1 قىركۇيەك - قازاقستاننىڭ حالىق قاھارمانى، كسرو حالىق ءارتيسى، كسرو جانە قازاق سسر-ءىنىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى ءازىربايجان مامبەتوۆتىڭ تۋعان كۇنى. اتاقتى رەجيسسەر كوزى ءتىرى بولعاندا 80 جاسقا تولار ەدى. ءبىز مەرەيتوي يەسىن ەسكە الۋ ماقساتىندا اياۋلى جارى، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى حورلان قاليلامبەكوۆانى اڭگىمەگە تارتقان ەدىك. سونداي-اق ول كىسىنىڭ كوزىن كورگەن، قىزمەتتەس-دامدەس بولعان زامانداستارى، شاكىرتتەرى ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى.

1 قىركۇيەك - قازاقستاننىڭ حالىق قاھارمانى، كسرو حالىق ءارتيسى، كسرو جانە قازاق سسر-ءىنىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى ءازىربايجان مامبەتوۆتىڭ تۋعان كۇنى. اتاقتى رەجيسسەر كوزى ءتىرى بولعاندا 80 جاسقا تولار ەدى. ءبىز مەرەيتوي يەسىن ەسكە الۋ ماقساتىندا اياۋلى جارى، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى حورلان قاليلامبەكوۆانى اڭگىمەگە تارتقان ەدىك. سونداي-اق ول كىسىنىڭ كوزىن كورگەن، قىزمەتتەس-دامدەس بولعان زامانداستارى، شاكىرتتەرى ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى.

حورلان قاليلامبەكوۆا، وپەرا ءانشىسى: ءبىزدى تاعدىر قوستى

- مەن ازەكەڭدى سىرتتاي بىلگەنىم بول­ماسا، اسا جاقىن تانىستىعىمىز جوق ەدى. كە­رىسىنشە، ول كىسىنىڭ العاش­قى زايىبى عا­زي­زا جۇبانوۆامەن شىعارماشىلىق جولدا كوبىرەك ارالاستىق. عازيزا احمەتقىزى مەنىڭ ونەردەگى ۇستازىم، تالىمگەرىم، اقىل­شىم ەكەنىن ماقتانىشپەن ايتا الامىن. وكىنىشكە قاراي، 1993 جىلى بەرگەنىنەن بەرەرى مول شاعىندا ءدۇ­نيە سالدى. ول كىسى قايتىس بولعاننان كەيىن، ەكى جىلدان سوڭ ازەكەڭ ەكەۋ­مىز­دى ورتاق تانىستارىمىز تا­بىس­تىردى. سول كىسىلەردىڭ اق تىلەۋىمەن، دانەكەرلىگىمەن باس قۇراپ، سودان 14 جىل تاتۋ-ءتاتتى بىرگە ءومىر سۇردىك.
وتاعاسىم اشۋعا بوي الدىرماي­تىن، مىنەزى جىبەكتەي جۇمساق ەدى دەسەم، وتىرىك بولار. وتە وتكىر، تۋرا سويلەيتىن، شىن­دىقتى بەتكە ايتا­تىن، تالاپشىل كىسى-ءتىن. وسى قاسيە­تىن كوپ ادام جاقتىرا دا بەرمەي­تىن. ال تالانتتىلىعىن، بويىنداعى قا­بى­­لەتىن سوزبەن سۋرەتتەپ جەتكىزۋ ءمۇم­كىن ەمەس. ىسكەرلىگىنە كۇنشىل­دىكپەن، قىزعانىشپەن، ىشتارلىقپەن ورتەنە قارايتىندار دا تا­بىلدى. جۇمىسىنا كەدەرگى جاساعىسى كەل­گەندەردىڭ جى­مىس­قى ارەكەتتەرىن ەل كوردى. ارتيس­تەر كۋا. وتىزدان جاڭا اسقان جاس جىگىتتىڭ م.اۋەزوۆ تەاترىنا باسشى­لىق­قا كەلۋى ءبىراز ادامداردىڭ ءىشىن كۇيدىرگەنى راس. ەسەسىنە ول كىسى كۇنى-ءتۇنى تىنباي ەڭبەك ەتىپ، تەاتردى الەم­­دىك دەڭگەيگە كوتەردى. اتىن شىعاردى. ءاسانالى ءاشىموۆ، فاريدا ءشارىپوۆا، انۋاربەك مولدابەكوۆ، ءسابيرا مايقانوۆالاردى ەلگە تا­نىتتى. گاسترول­دىك ساپارمەن ارالا­ماعان شەت مەملەكەتتەرى كەمدە-كەم. بۇل كەزەڭدى تەاتردىڭ التىن ءداۋى­رى دەپ اتاساق تا ارتىقتىق ەتپەيدى. ءبى­راق جوعارىدا ايتىپ وتكەندەي، قولاس­­تىن­داعى كۇنشىلدەر اياعىنا ورا­­لىپ، جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەر­مە­گەن ۋاقىتتار بولدى. ارىز-شاعىم كو­بەيىپ، قايتا-قايتا قىز­مەت­تەن كەتىر­دى. سونداي جانى جابىر­قاپ ءجۇر­گەن ساتتەردىڭ بىرىندە ەكەۋ­­مىزدى تاعدىر قوستى. مەن جۇ­بايىم­­نىڭ قاس-قابا­عى­نا قاراپ، جاعدايىن جاساۋعا، ويىن تۇسىنۋگە، دامىتۋعا جاردەمدەستىم. بالاداي ماپەلەپ، كۇتىم جاسادىم. اكەمدەي، بالامداي قا­دىر­لەپ، وتبا­سى­لىق باقىتقا، جىلۋعا بولەدىم. با­لا­لارىمىزعا دا ءاردايىم ەسىگىمىز اشىق بولدى. نەمەرەلەرىمىزدى بىرگە تاربيەلەدىك. شوبەرەسىنىڭ الاقانى­نان ماي جالاپ، قولىنان سۋ ءىشىپ، باقىتتى اتا اتاندى. قا­زاق­تىڭ ماڭ­دايىنا بىتكەن تۇلعانى بار ىقىلاس-پەيىلىممەن باقىتتى ەتۋگە تىرىس­تىم.

ورنىندا بار وڭالار
- 1999 جىلى پرەزيدەنت ازەكەڭدى استاناعا شاقىرىپ، قاليبەك قۋا­نىش­باەۆ اتىنداعى اكادەميالىق قا­زاق مۋزىكالىق دراما تەاترىنىڭ تىزگىنىن ۇستاتتى.
ەلورداعا كەلگەننەن كەيىن، مۇن­دا دا تەاتردى وركەندەتۋ ءۇشىن ايانباي تەر توكتى. «قوزى كورپەش - بايان سۇ­لۋ»، «ماحامبەت»، «جوعالعان دوس»، «قان مەن تەر» سياقتى كوپتەگەن قويى­لىمداردى ساحنالادى.
وكىنىشكە قاراي، ءومىرىنىڭ سوڭعى ءسات­تەرىندە قاتتى اۋىردى. 1986 جىلى جەلتوق­سان وقيعاسىنا قاتىسىپ، باسىنان جاراقات العانىن كوپشىلىك بىلەدى. سول سوققى ۇلكەن دەرتكە اي­نا­لىپ، اقىرى الىپ تىندى. 2009 جىلى 18 قاراشادا اقتىق دەمى ءۇزىل­گەنشە قاسىندا وتىرىپ، ءوز قولىمنان اتتاندىر­دىم.
ازەكەڭنىڭ ارتىندا قالعان ءتورت بالا­سىن ايتپاعاندا، سەگىز نەمەرەسى ەرجەتتى. ءبىرى ماسكەۋ كونسەرۆا­تو­ريا­سىندا، ەندى ءبىرى انگليادا وقىپ جاتىر. جۇمىس ىستەپ جۇرگەندەرى دە بارشىلىق. الدى وتباسىن قۇرىپ ۇلگەردى. ازىرگە ەكى شوبەرەسى ءوسىپ كە­لەدى. ازەكەڭ ەل سياقتى دۇنيە-مۇلىك جي­ناماعان ادام. بار بايلىعى - ەلگە سىڭىرگەن ەڭبەگى، استاناداعى ءۇش بولمەلى پاتەرى، سوڭىنان ەرگەن ۇرپاعى.
كوزى تىرىسىندە ءار تۋعان كۇنىندە قاتتى دايىندالاتىن ەدىك. كۇندىزگى ەكىدەن باستاپ، ۇلكەن داستارقان جايۋ­لى تۇراتىن. تەاتردىڭ ارتيستەرى تاي­لى-تاياعىمەن كەلىپ قۇتتىق­تايتىن. نەمەرە-شوبەرەلەرى اتالاپ، ءتۇن جارىمىنا دەيىن تىلەكتەرىن جەتكىزەتىن. ءوزى ارامىزدا جوق بولسا دا، وسى ءۇردىستى جوعالتپاي، وتبا­سى­مىزبەن جينالامىز. ارىپتەستەرى ءالى دە تۋعان كۇنىندە كەلىپ، ءدام تاتىپ كەتەدى. بيىل دا سەكسەن جىلدىعىنا ارناپ، ازىرلىك جاساپ جاتىرمىز.
مەرەيتويىنا وراي قىركۇيەكتىڭ ورتا­سىندا ورال قالاسىندا مادە­نيەت مينيس­تر­لىگى مەن جەرگىلىكتى اكىم­شىلىكتىڭ ۇيىم­داس­تىرۋىمەن ءازىر­باي­جان مامبەتوۆ اتىن­­داعى تەاتر فەستيۆالى وتەدى دەپ جوس­پارلانۋدا.

