وسى پروبلەما ەڭ وزەكتى. وزەكتى بولاتىنى وزىمىزدە جوق ۇعىم-تۇسىنىكتەردىڭ بالاماسىن تاۋىپ، نە بولماسا، ورىس تىلىندەگىشە الۋ داستۇرىنە كوزىمىز ۇيرەنىپ كەتتى. ءبىز بۇنىمەن الىسقا بارمايمىز. ءتىلىمىز توقىراپ، ورىس ءتىلىنىڭ قازاقشالانعان قويىرتپاقتاۋى پروتسەسىنە ۇرىنامىز.

ءتىل دامۋى ءۇشىن بابالارىمىزدان مۇراعا قالعان ءوزىنىڭ 28 ارىپتىك (دىبىستىق) ءتول تابيعاتىنا ساي وزگە تىلدەن ءسوز قابىلداۋعا ءتيىس. قازاق ءسوز قابىلدايتىن ءۇش ءىرى ءتىل بار: ول – ورىس، تۇرىك جانە اعىلشىن.

مىڭ عاسىرلىق ءتىل دامۋىندا تەحنيكالىق جانە ءىلىمي-بىلىمدىك سوزدەردى ءداستۇردى بۇزباي ۇستانۋشىلار قازىر قولونەرشىلەر مەن ۇستالار عانا. بۇلار ۇلتىمىزدىڭ 0,001 پايزىن قۇرايدى. ءتىل تازالىعى مەن تەرمين قايماعىنىڭ بۇزىلماۋىن تەك وسى توپقا جاتاتىن ۇلت وكىلدەرى عانا قامتاماسىز ەتىپ وتىر.

قالعان سالالارداعىلار ورىسشا جازىپ، ورىسشا ايتىپ نە بولماسا ەشكىم تۇسىنبەيتىن، قالعان جۇرت ەش قابىلداعاسى كەلمەيتىن جاڭا سوزدەردى قولدانىسقا ەنگىزبەك بولىپ الەك. جانە ءبىر جامان عادەت – سالا مامانى بولماسا دا، تىلگە جاڭا ءسوز ەنگىزۋدى تىلشىلەر مەن اۋدارماشىلاردىڭ ەركىنە بەرىپ قويۋ تىرلىگى ءتىلىمىزدى تۇرالاتىپ ءبىتتى. بۇل ەندى ءوزىڭ بىلمە، بىلگەننىڭ ءتىلىن الما دەيتىن تىرلىك.

كيريلل جازۋى ءسوز باستالمايتىن، تەك ءسوز ورتاسى مەن سوڭىندا كەلەتىن ي، ە، ر، ل جانە ۋ دىبىستارىنا قاتىستى ترانسكريپتسيا قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرمەدى. انا تىلىمىزدە تابيعاتى جات تر، پر ت.ب. داۋىسسىز تىركەسىمدەردى ءسوز ەتپەگەن، داۋىستىلاردىڭ ا-و، ە-ا سىندى ءبىر ءسوزدىڭ ىشىندە قولدانىلمايتىن دىبىس تىركەسىمى تىلىمىزگە ەنىپ، ءبارىن الا تايداي ءبۇلدىرىپ كەلەدى. ەكىنشى بۋىندا ەرىندىكتەردىڭ ە، ى، ءى بولىپ جازىلۋىنىڭ بىرىزگە تۇسپەۋى دە كىرمە ءسوز قابىلداۋدا قولبايلاۋ بولۋدا.

تىلىمىزدەگى ءتول سوزدەرىمىزدەگى 28 دىبىستىڭ ۇشىراسۋىنىڭ ءجون-جوسىعىن، جازىلۋداعىسىنىڭ ايتىلۋداعى ترانسكريپتسياسىن جاساپ العان سوڭ، وزىمىزدە جوق ۇعىم-تۇسىنىكتەردى بالاماسىن تاۋىپ، نە بولماسا، ورىس تىلىندەگىنشە الۋ داستۇرىنەن ارىلۋعا كوشىپ، ورىس، تۇرىك جانە اعىلشىن تىلدەرىنەن ءسوز قابىلداۋ ءداستۇرىن جولعا قويۋىمىز كەرەك.

بابالارىمىزدان مۇراعا قالعان ءتىلدى تازا كۇيىندە ساقتاپ، ۇرپاقتارىمىزعا امانات ەتەيىك!

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz