قازاقستاننىڭ استاناسىندا 20-دان استام ەلدىڭ الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر وكىلدەرى سينحرونداۋ جانە 2022 جىلدىڭ قىركۇيەگىنە جوسپارلانعان عالامشارداعى جەتەكشى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ 7-ءشى سەزىنە دايىندىقتى باستاۋ ءۇشىن باس قوستى. فورۋمعا قاتىسۋشىلار مەملەكەت ىشىندە جانە حالىقارالىق دەڭگەيدە دىنارالىق جانە كونفەسسياارالىق ديالوگتى قۇرۋ بويىنشا قازاقستاندىق باستامالاردىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.

نۇر-سۇلتاندا الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن: رەسەيدەن، تۇركيادان، ۆاتيكاننان، قىتايدان، يزرايلدەن، ءباا-دەن، ۇلىبريتانيادان، اقش-تان، جاپونيادان جانە باسقا دا ونداعان ەلدەردەن كەلگەن ءدىني ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى كەزدەستى. كەزدەسۋ قازاقستاننىڭ استاناسىندا، ەسىلدىڭ وڭ جاعالاۋىندا بوي كوتەرگەن ەرەكشە پيراميدالىق عيمارات – «بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم» سارايىندا ءوتتى. پيراميدا 2006 جىلى الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ سەزىنە ارنايى تۇرعىزىلعان. ءبىر اي بۇرىن XVII ەۋرازيالىق مەديا فورۋم بارىسىندا وسى جولداردىڭ اۆتورى ارىپتەستەرىمەن بىرگە وسى كەشەندە بولىپ، نۇرسۇلتان نازارباەۆ كونفەسسياارالىق جانە وركەنيەتارالىق ديالوگتى دامىتۋ ورتالىعىنىڭ باسقارما توراعاسى بولات سارسەنباەۆپەن كەزدەستى. شەتەل تىلشىلەرىنىڭ «شەتەلدىكتەر مۇنداي ەرەكشە عيماراتتى قالاي قابىلدايدى» دەگەن ساۋالىنا قازاقستاندىق تاجىريبەلى ديپلومات بولات سارسەنباەۆ بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى: «پيراميدا – ماڭگىلىك پەن دانالىقتىڭ سيمۆولى. بۇل ءبىزدىڭ وركەنيەتتەرىمىزدىڭ تاريحى. وسى بىرەگەي عيماراتقا كىرگەن ءاربىر ادام وسى ۋاقىت بايلانىسىن سەزىنەدى».

2022 جىلدىڭ 14-15 قىركۇيەگىندە نۇر-سۇلتان قالاسىندا وتەتىن «الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ جەتىنشى سەزى» حالىقارالىق كۇن تارتىبىندەگى بىرەگەي ماسەلە بولىپ تابىلادى. مۇنداي پىكىردى قازاقستان سەناتىنىڭ توراعاسى، سەزد حاتشىلىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ماۋلەن اشىمباەۆ ءبىلدىردى. «رۋحاني كوشباسشىلاردىڭ باستى مىندەتى، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، قۇندىلىقتاردىڭ دۇرىس جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ جانە ادامداردى بەيبىتشىلىك، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتار، قوعامدىق كەلىسىم جانە ءبىر-بىرىنە قولداۋ كورسەتۋ يدەيالارى توڭىرەگىندە بىرىكتىرۋ. قازىرگى جاعدايدا سوعىستاردان، قارۋلانۋدان، ەكسترەميزمنەن، توزىمسىزدىك پەن ناسىلشىلدىكتەن ازات الەم قۇرۋ ءۇشىن بارلىق مۇددەلى تاراپتاردىڭ، اتاپ ايتقاندا ساياساتكەرلەردىڭ، ازاماتتىق سەكتور وكىلدەرىنىڭ جانە رۋحاني، ءدىني جەتەكشىلەردىڭ كۇش-جىگەرىن بىرىكتىرۋ ماڭىزدى»، - دەدى اشىمباەۆ.

ول سوڭعى 18 جىلدا كونگرەسس مادەنيەتارالىق جانە وركەنيەتارالىق ماسەلەلەر بويىنشا جالپىعا تانىلعان جانە وكىلدى ديالوگ الاڭىنا اينالعانىن اتاپ ءوتتى. «بيىل ءبىز قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىن تويلاپ جاتىرمىز. وسى كەزەڭدە ءبىز بەيبىتشىلىكتىڭ، ۇلتتىق بىرلىك پەن كونفەسسياارالىق ديالوگتىڭ وزىندىك ۇلگىسىن جاساي الدىق. قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قالىپتاستىرعان بۇل مودەل ءوزىنىڭ تيىمدىلىگى مەن ومىرشەڭدىگىن كورسەتتى. بۇگىندە ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ باسشىلىعىمەن ۇلتارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىمدى قامتاماسىز ەتۋ ساياساتى جالعاسۋدا. سوندىقتان ءبىز ءۇشىن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ حاتشىلىعى مەن سەزىن وتكىزۋ يميدجدىك وقيعا ەمەس، قازاقستاننىڭ دامۋ مودەلىنىڭ ورگانيكالىق جانە اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى»، - دەپ اتاپ كورسەتتى سەنات توراعاسى.

سەزد حاتشىلىعىنىڭ وتىرىسىنا رەسەي تاراپىنان ورىس پراۆوسلاۆيە شىركەۋىنىڭ ماسكەۋ پاتريارحاتىنىڭ سىرتقى شىركەۋلىك بايلانىستار ءبولىمىنىڭ دىنارالىق بايلانىستار جونىندەگى حاتشىسى ديميتري سافونوۆ قاتىستى. رەسەيلىك پوپ قازاقستان جەرىندە بوتەن ەمەس. مەملەكەتتەرىمىز اراسىنداعى رۋحاني قارىم-قاتىناستى نىعايتقانى ءۇشىن 2017 جىلى ديميتري سافونوۆ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە 25 جىل» مەدالىمەن، 2018 جىلى «شاپاعات» مەدالىمەن ماراپاتتالدى. سافونوۆ تەولوگيا بويىنشا جۇزدەن استام عىلىمي جاريالانىمنىڭ اۆتورى. 2010-2018 جج «پراۆوسلاۆيە – يسلام» ديالوگى بويىنشا حالىقارالىق كەزدەسۋلەرگە قاتىسۋ ءۇشىن ورىس پراۆوسلاۆيە شىركەۋىنىڭ دەلەگاتسيالارىنىڭ قۇرامىندا بولدى.

ديميتري سافونوۆپەن كەزدەسۋدە ماۋلەن اشىمباەۆ ۇزاق مەرزىمدى ىنتىماقتاستىق پەن كونگرەسس حاتشىلىعىنىڭ قىزمەتىنە جەمىستى قاتىسقانى ءۇشىن ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. «ءدال الەمدىك كونفەسسيالاردىڭ قولداۋىنىڭ ارقاسىندا كونگرەسس حالىقارالىق ومىردە بۇرىنعىدان دا ماڭىزدى رولگە يە بولىپ وتىر»، - دەپ اتاپ ءوتتى قر سەناتىنىڭ باسشىسى.

مۇسىلمان پىكىرلەستەرىمەن تىلدەسە وتىرىپ، سەنات باسشىسى نۇر-سۇلتانداعى دىنارالىق ديالوگ ءدىني ۇيىمداردى جاقىنداستىرۋدا جانە ءححى عاسىرداعى جاھاندىق سىن-قاتەرلەرگە بىرلەسىپ جاۋاپ بەرۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارا بەرەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى. «رۋحاني شىعىس» اتىنان ءال-ازھار يسلامتانۋ اكادەمياسىنىڭ (ەگيپەت) باس حاتشىلارى نازير اياد پەن ءباا مۇسىلمان اقساقالدار كەڭەسى سۇلتان رۋمەيسي، سونداي-اق كاۆكاز مۇسىلماندارى باسقارماسىنىڭ توراعاسى اللاشۇكۇر پاشازادە قاتىستى.

ءوز كەزەگىندە يسپانيادان كەلگەن قوناق، بۇۇ «وركەنيەتتەر اليانسىنان» ميگەل انحەل موراتينوس تا قازاقستاندىق كونفەسسياارالىق ديالوگ الاڭىنىڭ بىرەگەيلىگىن اتاپ ءوتتى. «پلاتفورما ساياساتكەرلەرگە، ءدىني كوشباسشىلارعا، حالىقارالىق، ايماقتىق ۇيىمدارعا جانە بارلىق مۇددەلى تاراپتارعا پولياريزاتسيالانعان الەمدە كونفەسسياارالىق ديالوگ پەن تۇراقتى دامۋ ماسەلەلەرىن بىرلەسىپ تالقىلاۋعا تاماشا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇۇ «وركەنيەتتەر اليانسى» VII كونگرەسس جۇمىسىنا بەلسەندى قاتىسادى»، - دەدى موراتينوس.

حاتشىلىق وتىرىسىنىڭ ناتيجەسىندە الداعى سەزدىڭ نەگىزگى تاقىرىبى الەمدىك جانە ءداستۇرلى كونفەسسيالار كوشباسشىلارىنىڭ پاندەميادان كەيىنگى كەزەڭدەگى ادامزاتتىڭ الەۋمەتتىك جانە رۋحاني دامۋىنداعى ءرولىن تالقىلاۋ بولىپ شەشىلدى.

2003 جىلى قازاقستان استاناسىندا وتكەن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ ءى سەزىنىڭ جۇمىسىنا نەبارى 13 ەلدىڭ تەولوگتارى قاتىستى. سول تاريحي سەزدە سويلەگەن سوزىندە نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ: «بۇگىنگى تاڭدا ەجەلگى قازاق جەرىنە ۇلكەن قۇرمەت كورسەتىلىپ وتىر: ول وركەنيەتتەر مەن دىندەر ديالوگىن جۇرگىزۋگە الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەردىڭ كوشباسشىلارى مەن جوعارى وكىلدەرىن شاقىرىپ وتىر»، - دەدى. جىلدار كورسەتكەندەي، ءبىرىنشى پرەزيدەنتتىڭ سوزدەرى ءبىرشاما ورىندالدى. بۇل جولى شىنىمەن دە «بۇكىل دۇنيە جۇزىنەن» رۋحاني يەرارحتار وزدەرىنىڭ كونگرەسس جۇمىسىنا قاتىسۋىن راستادى. حاتشىلىقتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ حابارلاۋىنشا، كەلەسى جىلى نۇر-سۇلتاندا ەۋروپا، ازيا، افريكا جانە تاياۋ شىعىس ەلدەرىنەن يسلام، حريستيان، يۋدايزم، بۋدديزم جانە ءسينتويزمنىڭ وكىلدەرى بولىپ تابىلاتىن 200-گە جۋىق الەمدىك رۋحاني كوشباسشىلار سانى بويىنشا رەكوردتىق دەلەگات كەلەدى. داوسيزم جانە باسقا ءداستۇرلى دىندەر وكىلدەرى دە قاتىساتىن بولدى.

رەسەي ەتنو-ۇلتتىق ستراتەگيالار اگەنتتىگىنىڭ ديرەكتورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى الەكساندر كوبرينسكيدىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى زامانعى گيپەركونفليكت الەمىندە ءارتۇرلى كونفەسسيالاردىڭ ءدىني قايراتكەرلەرىنىڭ تۇراقتى كەزدەسۋلەرى وتە ماڭىزدى. «ادامدار بىلمەيتىن نارسەدەن قورقادى. ءارتۇرلى كونفەسسيالاردىڭ ءدىني جەتەكشىلەرى ءبىر-بىرىمەن كەزدەسكەن كەزدە ناداندىق پەن تۇسىنبەۋشىلىك ءساتى جوعالادى. بۇل وتە ماڭىزدى. ايتالىق، شيتتەر سۇننيتتەرمەن مۇنداي حالىقارالىق فورۋمداردا ءجيى كەزدەسكەن سايىن، ولاردىڭ اراسىنداعى قاقتىعىستار ازايادى، سوعۇرلىم ولار الەمدىك وڭ ۇدەرىستەرگە تەز ءسىڭىسىپ كەتەدى. تاعىدا باسقا. دەمەك، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىنىڭ وسىدان 20 جىلعا جۋىق بۇرىن ۇسىنعانى ءوز ءمانى بويىنشا تاڭعالارلىق دۇرىس وقيعا»، - دەيدى ول.

تاريحشى رەسەي ءۇشىن مۇنداي اۋقىمدى رۋحاني ءىس-شارالارعا قاتىسۋ الداعى ومىرلىك ماسەلە ەكەنىن باسا ايتتى. «بۇگىندە رەسەيدى حريستياندىق پەن يسلامنىڭ سيمبيوزى دەپ سانايتىندار از. بۇل سيمبيوزسىز رەسەي بولمايدى، ماسكەۋ جانە قازان حاندىعى بولادى، مۇنى ءبىلۋ كەرەك. وسى تۇرعىدان العاندا قازاقستان رەسەيگە شەكسىز جاقىن...الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ سەزدەرى قازاقستاندى بىرىكتىرەدى. مادەنيەتتەر مەن دىندەردىڭ سيمبيوزى ساقتالعانشا، ول گۇلدەنگەن ەل بولادى»، - دەپ سەندىردى عالىم.

Abai.kz