ەلەۋسىز قالعان ەسىل ەر
- 2000 جىلدارى كۇلاش باي­سەيى­ت­و­ۆا اتىنداعى ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترى اشىلعاندا ازەكەڭ سول ۇجىمعا مۇقان تولەباەۆتىڭ «ءبىر­جان-سارا»، ەۆگەني برۋسيلوۆس­كيدىڭ «قىز جىبەك» وپەرالارىن قويعان بولاتىن. بۇل سپەكتاكلدەر ءالى كۇنگە تەاتر رەپەرتۋارىنان ءتۇس­كەن جوق. ال قالعان ۇجىمدار «ءوزى جوق­تىڭ، كوزى جوق» دەدى مە ەكەن، ازە­كەڭ­نىڭ ءجۇزىن توپىراق جاسىرار-جا­سىر­ماستان، ول كىسى ساحنالاعان سپەك­تاكل­دەردى بىرىنەن كەيىن ءبىرىن ءتۇرلى جەلەۋلەر ايتىپ، تىزىمنەن الىپ تاس­تادى. رەجيسسەر قايتىس بولعانىمەن، قالعان ارتيستەر ءتىرى عوي. مۇنىسى نەسى؟ نەگە بۇلاي ىستەگەندەرىن تۇسىنە المادىق. وسىعان جۇرەگىم قاتتى اۋىرادى.
تاعى ءبىر ماسەلە، 2009 جىلى ءبىر توپ ونەر قايراتكەرى پرەزيدەنتتىڭ اتىنا حات جازىپ، ازەكەڭە ەسكەرتكىش تۇرعىزۋ، تۇرعان ۇيىنە ەسكەرتكىش تاق­تا ورناتۋ، تەاتر، كوشە ەسىمىن بەرۋ ءما­سەلەسىنە كومەكتەسۋىن سۇراعان ەدىك. ەلباسى قۇپ الىپ، ارنايى جار­لىققا قول قويدى. بىراق ءالى كۇنگە بۇل تاپسىرما ورىندالماي كەلەدى. تەك زيرا­تىنىڭ باسى قارايتىلىپ، الماتىداعى تۇر­عان ۇيىنە ەسكەرتكىش تاقتا ورناتىلدى. ال استانادا ون جىل تۇرعان ءۇيىنىڭ قا­بىرعاسى بوس تۇر. ول كىسىنىڭ اتىن بەرۋگە ەلىمىزدەن بىردە-ءبىر تەاتر دا تابىلماي وتىر. دەرەكتى فيلم دە تۇسىرىلمەدى. مۇنىڭ بارلىعى ورىندالۋ ءۇشىن بەس جىل ۋاقىت كەرەك ەكەن. مەنىڭ الاڭدايتى­نىم، سەكسەن جىلدىعىنا وراي وسى شارۋانىڭ ءبىرى قولعا الىنبادى، توي وتكەن سوڭ تاعى ەلەۋسىز قالا ما دەپ قورقامىن...

