڭىزدەر. اسىرەسە، قازاق كورەرمەندەرى بوكسشىلاردان كوپ ءۇمىتتى ەدى. سەبەپ تە جوق ەمەس. تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان بەرى قازاقستان قورجىنىنا وليمپيادادان  جۇلدە اكەلەتىن نەگىزگى سپورت ءتۇرى – وسى بوكس ەدى. ءسوزىمىز سۇيىق شىقپاسىن، قاراڭىز...

1992 جىلعى بارسەلونا مەن بيىلعى توكيو وليمپيادالارىن قوسپاعاندا، وسىعان دەيىن قازاقستان جازعى وليمپيادا ويىندارىنان ۇزىن-سانى 69 مەدال ۇتقان ەكەن. سونىڭ 22-ءسىن بوكسشىلار العان (7 التىن، 7 كۇمىس، 8 قولا). بۇعان بيىلعى بوكسشىلار ۇتقان ەكى قولانى تاعى قوسىڭىز...

بيىلعى وليمپيادا قازاقستان ءۇشىن ەڭ ءساتسىز وليمپيادا بولدى دەۋگە نەگىز بار. ۇلتتىق قۇراما ءۇشىن دە، سونىڭ ىشىندە بوكس ءۇشىن دە... قازاقستان بوكسشىلارى بيىل التىن تۇگىلى كۇمىس تە ۇتقان جوق.  ەل اۋزىنداعى وكىنىش تە، وكپە دە وسى. جۇرت بۇل «ساتسىزدىككە» تىكەلەي جاۋاپتى – ۇلتتىق وليمپيادا كوميتەتى باسشىلارى مەن قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ جاۋاپتى تۇلعالارىنىڭ دوعارىسقا كەتۋىن ءسوز ەتۋدە. تالاپ قىلۋدا. حالىقتىڭ قالتاسىنان شىققان قارجىنىڭ كۇشىمەن عانا كۇن كورەتىن قازاقستان سپورتىنا ايتىلار سىن كوپ.

وسى رەتتە ءبىز قر ءماجىلىس دەپۋتاتى، قازاقستاننىڭ بوكس فەدەراتسياسى اتقارۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى ازات پەرۋاشەۆ مىرزامەن از-كەم تىلدەسكەن ەدىك.

 «بوكس – كەدەيلەر سپورتى»: كوماندانى جاسارتۋعا كەشىگىپ قالدىق

- ازات مىرزا، ءسىز بوكس فەدەراتسياسىنىڭ وكىلىسىز. ءوزىڭىز دە كسرو كەزىندە بوكسپەن تۇردە اينالىسقان ەكەنسىز. ەندەشە سىزگە تىكەلەي قاتىستى سۇراقتان باستاساق... توكيو وليمپياداسىندا قازاقستاننىڭ بوكس قۇراماسى العاش رەت قولا جۇلدەمەن شەكتەلىپ وتىر. بۇل ساتسىزدىكتىڭ سەبەبى نەدە؟..

- بۇعان بىرنەشە فاكتور اسەر ەتتى. مەنىڭ ويىمشا، سوڭعى كەزەدە بوكسشىلاردى دايارلاۋ جوسپارى دۇرىس قۇرىلعان جوق. وليمپيادا-2020 باستالار الدىندا قۇراما ازيا چەمپيوناتىنا جولداما الدى. ءبىزدىڭ بوكسشى قىزدار يوردانيادا 8 التىن مەدال جەڭىپ الدى. وليمپيادادا ولار ەشتەڭە جوعالتقان جوق، سەبەبى قىزداردىڭ ءبىر عانا ليتسەنزياسى بولدى جانە ونىڭ ءوزى اقتالمادى. وسى ورايدا ايتايىق، شىنايى كوشباسشىلار ازيا ويىندارىنا قاتىسقان جوق، ءتۋرنيردى ەلەمەي قويا سالدى.

ال قازاقستاننىڭ ەرلەر قۇراماسى ءتىپتى بىردە-ءبىر «التىن» العان جوق. بۇل ناتيجە سول كەزدىڭ وزىندە الاڭداتارلىق «بەلگى» بەرگەندەي بولدى. وسىلايشا، كومانداعا نەگىزسىز ءارى شامادان اۋىرتپالىق ءتۇستى جانە وليمپياداعا كەلگەن بوكسشىلاردىڭ كوبى جەتكىلىكتى دەڭگەيدە سپورتتىق فورمادان شىقتى.  سپورت تىلىمەن ونى – «فالستارت» دەيدى. ونىڭ ۇستىنە، ازيا ويىندارىنداعى ساتسىزدىك ولاردىڭ ەڭسەسىن ءتۇسىرىپ تاستادى. وليمپيادا سىندى ماڭىزدى شارالاردا سپورتتىق فورمانىڭ جانە جەڭىسكە دەگەن سەنىمنىڭ، كۇش-جىگەردىڭ بولۋى وتە ماڭىزدى. ناتيجەسىندە، ءبىزدىڭ كەيبىر بوكسشىلارىمىز ءوز قارسىلاستارىن جەتكىلىكتى باعالامادى، ال كەيبىرى كەرىسىنشە، ورىنسىز كوپ كۇش جوعالتىپ قويدى.

