قازاقستاندا ازىق-تۇلىك باعاسى قىمباتتاپ جاتىر. كەيبىر تاۋار تۇرلەرى ءتىپتى, 32%-عا ارتقان. وسى ورايدا ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى جوعارى باعامەن قالاي كۇرەسەتىنىن ايتتى، دەپ حابارلايدى LS سايتى.

ۆەدومستۆونىڭ مالىمەتىنشە، قىركۇيەك ايىندا قازاقستاندا جىلدىق ينفلياتسيا 8,9%-دى (جىل باسىنان بەرى 6,2%) قۇراعان. ونىڭ ىشىندە اقىلى قىزمەتتەر 6,8%-عا (جىل باسىنان بەرى 5,1%), ازىق-تۇلىكتىك ەمەس تاۋارلار – 7,5%-عا (جىل باسىنان بەرى 5,7%), ازىق-تۇلىك تاۋارلارى – 11,5%-عا (جىل باسىنان بەرى 7,5%) قىمباتتاعان.

كوبىنەسە قانت (32,1%), تاعامدىق مايلار (31,6%), كوكونىستەر (25,8%), جالعا بەرىلەتىن ۇيلەر (18,6%), تەمەكى ونىمدەرى (15,9%), بەنزين (14,5%), اۆتوموبيلدەر (10,6%), پوشتا قىزمەتتەرى (11,8%) جانە تۇرعىن ءۇي-جايلارعا تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ جانە جوندەۋ (9,9%) قىمباتتايدى ەكەن.

ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، قازىرگى ينفلياتسيا وزگەشە. ۆەدومستۆو سونىمەن قاتار بۇعان جاھاندىق پاندەميانىڭ، ونىڭ ىشىندە لوگيستيكا سالاسىنداعى ولقىلىقتار مەن سۇرانىستىڭ اسەر ەتكەنىن اتاپ ءوتتى.

مينيسترلىك وسىعان قاراماستان، 2022-2024 جىلدارى ازىق-تۇلىك ينفلياتسياسىن 5-7%-عا دەيىن، ازىق-تۇلىكتىك ەمەس تاۋارلار ينفلياتسياسىن 5%-عا دەيىن، اقىلى قىزمەتتەرگە تاريفتەردى 4%-عا دەيىن تومەندەتۋدى جوسپارلاپ وتىر.

ول ءۇشىن «2021-2024 جىلدارعا ارنالعان ينفلياتسياعا قارسى شارالار كەشەنى» قابىلدانعان. وعان بيىلعى جىلى جەدەل جانە 2024 جىلعا دەيىنگى ورتا مەرزىمدى دەگەن ەكى باعىتتاعى 64 شارا كىرەدى ەكەن.

قازىرگى ۋاقىتتا 39 جەدەل شارا جۇزەگە اسىرىلۋدا، ونىڭ ىشىندە ازىق-تۇلىك تاۋارى باعاسىنىڭ ءوسۋىن تەجەۋ بويىنشا 28, ازىق-تۇلىك ەمەس تاۋارلارعا 11. اتاپ ايتقاندا، تاۋار ۇسىنىسىن كەڭەيتۋ، باعانى رەتتەۋ جانە مونوپولياعا قارسى اسەر ەتۋ، سونداي-اق باعالار مەن ساۋدا پروتسەستەرىن ۇيلەستىرۋ بويىنشا باقىلاۋدى تالدامالىق جانە ينستيتۋتسيونالدىق كۇشەيتۋ. فورۆاردتىق كەلىسىمشارتتار مەن اينالىم سحەماسى شەڭبەرىندە الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ونىمدەردىڭ ءتۇرىن ساتىپ الۋدى ۇيىمداستىرۋ جانە وندىرۋشىلەردىڭ قاجەتتىلىگىن انىقتاۋ كوزدەلگەن. سونداي-اق، ساۋدا پروتسەستەرىن سكرينينگتەن وتكىزۋ جانە تسيفرلاندىرۋ، تاماق ونەركاسىبىنىڭ وندىرىستىك الەۋەتىن باقىلاۋ مەن تالداۋ، باعانى باقىلاۋدى كۇشەيتۋ جانە ساۋدا بەلگىلەرىنىڭ نەگىزدىلىگىن كۇشەيتۋ، باعا كەلىسىمى بەلگىلەرىن انىقتاۋ جانە ساۋداعا قول جەتكىزۋدى شەكتەۋ جوسپارلانۋدا.

ورتا مەرزىمدى ارالىقتا 28 شارا ىسكە اسىرىلادى. ونىڭ ىشىندە 11-ءى ازىق-تۇلىك، سەگىزى ازىق-تۇلىكتىك ەمەس تاۋارلار، ءۇش جۇيەلىك شارا جانە قارجى نارىعىنىڭ اقشا-نەسيە ساياساتى مەن رەتتەۋدىڭ ءۇش شاراسى. ولار تۇراقتاندىرۋ قورلارىنىڭ جۇكتەمەسىن قامتاماسىز ەتىپ، ىشكى نارىقتى وتاندىق تاۋارلارمەن قامتاماسىز ەتەدى، سونداي-اق ءونىمدى تۇتىنۋداعى يمپورت ۇلەسىن ازايتادى. بۇدان باسقا، باعانى اكىمشىلىك رەتتەۋ، ينفلياتسياعا قارسى اقشا-نەسيە ساياساتى مەن حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارىن اتاۋلى قولداۋعا كوشۋ كۇتىلۋدە.

سونىمەن قاتار، ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگى باعانى رەتتەۋ ءۇشىن قازاقستاندا 237,5 ملرد تەڭگەگە 24 كوتەرمە-تاراتۋ ورتالىقتار (كتو) جەلىسى سالىناتىنىن حابارلادى. ءار ناقتى كتو مازمۇنى مەن ورنىن تاڭداۋ گەوگرافيالىق ەرەكشەلىكتەرگە، ءوندىرىس پەن تۇتىنۋ ورتالىقتارىنا جاقىن ەكەنىنە، سونداي -اق ايماقتىڭ ەرەكشەلىگىنە نەگىزدەلەتىن بولادى.

بيىل شىلدە ايىندا جەتى كتو بويىنشا مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك شارتىنا قول قويىلدى. 2022 جىلدان باستاپ بەس ورتالىق سالۋ جانە ەكەۋىن جاڭعىرتۋ جوسپارلانۋدا. ونىڭ ىشىندە ءتورت ساقتاۋ ورتالىعى پاۆلودار وبلىسىنىڭ ميچۋرينو كەنتى مەن اقسۋ قالاسىندا، قاپشاعاي مەن شۋ قالاسىندا، ءۇش تاراتۋ ورتالىعى نۇر-سۇلتان، شىمكەنت جانە الماتى قالاسىندا بار.

قول قويىلعان ءمجا اياسىندا جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاما ازىرلەنىپ جاتسا، قالعان 17 كتو بويىنشا 2021 جىل ىشىندە الەۋەتتى جەكە سەرىكتەستىڭ وتىنىمدەرى كۇتىلۋدە.

بولجام بويىنشا، بۇل جەلى 2,1 ميلليون توننادان استام تاۋاردى قابىلداۋعا، ساقتاۋعا جانە قايتا اۋىستىرىپ جىبەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ونىڭ ىشىندە جەمىستەر مەن كوكونىستەر – 625 مىڭ توننا، ەت، بالىق، تاۋىق ەتى – 300 مىڭ توننا، ازىق-تۇلىك تاۋارلارى – 700 مىڭ توننا جانە باسقالارى – 520 مىڭ توننا.

كتو تىزىمدەمەسىندە 20 مىڭنان استام ءونىم اتاۋى كورسەتىلگەن.

سونىمەن قاتار، ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ۆيتسە-ءمينيسترى ەرجان قازاقباەۆ جوبانى ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرۋشىلەرىنىڭ شىعىنى 14 جىلدا 18 ملرد تەڭگەگە تۇسەتىنىن اتاپ ءوتتى. ەكونوميكالىق تيىمدىلىك 1,5 ترلن تەڭگەنى، ونىڭ ىشىندە I كەزەڭدە – 800 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى. شامامەن 1,5 مىڭ تىكەلەي جۇمىس ورنى قۇرىلىپ، 152 ملرد تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلاتىن بولادى.

سونىمەن قاتار، ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ۆيتسە-ءمينيسترى ەرجان قازاقباەۆ جوبانى ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرۋشىلەرىنىڭ شىعىندارى 14 جىلدا 18 ملرد تەڭگەگە تۇسەتىنىن اتاپ ءوتتى. ەكونوميكالىق تيىمدىلىك 1,5 ترلن تەڭگەنى قۇرايدى. ونىڭ ىشىندە I كەزەڭدە-800 ملرد تەڭگە. شامامەن 1,5 مىڭ تىكەلەي جۇمىس ورنى قۇرىلىپ، 152 ملرد تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلاتىن بولادى.

I كەزەڭنىڭ ناتيجەسىندە سالىق ينۆەستيتسيالارىنىڭ اعىنى 350 ملرد تەڭگەگە ءوسىپ، ونىڭ ىشىندە 128 ملرد تەڭگە كولەڭكەدەن شىعارىلادى. بۇكىل جوبانىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 14 جىل ىشىندە بۇل كورسەتكىش 600 ملرد تەڭگەگە وسەدى – بۇل نتس ورتاشا جىلدىق اينالىمى، ونىڭ ىشىندە 220 ملرد تەڭگە كولەڭكەدەن شىعارىلادى.

الەۋمەتتىك ماڭىزى بار تاۋارلارعا ۇستەمە باعا 5%-عا دەيىن تومەندەيدى، بۇل 16 ملرد تەڭگەدەن اسادى.

«ساۋدا سالاسىندا جاڭا جۇمىس ورىندارىنىڭ اشىلۋى، كتو دامۋى – وركەنيەتتى ساۋدا نۇكتەلەرىنىڭ قۇرىلۋىن ىنتالاندىرادى. 180 مىڭ مەتردەن استام ساۋدا الاڭى اشىلادى دەپ كۇتىلۋدە، وندا 9 مىڭنان استام ادام جۇمىسپەن قامتىلادى. سالىق پەن جالاقىنىڭ جيىنتىق ماكروەكونوميكالىق اسەرى 14 جىل ىشىندە 330 ملرد تەڭگەدەن اسادى»، – دەپ اتاپ ءوتتى قازانباەۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا، مۇنىڭ بارلىعى 1,5 ترلن تەڭگەگە اسەر ەتەدى، ويتكەنى ۇلتتىق تاۋار وتكىزۋ جۇيەسى وندىرۋشىلەردىڭ وتكىزۋ نارىعىنا، ال تۇتىنۋشىلاردىڭ «الاڭنان سورەگە دەيىن» قاعيداتى بويىنشا ساپالى ونىمگە ەركىن قول جەتكىزۋىنە جاعداي جاسايدى.

Abai.kz