«ارقانكەرگەن» شەكارا بەكەتىندە بولعان قايعىلى وقيعانىڭ سەبەپ-سالدارىن قۇزىرلى ورىندار رەسمي تۇردە مالىمدەلگەنىمەن، ەل-جۇرتتىڭ كوڭىلىن كۇپتى ەتكەن كۇدىكتى ساۋالدار بارشىلىق. ەگەر 19 جاستاعى جىگىت شىنىمەن ءبىر ەمەس، ەكى ەمەس، باقانداي 15 ادامدى قىرىپ تاستاعان بولسا، ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن الاڭداۋعا نەگىز جوق ەمەس-اۋ. ءارى ۇقك قىزمەتكەرلەرىنىڭ اتىنا دا بۇل جاعدايدىڭ ابىروي اپەرمەسى انىق.

ماسەلەنىڭ ءمانىسى بەلگىلى بولعاننان كەيىن قورعانىس سالاسىنا قاتىسى بار، ىشكى قۇرىلىمداردا لاۋازىمدى قىزمەت اتقارعان ەل اعالارىنا وسى ساۋالدى توتەسىنەن قويعان ەدىك. بىراق ات توندارىن الا قاشىپ، ماسەلەگەن پىكىر ايتۋدان باس تارتتى. ال گازەتىمىزدىڭ تىلشىسىنە پىكىر بىلدىرگەندەردىڭ اڭگىمەسى تومەندەگىدەي.

يراك ەلەكەەۆ، ساياساتكەر:

قۇزىرلى ورىنداردى دا تۇسىنۋگە بولادى

- مەنىڭ دە كەيبىر جايتتارعا كۇمانىم بار. ماسەلەن «قاندى وقيعا تاڭعى ساعات بەستە بولدى» دەگەن دەرەككە. دەسە دە شەكارادا شىن مانىندە نە بولعانىن كىم ءبىلسىن؟! تەكسەرۋ جۇمىستارى اياقتالعاننان كەيىن بارىپ پىكىر ايتىلماسا، ازىرگە بىردەڭە دەي قويۋ قيىن. ءبىر قىزىعى، رەسمي مالىمدەمەنى ىشكى ىستەر مينيسترلىگى ءبىر بولەك، ۇقك ءبىر بولەك جاساعانى بەلگىلى. بىراق ولاردى دا تۇسىنۋگە بولادى.

امانكەلدى ايتالى، قوعام قايراتكەرى:

شەكاراداعى جاعداي كەزدەيسوقتىق ەمەس

«ارقانكەرگەن» شەكارا بەكەتىندە بولعان قايعىلى وقيعانىڭ سەبەپ-سالدارىن قۇزىرلى ورىندار رەسمي تۇردە مالىمدەلگەنىمەن، ەل-جۇرتتىڭ كوڭىلىن كۇپتى ەتكەن كۇدىكتى ساۋالدار بارشىلىق. ەگەر 19 جاستاعى جىگىت شىنىمەن ءبىر ەمەس، ەكى ەمەس، باقانداي 15 ادامدى قىرىپ تاستاعان بولسا، ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن الاڭداۋعا نەگىز جوق ەمەس-اۋ. ءارى ۇقك قىزمەتكەرلەرىنىڭ اتىنا دا بۇل جاعدايدىڭ ابىروي اپەرمەسى انىق.

ماسەلەنىڭ ءمانىسى بەلگىلى بولعاننان كەيىن قورعانىس سالاسىنا قاتىسى بار، ىشكى قۇرىلىمداردا لاۋازىمدى قىزمەت اتقارعان ەل اعالارىنا وسى ساۋالدى توتەسىنەن قويعان ەدىك. بىراق ات توندارىن الا قاشىپ، ماسەلەگەن پىكىر ايتۋدان باس تارتتى. ال گازەتىمىزدىڭ تىلشىسىنە پىكىر بىلدىرگەندەردىڭ اڭگىمەسى تومەندەگىدەي.

يراك ەلەكەەۆ، ساياساتكەر:

قۇزىرلى ورىنداردى دا تۇسىنۋگە بولادى

- مەنىڭ دە كەيبىر جايتتارعا كۇمانىم بار. ماسەلەن «قاندى وقيعا تاڭعى ساعات بەستە بولدى» دەگەن دەرەككە. دەسە دە شەكارادا شىن مانىندە نە بولعانىن كىم ءبىلسىن؟! تەكسەرۋ جۇمىستارى اياقتالعاننان كەيىن بارىپ پىكىر ايتىلماسا، ازىرگە بىردەڭە دەي قويۋ قيىن. ءبىر قىزىعى، رەسمي مالىمدەمەنى ىشكى ىستەر مينيسترلىگى ءبىر بولەك، ۇقك ءبىر بولەك جاساعانى بەلگىلى. بىراق ولاردى دا تۇسىنۋگە بولادى.

امانكەلدى ايتالى، قوعام قايراتكەرى:

شەكاراداعى جاعداي كەزدەيسوقتىق ەمەس

- نورۆەگيادا اندەرس برەيكۆيك دەگەن جىگىت 77 ادامدى اتىپ ءولتىردى. مۇنىڭ سەبەبىن ۇكىمەت تە، قوعامدىق ۇيىمدار دا كۇنى بۇگىنگە دەيىن انىق بىلمەيدى. الەۋمەتتىك جاعىنان حالقىنىڭ جاعدايى جوعارى دەڭگەيدەگى ەلدە بۇل وقيعا قايدان بولدى؟ وسىنىڭ سەبەبىن ىزدەگەندە قازىرگى جاھاندانۋ زامانىندا بىرىنشىدەن،  ادامنىڭ ءومىرى قۇنسىزداندى دا، ەكىنشىدەن قوعامداعى پسيحولوگيالىق الەۋمەتتىك احۋالدى تاماقتىڭ توقتىعىمەن ولشەۋگە بولمايدى. مۇنىڭ استارىندا ءبىز سەبەبىن  بىلمەيتىن تەرەڭ قۇبىلىستار جاتقان سياقتى. ەندى وسىعان جاقىن قۇبىلىس ءبىزدىڭ ەلدە دە ورىن الدى. مەنىڭ رەسمي بەرىلگەن انىقتامامەن كەلىسپەيتىن ءبىر سەبەبىم، ونداي انىقتامانى انىق بولعان جاعدايدا عانا ايتادى. نە سەبەپتى 19 جاستاعى جىگىت وسىنداي قادامعا باردى؟ بىزدىكى دە بولجام. دەگەنمەن، 14 ادامنىڭ 13-ءى قازاق، ەكەۋى باسقا ۇلت وكىلدەرى ەكەن. وسى وقيعانىڭ الدىندا «ۇلتارالىق جاعداي بولعان جوق پا؟» دەگەن ءبىر وي كەلەدى. قانشالىقتى تاتۋمىز، حالىق اراسىندا اشۋ-ارازدىق جوق دەسەك تە وسىنداي ءبىر ماسەلەنىڭ جاتۋى ابدەن مۇمكىن. ونىڭ كەزدەيسوق نارسە ەمەس ەكەنى بەلگىلى. تاعى ءبىر ماسەلە، ەلىمىزدىڭ اسكەرىندەگى پسيحولوگيالىق احۋال قانداي؟ بۇل سالادا قۇپيا كوپ-اق. بولعان وقيعانى حالىقتان جاسىرۋعا كەلمەيتىندەي جاعداي بولعان كەزدە عانا جاريالانىپ جاتادى، انىق-قانىعى. سونىمەن بىرگە اسكەردەگى پسيحولوگيالىق احۋالدىڭ ءبىر كورىنىسى بۇگىنگە دەيىن سۋيتسيد توقتاماي تۇر. وسىعان قاراپ «ءبىزدىڭ اسكەرىمىز توماعا-تۇيىق ۇيىمعا اينالىپ بارا جاتقانىن كورسەتپەي مە» دەگەن وي تۋادى. ونىڭ ۇستىنە ەلىمىزدىڭ كۇش قۇرىلىمدارىندا قوردالانىپ قالعان ماسەلەلەر دە جوق ەمەس سياقتى.

مۇرات ابەنوۆ، ءماجىلىس دەپۋتاتى:

رەسمي اقپاراتقا سەنۋىمىز كەرەك

-  بۇل قارالى جاعدايعا پىكىر ايتۋعا ءالى ەرتە. قانشاما جاستارىمىز قازا تاپتى. وسىعان قاتىستى اقپارات تاراتۋدا ابايلاماساق بولمايدى. ءبىز وسى ساتتە تەك دالەلدەنگەن رەسمي اقپاراتقا عانا سەنۋىمىز كەرەك. سەبەبى، بۇل جەردە ۇلتارالىق، حالىقارالىق، ازاماتتار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ ءورشۋى سەكىلدى بىرنەشە قاۋىپ بار. مالىمدەمەلەرگە قاتىستى ايتىلىپ جاتقان «ولاي ەمەس، بۇلاي بولۋى كەرەك قوي» دەگەن سەكىلدى پىكىرلەر دە دۇرىس ەمەس. مەنىڭشە، رەسمي مالىمدەمە قيسىنسىز ەمەس. ول جاۋىنگەر اسكەردە ءبىرىنشى كۇن جۇرگەن جوق. كۇدىككە ىلىنگەن ساربازدى قارالاعانىم ەمەس، بىراق 19 جاسار جىگىت جاس بالا ەمەس. ءوز باسىم اسكەردە بولعاننان كەيىن ونداي جاعدايلار مەنىڭ دە ەسىمدە قالدى. 18 جاسىمدا اسكەرگە كەتىپ، موڭعوليانىڭ شەكارا اۋماعىندا بارلاۋ بريگاداسىندا وتە جاسىرىن تۇردە قىتاي جاعىن قاراۋىلدادىق. ءبىزدى 18 جاسىمىزدا جاۋىنگەرشىلىككە باۋلىپ، ۇلكەن اسكەري شابۋىل جاساۋعا دايىندادى. قارۋدى ۇستاۋدى ۇيرەتكەننەن كەيىن ەل مەن جەردى قورعاۋدى سانامىزعا ءسىڭىردى. قارۋ اسىنعاننان كەيىن تانكتەرگە دەيىن قالاي جۇرگىزەتىنىن بىلدىك. سول كەزدە «قاسىمدا جۇرگەن ادامداردىڭ قولىندا قارۋ بار، ونىمەن بايقاپ سويلەسۋ كەرەك، رەنجىتىپ الماۋىم كەرەك» دەپ ويلايتىنمىن. قولىنا قارۋ ۇستاعان ادام قاشاندا كۇشتى بولادى. سىرتتا وتىرىپ پىكىر ايتۋ قاشاندا وڭاي. ءبىزدىڭ شەكاراداعى جاعدايعا بايلانىستى قوعامدىق پىكىر «ون بەس ادامنىڭ ءبىرى نەگە ونىڭ قارۋىن تارتىپ المادى؟!» دەگەنگە كەلەدى. مىلتىق كەزەنىپ تۇرسا، كىم وعان قارسى جۇگىرەدى. مىسالى، كۇمان تۋدىرعاندار مىلتىققا قارسى جۇگىرۋگە دايىن بولار ما ەدى؟!

پىكىر جيعان - زاڭعار تاۋداي

«حالىق ءسوزى» گازەتى