ەكىنشى ماسەلە، كوماندانى جاسارتۋعا كەشىگىپ قالدىق. بۇرىنعى كوشباسشىلارعا ۇنەمى سەنىم ارتۋ ادەتى ساتسىزدىككە الىپ كەلگەن سەكىلدى. سەبەبى، ەڭ مىقتى چەمپيوندار ۇنەمى جۇكتەلىپ وتىراتىن جاۋاپكەرشىلىكتەن شارشايدى. ۇرپاقتار اۋىسۋىن قولدان تەجەۋ – ۇلتتىق قۇرامانىڭ جاۋىنگەرلىك قابىلەتتىلىگىن ازايتتى.

تاجىريبەلى جانە بەدەلدى سپورتشىلاردى «ارالاستىرۋدىڭ» تابيعي پروتسەسى بار، ولاردىڭ باتىل جانە اش كەزىن تاني ءبىلۋ كەرەك. ارينە، بالانس تا بولۋ كەرەك، بىراق توكيودا ءبىزدىڭ جاتتىقتىرۋشىلار قۇرامى كەرەك ءساتتى جىبەرىپ العانىن كوردىك.

«بوكس – كەدەيلەر سپورتى» دەپ ەسەپتەلەتىنى كەزدەيسوقتىق ەمەس. ول قاندى ءارى قاتەرلى جۇمىستى تالاپ ەتەدى، ناتيجە ءاردايىم اۋىرتپاشىلىقپەن كەلەدى. سوندىقتان بۇل شايقاسقا تولى جولعا جۇدىرىعىنىڭ كۇشىمەن كۇن استىنان ورىن تابۋعا بەل بۋعان باتىل جاندار عانا كەلەدى.

سپورتشىلاردى ىرىكتەۋدىڭ اشىق ءارى ادال جۇيەسى قاجەت

- قازىر الەۋمەتتىك جەلى قر ۇلتتىق وليمپيادا كوميتەتى باسشىلىعىنىڭ وتستاۆكاسىن تالاپ ەتۋدە. قر ۇوك پرەزيدەنتى – تيمۋر قۇلىباەۆ بولسا، وسى قۇلىباەۆ مىرزا بوكس فەدەراتسياسىنىڭ دا قۇرمەتتى پرەزيدەنتى ەكەن...

- ت.قۇلىباەۆتىڭ كەلۋىمەن قازاقستان بوكس فەدەراتسياسى ءىرى حالىقارالىق جارىستار ءۇشىن قوماقتى جۇلدەلەر ەنگىزدى (وليمپيادالىق مەدالدار ءۇشىن عانا ەمەس); بۇل ءداستۇردى ك.راقىشەۆ تا جالعاستىردى. بۇل وتە قۇندى ىنتالاندىرۋ.

الايدا، شاماسى، بىرەۋلەر ءۇشىن ەرتە، بىرەۋلەر ءۇشىن كەش، موتيۆاتسيا ازايادى نەمەسە جەتىسپەيدى. بۇل كەزەڭدى دەر كەزىندە بايقاپ، ءتيىستى شارا قولدانۋ ماڭىزدى.

كاسىبي بوكستا «اش بورىدەي انتالاعان» ۇمىتكەرلەر بىرنەشە دۇركىن چەمپيونداردى جىعىپ قۇلاتقان ساتتەر دە از بولعان جوق. سوندىقتان، قارسىلاستارىن سىندىرۋعا دايىن، اقشانىڭ بۋىنا ماستانباعان، باتىل جانە ءورشىل جىگىتتەرگە مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك. ءبىزدىڭ بوكسقا جاڭا باتىرلار قاجەت.

ەكىنشى جاعىنان، ءبارى بىردەي اقشاعا بايلانىستى ەمەس. وسى جىلعا دەيىن قازاقستاننىڭ وليمپيادالىق جۇلدەلەرى الەمدەگى ەڭ جوعارى جۇلدەلەردىڭ ءبىرى بولىپ كەلدى. ال توكيودا ءبىزدى قىرعىزستان مەن تۇركمەنستان باسىپ وزدى. دەمەك، ماتەريالدىق ىنتالاندىرۋلاردان باسقا، ءبىز ۇمىتىپ كەتكەن باسقا دا ىنتالاندىرۋشى تەتىكتەر بار. وتان ءۇشىن كۇرەسەتىندەر مەن اقشا ءۇشىن كۇرەسەتىندەر اراسىنداعى ايىرماشىلىق ارقاشان اقشا ءۇشىن سايىسقا تۇسەتىندەرگە پايدا الىپ كەلە بەرمەيدى. سوڭعى اپتالاردا الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءستاليننىڭ پورترەتىمەن بىرگە «جولداستار، وليمپيادادان «التىنسىز» كەلگەن سپورتشىلار، ونى سىبەرگە بارىپ ىزدەيدى»، دەپ جازىلعان سۋرەتتەردىڭ تاراپ كەتۋى كەزدەيسوقتىق ەمەس. بۇل ارينە، ءازىل، بىراق ءبىر جاعىنان اششى شىندىق.

ۇشىنشىدەن، ەلىمىزگە پەرسپەكتيۆالى سپورتشىلاردى ىرىكتەۋدىڭ جانە ولاردى جاتتىقتىرۋدىڭ اشىق ءارى ادال جۇيەسى قاجەت. بۇل بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر سپورتىن قارجىلاندىرۋ جانە ىشكى جارىستاردا تورەشىلىكتىڭ ادىلدىگى ماسەلەلەرىنە دە قاتىستى.

«سپورتشىنىڭ باپكەرىنە ورىن جوق، شەنەۋنىكتەردىڭ تۋىسقانىنا ورىن بار»

- قارجىسى كوپ، قازاعى از قازاق سپورتىنىڭ بىلىقتارى جالعىز بۇل ەمەس. سپورت سالاسىنداعى جەڭ ۇشىنان جالعاسقان سىبايلاس-جەمقورلىق پەن تانىس-تامىرلىقتىڭ كەيبىر ەلەمەنتتەرىن وسى جولعى وليمپيادا كەزىندە دە بايقاپ قالدىق. جولداما العان سپورتشىنىڭ ورنىنا، وزگە ءبىر سپورتشىنى اپارعانىن وتكەن اپتادا قازاقستاندىق باق قىزۋ تالقىلادى...

- وكىنىشتىسى سول، قازاقستاندىق سپورتتا سىبايلاس جەمقورلىق ءوسىپ كەلەدى. جانە ناتيجەنىڭ 50%-ىن تەك ءبىزدىڭ كلۋبتارداعى شەتەلدىك فۋتبولشىلاردان عانا ەمەس، كەيدە جەرگىلىكتى بيلىك جيىندار مەن جارىستارعا بولەتىن سپورتتىڭ باسقا دا تۇرلەرى بويىنشا جاتتىقتىرۋشىلاردان تالاپ ەتەدى. كەيدە ەشقانداي سىبايلاس جەمقورلىقسىز-اق، الەۋەتتى باسەكەلەستەردىڭ جولىن بۇعاتتايتىندار دا تابىلىپ جاتادى. ناتيجەسىندە كوپتەگەن تالانتتى جاستار فورمالارىن ساندىقتا توزىپ، بىلىكتى جاتتىقتىرۋشىلار ادىلەتسىزدىككە تاپ بولىپ، باسقا سالالارعا كەتىپ جاتادى.

كەيدە سپورتشىلار سىرتقى سايىستارعا قاتىسۋ ءۇشىن قارجىلاي كومەكتى وزدەرى ىزدەۋگە ءماجبۇر. بۇل ەڭ ءبىرىنشى وزدىگىنەن جاتتىعاتىن سپورتشىلارعا قاتىستى. بىلەكتىڭ كۇشى شارشى الاڭدا شىڭدالماعان سپورتشى تۇراقتى ناتيجەلەرگە قايدان قول جەتكىزسىن؟..

وسىدان ءبىر اي بۇرىن ماعان جەكپە-جەكتىڭ باسقا تۇرىنەن جاستار ازيا كۋبوگىنىڭ يەگەرى، اۋىلدان كەلگەن ءبىر جاس جىگىت حابارلاستى. وعان فرانتسياداعى تۋرنيرگە قاتىسۋ ءۇشىن ءوز بەتىمەن اقشا تابۋ كەرەك بولعان. كوماندانىڭ ءبىر بولىگى مەن باسشىلىق ءۇشىن اقشا بولىنگەن. ال بولاشاعى بار بالاعا «قاراجاتتى ءوزىڭ تاپ» دەگەن. مينيسترلىكپەن بايلانىسقا شىعىپ، ماسەلەنى زەرتتەگەننەن كەيىن عانا جاس سپورتشىعا قاراجات تابىلا قالدى.

تاعى ءبىر مىسال، 2008 جىلعى وليمپيادا دەلەگاتسياسىنىڭ قۇرامىنا سپورتشىنىڭ جەكە جاتتىقتىرۋشىسىن قوسۋ قاراستىرىلمادى. ەسەسىنە، بەيجىڭگە بارعان سوڭ ءبىز، قازاقستاننىڭ رەسمي دەلەگاتسياسى ورنالاسقان قوناق ۇيدە دەلەگاتسيا شەنەۋنىكتەرىمەن قوسا، ولاردىڭ دوستارىن، تۋىستارىن، دوستارىنىڭ تۋىستارىن جانە ولاردىڭ دوستارىن كەزدەستىردىك. بۇل دۇرىس ەمەس، ارينە، بىراق – قالىپتاسقان جۇيە.

تاعى ءبىر فاكتور - ءبىزدىڭ سپورتشىلارىمىزدىڭ ناتيجەلەرىن قورعاۋ، ايبا نەمەسە حوك سىندى حالىقارالىق جارىستاردىڭ ۇيىمداستىرۋشىلارىمەن ءوزارا ءىس-قيمىل جاساۋ.

بۇل وليمپيادادا تورەشىلىك جوعارى دەڭگەيدە جاسالعانىمەن، توكيوداعى بوكسشىلاردىڭ ەكى-ءۇش جەكپە-جەگى بويىنشا شەشىمدەر ءبىزدىڭ پايدامىزعا شەشۋگە ءتيىس ەدى. مەن بۇل جەردە ساكەن بيبوسىنوۆ تۋرالى ايتام، ارينە. وسىلايشا، كەلەسى سۇراق ءبىزدىڭ وكىلدەرىمىزگە باعىتتالادى: ءوز جاۋىنگەرلەرىنىڭ ناتيجەلەرىن قورعاۋ كەز-كەلگەن جارىستىڭ، اسىرەسە، وليمپيادا سياقتى ماڭىزدى شارالاردىڭ اجىراماس بولىگى. مۇندا الدىن-الا ارەكەت ەتۋ كەرەك. جەرەبە تاستاۋ كەزىندەگى جۇمىستان باستاپ، وبەكتيۆتى تورەشىلەر بريگاداسىن قۇرۋعا دەيىن... ويتكەنى شەشىم شىعارىلعاننان كەيىن نارازىلىق ءبىلدىرۋ پايداسىز ءىس. بۇرىنعى جىلدارى بۇل جۇمىستى مارقۇم بەكەت ماحمۋتوۆ جاقسى جۇرگىزەتىن. ال بۇل جولى جىگىتتەر قورعاۋ شارالارىن الدىن الا قاراستىرماپتى. ياعني، شۇعىل شەشۋدى قاجەت ەتەتىن پروبلەمالاردىڭ تۇتاس كەشەنى جيناقتالىپ قالعان.

عالىم كەنجەباەۆ – وتستاۆكاعا كەتكەنى دۇرىس!

- بوكستان ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس باپكەرىن اۋىستىرۋ كەرەك دەگەن دە اڭگىمەلەر ايتىلۋدا... بۇل سىنعا ءتىپتى باس باپكەر كەنجەباەۆ تا جاۋاپ بەرگەن ەدى...

- راس، قازىر ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس باپكەرىنىڭ اۋىسۋى ماسەلەسى وزەكتى تالقىلانىپ جاتىر. عالىم كەنجەباەۆ بۇل ورىنعا جابىسىپ قالماعانىن مالىمدەدى. دەگەنمەن، ونى بىلىكتى مامان دەپ ەسەپتەيمىن. مۇنى الدىڭعى جىلدارى جاستار قۇراماسىنىڭ جەتىستىكتەرىمەن جانە ەرلەر بويىنشا وليمپيادالىق ليتسەنزيالاردىڭ تولىق جيىنتىعىمەن دالەلدەپ بەردى. الايدا، ەتيكالىق تۇرعىدان العاندا، ەگەر ول وتستاۆكاعا كەتسە، دۇرىس بولادى دەپ ەسەپتەيمىن. قالاي بولعاندا دا، ول ۇلتتىق قۇرامانى دايىنداۋعا جانە ونى قالىپتاستىرۋعا جاۋاپتى بولدى.

جالپى العاندا، اڭگىمە جاتتىقتىرۋشىنىڭ سىنىندا عانا ەمەس، سونداي-اق، بوكسشىلاردى ىرىكتەۋ مەن دايارلاۋدىڭ بارلىق جۇيەسىن رەفورمالاۋ، ورىن العان پروبلەمالاردى ەڭسەرۋ، ايبا-دان باستاپ، حالىقارالىق ۇيىمدارمەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى جولعا قويۋ سياقتى ماسەلەلەر بار...

سەگىز قولا - ەلىمىزدەگى سپورت دەڭگەيىنىڭ ءادىل كورسەتكىشى

- وليمپيادا ءتامام. قورجىنىمىزدى 8 قولا جۇلدە. جالپى ەسەپتە 83-ءشى ورىندامىز. بۇل قازاقستاننىڭ جازعى وليمپيادا ويىندارى تاريحىنداعى ەڭ تومەن ناتيجە...

- بۇل ارينە، ۇلكەن ساتسىزدىك. ال ەلدەگى سپورتتىڭ شىن جاعدايىن بىلمەيتىن ادامدار ءۇشىن مۇنى اۋىر سوققىمەن سالىستىرۋعا بولادى.

ەكىنشى جاعىنان، بۇل ناتيجەلەردى لوندونداعى 2012 وليمپياداسىمەن سالىستىرايىق، وندا ءبىزدىڭ سپورتشىلار 7 التىن مەدال جەڭىپ الدى. سول كەزدە بۇكىل ەلمەن بىرگە مەن دە قۋاندىم. الايدا كەيىنىرەك 4 التىن مەدال جوققا شىعارىلدى. وسىلايشا، ءبىز رەنجىدىك تە، ۇيالدىق تا... سوندىقتان، قازىرگى ساتسىزدىككە سپورتىمىز اياق استىنان كەلگەن جوق. بۇل ناتيجە كوپ جىلدار بويى جينالىپ، پىسكەن ەدى.

مەن سپورتتىڭ باستى مىندەتى – وليمپيادادا مەدال جەڭۋ ەمەس ەكەنىنە شىنىمەن سەنەمىن. باستى مىندەت – حالىقتى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستاۋعا ىنتالاندىرۋ، جاپپاي تارتۋ، جاسى بار، كارىسى بار، ميلليونداعان ادامدى سپورتقا تاربيەلەۋ، بالا كەزدەن باستاپ جاس سپورتشىعا كۇرەس كەرەمەتىن جانە جەڭىس قۋانىشىن سەزىندىرۋ بولۋى كەرەك. ارينە، وليمپيادالىق جەڭىستەر - بۇل جوعارىداعى ايتقان حالىقتىسپورتقا ىنتىلاندىرۋدىڭ ءبىر تەتىگى. سونداي-اق، ينفراقۇرىلىمعا، ايماقتارداعى قول جەتىمدى سپورت زالدارىن اشۋ مەن جاتتىقتىرۋشىلارعا باسا ءمان بەرگەن ءجون.

ەگەر ميلليونداعان ۇل مەن قىز سپورت سەكتسيالارىندا جاتتىعىپ، دەنەلەرىن شىنىقتىرىپ، بەلسەندى ءومىر سالتىن ۇستانسا، باسەكەلەستىكتىڭ جەتەگى مەن ءدامىن سەزىنە بىلسە، بۇل تەك سپورتتىق قوعامدى تاربيەلەۋگە عانا ەمەس، سونداي-اق، ءوزىن جانە باسقالاردى قۇرمەتتەيتىن، ەڭبەك پەن تەردىڭ باعاسىن بىلەتىن ازاماتتاردىڭ ساناسى ساۋ، سترەسكە ءتوزىمدى قاۋىمداستىعىن قۇرادى.

بۇقارالىق سپورت - بۇل قاۋىپسىز قوعامنىڭ كەپىلى

ادەتتە، سپورتشىلار اق پەن قارانى بىلەتىن، ومىردەگى كەدەرگىلەرگە، ۋاقىتشا ساتسىزدىكتەرگە توتەپ بەرە الاتىن جانە جەتكەن جەڭىستەرىنە ماساتتانبايتىن بولىپ كەلەدى. ولار قيىندىقتارمەن بەتپە-بەت كەلۋگە قورىقپايدى، تابىسقا جەتۋ ءۇشىن بار كۇشتەرىن سالادى. بوكسشىنىڭ قارسى سوققىنى ۋاقىتىندا جاساي الۋ ينستينكتى – تايمينگ، «كەرەكتى ءساتتى سەزىنۋ» دەپ اتالادى. وليمپيادا چەمپيونى اتانۋ ەكىنىڭ-ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. بىراق، سپورتپەن جاپپاي اينالىسا وتىرىپ، جالپى قوعام ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن كۇرت جاقسارتا الادى.

سوڭعى جىلدارى تانىمال، تانىمال ەمەس سپورتشىلاردى ءولتىرۋ سانى ءوستى. بۇل دا سپورت ءرولىنىڭ تومەندەۋىنىڭ كورسەتكىشى. سپورتپەن اينالىساتىن ادام ءوز قابىلەتىنە سەنىمدى بولادى. كەز كەلگەن داۋعا قارۋسىز شىعىپ، ءوزىنىڭ بىلەگىندەگى كۇشكە سەنىپ شىعادى. كەرىسىنشە، وزىنە سەنىمسىز، السىزدەر عانا قالتاسىنا پىشاق سالىپ جۇرەدى دە، كۇرەستە جەڭىلە باستاعاندا قارۋىن الا جۇگىرەدى.

بۇقارالىق سپورت - بۇل قاۋىپسىز قوعامنىڭ كەپىلى، قارسىلاستار قاتتىلىق پەن سپورتتىق اشۋدىڭ رۇقسات ەتىلگەن شەگىن بىلەدى. سوندىقتان، سپورتتىڭ ماڭىزى وليمپيادالىق مەدالمەن عانا شەكتەلمەيدى. وسى تۇرعىدان العاندا، سەگىز قولا مەدال - بۇل قالىپتى ناتيجە. سپورتتىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى دەڭگەيىنىڭ ءادىل كورسەتكىشى. قالاي بولعاندا دا، بۇل سەگىز قولا – لوندونداعى دوپينگپەن الىنعان التىننان گورى ادال. سوندىقتان، ءبىزدىڭ جۇلدەگەرلەرگە كوپجىلدىق ەڭبەكتەرى ءۇشىن العىس ايتۋ كەرەك. ولار بۇل كۇرەستە بار كۇشىن سالعانىنا سەنىمدىمىن.

