ينتەرنەت-كونفەرەنتسيامىزدىڭ كەزەكتى قوناعى جۋرناليست امانگەلدى سەيىتحانوۆ وقىرماندار تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا جالعاستى جاۋاپ بەرە وتىرىپ: «تەننيسشىلەردەن ءوزىم دە شاتاسىمىن، رەسەيدىڭ اتىنان با، ءبىزدىڭ تۋ استىندا ونەر كورسەتىپ جاتىر ما دەپ. ولاردان ون تيىن پايدا جوق. زيانى شاش ەتەكتەن. ءتىپتى «روللان گارروستىڭ» باس جۇلدەسىن السىن، ودان نە پايدا جالپاق قازاققا. ءبىر قالاعانىڭ ءوزى مىڭ بالانىڭ تاماعىنا قاجەت قارجى تالاپ ەتەدى. اكەلىپ جاتىر، وزدەرى دە كەلە بەرەدى ەكەن...  ۆەلوسپورتىڭ دا سول. «استانا» ساپىندا انا جۇلدەنى الادى، مىنا جۇلدەگە قول سوزادى. بيۋدجەتتەرىن كورسەڭىز، قۇرىسىن، كورمەي-اق قويعان جاقسى... سىرتتان حوككەيشى اكەلىپ ويناتامىز. ايتۋلى باپكەرلەردى دە جىپكە تىزگەندەي ەتىپ ۇستايمىز. سودان «بارىس» الىسقا ۇزادى ما؟ جوق، پلەي-وففتىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىنەن توڭقالاڭ اسادى»، دەپ ەلىمىزدەگى كەيبىر سپورت تۇرلەرىنىڭ ماسەلەسىن ايتادى

«اباي-اقپارات»

ينتەرنەت-كونفەرەنتسيامىزدىڭ كەزەكتى قوناعى جۋرناليست امانگەلدى سەيىتحانوۆ وقىرماندار تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا جالعاستى جاۋاپ بەرە وتىرىپ: «تەننيسشىلەردەن ءوزىم دە شاتاسىمىن، رەسەيدىڭ اتىنان با، ءبىزدىڭ تۋ استىندا ونەر كورسەتىپ جاتىر ما دەپ. ولاردان ون تيىن پايدا جوق. زيانى شاش ەتەكتەن. ءتىپتى «روللان گارروستىڭ» باس جۇلدەسىن السىن، ودان نە پايدا جالپاق قازاققا. ءبىر قالاعانىڭ ءوزى مىڭ بالانىڭ تاماعىنا قاجەت قارجى تالاپ ەتەدى. اكەلىپ جاتىر، وزدەرى دە كەلە بەرەدى ەكەن...  ۆەلوسپورتىڭ دا سول. «استانا» ساپىندا انا جۇلدەنى الادى، مىنا جۇلدەگە قول سوزادى. بيۋدجەتتەرىن كورسەڭىز، قۇرىسىن، كورمەي-اق قويعان جاقسى... سىرتتان حوككەيشى اكەلىپ ويناتامىز. ايتۋلى باپكەرلەردى دە جىپكە تىزگەندەي ەتىپ ۇستايمىز. سودان «بارىس» الىسقا ۇزادى ما؟ جوق، پلەي-وففتىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىنەن توڭقالاڭ اسادى»، دەپ ەلىمىزدەگى كەيبىر سپورت تۇرلەرىنىڭ ماسەلەسىن ايتادى

«اباي-اقپارات»

- مەن بالا كۇنىمدە امانگەلدى اعانى تىڭداپ، ەستىپ ءوستىم. ونىڭ فۋتبول جۇرگىزۋدەگى ءتاسىلىن ابدەن ءبىلىپ الدىم. داۋىسى قۇلاققا ءسىڭدى. قازاق ءتىلىنىڭ قويۋ دا كوركەم قۇنارىنان قانىپ ءىشىپ، قازاق قاۋىمىن قۋانتقان ساڭلاق جۋرناليست رەتىندە اسا جوعارى باعالايمىن. ۋاقىت ءوتتى، زامان وزگەردى، الايدا، امانگەلدىدەن كەيىن شىققان سپورت جۋرناليستەرىن دە تىڭدادىق، كوردىك، ماعان ەشقايسىسى ۇنامادى. ماعان ۇناماعان نارسە - كوپشىلىككە ۇناۋى دا شارت ەمەس. بىراق، ءبىز قازاق الالاۋ ءۇشىن ەمەس، باعالاۋ ءۇشىن بىرىگۋىمىز قاجەت-اق.

- 47 - ءشى قوناققا. «كوك تۋدىڭ جەلبىرەگەنى، جانىما قۋات بەرەدى. تالاسقا تۇسسە جان مەن تۋ، جان ەمەس ماعان كەرەگى - كوك تۋدىڭ جەلبىرەگەنى..». الماس اعا قالاي ايتادى. سازگەر دە مىقتى. قولىمنان كەلسە وسى ءاندى مينيسترلەر كابينەتىنىڭ ۇرانى ەتىپ بەكىتىپ بەرەر ەدىم. ءبىزدى ماقتاعانى ەمەس، قازاقتىڭ بىرىگۋىن جاقتاعان  ءۇشىن ازاماتقا رەسپەكت. تولىق قازاق تۇگىلى توبىقتىنىڭ باسى دا قوسىلا المادى-اۋ باعزى ءبىر زاماندا. «جاۋجۇرەك مىڭ بالانى» كورگەندەر ۇشىپ  تۇرىپ، قول شاپالاقتايدى ەكەن. ول ءتىپتى دە رەجيسسەرگە نەمەسە اكتەرلەرگە ارنالعان قوشامەت بولماۋى مۇمكىن. جۇرتتى پرۋجيناداي ىرشىتاتىن قازاق رۋحى، ناقتى ايتقاندا الگى قويىلىمداعى قازاقستاندىقتار ەمەس، «قازاقتار» دەپ انىق ايتىلۋىندا جاتىر. «تولەرانتتى قازاقستان» دەسىنشى ءبىراز ەل مىرس-مىرس كۇلەر ەدى.

- "ماسادا" ۇلتىمنىڭ ەرجۇرەك ۇلدارى نەگە «بانديت» اتانۋى كەرەك؟ دەگەن ماقالا شىقتى. وقىپ شىعىپ، پىكىر ايتىڭىزشى. بىزدىڭشە ءسىز جاقسى بىلەتىن تاقىرىپ.

- «ماساداعى» ماقالانى وقىدىق. جانە ساۋال بەرۋشىنىڭ نەنى مەڭزەگەنىن تۇسىندىك. اللا جازسا، وسى تاقىرىپ توڭىرەگىندە تولعانساق دەيمىز. الگى ازاماتتاردىڭ قوعامداعى ءرولىن ۇعىندىرۋ ماقساتىندا. كەيبىرەۋلەر «توقسانىنشى جىلدارداعى توپالاڭ» اتاعان كەزەڭگە قاراقتى كوزبەن قاراعان ءجون-اق. دەرەك تەرىپ ءجۇرمىز. «پىسكەن» كەزدە كوقەيدەگى ويدى اعىتامىز.

- ارا-تۇرا بلوگ جازىپ قوياسىز. "حاباردا". ىشتە زاپىران بار سەكىلدى. اشىپ ايتۋعا بولمايدى ما. تىلەكتەس اعاڭ.

- زاپىران جوق. زار بولۋى مۇمكىن. بۇگىنگى جۇرت سەريال قۇمار. اۋىلداعى كەمپىر-شال دا تەلەديدار الدىندا وتىرادى دەيدى، كەزەكتى سەريانى كۇتىپ. قازاقتىڭ اسىل ۋاقىتىن مىلجىڭ سەريالدار سارپ ەتىپ جاتىر. يدەيا، مۇمكىن وزىق ويلاردى وسى سەريالار جۇتىپ جاتىر..  ودان نە رۋحاني ازىق الامىز؟ بەرەرى بار ما، ءبىزدىڭ ۇلتقا؟ ايتپەسە اناۋ «م-اگەنت» - ول دا ءبىر قۇرت. جەگى سەكىلدى.  سانانى كەمىرىپ جاتقان. الىپ تىنباي ما ەرتەڭ اقىل مەن ويدى، وسىعان توقتاۋ بولسا دەيمىز. سوسىن جازاسىڭ. ونەرىڭ وگەي، كۇيلەرىڭ جەتىم. شىركىن، «كۇي ساعاتىن» اشار ما ەدى.. ءبىر كۇن قۇراعاڭ «كوبىك شاشسىن»، سوسىن تۇركەش «كوڭىل اشسىن». تاتتىمبەت پەن قازانعاپ  تاعى بار. ولاردىڭ شىعارمالارىن ورىندايتىن وركەسترلەر بارشىلىق.  وتكەندە بىرەۋ ايتادى، «وكوپتا وتىرىپ قارۋ تازالاعان قيىن»، - دەپ. سونىڭ ايتقانىنان تۇك تۇسىنگەم جوق. ارى قاراي بىدى، بىدى بىردەڭەلەر..

- "حابار"" قۇرىلعاننان بەرى ىستەپ كەلەسىڭ. سپورت جۋرناليستيكاسىندا ورنىڭ بار ازاماتسىڭ، ونى ەشكىم جوققا شىعارا المايدى. ءسوز قادىرىن، ءتىل قادىرىن تۇسىنەسىڭ.تەلەجۋرناليستەردىڭ كوپشىلىگى وسى تىلدەن سۇرىنەدى. تەلەجۋرناليستەر ىشىنەن كىمدى قادىر تۇتاسىڭ؟ اتىن اتاي الاسىڭ با؟

- ءتورت اياعىن تەڭ العان جورعا تەلەجۋرناليستەر بارشىلىق. الدىمەن نۇرتىلەۋ يمانعاليۇلىن اتار ەدىم. ول ناعىز «تەلەۆيزيونششيك». باستان باقايشىعىنا دەيىن. نەمەسە ءالىمجان سابىرجانۇلى. «ۇشاقتان ءتۇسىپ، قۇشاققا قۇلاعان» قانداستار جايلى ايتقانى قانداي ادەمى. بىردە ءال-اعام تىلشىلەر اراسىندا ءجۇر ەكەن. تورگى كومپتيۋتەردە بيبىگۇل جەكسەنبەي ءماتىن تەرىپ وتىر ەكەن. تاقىرىپ قيىن با، ويلانىپ قويادى. كۇن جاۋا باستادى. سوندا ءال-اعام تابان استىندا بىلاي دەدى: «كوكتە بۇلت ويلانىپ، سالدەن سوڭ قۇيدى نۇر. ال، جەردە ويلانىپ، وتىردى بيبىگۇل». ادەمى عوي، ءا. ارمان سقابىلۇلىنىڭ ءوزى ءبىر مەكتەپ. «جەتى كۇندى» كەلەسى ءبىر بەلەسكە كوتەردى عوي. ەكونوميكالىق تاقىرىپتىڭ تارلانى اعا سەرىك جانبولات. جۇرگىزۋشىلىك شەبەرلىگىمەن تالايدى تامساندىرعان قىمبات جەڭگەي دوسجان، جاقسى قىز جاينا سىلامبەك. دارحان ابدىك پەن دانا نۇرجىگىت.. ءبىزدىڭ ءتىزىم ءازىر تاۋسىلمايدى. كەيىنگى بۋىننان قاسىم امانجول. بەرىك ءۋاليدىڭ شوقتىعى بيىك. ءسوزى ءنارلى. ءبىراز جالعاستىرۋعا بولادى، ەندى..

- امانكەلدى سەيىتحان - ۇلتشىل. سوزگە شەشەن. تەكتى. مىنەزدى. قىرسىق تا كەي كەزدە. فۋتبولدى تاماشا وينايدى. ءجۇرسىننىڭ جۇيرىگى بولدى ءبىر كەزدە. اقىندىعى ۇنادى. ايتىسقانى ەمەس. جازباشا اقىندىعى. جاندوس ايتباي: ازىلقوي مومىن جانە پىسىق ادام. امانكەلدىنىڭ ءتىلىن الادى. ەسەي جەڭىسۇلى: قىرسىق. ءبىلىمدى. جازۋى كەرەمەت. پوچەركىدە اسەم. ءتىلى جاتىق. اسحات ساعىناەۆ: جاعىمپاز. ءالجۋاز. كورەالماۋشىلىعى بار تاعىدا. داۋسى ادەمى. بىراق قۇلاقتى شارشاتادى. ەرجان كوشكىنباەۆ: ادىلەتتى. بەتكە ايتادى. داۋسى ۋناماي جاتادى حالىققا. شالقار ەستەن: تىنىش ءجۇرىپ ءبارىن تىندىرادى. عالىم سۇلەيمەن: ۇشىپ جۇرەدى اسپاندا. نە الىپ نە قويعانىن ۇمىتىپ قالا بەرەدى. راۋان وقاسوۆ: جىميىپ جۇرەدى. وتە ارىق. رۋسلان مەدەلبەك ەكەۋى بىردەنەنى ۇيىمداستىرىپ جۇرەدى. رۋسلان مەدەلبەك: قاشان كورسەڭ وچكي اۋىستىرىپ جۇرەدى. ون سەگيز وچكيى بار اۋ شاماسى. ەرمۇحامەد ماۋلەن: اسحات ايتاتىنداي ۇزىن تۇرا جۋرناليست. نۇرعازى ساساەۆ: نە پونياتنىي تيپ. بىردە كول بىردە ءشول. ۇلتشىل. بولدى وسىمەن. مەن كىممىن. تاپقىر بولساڭ امانكەلدى ال كانە تاپ.

- ءسوز ساپتاسىنا قاراعاندا سونىڭ ءوزى بولدى-اۋ. تانىپ وتىرمىن با، قالاي؟

- ابەكە، اقىرى سپورت كانالى اشىلعالى جاتىر ەكەن. سونى جاعالاپ كورسەڭىزشى. كەم دەگەندە ۇلتقا جانى اششيتىن ءبىر ءتىلشى جۇرەر ەدى. تىزگىندى بەرمەيدى وعان باس قاتىرماڭىز

- سپورت ارناسىنىڭ تىزگىنىن بەرەتىن «جوعارىدا» ناعاشىم جوق. ونى ءوزىم دە سەزەم. ەگەر باستاماشىل توپقا قوسسا قازاق سپورتىنىڭ كەشەسى مەن بۇگىنىن باياندايتىن تالاي نارسە ۇسىنۋعا بولادى..

- لوندون وليمپياداسىنا قازاقستاننان قانشا سپورتشى بارادى؟ بوكستان قانشا بارادى؟ ءوزىڭىزدىڭ وتباسىڭىز تۋرالى ايتسانىز، ۇيدە سپورتپەن شۋعىلداناتىن ادامدار بار ما؟ نۋريك نۇرجانۇلى

- لوندوندا قازاق ەلىنىڭ سپورتشىلارى 25 سالا بويىنشا سىنعا تۇسەدى. بوكسشىلار توعىز. قانات سىلامعا قاتىستى ەكى اۋىز ءسوز. بەجىندە ونەرىن تاپ قاسىنان تاماشالادىق. كۋبانىڭ سپورتشىسىن ەكى شايناپ، ءبىر بۇركەر ەدى، ءسال قولى جۇرمەدى. ۇتىلىپ قالعان سوڭ، رينگتەن ءتۇسىپ تىلشىلەر الدىنان ءوتتى. الدىمەن قىتايدىڭ سستۆ ارناسى شاقىردى. ودان باس تارتتى. جاپون NHK, ولارعا دا بۇرىلعان جوق. ەۋروسپورت پەن ESPN ءدى دە اينالىپ ءوتتى. بەرگى بۇرىشتا بىزدەر تۇردىق. قاسىمىزعا تاقاعاندا «قاناتجان» دەپ ايقاي سالدىق. جەتىپ كەلدى. ءسوزى قۇلاقتا قالدى. «اعا، مايداندا شامام كەلگەنشە سوعىستىم، بارى وسى بولدى»، - دەدى. شوقتىعىمىز بيىكتەگەن سەكىلدى. الگى الپاۋىتتاردىڭ الدىندا. بيىكتەتكەن قانات باۋىر. قازاق ءسوزى ەستىلگەن سوڭ قانى ەرتىپ كەلگەن عوي. لوندونعا بارمايتىنى وكىنىشتى. ەندىگى ءناسىپتى كاسىپقوي بوكستان تەرەر ما ەكەن. باعى اشىلسىن. جۇدىرىقتى قاناتتاي جۇمسايتىن سپورتشى از، ءاىبا توڭىرەگىندە. اللاعا شۇكىر، وتباسىمىز بار. ءۇش بالا دەگەندەي. ۇلكەنى دوپ تەبەدى.

- اۋىل اتلەتيكادان يليا يلين بارا ما؟ مەدال الاتىندار كىمدەر بولادى دەپ ويلايسىز?. بۇل تاعىدا نۋريك نۇرجانۇلى

- يليا يلين تاس-ءتۇيىن دايىن. ورىستىڭ يۆانوۆى بولماسا وزگەلەرىنەن باسىم تۇر ازىرشە. اقىلى بار جىگىت. مەدال ءىلۋدىڭ ءبىر ءجونىن تاباتىن بولار. اۋىر اتلەتتەر بىرنەشە جۇلدە الۋى ءتيىس. اناۋ جەڭىل سالماقتاعى چونتەي مەن فاركي. سوسىن شينشانلو مەن مانەزا. پودوبەدوۆاسى تاعى بار. ەركىن كۇرەستە داۋرەن جۇماعازيەۆ پەن داۋلەت نيازبەكوۆ. قىتاي جەرىندە ەكىنشى ورىن العان تەيمۋراز تەگيەۆ تە باتىس قازاقستاننىڭ اتىن شىعارۋدى ويلايدى. جەڭىل اتلەتيكا، ونىڭ ىشىندە ۇزىندىققا سەكىرۋدى قاپىسىز مەڭگەرگەن ولگا رىپاكوۆا. بيىكتىككە سەكىرەتىن مارينا ايتوۆا دا بەستىكتەن تومەن تۇسپەيدى دەسەدى. كەبىسپاەۆ الەم چەمپيوناتىندا كۇمىس مەدال الدى. دارحان باياحمەتوۆ بەجىندە بەستىكتەن تابىلعان. نۇرماحان الەم بىرىنشىلىگىنىڭ جۇلدەگەرى. بوكس جايىندا ايتتىق. راكوۆتان باسقا دزيۋدودا سەرگەي ليم مەن رينات يبراگيموۆ ءجۇر. يسلام بوزباەۆتىڭ دا كورىنەتىن تۇسى. سەركەلەر سولار، بىراق ءبارىن بۇيرىق بىلەدى.

- ينشاللا، ادىلبەك نيازىمبەتوۆ چەمپيون بولادى، بۇنى ءبىر دەپ ءبىلىڭ. ال امانگەلدىنىڭ سويلەگەنى ۇنامايتىندار شالا قازاقتار، ونى ەكى دەپ ءبىلىڭ!

- ادىلبەك نيازىمبەتوۆتىڭ دە اياق الىسى جامان ەمەس. بىراق وليمپيادا دا ىسىلعاندارنىڭ مىسى باسىپ كەتپەسە..

- Aمانگەلدi باۋىرىم، ساياساتكا قالاي قارايسىن؟ وسىدان 8 جىل بۇرىن ءۇرجار-ماقانشىدان پارلامەنت دەپۋتاتى بولام دەپ شاپكىلاپ ەدiڭ. سودان كەيiن سەنi ماقانشىدان كورگەن جوقپىز. ەلگە وكپەلەپ ءجۇرسiڭ بە؟ مادي، ماكانشى.

- بەكجان اقىننىڭ ايتاتىنى بار: «ساۋالىڭا  مەن جاۋاپ بەرە المايمىن، كەمشىلىكتىڭ بولماۋى دا كەمشىلىك قوي». ساياساتقا قاتىستى نە ايتۋعا بولادى. ۇلتقا جانىڭ اشىسا كەرەك-ءتى. مىناۋ مەملەكەتتىڭ ءوزىمىزدى ەكەنىن ابدەن ءتۇيسىنۋىمىز قاجەت-اق. باياعىدا لەنين رەۆاليۋتسياسى كەزىندە پاتشانىڭ ۇرپاعى تاڭ قالىپ وتىر دەيدى. «اپىر-اۋ اتام وسى ەلدە بايلار كوبەيسىن دەۋشى ەدى، مىناۋ سوۆەت كەدەيلەر جاساسىن دەيدى. ەستەرى انىق دۇرىس پا ەكەن ءوزى». استار جاتىر الگى سوزدە. قازىر اركىم بولسىن، اكىم بولسىن ءوز جەرىنە وگەي كوزبەن قارايدى. ءبىر تارپىپ قالۋدى اڭسايدى، اقشالاي بولسىن، زاتتاي بولسىن يەمدەنىپ قالسا كوڭىلدەرى شات. شەتىمىزدەن ەگويست اتاندىق. قوعامعا ەمەس، قارىنعا دەگەن قارىممەن ءومىر ءسۇرىپ ءجۇرمىز. وتكەندەر بىرەۋ باردى عانا ەمەس اردى ساتۋدىڭ العى شارتى جايىندا ايتادى. تۇسىنگەن جوقپىز. ول تۇسىندىرۋگە تىرىستى. باس ساۋعالادىق. قۇرىسىن دەدىك. ءتۇبى ءبىزدى وسى «قۇرىسىن» قۇرتۋى دا مۇمكىن. ەل ەنجار، جۇرت جالقاۋ. اۋىلدا تراكتور جۇرگىزەتىندەر تاپشى. قوي باعۋعا دا بارمايدى، جاستار. الماتىنى ىزدەيدى. قالانىڭ كوشەلەرىندە جۇرگەندى ويلايدى. اۋىلدار الاتىنىڭ ىرگەسىنە قونىستانىپ جاتىر. شەكارالىق ايماقتار جالاڭاش قالسا قايتەمىز. باياعىدا ماقانشىنىڭ ۇلكەن-كىشىسى شەكاراشى ەدى، شەكارا جاقىن عوي ەندى. اۋىلعا جانىمىز اشىماسا، اۋىل دەيمىز-اۋ اۋلاعا دا جان اشىمايدى قازىر. العاش قازمۋ ستۋدەنتى اتانعاندا جاتاقحانىنىڭ ماڭىن ءبىر ۇلكەن كىسى سىپىرىپ جۇرەدى. بىردە كومەكتەسكىمىز كەلدى عوي دەيمىن، جاقىن باردىق. جارتى ساعات اقىل ايتتى. تەرەزەدەن تومەن لاقتىرىلعان زاتتاردى كورسەتتى. لاس-لاقۇلىن تەرەزەدەن لاقتىراتىن ەلدىڭ مادەنيەتى وتە تومەن بولاتىنىن ايتتى. كەلەشەكتە ولاردان تاربيەسىز ۇرپاق ورەتىنىن جەتكىزدى. ءالى كۇنگە دەيىن قوقسىقتى ءجونسىز اتىپ ەتۋگە سول كىسىدەن قايمىعامىن. بىردە شىمكەنت پەن الماتى اراسىن شويىن جولمەن وتتىك. زەرىككەن سوڭ تەرەزەدان سىرتقا قارادىق. دالا قوقىسقا تولى. دالا بولعاندا پوەز جولىنىڭ قاپتالىن ايتامىز. نە جوق دەيسىز. «ودەسسالىقتار» قايتەر ەدى؟ اسىقپاي تەرىپ الار ەدى. قۇتىلاردى وتكىزەدى، قاعازىڭ ماكالاتۋرا. ەندىگى دەرت اناۋ تسەلوفاندار سەكىلدى. ول قۇرعىللارىڭ بىرنەشە جىلدان كەيىن ۋلى زاتتار بولەدى دەگەندى ايتادى عالىمدار.  مۇحتار اعا ماعاۋين ايتتى دەيتىن ناقىل بار. «جاقسىلىقتى اۋەلى وزىڭە جاسا، سوسىن تۋعان -تۋىستارىڭا، وتباسى تاعى بار. ودان قالسا اۋىلىڭا اسىپ بارا جاتسا اۋدانىڭا. وبلىستى ويلاساڭ دا بولادى. قالىپ بارا جاتسا رەسپۋبليكا بار عوي..» بىزدەر بىردەن تمد -نى تاڭدايمىز. مەنتاليتەت سونداي. ماقانشىعا وكپەلەۋ؟ ول مۇمكىن ەمەس. ماقانشى -مەنمىن. ءوز قولىڭدى قالاي كەسەسىڭ؟

- ەلىمىزدە سپورت كومەنتاتورلارىن دايىندايتىن كۋرس بار ما؟

- ەلىمىزدە سپورت كوممەنتاتورلارىن دايارلايتىن كۋرس ازىرشە اشىلماعان. ساۋاتتى سويلەيتىندەر بار بولسا بەدەلىمدى سالىپ، رەپورتاج جۇرگىزۋگە قوسىپ كورەيىن.

- ابەكە،سىزگە از-كەم ۇسىنىس ايتسام دەپ ەدىم:
1.وليمپيادا جۇرگىزۋشى بولساڭىز كوركەم تىلدە ايشىقتاماي،قىسقا ءارى ناقتىلاۋ سويلەسەڭىز;
2.بەلگىلى سپورت ءتۇرىن باستار الدىندا سول ويىن اتاۋى،كوماندالار،ويىنشى جەتىستىگى جونىندە از-كەم ماعلۇمات بەرسەڭىز;
3.ويىن بارىسىندا قىزبالىق جاساماي بىرقالىپتى،بەيتاراپتىق ۇستانىپ سويلەسەڭىز. (بارشا قازاق جۇرگىزۋشىلەرىنە ءتان جاعىمسىز نارسە-ول داراقى ماقتانشاقتىق. الدىن الا جەرلەستەرىمىزدى جەر-كوككە جەتكىزبەي ماقتاۋدان ارىلۋ كەرەك عوي);
4.ويىن بارىسىندا كوپ سوزدىلىك پەن قۋاقى سويلەۋگە تىرىسپاساڭىز.بىزدە قازاقشا بىلەتىن ۇلتى باسقا 129 ۇلت وكىلىنىڭ كەيبىر سوزىڭىزگە كۇلەتىنىن ەسكەرىڭىز.
5.وليمپيادالىق ويىن بارىسىندا سول ويىننىڭ تەرمينىن قولدانساڭىز. (مىسالى،فۋتبولدا "قاپتالدان ۇردى دەيسىز.قازاق قاشان اياقپەن تەبۋدى ۇردى دەگەن؟اياقپەن ۇراتىن قول ەمەس پە؟

- ۇسىنىسقا ۇقىپپەن قارايمىز.

- ءسىزدىڭ تۋعان جەرىڭىز قىتاي دەيدى؟ سول راس پا؟ ءالدە اتا-انالارىڭىز سول جاقتان كءوشءىپ كەلدءى مە؟ تەلەجءۇرگءىزۋشءى ورالمان بولعان دۇرىس سياقتى؟ جەرگءىلءىكتءى قازاقتار قازاق تءىلءىندە دۇرىس سءويلەي المايدى.

ورالمان

- تۋعان جەرىم - ماقانشى. قىتايدىڭ شاۋشەگىنەن الپىس التى شاقىرىم. شىنتاقتاپ جاتاتىن تاۋىمىز - تارباعاتاي. قازاقشا تۇسىنىكتە سۋىرلى تاۋ، سۋىر ءورىپ جۇرەدى. اياقتى الاكولگە مالىپ، سالقىندايمىز. اسەت نايمانباەۆ ءان سالعان ولكە. نەگىزىنەن قاراكەرەي قابانبايدىڭ ۇرپاقتارى تۇرادى. قوجاقۇل ءبىزدىڭ بابامىزبەن بىرگە تۋىسادى. «سپورت» گازەتىندە «نايمان اتا، ەر قابانباي، مۇستافا» اتتى ماقالا جازدىق. سوندا ءبىراز تاريحي وقيعالاردى ويعا قازىق ەتتىك. بايجىگىتتىڭ بالالارى جايىندا دەرەكتەر بار. ءتىل جازىقتى، تۇيسىك شەكارا دۇرىس سىزىلماعان-اۋ دەگەن ءۋاج ۇستاتادى. جەتى اتانىڭ بەيىتىن تۇگەندەگەندە كوز جەتكىزدىك.

- وسى كۇنگي قوعامدا ءالجان جارمۇحامەدوۆتىڭ ناسيحاتى از سەكىلدى كورىنىپ تۇرادى. ءالجان جارمۇحامەدوۆ جايلى نە ايتاسىز؟

- ءالجان جارمۇحامبەتوۆ قازاقتان شىققان تۇڭعىش وليمپيادا چەمپيونى. ساڭلاق اعامەن سان مارتە سويلەستىك. كەيبىر اڭگىمەنى باسپاسوزگە بەردىك. مىسالى، «جاس قازاققا». مۇراعاتتا تۇرعان شىعار. ناسيحاتى از، ارينە. ەكى ساۋساعى جوق، كوزى ناشار كورەدى. سويتە تۇرا كەشەگى كىزىل يمپەريانىڭ قۇراما كومانداسىنا ءىلىندى. يۆان ەدەشكو سەكىلدى مىقتىمەن تىزە قوسىپ ويناپ، كەڭەستەر وداعىنا وليمپيادانىڭ التىن مەدالىن الىپ بەردى.

- امانگەلدى مىرزا، تەننيس، جەڭىل اتلەتيكا، ۆەلوسپورت ت.ب. سپورتتاردا ءالى قارا كوزدەر از. وسى سپورت تۇرلەرىندە ەشقانداي العا جىلجۋ جوق. سالىق تولەۋشىلەردىن اقشاسىن جەگەننەن باسقا ىلعي تۋريستتەر سياقتى، ترەنەرلەر باسقا ۇلت بولعاننان كەيىن قازاق بالالارىن الماۋ ساياساتى ءالى قالىپ قالعان سياقتى. پەرۆاك، ششۋكين، ۆينوكۋر انە-مىنە جەڭەدى دەپ جەگەن اقشالارىن اقتاعان سياقتى عىپ ورىس ءباسپاسوزى قىرىپ جاتقانداي قولداپ قويادى. ال ءبىزدىڭ سپورت جۋرناليستەرى ولار تۋرالى شىندىقتى ايتپاي ءبىزدىڭ كەرەمەت چەمپيون بوكسشىلار، كۇرەسكەرلەر ءبىر جەردە قالت كەتسە توپەلەي باستايدى. ساياساتتارى جوق جۋرناليستەر جازۋ دەگەن وسى ەكەن دەپ ورىستارمەن قوسىلىپ جامانداي بەرەدى. وسى سپورت تۇرلەرىنە مەملەكەت قانشا اقشا بولەدى؟ مەنىڭ ايتقان ويىم دۇرىس پا، امانگەلدى مىرزا؟ انا ءسوز اندىعان، تۇسىنىكتەرى تومەن قاتىندارعا جاۋاپ بەرمەي-اق قويىڭىز ءسىزدىڭ  دەنساۋلىعىڭىز جاقسى بولعانى ەل قىزمەتىنە كەرەك

- قىشىعان تۇستى قاسىپ بەرىپ وتىرسىز. جانىم راحاتتانىپ قالدى. تەننيسشىلەردەن ءوزىم دە شاتاسىمىن، رەسەيدىڭ اتىنان با، ءبىزدىڭ تۋ استىندا ونەر كورسەتىپ جاتىر ما دەپ. ولاردان ون تيىن پايدا جوق. زيانى شاش ەتەكتەن. ءتىپتى «روللان گارروستىڭ» باس جۇلدەسىن السىن، ودان نە پايدا جالپاق قازاققا. ءبىر قالاعانىڭ ءوزى مىڭ بالانىڭ تاماعىنا قاجەت قارجى تالاپ ەتەدى. اكەلىپ جاتىر، وزدەرى دە كەلە بەرەدى ەكەن...  ۆەلوسپورتىڭ دا سول. «استانا» ساپىندا انا جۇلدەنى الادى، مىنا جۇلدەگە قول سوزادى. بيۋدجەتتەرىن كورسەڭىز، قۇرىسىن، كورمەي-اق قويعان جاقسى... سىرتتان حوككەيشى اكەلىپ ويناتامىز. ايتۋلى باپكەرلەردى دە جىپكە تىزگەندەي ەتىپ ۇستايمىز. سودان «بارىس» الىسقا ۇزادى ما؟ جوق، پلەي-وففتىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىنەن توڭقالاڭ اسادى. قازىر رەسەي فۋتبولى اقساپ تۇر. ۇلتتىق قۇراماسىنا ەندى فابيو كاپەللونى اكەلدى. ۆالەري گاززاەۆ ايتىپتى. «سودان ورىس فۋتبولى تۇزەلىپ كەتپەيدى. رەسەي اقشاسى كۇزەلىپ قالۋى مۇمكىن. ورىس تابيعاتىن تۇسىنەتىن جەرگىلىكتى جاتتىقتىرۋشى بولماسا اقشامەن اپتالعان الگىلەردىڭ اركەتىنەن تۇك تە شىقپايدى». وسەتين ورىستى ويلاپ وتىر. بەرناەكتى ەمەس، بولات ەسماعامبەتوۆتى باس باپكەر ەتىپ تاعايىندايىقشى، قازاق فۋتبولى قايقاڭعا جول سالادى. ارى قاراي اسۋلار دا كورىنىپ قالار. بۇرىنعىدان ءسوز قالعان با، ەتەكتەن كەسىپ جەڭ بولماس، وزىڭنەن تۋماي ۇل بولماس. بىرەۋدىڭ مالىن بىرەۋ ىسقىرىپ ءجۇرىپ ىزدەيدى عوي. سۇلتانماحمۇت نە دەر ەدى، «ىشىندە ناقاق كوزدەن جاس بارما دەپ، كەسەنى اينالدىرىپ قاراي بەردىم».

- ەكى جارىم جىل اماكەلدى ەفيرگە شىققان جوق دەيدى، وتكەندە ءانشى-اكتەرلاەر اراسىندا "حاباردا" بوكس بولعاندا كوممەنتاتور بولدى عوي، تۇك تە ۇنامادى، سول "باياعى جارتاس - ءبىر جارتاس". "ادام 9 جاسىندا قانداي بولسا 90 جاسىندا سونداي بولادى" - دەگەن. سوندىقتان نەگىزىندە جوق بولسا، بۇرىن قاتىرماعان ادام ەندى بىردەڭە قاتىرادى دەۋ ارتىق دەپ ويلايمىن.
سوسىن جوعارىدا بىرەۋلەر "حاباردا" ءجۇرىپ ىشتە ايتا الماي جۇرگەن زاپرانىڭىز بار شىعار" دەپتى، مەن "حاباردا" ىستەيتىن ادامداردا زاپىران بار دەپ ويلامايمىن، ولاردىڭ قازاقستاندىق شەنەۋنىكتەردەن ەش ايىرماشىلىعى جوق. جانە "حاباردا" جۋرناليست بولۋ نە بارى - جارناماشى نەمەسە ناسيحاتشى بولۋ دەگەن ءسوز عوي. ەگەر زاپىران بولا سول جەردەن كەتپەي ىستەپ جۇرە بولسا، ول ادامنىڭ ءوز پىكىرى، ىشكى ەركىندىگى بولماعاندىعى.

- «حاباردا» ىستەيتىندەردىڭ شەنەۋنىكتەردەن ايىرماسى از دەيسىز اۋ.. بىردە باۋىرجان وماروۆ ءدارىس وقىعان اۋديتوريادا ءبىر قىز وسى مۇعالىمدەردى دە ەركەك دەيدى-اۋ دەپ كۇڭك ەتە قالىپتى. سوندا باۋكەڭ جالما-جان «ناعىز ەركەك ەركەك ەمەس، ناعىز ەركەك مۇعالىم» دەگەن ەكەن. جۇماتاي كوكە سابىرجانۇلىن كوپ وقىعان سوڭ با، مەن دە كەيدە «نە پو تەمە» كەتە بەرەمىن.  شالدىڭ بالاسىمىن عوي...

- امانكەلدى اعا، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە وسىنداي جارىستار وتكىزۋگە مۇمكىنشىلىك بار ما؟ حالقىمىز دايىن با؟ نە ىستەۋىمىز كەرەك؟

- وليمپيادا ويىندارىن با؟ ونداي باتپانقۇيىرىقتى كىم بەرسىن. ەل دايىن با دەگەنىڭدە ۇلكەن ءمان جاتىر. شىنىن ايتۋ كەرەك بىزدەر ءالى جانكۇيەر بولۋعا اسىقپاي ءجۇرمىز. سەنبەيسىز بە؟ باقاسىن قويايىق. بوكستان قازاق ەلىنىڭ ۇلتتىق بىرىنشىلىگى ءوتىپ جاتقاندا زال تولمايدى. ال كورۋگە كەلگەندەر اۋىلدىڭ يبالى كەلىندەرىن ەسكە تۇسىرەدى. جانىن جۇلىپ جەپ وتىراتىنداردى كوز شالمايدى. بىرەۋلەرگە نەگە بارمايسىڭ دەپ ساۋال تاستاشى. جاۋاپتارى دايىن. «ءاي، قايبىر شەكەسىن قىزدىرىپ بوكستاسادى دەيسىڭدى» العا تارتا سالادى.

- اۋدان مەن اۋىل سپورتى قايتسە كوتەرىلەدى؟ سانيتارلىق تالاپقا ساي كەلە مە?

- اۋىل مەن اۋدانداردا سپورتتى كوتەرۋ ەڭ وزەكتى ماسەلە. ول شەشىلسە كەتتىك زىمىراپ، وليمپيادا ويىندارىندا ولجا سالۋ ويىنشىق بولىپ قالادى. مەن ءوز ۇلتىمنىڭ وتە تالانتتى ەكەنىنە كۇمان كەلتىرمەيمىن. اتتەڭ «اسىراۋ» جاعىن كەلىستىرە المايمىز.

- امانگەلدى فۋتبولدى ورىستار ۇستايدى دەيدى سول راس پا؟ ازياعا قايتارۋعا بولا ما؟

قازاق فۋتبولىنىڭ تىزگىنى كىمدە دەيسىز بە؟ انە، كۇرسىندىرگىڭىز كەلەدى.

- لوندون وليمپياداسىنىڭ رەپورتاجدارىن تىكەلەي ەفيردەن كىم جۇرگىزەدى، قاي ارنادان بەرىلەدى، كوممەنتاتورلاردى كىم انىقتايدى؟
پىكىرلەردى قاراپ وتىرساق سىزدەن باسقا ۇلتتى ساقتاپ قالاتىن ەشكىم قالماپتى، امانكەلدى قازاقتىڭ شىن جاناشىرى بولعانىن نەمەسە باسقا سپورت جۋرناليستەرىنىڭ قازاقتىڭ جاۋى بولعانىن كىم، قايدان كورىپتى؟
ءسىزدى تانىمال سپورت ءجۋرناليسى دەپ جاتىر (كەلىسۋگە دە، كەلىسپەۋگە دە بولادى) بىراق تانىمال بولۋدىڭ بارلىعى ەل الدىندا بەدەلدى بولۋ دەگەندى بىلدىرە مە؟
«ەلدە سپورتتىق تەلەجۋرناليستيكا مەكتەبىن قالىپتاستىردى» دەيدى ءسىزدى، بىراق ءبىز كورەرەمەن قازاقتىق سپورت جۋرناليستيكاسىن باسقا ءبىر ساۋاتتى، كاسىبي ادام قالىپتاستىرعانىن قالار ەدىك، ءسىز قالاي ويلايسىز؟
«ەسلي چەلوۆەك - تالانت، تو ون تالانتليۆ ۆو ۆسەم» دەگەن ءسوز بار، ەگەر ءسىز سپورتتا قانشاما كەمشىلىكپەن جۇمىس ىستەسەڭىز جاقتاۋشىلارىڭىز ايتا بەرەتىن ادەبيەتتە بىردەڭە تىندىرۋىڭىز مۇمكىن بە؟
وسى كونفەرەنتسياڭىزدا شىققان سۇراق-جاۋاپتارىڭىزدى تەلەارناداعى باستىعىڭىزعا جانە سپورت كوممەنتاتور ارىپتەستەرىڭىزگە كورسەتىپ، تالقىلاي الاسىز؟ (بولاشاقتا تۇزەلىپ قالار دەگەن نيەتپەن)
ۇسىنىس:
قازاق تىلىندە سويلەگەندە (اسحات ساعىناەۆقا قاتىستى) «مياگكي زناك - «» - جىڭىشكەلىك بەلگىسىن قوسىپ سويلەمەڭىزدەرشى (كەشە ەلىمىزدە ءوزىمىزدىڭ سپورتشىلار كەزدەسۋ وتكىزدى).
تىكلەلەي ەفيردە رەپورتاج جۇرگىزىپ وتىرىپ جالعان پاتريوتتىقتى قويۋ كەرەك (سىزگە دە قاتىستى). قىزبالانعانسىپ، قاتتى ايعايلاپ، ميكروفوندى جىرتىپ جىبەرەردەي وتىرىك شۇبالاڭداپ نە كەرەك؟ ءبىزدىڭ قازاق تەلە جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ كوبىنىڭ اۋرۋى - جاڭالىق جايىنا قالىپ، قايتسەم كورەرمەنگە جاعامىن دەپ وزىمەن الەككە ءتۇسۋى.
- لوندون ويىندارىنان تىكەلەي ەفريدى «حابار» مەن «ەلارنا» تاراتادى. كوممەنتاتورلاردى ارنا باسشىلارى ىرىكتەيدى. ىرىكتەپ قويدى دا. ۇلتقا ءسىز تىرەۋ بولساڭىز قانداي جاراسىمدى. «ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي باۋىرىم دەپ». اسقاتتى دا، ونىڭ اينالاسىنداعىلاردى دا. سپورتتىق تەلەجۋرناليستيكانى قوعام قالىپتاستىرادى. ادام سول قوعامعا قىزمەت ەتەتىن بولار. ۇلتتىڭ ۇستازى بار. ول - اباي. قۇنانبايدىڭ بالاسى. قالعانىمىز سول كىسىنىڭ شاكىرتتەرىمىز. نە دەيدى سول، اباي. «مەن كوردىم دۇنيە دەگەن ءيتتىڭ كوتىن، جەپ ءجۇر عوي بىرەۋىنىڭ بىرەۋ ەتىن». قازاقتى قازاق قولداسىن. وتكەندە تۇسىمدە، قازاق گاي لەرى قازاقتارعا ايىپ سالمايتىن كۇندى كورىپپىن. تولەرانتتى بولا الماعان تۇسىمنەن ءتۇڭىلدىم. ءسىز شە؟

- امانگەلدى اعا! اسسالاۋماعاليكۇم! اعا، مۇنداي قازاق ماسەلەسىن اشىق كوتەرەتىن ورتاعا «حابار» ارناسىنىڭ ورتاسىنان الشاقتاپ قالمايسىز با؟ الدە ول جەردەن الدە قاشان تابانىڭىزدى سۋىتتىڭىز با؟ قازاقتىڭ ماسەلەسىن ءاۋ دەپ ايتقان ادام جاۋعا اينالاتىن زامان بولىپ تۇر عوي.

- ورتەڭدە وتىرىپ تا ولەڭ جازاتىن شىعار، الدەقانداي زامان بولسا، تاعى دا جۇماتايشالاپ كەتتىم بە؟

كەيبىر پىكىرلەرگە جاۋاپ

ايتىستان اجىراۋعا ءجۇرسىن اعانىڭ ەش قاتىسى جوق. ۋاقىت تاپشى بولدى. ەرمانوۆ زامانۋي ايتىس ونەرىنىڭ ورىستەۋىنە جول اشتى. جۇيرىكتەرى جىرىمەن ەلدى سۋسىنداتتى. كوپتەگەن تالانتتار اشىلدى. ارمان سقابىلۇلى باستاعان ءبىر توپ جىگىت «جاستاردى جىرلاتىپ» ءجۇر. ول دا ۇلكەن جوبا. ەكى جىلدا جۇزدەگەن جاس اقىنداردى جۇرت الدىنا الىپ شىقتى. شىمكەنتتىڭ قاجىمۇقانى، تارازدى قاناتى، تورعايدىڭ توباسى، سەمەيدىڭ بيبىگۇلى، ورالدىڭ مۇرادىمى كەز كەلگەن دودادا توپ جاراتىن جۇيرىكتەر دەر ەدىك. ولاردىڭ قاپتالىندا تاعى ءبىر شوعىر جاستار ءجۇر. ايتىس - قازاق ونەرىنىڭ بيىك شىڭى. كەشەمىز ءارى ەرتەڭىمىز. اسىل مۇرانى كوز قاراشىعىنداي ساقتاۋ كەرەك.

«سپورت» ارناسى جايىندا

الگى كز تەك ساناۋلى سىنداردان رەپورتاج بەرەدى. ءوز ءونىمىن ۇسىنعان ەمەس. ەندى «بالاپان»، «مادەنيەت» سەكىلدى دەڭگەيدە تەلەوندىرىس قۇرۋ كوزدەلىپ وتىر. ەندى تۇسىنىكتى شىعار.

ارداقتى اعايىن، سىزدەرمەن جۇزدەسۋگە مۇمكىندىك بەرگەن «اباي.كز» كە مىڭ العىس. سامعاي بەرىڭىزدەر. جۇمىسقا كەلگەن بەتتە وسى سايتقا ءبىر قاراپ بارىپ، گازەتكە قول سوزامىز. قازاق ءبىرىن ءبىرى ىزدەسە دەيمىز. ىزدەۋ دەگەن وسى، قازاقتىڭ ءباسپاسوزىن وقىساڭىز دا ۇلتقا قىزمەت ەتۋ. «قىز-جىبەكتى» كورگەن شىعارسىزدار. بەكەجان مەكەنىم قوسابادا دەمەۋشى ما ەدى. ويتكەنى ول قازاققا جاۋ شاپقاندا عانا كەرەك بولدى. الگى بي-شەشەندەردىڭ «تۇزدە جۇرسەك باتىرمىز، ۇيدە جۇرسەك قاتىنبىز، ايەل اۋرۋ بالا جاس، كەلى ءتۇيىپ جاتىرمىز» دەيتىنىندە دە ۇلكەن ءمان جاتىر. مىناۋ قاسيەتتى رامازاندا قۇدىرەتتى اللدان تىلەگىم بار: قازاقتى قازاق باعالايتىنداي ەت، جاراتقان. ءامين دەڭىزدەرشى، اعايىن.

سوڭى

«اباي-اقپارات»