اشىربەك سىعاي، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى: حالقى ونى باعالاي ءبىلدى

- ءازىربايجان مامبەتوۆ - قازاق رەجيس­سۋراسىندا عانا ەمەس، الەمدىك رە­جيس­سۋراداعى ايقىن تۇلعا. وعان ونىڭ ءجۇرىپ وتكەن كوركەمدىك جولى كۋا. ول قويعان كەرەمەت قويىلىمدار تەك قازاق ونەرىنىڭ ۇلەسى عانا ەمەس، دۇنيەجۇ­زىلىك تەاتر قاۋىمداستىعىنىڭ تا­بىسى دەپ قاراۋ كەرەك. قازاق تەاترى الەم­دىك تەاتردىڭ ءبىر بولشەگى دەسەك، الەمدىك كوپ داۋىسقا ءۇن قوسۋدا ءمام­بەتوۆتىڭ جەكە ءۇنى ايرىقشا ەستىلەدى. ماسەلەن، ول ساحنالاعان «قان مەن تەر»، «انا - جەر انا»، «كوكتوبەدەگى كەز­­دەسۋ»، «قوزى كورپەش-بايان سۇلۋ»، «اداس­قان قۇس»، «اباي»، «قوبى­لان­دى» سياقتى سپەكتاكلدەر بۇكىل الەمدىك تەاتر­دىڭ ەلەۋلى قويىلىم­دارى، ايرىق­شا تابىستارى بولىپ ەسەپ­تەلەدى.
ول جانر تالعامايتىن، كومەديا، تراگەديا، مەلودراما، وپەرا، جالپى، قان­داي باعىتتا بولسىن ءوزىنىڭ بەت-بەينەسىن، جەكە قولتاڭباسىن ءبىرىنشى كەزەكتە ۇستاي­تىن ايقىن تۇلعالى سۋرەتكەر. ءبىزدىڭ قازاق تەاترىنىڭ الەمدىك دەڭگەيدە تانىلۋىنا كوپ ۇلەس قوسقان قابىلەتتى، اسا تالانتتى شىعار­ماشىلىق يەسى. ول تازا رەجيسسۋرا­لىق ەڭبەكپەن قاتار، ۇلكەن قوعامدىق جۇ­مىس­تار دا اتقاردى. دەپۋتات تا بولدى، ءارتۇرلى كەزەندەگى بەدەلدى قۇرىلتاي­لارعا، سەزدەرگە دەلەگات بولىپ قاتىستى. قازاق تەاتر قوعامىن، قازىرگى تەاتر قايراتكەرلەرى وداعىن باسقاردى. سول سياقتى «قازاق­فيلم» كينوستۋدياسىن دا باسقارىپ، كينو تۇسىرۋمەن دە اينا­لىستى. «قان مەن تەر»، «ءان قاناتىندا»، ەكى سەريالى «اباي» تەلە-ءفيلمى، «قۋ­عىنشى» سياقتى كوپتەگەن تۋىندى­لار­دىڭ اۆتورى اتاندى. بۇكىل وداق­تىڭ اتاقتى رەجيسسەرلەرىمەن بايلا­نىستا بولدى. ولارمەن شىعارماشىلىق ىنتىماق ورناتتى. سوندىقتان ءازىر­بايجان ءمادي­ۇلى مامبەتوۆ - قاي جاعى­نان الىپ قاراساڭ دا، قازاق ونە­رىنىڭ الەمدىك شەڭ­بەردە تانىلۋىنا، باعا­لا­نۋىنا ۇلكەن جول اشقان تۇلعا. ەسەسىنە حالقى ونى باعالاي ءبىلدى. ۇكى­مەت تارا­پىنان دا ۇلكەن سىي-سياپاتتار كوردى. كەڭەس وداعىنىڭ حالىق ءارتيسى، ەكى دۇركىن مەملەكەتتىك سىيلىق­تاردىڭ لاۋرەتتى اتاندى. پروفەسسور، حالىق قاھارمانى. وسىنىڭ بار­لىعى ول كىسىنىڭ جان-جاقتىلىعىن، ونەرگە ءسىڭىر­گەن ەڭ­بەگىن ايشىقتايتىن بەدەلى دەپ ەسەپتەي­مىن.
بيىل 80 جىلدىعى، ونەر تارلانى­نىڭ ەڭبەگى ەشۋاقىتتا وشپەيدى. ۇستاز رەتىندە كوپتەگەن شاكىرت تاربيەلەدى. نۇرقانات جاقىپباەۆ، بولات اتاباەۆ، ساۋلەبەك اسىلحانوۆتار ازەكەڭنىڭ رەجيسسەرلىك مەكتەبىنەن ءتالىم العان جىگىتتەر. دەمەك، مامبەتوۆ تاعىلىمى جالعاسا بەرەدى دەگەن ءسوز.

