شەكارا قىزمەتiندە توتەنشە جاعدايلار تولاستاماي تۇر. دۇنيەنi ءدۇر سiلكiنتكەن "ارقانكەرگەندەگi" قىرعىننان كەيiن، شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى "تەرiسايىرىق" بەكەتiندە 11 سارباز الiمجەتتiكتiڭ سالدارىنان شەكارانى اشىق-شاشىق تاستاپ كەتتi. ەندi مiنە، قازاق-وزبەك شەكاراسىنان دا تاعى بiر شۋ شىقتى.

جالپى، قازاق-وزبەك شەكاراسىندا بۇزاقىلىققا، جانجالعا، كiسi ولiمiنە جەتكiزگەن وقيعالار جيi بولىپ تۇرادى. ەسiمiزدە قالعانى: شەكارانىڭ ارعى بەتiندەگi اۋىلداردىڭ بiرiنەن قالىڭدىعىن الىپ كەلە جاتقان جاس جiگiتتi وزبەك جاۋىنگەرi اتىپ ءولتiردi; ەسiرگەن قازاق شەكاراشىسى اۆتوماتپەن وق اتىپ، ول ارعى بەتتەگi وزبەك كەلiنشەگiنiڭ باسىنا تيiپ، مەرت ەتتi; ماقتاارال اۋدانىندا قازاق-وزبەك شەكاراشىلارى اراسىندا دۇردارازدىق تۋىپ، قاڭعىعان وق جاس قىزدىڭ اياعىنا تيدi. ارعى بەتتەن سۋ الىپ كەلۋگە وتكەن ازاماتتى وزبەك جاۋىنگەرi باسىنا اۆتوماتپەن ۇرىپ، زارداپ شەكتiردi; وزاعامدار ارعى بەتكە شومىلۋعا بارعان بiر توپ وقۋشىلاردى قاماپ قويدى; تاعى بiر جەتكiنشەكتi ۇرلاپ اكەتتi... بۇل جولعى توتەنشە جايتقا ارعى بەتتەگi الا تاقيالى اعايىنداردىڭ قاتىسى جوق. شەكارا قىزمەتiنiڭ وفيتسەرi سارىاعاش اۋدانى كوكتەرەك اۋىلىنىڭ iشiندە، تاپا-تال تۇستە، بەيبiت تۇرعىنداردىڭ اراسىندا تۇرىپ، اۆتوماتپەن وق جاۋدىرعان. سونىڭ سالدارىنان كامە­لەت­تiك جاسقا ەندi تولعان جiگiت قىرشىن كەتتi. جەرگiلiكتi تۇرعىندار ايتقانداي "ەندi, ءوز شەكاراشىلارىمىز ءوزiمiزدi اتىپ ولتiرەتiن زامان­عا جەتتiك".

شەكارا قىزمەتiندە توتەنشە جاعدايلار تولاستاماي تۇر. دۇنيەنi ءدۇر سiلكiنتكەن "ارقانكەرگەندەگi" قىرعىننان كەيiن، شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى "تەرiسايىرىق" بەكەتiندە 11 سارباز الiمجەتتiكتiڭ سالدارىنان شەكارانى اشىق-شاشىق تاستاپ كەتتi. ەندi مiنە، قازاق-وزبەك شەكاراسىنان دا تاعى بiر شۋ شىقتى.