- دەسە دە، قازاق سپورتى قارجىسىز ەمەس قوي. وعان ءبولىنىپ جاتقان ميللياردتتاردى ايتپاعاندا، «قوجايىندارىنىڭ ءوزى» ميلليونەر-ميللياردەر ادامدار... ال سپورتتاعى دەگراداتسيا جىل ساناپ كۇشەيىپ كەلەدى...

- ءبىز ماسەلەنى انىقتادىق. ونىڭ ناقتى شەشىمى ۇكىمەت پەن اكىمدەردىڭ موينىندا: جۇيەنى رەفورمالاۋ، ونى قيسىق جولىنان دۇرىس جولعا قايتارۋ، نەمەسە ەل بەتىنە تۇكىرگەنىڭ ۇندەمەي ءسۇرتىپ، «تۇك ەتپەيدى» دەپ قابىلداۋ.  الايدا، قارا حالىقتىڭ پىكىرى باسقا.

شەنەۋنىكتەر بۇقارالىق سپورتتىڭ ورنىنا بيۋدجەتتىك ميللياردتاردى ويعا قونىمسىز، ونداعان مىڭ دوللارلىق لەگيونەرلەردىڭ اقىسى بار كاسىبي كلۋبتار سياقتى جىلتىراقتارعا جۇمساۋدا. بۇل اۋداندار مەن اۋىلدارداعى مىڭداعان بالانى سپورت سەكتسيالارىنا قول جەتكىزۋ، ادال ەڭبەك پەن جەڭىستىڭ ءتاتتى ءدامىن سەزۋ مۇمكىندىكتەرىنەن ايىرادى.

ءبىز «اق جول» فراكتسياسىنداعى ارىپتەستەرىمىزبەن ءبىرىنشى جىلدان باستاپ، ماجىلىستە وسى تاسىلدەردى قايتا قاراۋ قاجەتتىگى تۋرالى ءسوز قوزعادىق. ءسوزىم قۇرى بولماسىن دەپ، ءبىراز جىلدار بويى پارلامەنتتە ءبىز كوتەرگەن باستامالار تۋرالى سىلتەمەلەردى كەلتىرەيىن:

2015 جىل. 6 ناۋرىز: «گوسۋدارستۆەننىە سرەدستۆا دولجنى ناپراۆلياتسيا نا دەتسكو-يۋنوشەسكي سپورت» - ينتەرۆيۋ ا.پەرۋاشەۆا گازەتە «PROسپورت»;

2017 جىل. 29 ناۋرىز: مەكتەپ جاسىنداعى بالالارعا ارنالعان سپورتتىق سەكتسيالاردى قارجىلاندىرۋ تۋرالى دەپۋتاتتىق ساۋال;

2017 جىل. 12 ءساۋىر: بۇقارالىق سپورتتى قارجىلاندىرۋ جانە 38 ملرد تگ قاراجاتتى الىپ سپورت نىسانىنا جۇمساۋدىڭ تيىمسىزدىگى تۋرالى دەپۋتاتتىق ساۋال;

2020 جىل. 25 اقپان: «وگرومنىە دەنگي يز بيۋدجەتا نا فۋتبول – ەتو ناشي كومپلەكسى»;

2020 جىل. 25 اقپان: باق-تاعى جاريالانىم;

2020 جىل. 24 قاراشا: دەپۋتاتتىق ساۋال;

جىلدار بويى زاڭناماعا ءتيىستى تۇزەتۋلەر ەنگىزىپ كەلەمىز. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ باس تارتقانىنا قاراماستان، دەنە شىنىقتىرۋ مۇعالىمدەرىنە ساباقتان تىس ۋاقىتتا جاتتىعۋلار وتكىزگەنى ءۇشىن قوسىمشا اقى ەنگىزۋ; بيۋدجەتتەن كاسىبي فۋتبول كلۋبتارىن قارجىلاندىرۋدى شەكتەۋ جانە ت.ب. سياقتى كەيبىر شەشىمدەرگە قول جەتكىزىلدى. الايدا قازىرگى جاعداي تۇبەگەيلى شەشىمدەردى تالاپ ەتەدى، ال توكيوداعى جاعداي مۇنى ايقىنداي ءتۇستى.

شەنەۋنىك تاعايىنداۋ – ماسەلەنى شەشپەيدى!

- قازىر قازاقستاننىڭ مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىن قايتا قۇرۋ، سپورت سالاسىن جەكە ۆەدومستۆوعا بەرۋ تۋرالى ۇسىنىستار ايتىلىپ جاتىر...

