قىتاي بيلىگى سوڭعى ءبىر اي ىشىندە تايۆانعا قاتىستى ونداعان ءىرى ارانداتۋدى ىسكە اسىردى. اتاپ ايتقاندا تايۆان اۋە كەڭسىتىگىنە باسىپ كىرىپ، بارلاۋشى دروندارمەن ەل شەكاراسىن بۇزۋ، سۇڭگۋىر قايىقتار ارقىلى باقىلاۋ جۇرگىزۋ، ءتۇرلى ارانداتۋ ماقساتىنداعى فيلمدەر شىعارۋدى جاساپ جاتىر. 

قىتاي بيلىگى گازەتتەردەگى ماقالالار ارقىلى تايۆان تۇرعىندارىنا ۇرەي تۋدىراتىن ماقالالاردى ۇزدىكسىز شىعارۋدا. ولار «اقش-قا سەنۋدىڭ قاجەتى جوق» دەگەن مەسسەدجدى العا تارتادى. مىسالى «حۋانتسيۋ شيباو» گازەتى بىلاي دەپ جازىپتى: «شىندىقتىڭ تۋراسىن ايتالىق: اقش تايۆانعا بەرگەن قۋاتتى قورعانىس جايلى ۋادەسىن ورىندايتىن رەسۋرستاردان ايىرىلىپ قالدى. تايۆان ايماعى قىتاي اسكەرىنىڭ قۋاتتى سوققى جاسايتىن باقىلاۋىندا تۇر. قىتاي تايۆان ماسەلەسىن تولىقشەشكەندە، بەيجىڭنىڭ سىرتقى زالىم كۇشتەرگە قارسى تۇرۋ قۋاتى وتە زور بولماق. ەگەر اقش تايۆاندى قورعاۋ جولىندا تەڭىز كۇشتەرى مەن ۇشاقتارىن قولدانسا، وندا ولاردىڭ ساربازدارى قىرىلىپ قالماق.  

قىتاي ءوزىنىڭ قۋاتتى يادرولىق سوققى جاساۋعا قابىلەتتى Dongfeng-41 جانە Julang-3 زىمىراندارىمەن اقش-تىڭ زىميان جوسپارىن تاس تالقان ەتەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا اقش ەندىگى تاڭدا قىتايدى اسكەري كۇشپەن بوپسالاي المايدى». 

ارى قاراي ماقالا تىكەلەي تايۆان تۇرعىندارىن ەسكەرتۋمەن جالعاسىن تاۋىپتى. «ءبىز تايۆاندىقتاردى ەسكەرتكىمىز كەلەدى، اقش ەشقاشان تايۆان تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن بارىن سالىپ سوعىسپايتىن بولادى. ولاردىڭ قازىرگى ارەكەتى بار بولعانى گەوساياسي ويىننىڭ ءبىر ارەكەتى عانا. ولار تايۆان ارقىلى قىتايدىڭ قۋاتتى بولۋىنا قارسى تۇرعىسى كەلەدى، الايدا بۇل اقش جانىن سالىپ سوعىسادى دەگەندى بىلدىرمەيدى. ولاردىڭ ساياساتى يتەرمەلەۋ عانا بولاتىن»، - دەپ جازدى.

قىتاي باسشىسى سي بيلىككە كەلە سالا قىتايدا ورتالىققا باعىنۋدى كۇشەيتتى. تيبەت، ىشكى موڭعوليا مەن شىعىس تۇركىستاندا قۋدالاۋ، جاپپاي باقىلاۋ ورناتۋ، ادامداردىڭ قۇقىعىن شەكتەۋ، ۇلتتاردىڭ كوشباسشىلارىن ۇزاق جىلعا سوتتاۋ، لاگەرلەر سالۋدى ىسكە اسىردى. ماقساتى ءبىر ورتالىقتانعان قىتايدى كۇشەيتۋ. ارتىنشا ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە دەموكراتيالىق تۇرعىدان دامىعان، ادام قۇقىعى بويىنشا العا جىلجىعان گونكونگتى باسىپ-جانشىپ، كوممۋنيزمدى كۇشپەن كىرگىزىپ جاتىر. گونكونگ تۇرعىندارىنىڭ 70 مىڭى عانا ۇلىبريتانيا ازاماتتىعىن الۋعا ءوتىنىش بەرگەن، ال قالعانى قىتايدىڭ بيلىگىن ەرىكتى-ەرىكسىز مويىندايتىن سياقتى.