روزا اشىربەكوۆا، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى: سۇيىكتى ۇستازىم مەنىڭ...

- ءاز-اعاڭدى ەڭ العاش رەت بۇرىنعى م.اۋە­زوۆ اتىنداعى، قازىرگى ق.قوجا­مياروۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك ۇيعىر مۋزىكالىق تەاترىنىڭ عيماراتىندا كوردىم. 1958 جىلى «كازپي-ءدىڭ» ءبىرىن­شى كۋرسىن ءبىتىرىپ، بۇرىنعى كوكشەتاۋ وبلىسى، ەڭ­بەكشىلدەر اۋدانى، كازگورو­دوك اۋىلىندا جازعى دەمالىسقا كەلگەن كەزىم. بىردە گازەت وقىپ وتىرىپ «ءازىر­بايجان مامبەتوۆ دراما ارتيستەرىن دايىندايتىن ستۋديا اشقالى جاتىر» دەگەن حابارلاماعا كوزىم ءتۇستى. ەشۋا­قىتتا ارتيست بولامىن دەگەن وي مەندە جوق ەدى. نەگە ەكەنىن، جۇرەگىم ال­قى­نىپ قويا بەردى. باسقاشا كۇي كەشتىم. اللا جول كورسەتتى عوي دەيمىن، شابا­دانىمدى ارقالاپ، «الماتى قايداسىڭ؟» دەپ، ەشكىمگە ايتپاي، اۋىلدان تايىپ تۇر­دىم. پويىزدان تۇسە سالا، اۋەزوۆ تەات­رىنا كەلدىم. ديرەكتوردىڭ بولمەسىنە كىرسەم، قاليبەك قۋانىشباەۆ، حاديشا بوكەەۆا، سوسىن كىشكەنتاي بويلى، كۇ­لىم­كوز ءبىر جاس جىگىت ءوزارا اڭگىمەلەسىپ، بىردەڭەگە ءماز بولىپ وتىر. كەيىننەن ءبىلدىم، ءۇشىنشى كىسى ءاز-اعاڭ ەكەن. «ءسىز كىمگە كەلدىڭىز؟» دەدى، جاڭاعى كوزىنەن وت ۇشقىنداپ تۇرعان جاس جىگىت. ءوزى ورىس­شا سويلەيدى ەكەن، ءبىرتۇرلى سەس­كەنىپ قالدىم. «ستۋدياعا وقۋعا تۇسپەك ويىم بار. اكتريسا بولعىم كەلەدى» دەدىم اقىرىن عانا. دەنەم قالشىلداپ، ءدىر-ءدىر ەتىپ، داۋىسىم وزگەرىپ، ءۇنىم شىق­پاي قالعان سياقتى بولدى. ويتكەنى تەاتر ساحنا­سىنان كورگەن قالەكەڭ مەن حاديشا اپايدى بەتپە-بەت كورگەندە، كوزىم بۇلدىراپ، قاتتى تولقىدىم.
«ءسىز كەشىگىپ كەلدىڭىز. وقۋعا قابىل­دان­عان قىز-جىگىتتەر باياعىدا كارتوشكا تەرۋگە كەتكەن» دەگەندە، توبەمنەن جاي تۇسكەندەي قالشيىپ، تۇرعان ورنىمنان قوزعالا الماي قالدىم. وتىر­عاندار دا ءۇنسىز. سول ۇنسىزدىكتى ءاز-اعاڭ بۇز­­دى. مەنىڭ باسقا جەردە ستۋدەنت ەكەنىمدى ىشتەي سەزگەن سەكىل­دى. «قايدا وقيسىز؟» دەدى بايىپپەن. «كاز­پي-دە» دەپ ەدىم، «مۇعالىمدىك - جاقسى ماماندىق. وقۋىڭ­دى ارى قاراي جالعاس­تىرا بەر» دەدى. اياعىم جەرگە جەلىمدەنىپ قالعانداي، قوز­عالا الار ەمەسپىن. ارتىنشا ۇشەۋى­نىڭ كوزدەرىمەن سويلەسىپ، ۇعىسقانىن بايقاپ قالدىم. ءاز-اعاڭ «وقۋىڭدى تاستا­ما، تەاتردا شەبەرلىك سىنىبى ءوتىپ تۇرادى. قولىڭ بوستا، سوعان قاتىس. قىر­كۇيەكتە وقۋ باستالادى» دەدى. وسى­لاي «كازپي» جايىنا قالدى. ءاز-اعاڭنىڭ بولاشاق ءارتيسى بولۋ ماڭ­دايىما جازىلىپتى. «وسى قىزدان دراما ءارتيسى شىعادى-اۋ» دەپ تەسىلە قاراعان كوزقاراسى ءالى كۇنگە كوز الدىم­دا. ناعىز بولاشاق ارتيسكە دەگەن رە­جيس­سەرلiك تۇيسىگىنىڭ قىراعى­لى­عىن كوردىم. نە دەگەن تالانت يەسى دە­سەڭىزشى. ءاز-اعاڭنىڭ سول ستۋدياسىن قازاق­ستان­نىڭ حالىق ءارتيسى ءانۋار مولدابەكوۆ، ەڭبەك سىڭىرگەن ارتيست ەسبولعان جاي­ساڭباەۆ، ءارى ارتيست، ءارى رەجيسسەر جا­قىپ وماروۆ، قازاقستان حالىق ءارتيسى ءشامىل ءجۇنىسوۆ جانە مەن ءبىتىرىپ شىق­تىق. ول ءبىزدى تاپ باسىپ تاني ءبىلدى، ءبىز دە ۇستازىمىزدىڭ سەنىمىن اقتا­دىق.
الايدا ول كىسى ءتالىم-تاربيە بەرىپ، تەا­تر­دا، كينودا اتىن شىعارىپ، تانى­مال ەتكەن شاكىرت­تەرىنىڭ بارلىعى ءبىر­دەي جاق­سىلىعىن تۇسىنە العان جوق. تىزەسىن باتىر­عاندار دا بولدى، ونىڭ نەسىن جاسىرامىز. استانادا وتكەن 75 جىلدىق مەرەيتويىنا بارۋعا جاراما­عاندار بار. ءاز-اعاڭ سول تويىندا ساحنا­دا سويلەي الماي، كەمسەڭدەپ وتىرعانىن كورگەندە، كوز جاسىمدى تيا الماي، ەڭى­رەپ تۇرىپ جىلادىم. وتىز جىل تەاتر­دىڭ داڭقىن دۇنيەجۇزىنە تانىتقان رەجيسسەردى وسىنداي كۇيگە تۇسىرگەندەر بۇگىندە ورتامىزدا ءجۇر...
ەسىمە ءبىر وقيعا ەرەكشە ءتۇسىپ تۇر. مەنىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويىما كەلىپ، ارنايى قۇت­تىقتاپ، گۇل ۇسىندى. «مەنى ساتپاعان اكتريسام وسى روزام» دەپ حالىقتىڭ الدىندا قولىمنان ءسۇيىپ، ماڭدايىمنان يىسكەپ ەدى.
ول كىسىنىڭ 80 جىلدىعى جاقىنداعان سايىن وسىنىڭ ءبارى ەسكە ءتۇسىپ، «ءسىزدىڭ ەڭبەگىڭىز قا­زاق تاريحىندا التىن ءارىپ­پەن ماڭگىلىك جازى­لىپ قالادى، سۇيىك­تى ۇستازىم مەنىڭ» دەپ، ءوز-وزىمنەن ىشتەي كۇبىرلەپ ءجۇرمىن...

نۇكەتاي مىشباەۆا، حالىق ءارتيسى: ءبىزدى ەلگە قادىرلى ەتتى

- ءبىز 1969 جىلى وقۋ ءبىتىرىپ، تەاترعا كەلدىك. سوندا ءازىرباي­جان رە­جيسسەر بولىپ جۇمىس ءىس­تەيتىن. جاپ-جاس، كەرەمەت تا­لانت­تى جىگىت بولاتىن. ءاسانالى ءاشىموۆ، فاريدا ءشارىپوۆا سياق­تى ون-ون بەس كون­سەر­ۆاتوريانى بىتىرگەن جاستار قىز­مەتكە الىن­دىق. بىزگە «بەۋ، قىز­دار-اي» سپەك­­­تاكلىندە العاش ءرول بەرىلدى. كەي­ىن­نەن قويىلعان «انا - جەر-انا»، «قان مەن تەر» سياق­تى كوپ­تەگەن قويى­لىمدار با­عى­مىزدى اشتى. ءبىزدى ءوسىردى، ءون­دىر­­دى، ەلگە قادىرلى ەتتى. تانىمالدىلىق شىڭى­نا شىعاردى. كورەرمەنمەن قاۋىشتىردى.
«ءار ەلدىڭ تەلىسى مەن تەنتەگى بو­لا­دى» دەگەندەي، ۇلكەن ۇجىم بول­عان­نان كەيىن ارامىزدا ءار­تۇرلى سە­بەپ­پەن ءتارتىپ بۇزىپ قويا­تىندار كەزدەسەتىن. وندايدا الدىمىزداعى اعا بۋىن وكىلدەرى سوزدەرىن سويلەپ، «ءتارتىپ بۇزعانى بولماسا، جالپى، جاقسى جىگىت. ونەرلى. بىرەۋدىڭ با­سىن جارىپ، كوزىن شىعاراتىنداي تەنتەكتىك جاساعان جوق. ءبىر ەركەلى­گىن كە­شىرە سالىڭىز» دەسە، ۇلكەن­دەر­دىڭ ايتقانىن تىڭداي­تىن. جۇ­مىس­تان شىعارىپ تۇرعان جە­رىنەن قايتا قالدىراتىن. اعا-اپاي­لارى­مىزدىڭ كوڭىلدەرىنە قاراپ، ءسوزىن جەرگە تاستامايتىن. ءسويت­كەن ابزال ازاماتىمىز و دۇنيەگە كەتىپ قالدى. قاتتى قينالدىق، جى­لادىق، جوقتا­دىق. ەندىگى جەر­دە جانى جاننات­تا بولسا ەكەن دەپ تىلەيمىز.

سۇلتان سرايىلوۆ، وڭتۇستىك قازاقستان تسيركىنىڭ باس ديرەكتورى: جاستاردىڭ بولاشاعىن ويلادى

- 2001 جىلى ەلباسى ازەكەڭدى بوس جاتقان جەرىنەن استاناعا شاقىرىپ الدى. مەن قاليبەك قۋانىشباەۆ اتىنداعى تەاتردا اكتەر بولىپ جۇمىس ىستەپ جۇرگەن بولاتىنمىن. ەكى سپەك­تاكلدى قويىپ، كەلەسىسىمەن جۇمىس ىستەپ جاتقان ۋاقىتىم. ءبىر كۇنى ابەكەڭنەن بولمەسىنە كەلسىن دەگەن حابار الدىم. ەسىكتەن ەنگەنىم سول ەدى، «ايەلىڭ قالاي، دۇرىس ادام با؟» دەدى. «جامان ەمەس، شۇكىر» دەپ جاۋاپ بەردىم. «اياعىڭدى جۋا­دى ما؟» دەيدى، مەن تۇسىنبەي تۇرىپ قالدىم. سويتسەم، «سەنىڭ كۇتىمىڭدى جاساي ما، الماتىعا ەكى جىل وقۋعا جىبەرسەم، سەنى جىبەرە مە؟» دەدى. «وقىپ قايتەم، ونسىز دا سپەكتاكلدەر قويىپ ءجۇرمىن ەمەس پە؟» دەپ قىڭىرايدىم. ءسويتىپ، شى­عىپ كەتتىم دە ءارى قاراي جۇمىسىمدى جالعاس­تىرا بەردىم. ەكى-ءۇش كۇن وتكەننەن كەيىن ۇمىتىپ كەتەتىن شىعار دەپ ويلاعانمىن. جوق، ولاي بولماي شىقتى. قايتا شاقىرىپ الىپ: «سونى­مەن، نە شەشتىڭ، ويلاندىڭ با؟» دەپ تەسىلە قارا­دى. «ازەكە، بالالى-شاعالىمىن. وتباسىمدى قايتەمىن. ولار مىنا جاقتا، مەن انا جاقتا. وقۋ وقىپ، ءبىلىم قۋىپ جۇرسەم، ءۇي-ءىشىمدى كىم اسىراي­دى؟» دەپ شۇبىرتا جونەلدىم. سوندا «ءاي، اقى­ماق. سەن قازىر مەن وسىندا وتىرعاندا سپەكتاكل قويىپ ءجۇرسىڭ، ەرتەڭ مەن كەتكەندە سەن دە كەتەسىڭ. ساعان كىم قويعىزادى؟ ديپلومسىز رە­جيس­سەردi ەشكىم ەركەلەتىپ وتىرمايدى. جا­لاقىڭدى اي سايىن الىپ تۇراسىڭ، نەمەنەگە تارتىنشاقتايسىڭ. بار دەگەندە بارۋ كەرەك» دەدى. سول ءسوزى ماعان قامشى بولىپ، جولعا جي­نال­دىم.
قازىر ازەكەڭنىڭ كورەگەندىلىگىنە قاتتى قۋا­نامىن. ونەر جولىندا قاندايدا ءبىر جەتىستىككە جەتسەم، سول كىسىنىڭ ارقاسى دەپ سانايمىن. ءوزىن عانا ەمەس، وزىنەن كەيىنگى جاستاردىڭ بولاشاعىن ويلا­عانىنا، قامقورلىق تانىتقانىنا تاۋبە دەيمىن. قويىلىپ جاتقان قويىلىمدار بولسىن، ءجۇرىپ جاتقان باسقا دا جۇمىستارعا سول كىسىنىڭ ايتۋىمەن العان ديپلومىمنىڭ ۇلكەن كومەگى ءتيىپ ءجۇر.

بەتتi دايىنداعان - قانشايىم بايداۋلەت

«ايقىن» گازەتى