- مۇنداي قايتا قۇرۋ بارلىق ماسەلەلەردى شەشەدى دەپ ويلامايمىن. شەنەۋنىكتەردى تاعايىنداۋ جانە ولارعا كابينەتتەر بەرۋ پروبلەمالاردى شەشپەيدى. ەگەر سپورت ىستەرى جونىندەگى اگەنتتىك قايتا قالپىنا كەلتىرىلسە، وندا رەفورما وڭىرلەردەگى اكىمدەردى قوسا العاندا، بارلىق ۆەرتيكالعا قاتىستى بولۋى ءتيىس. ويتكەنى، بيۋدجەتتىك باعدارلامالاردىڭ وپەراتورلارى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار.

2004-2006 جىلدارى وسىنداي اگەنتتىكتى باسقارعان داڭقتى بالۋان داۋلەت تۇرلىحانوۆ بجسم-ءدى دامىتۋ بيۋدجەتىنىڭ قىسقارىپ، اكىمدەر ونىڭ 80%-ىن شەتەلدىكتەر وينايتىن كاسىبي كلۋبتارعا قاراي «بۇرادى» دەپ شاعىمدانعان بولاتىن.

سوندىقتان ورتالىق ورگان – مينيسترلىك نەمەسە اگەنتتىك تە، اكىمدەر دە ءبىر باعىتتا قاراۋى، ەڭ الدىمەن بۇقارالىق سپورتتى قارجىلاندىرۋى جانە ەليتالىق كلۋبتاردى بيۋدجەتتىك ازىقتاندىرعىشتان اجىراتۋى قاجەت. ولار رونالدو نەمەسە مەسسي سياقتى اقى العىسى كەلسە، كلۋبتار ءىرى كومپانيالار اراسىنان دەمەۋشىلەر تاۋىپ، ولارعا ەسەپ بەرۋى ءۇشىن ولاردى دۇرىس نارىقتىق رەلستەرگە قويۋى كەرەك.

قازىر ءتىپتى، شيكىزات كومپانيالارى وڭىرلەردەگى فۋتبول كوماندالارىنا دەمەۋشىلىك جاساۋدان باس تارتىپ جاتىر. ياعني، بيزنەس ولاردىڭ بولاشاعىنا ءۇمىت ارتپايدى. مۇمكىن بيزنەستى ىنتالاندىرۋ كەرەك شىعار، بىراق، قالاي بولعاندا دا بۇل مەملەكەتتىك قاراجاتتى بۇقارالىق سپورتتان الشاقتاتۋ ەمەس، نارىقتىق شەشىمدەر بولۋى كەرەك.

ۇلكەن سپورتتىق نىساندار – بالالار ءۇشىن تەگىن بولۋى ءتيىس!

ۇلكەن سپورتتىق نىساندار كوپشىلىككە قول جەتىمدى بولىپ قانا قويماي، بالالار ءۇشىن بارلىق جەردە اقىسىز بولۋى كەرەك. وسىلايشا ءبىزدىڭ سپورتشىلارىمىزدىڭ جەڭىستەرىنە كۋا بولعان مىڭداعان بالا سپورتپەن اينالىسۋعا مۇمكىندىك الادى. بۇگىنگى تاڭدا سپورتتىق مەكەمەلەر تەك پايدانى كوزدەيتىن جەكە كومپانيالاردىڭ باسقارۋىنا بەرىلەدى. دەگەنمەن عيماراتتاردىڭ ءوزى قاراپايىم سالىق تولەۋشىلەردىڭ اقشاسىنا سالىنعان.

2016 جىلى مانەرلەپ سىرعاناۋمەن اينالىساتىن بالالاردىڭ اتا-انالارى ماعان حابارلاسقانى ەسىمدە. بالۋان شولاق سپورت كەشەنىندە مۇزدا جاتتىعۋدىڭ ءبىر ساعاتى ءۇشىن ولاردان 45 مىڭ تەڭگە تالاپ ەتىلگەن. بۇل ماسكەۋدەگى باعادان ەكى ەسە قىمبات. ال جاس كونكيشىلەر بارلىق جاعداي جاسالعان جەرگە كوشىپ كەتۋگە دايىن بولدى. مەن سول كەزدەگى مينيستر ارىستانبەك مۇحامەديۇلىمەن حابارلاسىپ، ماسەلەنى تالقىلادىق، وسىلايشا توپقا جاتتىعۋعا مۇمكىندىك بەرىلدى. الايدا، بۇل جەكەلەگەن جاعداي ەمەس، بارىنە قاتىستى ەرەجە بولۋ كەرەك ەدى. ەگەر 2016 جىلى مۇنداي جاعدايلار ءبىرلى-جارىم بولسا، قازىر قالىپتى جاعدايعا اينالىپ كەتتى. ەگەر ءبىز بۇقارالىق سپورتتى دامىتامىز دەسەك، بۇل ءۇردىستى تۇبەيگەيلى وزگەرتۋىمىز قاجەت.