ەندى مىنە، سي تايۆانعا شۇيلىگە باستادى. قىتايدىڭ سىرتقى ساياساتتاعى ەڭ باستى ءبىر قاعيداسى بار. كىمدە-كىم قىتايمەن قاتىناس جاساعىسى كەلسە، وندا ول تايۆاندى قىتايدىڭ ءبىر ايماعى رەتىندە مويىنداۋى ءتيىس. ول «ءبىر قىتاي ءپرينتسيپى» دەپ اتالادى. سي ەندى سول تايۆاندى كۇشپەن قايتارۋعا قارسى ەمەستىگىن اڭعارتىپ جاتىر. تايۆان ماڭىندا ۇشاقتار مەن كەمەلەر سانسىز ارانداتۋ ارەكەتىن جاساۋدا. ەندى تايۆاندى باسىپ الۋعا كىم كومەكتەسپەك؟ رەسەي. انىعى رەسەيدىڭ تاجىريبەسى.

قازىر قىتاي بيلىگى رەسەيدىڭ 2014 جىلى قىرىمدى تەز ارادا جاۋلاپ، وتارلاپ الۋ تاجىريبەسىن زەرتتەپ جاتىر. جاي زەرتتەپ قويماي، سول وپەراتسياعا قاتىسقان رەسەي اسكەريلەرىمەن تاجىريبە الماسۋدا. بەيجىڭگە اسىرەسە دەسانتتى جەتكىزۋ مەن قالا كوشەلەرىندەگى ارنايى جاساقتىڭ ارەكەتى قىزىق سياقتى. قىسقاسى سي 2014 جىلى پۋتين جاساعاندى قايتالاعىسى كەلەدى. «ول «ءبىرتۇتاس قىتايدى» ءىس جۇزىندە ىسكە اسىرعان بيلەۋشى بولىپ تاريحتا قالۋدى اڭسايدى»، - دەيدى ساراپشىلار.

بىراق تايۆان ول قىرىم ەمەستىگىن دە تۇسىنەدى. ونىڭ 350 مىڭ اسكەرى، سوڭعى ۇلگىدەگى ۇشاقتارى مەن تىكۇشاقتارى، زىمىران كەشەندەرى مەن سوققى جاساۋشى دروندارى جەتكىلىكتى. ارتيللەرياسى دا جاعالاۋدى قورعاي الادى، ال ارنايى جاساقتارى ەڭ ۇزدىكتەردىڭ ءبىرى. عىلىمي تەحنيكا جاعىنان الدا جانە اسكەردى روبوتتاندىرۋدى قارقىندى جاساپ جاتىر. سوعان قاراعاندا بەيجىڭ جوعارى اسكەري شەندىلەردى ساتىپ الۋعا، رەجيمگە پروبەيجىڭدىك كۇشتەردى اكەلۋگە تىرىسادى. بىراق تۇك شىقپاسا، وندا 2030 جىلعا قاراي اسكەري كۇشتى قولدانۋعا تىرىسۋى مۇمكىن. سي 2049 جىلى، ياعني قىتايدىڭ 100 جىلدىعىندا قىتاي ءبىرتۇتاس بولۋى كەرەك دەگەندى قايتالاپ ايتۋدان جالىققان ەمەس، الايدا سول بىرتۇتاستىقتى ءوزى جۇزەگە اسىرۋدى جوسپارلاۋدا.

Abai.kz