جالپى، قازاق-وزبەك شەكاراسىندا بۇزاقىلىققا، جانجالعا، كiسi ولiمiنە جەتكiزگەن وقيعالار جيi بولىپ تۇرادى. ەسiمiزدە قالعانى: شەكارانىڭ ارعى بەتiندەگi اۋىلداردىڭ بiرiنەن قالىڭدىعىن الىپ كەلە جاتقان جاس جiگiتتi وزبەك جاۋىنگەرi اتىپ ءولتiردi; ەسiرگەن قازاق شەكاراشىسى اۆتوماتپەن وق اتىپ، ول ارعى بەتتەگi وزبەك كەلiنشەگiنiڭ باسىنا تيiپ، مەرت ەتتi; ماقتاارال اۋدانىندا قازاق-وزبەك شەكاراشىلارى اراسىندا دۇردارازدىق تۋىپ، قاڭعىعان وق جاس قىزدىڭ اياعىنا تيدi. ارعى بەتتەن سۋ الىپ كەلۋگە وتكەن ازاماتتى وزبەك جاۋىنگەرi باسىنا اۆتوماتپەن ۇرىپ، زارداپ شەكتiردi; وزاعامدار ارعى بەتكە شومىلۋعا بارعان بiر توپ وقۋشىلاردى قاماپ قويدى; تاعى بiر جەتكiنشەكتi ۇرلاپ اكەتتi... بۇل جولعى توتەنشە جايتقا ارعى بەتتەگi الا تاقيالى اعايىنداردىڭ قاتىسى جوق. شەكارا قىزمەتiنiڭ وفيتسەرi سارىاعاش اۋدانى كوكتەرەك اۋىلىنىڭ iشiندە، تاپا-تال تۇستە، بەيبiت تۇرعىنداردىڭ اراسىندا تۇرىپ، اۆتوماتپەن وق جاۋدىرعان. سونىڭ سالدارىنان كامە­لەت­تiك جاسقا ەندi تولعان جiگiت قىرشىن كەتتi. جەرگiلiكتi تۇرعىندار ايتقانداي "ەندi, ءوز شەكاراشىلارىمىز ءوزiمiزدi اتىپ ولتiرەتiن زامان­عا جەتتiك".

رەسمي ورگاندار تاراتقان مالiمەتتەرگە قاراعاندا، 24 ماۋسىم كۇنi كۇندiزگi ساعات بەستەر شاماسىندا كوكتەرەك اۋىلىندا بەل­گiسiز بەس ازامات شەكارا وفيتسە­رiنە قارسى شابۋىل جاساعان. "ىنتىماق" شەكارا بەكەتi باستىعىنىڭ مiندەتiن اتقارۋشى، لەيتەنانت رۋسلان تويماحانبەتوۆتiڭ ومiرiنە قاۋiپ ءتونiپ تۇرعان سوڭ، اتالعان شەكارا بەكەتiنiڭ كەزەكشiسi, ەفرەيتور ك.قاسەنوۆ قارۋ ساقتاۋ قويماسىن بۇزىپ، سول جەردەگi باستىعىنىڭ اتىنا بەكiتiلگەن اۆتوماتتى الىپ، ونى يەسiنە جەتكiزگەن. ەفرەيتور بۇل ارەكەتتi باستىعىنىڭ بۇيرىعىمەن iستەدi مە، الدە ءوز بەتiنشە مە، ول جاعى ازiرگە بەيمالiم. وسىدان كەيiن لەيتەنانت قارسىلاستارىنىڭ ەكپiنiن قايتارۋ ءۇشiن اسپانعا 8 مارتە، بۇزاقىلار مiنiپ كەلگەن كولiكتiڭ دوڭعالاعىنا قاراتا 2 مارتە وق جاۋدىرعان. بۇزاقىلار وقيعا ورنىنا كولiكتەرiن تاستاپ، جاپا-تارماعاي قاشىپ كەتكەن. ال اتىلعان وقتىڭ بiرi سول جەردە جۇرگەن 18 جاستاعى نۇرجان قايىقباەۆقا تيگەن. ول سارىاعاش اۋداندىق اۋرۋحاناسىنىڭ جانساقتاۋ بولiمشەسiندە جاتىپ قايتىس بول­عان. كەيiنiرەك بۇزاقىلار تاستاپ كەتكەن كولiكتەن شولاق مىلتىق تابىلىپتى.

شەكارا قىزمەتiنiڭ لاۋازىمدى وفيتسەرلەرi وقيعا كەزiندە لەيتەنانتتىڭ قىزمەتتە جۇرگەنiن جانە بۇزاقىلاردىڭ وعان قارسى تاپانشا قولدانعانىن ايتقان ەدi. ال اۋىل تۇرعىندارىنىڭ، مارقۇمنىڭ تۋىستارىنىڭ ايتۋىنشا، وقيعا اسكەري قىزمەتكەرگە قارسى جاسالىنعان شابۋىلدان گورi قىلمىستىق توپتار اراسىنداعى "رازبوركاعا" كوبiرەك ۇقسايدى.

كۇندiزگi ساعات بەستەردiڭ كەزiندە بولعان وقيعا. ۋ-شۋ شىعىپ، ارتىنشا مىلتىق داۋسى ەستiلدi. دۇنيەنiڭ استان-كەستەڭi شىعىپ، بالا-شاعا شۋلاپ كەتتi. كوشەدەگi توبەلەستەن كەيiن سونانداي جەردە­گi "بۋدكانىڭ" قاسىندا تۇرعان جiگiتكە وق تيiپتi دەدi. بەيشارا بالا وسىنداعى اپكەسiنە كەلگەن ەكەن. بۇل زامان نە بولىپ كەتتi? بۇرىن شەكارا اشىق كەزدە مۇنداي سۇمدىق جايتتاردى كورگەن دە، ەستiگەن دە ەمەس ەدiك. شەكارا قالاي جابىلدى، وسىنداي وقيعالار كوبەيiپ كەتتi, - دەيدi اۋىل تۇرعىنى بيبiعايشا ەسەنبەكوۆا.

مارقۇم نۇرجان قايىق­باەۆتىڭ اعاسى عالىمجان وقيعا كەزiندە iنiسiنiڭ قاسىندا بولعان ەكەن.

- تۇس اۋا ەگiس القابىنان iنiم ەكەۋiمiز كولiكپەن كوكتەرەككە كەلدiك. وسىنداعى ءاپ­كەم­نiڭ "بۋدكاسىنىڭ" الدىنا كەلiپ توقتادىم. سول كەزدە اپكەم شىعىپ، انا جەردە توبەلەس بولىپ جاتقانىن ايتتى. مەن كولiكتەن باسىمدى شىعار­عانىمدا كورگەنiم: بۇتىندا شورتيi, ۇستiڭگi جاعى جالاڭاش بiرەۋ اۆتوماتپەن وق جاۋدىردى. ەكi-ارا 150-200 مەتردەي بولاتىن. باس-اياعى 2-3 سەكۋند­تا بولعا وقيعا. قاراسام، iنiم جەردە ۇزىنىنان سۇلاپ جاتىر. وق باسىنا تيiپتi. نۇرجاندى دەرەۋ كولiكپەن ورتالىقتاعى مەدپۋنكتكە الىپ باردىم. بiراق ونداعى ەكi مەدبيكە iنiمنiڭ قاسىنا جولاۋدان دا قورىقتى. "سارىاعاشقا الىپ بارىڭدار" دەي بەرەدi. ناۋقاس­قا جاردەم كورسەتە الماسا، وندا ولار مۇندا نە iستەپ ءجۇر؟ - دەيدi كەۋدەسiن ىزا كەرنەپ، جانارى جاسقا شىلانعان عالىمجان.

- وسىنداي ازاماتتارعا قارۋ بەرiپ، شەكارانى قورعاتىپ وتىرعان كiم؟ ولار شەكارانى قورعاي المايدى... شەكارادان ءار ادامدى 3-5 سوممەن ارى-بەرi وتكiزiپ جۇرگەن ازاماتتار عوي. پۇل بولiسە الماي، تالاسىپ، سودان شىققان توبەلەس، - دەيدi مارقۇمنىڭ اپكەسi ءشاريپا ساپاروۆا.

اۋىل اقسالى تiلەپباي ورىن­باەۆ تا مۇنى راستاپ وتىر.

- بiرiنشi رەت بولىپ وتىرعان جاعداي ەمەس. شەكاراداعى وسىنداي جانجالدىڭ ءبارi اقشاعا كەلiپ تiرەلەدi. جەر­گiلiكتi تۇرعىنداردىڭ شەكارا بويىنداعى كونترابانداعا دا، الىپساتارلىققا دا قاتىسى جوق. بiز ءوز كۇنiمiزدi ديقانشىلىقپەن كورiپ وتىرعان حالىقپىز. ءبارiن اۋىلعا سىرتتان قاڭعىپ كەلگەندەر iستەيدi. ماقساتتارى - تەك اقشا تابۋ. بارiنە كiنالi - پايدانىڭ قۇلى بولعاندار. شەكارادان كەلiم­سەكتەردi وتكiزەدi. جۋىردا iنiمدi ۇرىپ كەتتi. ارى-بەرi شاپ­قىلاپ iزدەگەنiمiزبەن، ناتيجە شىقپادى. اقىرى ءتۇبi ءوزiمiزدi كiنالi ەتتi, - دەيدi اقساقسال.

سارىاعاشتاعى 20/20 شەكارا اكەري ءبولiمiنiڭ شەندiلەرi بەرگەن اقپاراتقا قاراعاندا، وقيعا كەزiندە بۇزاقىلار قىزمەت بابىندا جۇرگەن لەيتەنانت­تى زاڭسىز ارەكەتكە كوندiرۋگە تىرىسقان كورiنەدi.

- وفيتسەردiڭ قىزمەت بابىندا "شورتيمەن" جۇرگەنi قالاي؟ - دەگەن ساۋالعا ولار تۇششىمدى جاۋاپ قايىرعان جوق. ء"بارiن تەرگەۋ امالدارى انىقتايدى" دەپ قىسقا قايىردى. بۇزاقىلار لەيتەنانتتى نەندەي زاڭسىز ارەكەت جاساۋعا يتەرمەلەدi ەكەن. كونترابانداعا ما، ەسiرتكi تاسىمالىنا ما؟ اتالعان زاڭسىز ارەكەت­تەردiڭ قاي-قايسىسى دا شەكارا اۋماعىندا قازiر ءورشiپ تۇر ەمەس پە جانە ونىڭ بەل ورتاسىنان اسكەريلەردiڭ ۇستالىپ جات­قانى دا جاسىرىن ەمەس قوي.

بۇزاقىلار ۇزاماي قولعا ءتۇستi. وبلىستىق iشكi iستەر دەپارتامەنتiنiڭ حابارلاۋىنشا، تۋعان-تۋىستارىمەن اڭگi­مە­لەسۋدەن كەيiن ولاردىڭ ۇشەۋi پوليتسياعا ءوز اياعىمەن كەلگەن. ۇشەۋi دە سارىاعاش اۋدانىنداعى كەلەس وڭiرiندە تۇراتىن، 1984, 1987 جانە 1994 جىلى تۋعان جاس جiگiتتەر. ولاردىڭ ەكەۋi قاماۋعا الىنىپ، كامەلەتكە تولماعان بiرەۋi قولحاتپەن بوساتىلعان. قازiر وسى وقيعا بويىنشا "وكiمەت وكiلiنە قارسى كۇش قولدانۋ" دەرەگiمەن قىلمىستىق iس قوزعالىپ، تەرگەۋ امالدارى ءجۇرiپ جاتىر. الايدا ۇستالعانداردىڭ تۋىستارىنىڭ ايتار ۋاجدەرi بار. جەرگiلiكتi تەلەارنالاردىڭ بiرiنەن سويلەگەن قايرات ستامبەكوۆ دەگەن ازاماتتىڭ ايتۋىنشا، وقيعا كەزiندە وفيتسەر ءوزiن وتە دورەكi ۇستاعان، ايقايلاپ، بوقتاعان. وقيعانىڭ شيەلi­نiسiپ كەتۋiنە وسى جايت سەبەپ بولىپتى. «ارينە، مەن تۋىسقانىمدى اقتاپ وتىرعانىم جوق. بiراق ءبارi دە ادiلەتتi, زاڭدى تۇردە شەشiلۋi تيiس»، - دەيدi ول. تiپتi لەيتەنانت وقيعا كەزiندە كەيبiرەۋلەرگە جوعارىدا مىقتى تۋىستارى بار ەكەنiن، وزiنە ەشكiمنiڭ ەشتەڭە iستەي المايتىنىن ايتىپ، كەۋدەمسوقتىق جاساعانى تۋرالى اڭگiمەنiڭ قانشالىقتى راس ەكەنi بەلگiسiز. 1988 جىلى تۋعان لەيتەنانت قازiر شىمكەنتتەگi جەدەل-جاردەم اۋرۋحاناسىندا جاتىر. ءدارi­گەرلەردiڭ ايتۋىنشا، العان جاراقاتى ورتا دارەجەدە، ميى شايقالعان، سوققىلاردان بۇيرەگi زارداپ شەككەن. باس اسكەري پروكۋراتۋرا قازiر ونىڭ ۇستiنەن قىلمىستىق iس قوزعاپ، وقيعا كەزiندە قارۋدى تالاپقا ساي قولدانعان-قولدانباعانىن انىقتاپ جاتىر. ارينە، وقي­عاعا جازىقتىلار جازاسىن الار. بiراق ودان قىرشىن كەتكەن عۇمىر قايتا جالعانا ما، شەكتەن شىعىپ كەتكەن شەكاراشىلار ساباسىنا تۇسە مە؟ بار گاپ وسىندا عوي.

عالىمجان ەلشIباي،

وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسى

«جاس الاش» گازەتى