جالپى، سپورتتاعى كوزبوياۋشىلىق پەن گيگانتومانيادان قاراپايىم قادامدارعا كوشۋ كەرەك: ۇلكەن قالالاردا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، ءىرى اۋىلداردا، اۋدان ورتالىقتارىندا، قالا ماڭىندا دا شاعىن، بىراق، تەگىن سپورت زالدارىن سالۋ كەرەك. سەكتسيالارداعى جاتتىقتىرۋشىلارعا لايىقتى جالاقى تولەۋ كەرەك. بۇگىندە ولار مەكتەپ مۇعالىمدەرىنىڭ جارتى جالاقىسىن الادى. دەنى ساۋ، سپورت شەبەرى بولىپ تابىلاتىن ازامات 40-50 مىڭ تەڭگەمەن قالاي وتباسىن اسىراسىن؟ وسىلايشا دەنە شىنىقتىرۋ مۇعالىمدەرى جۇمىستارىن كۇزەتكە نەمەسە قۇرىلىسقا الماستىرۋدا. ال بەيىمدەلىپ العان باپكەرلەر ءبىر مەزەتتە 3-4 سپورت مەكتەپتەرىندە جۇمىس ىستەۋگە ءماجبۇر. سويتكەندە عانا ءتاۋىر جالاقى جيناي الادى. ال ەندى باپكەرلەرگە ءوز شاكىرتتەرىنىڭ جەتىستىكتەرىن كورسەتۋ كەرەك قوي. سوندىقتان، ءبىر سپورتشىنىڭ ەسىمى بىرنەشە سپورت مەكتەبىنىڭ تىزىمىندە جۇرەدى. سوندىقتان، بىزدەگى ەسەپتىك قۇجاتتارداعى پالەنشە ادام سپورتپەن اينالىسۋدا دەگەن ءتىزىمدى سەنىمدى تۇردە ەكى-ءۇش ەسەگە ازايتا بەرسەڭىزدەر دە بولادى.

شىن مانىندە ەلىمىزدە جاتتىقتىرۋشىلار مەن سپورت سەكتسيالارى تاپشى. ءبىر وزدەرى 3-4 سەكتسيانى مىندەتتەپ العان جاتتىقتىرۋشىلاردان تولىققاندى ناتيجە تالاپ ەتۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، ول 3-4 سەكتسيانىڭ ىستەسە، تەك 1-2-ەۋى عانا تولىققاندى تارتىپ وتىر. ال جاس جاتتىقتىرۋشىلار وزدەرىنە قوسىمشا جۇكتەمە جۇمىس الا الماي، باسقا سالاعا كەتىپ قالادى. سايكەسىنشە، قالانىڭ ءبىر شەتىنەن ەكىنشى جەتىنە، اپتاسىنا 3-4 مارتە ۇزىن-سونار كەپتەلىسپەن ءجۇرىپ سپورتتىق سەكتسياعا قاتىسقىسى كەلەتىن ۇل-قىزدارىمىز ازايىپ بارادى. ويتكەنى، ولاردىڭ اتا-انالارىنىڭ دا ءوز جۇمىستارى بار.

سوندىقتان، تەك ۇلكەن سپورت كەشەندەرى عانا ەمەس، ءار بالاعا قول جەتىمدى، ءوز ۇيلەرىنىڭ قاسىنان سپورزالدار كەرەك. جانە ونداعى جاتتىقتىرۋشىلارعا قاتارداعى پەداگوگتەرمەن تەڭەستىرىلگەن جالاقى تاعايىنداۋ قاجەت.

وقۋشىلاردىڭ اۋداندىق، وبلىستىق دەڭگەيدەگى سپورتتىق جارىستارىن ۇنەمى وتكىزىپ تۇرۋ كەرەك. مۇنداي ءىس-شارالاردى تولىق قارجىلاندىرۋ، ولاردى قوسىمشا باس اۋرۋلاردان ارىلتىپ، ۋاقىتتى پايدالى ءارى جاعىمدى وتكىزۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى. ساۋىقتىرۋ سەكتسيالارىن قۇرۋ، ەگدە جانە ورتا جاستاعى ادامدارعا ارنالعان فيتنەس ورتالىقتارىنداعى سپورتتىق جابدىقتار مەن جازىلىمدارعا ازاماتتاردىڭ شىعىندارىن سۋبسيديالاۋ سياقتى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ كەرەك. ەۋروپادا فيتنەسكە جىلدىق جازىلىم 50-60 ەۋرو تۇرادى، ال بىزدە ونىڭ قۇنى مىڭ دوللاردان اسادى.

سپورتتىڭ باستى مىندەتى - بالالار مەن جاستاردىڭ عانا ەمەس، ورتا جانە اعا ۇرپاقتىڭ دا ءومىر سالتىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ. سوندا قازاقستاندا دەنى ساۋ، ءپوزيتيۆتى ۇلت بولادى. جانە ادال وليمپيادالىق التىن مەن جەڭىستىڭ اۋىلى دا الىس بولمايدى.

دايىنداعان نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz